DE VOLKS- EN KINDERPRENT IN DE NEDERLANDEN VAN DE 15e TOT DE 20e EEUW
DOOR MAURITS DE MEYER

 

DEEL 2 - CATALOGUS VAN DE DRUKKERS EN UITGEVERS MET HUN PRENTLIJSTEN

 

De namen van de uitgevers zijn hyperlinks die u naar het gewenst tekstdeel brengen. Vanuit het document komt u met ctrl-home weer terug bij de onderstaande lijst.

Elke prent is aangeduid met de naam van de uitgever en het volgnummer of de letter waarmede de prent gemerkt is. Voor nadere identificatie verwijzen we naar de catalogus van de prenten op naam van de uitgevers. Is de prent niet gemerkt met volgnummer of letter dan wordt, in cursief, de titel medegedeeld. Van de prenten zonder volgnummer en zonder titel wordt het incipit of de voorstelling van het eerste plaatje medegedeeld. 

 

Lijst van ambachtelijke drukkers

 

Bancken       

Beersmans

Bergen

Bontamps

Bouman

Bouwer

Brandt

Brepols

Broedelet

Broersz

Bronstring

Brouwer

Callenbach

Clement

Cool

Cornel

Delhuvenne

Egmont

Enschede

Ewoutsz

Ferwerda

Glenisson

Greve

Groenebergh

Groot & opv

Haeghen

Hand

Hegerman

Hemeleers

Hendriksen

HendriksenUlr

Hoffers

Hollingerus

Hurez

Irhoven

Jolle, le

Kanjewiele

Kannewet

Kemink

Kessel

Koene

Koster

KosterGebr

Koumans

Lange

Lecuyer

Lier

Lootsman

Lutkie

MartinDela

Masier

Mathysz

Mensing

Moolenyzer

Mortier

Muller &comp

Muller, Ewout

Munster

Muys 

Nieuwenhuyzen

Noman

Noorduyn

Numan

Oomkes

Peduzzi

Preys

Putte

Ratelband

Ratinckx

Roode

Roosing

Rijke

Rynders

Ryschooten

Schaaf

Schaffrath

Schierbeek

Seydel

Smallenburg 

Spierincx

Staden

Stichter

Tellier

Termeulen

Thompson

Ulrich

Verbeeck

Vinck

Vos comp

Wal

Walpot

Wansleven

Weege

WellensDel

Wellens

Wendel

Wigeri

Wit

Wijnhoven

 ________________________________________________________________________________________

p. 73

 

Margareta  van  Bancken,  stadsdrukster  te  Haarlem

Margareta van Bancken, „Stads-Druckster" te Haarlem, uit wier fonds twee kinderprenten bewaard gebleven zijn, is niet veel bekend. Wij weten dat zij werd geboren te Amsterdam en gehuwd was geweest met Abraham Casteleyn, stadsdrukker „tot Haarlem op de Marckt, op de hoek van de groot Hout-straet, in de Blije Druck". Abraham Casteleyn, de vierde van zijn geslacht, inge­schreven in het Gildcboek (1653), was de oprichter van de Haarlemsche Courant, een der vroegste couranten uit Nederland en ook uitgever van de Hollandsche Mercurius1.

Margareta van Bancken, weduwe Casteleyn, is in 1682 hertrouwd met Frcderik van Vliet, maar zette het drukkersbedrijf van de Casteleyns voort op haar naam. Zij is als stadsdrukster werkzaam ge­bleven tot 1694 2.

Van de twee bewaarde kinderprenten uit dit fonds geeft de eerste vierentwintig afbeeldingen van dieren en is gedateerd 1690. De tweede prent Speelen van Cupido is gewijd aan het kinderspel. Van deze prent, later herhaaldelijk gekopieerd door verschillende uitgevers, zijn vier exemplaren bewaard, waarvan twee gedateerd 1690 en twee 1694. Margereta van Bancken heeft dus minstens gedurende een viertal jaren prenten gedrukt en uitgegeven. De twee bewaarde prenten vertegenwoordigen hoogstwaarschijnlijk slechts een miniem gedeelte van dit fonds.

De „Speelen van Cupido" zijn overgegaan naar het fonds Van Nieuwenhuyzen, eveneens te Haarlem. Het is niet uitgesloten dat ook andere prenten uit het fonds van Van Nieuwenhuyzen (later Van Lee) oorspronkelijk deel uitgemaakt hebben van het fonds van Margareta van Bancken.

 

Prentlijst

-. Verscheyde soorten van Gedierten. 24 hsnn. gedat. 1690 : „Leeuw. Oliphant. Koe. Paert. Pacuw. Haen. Uyl. Swaen. Cameecl. Hart. Vercken. Bock. Papegay. Ent. Oyevaar. Slangh. Wint-hont. Haes. Kat. Hont. Schiltpadt. Puystebyter. Kickvorsch. Vliegen en Zy-worm", coll. Enschedé.

-. Speelen van Cupido. 23 hsnn. : kinderspelen voorgesteld met cupido's, gedat. 1690, coll. Waller 1, Atlas v. Stolk 2113; gedat. 1694 met vermelding ,,in de Blyc Bruck", coll. Enschedé, herdrukt door Enschede, 1895, coll. BK.

 

_______________________________________-

1 De Haarlemse boekdrukkers en boekverkoopers in de i$e-18e eeuw, blz. 96. — Nieuwsblad voor de Boekhandel, jg. 32 (1865), nr. 20. — a In de stadsbibliotheek Haarlem zijn bewaard : Ordonnantie van de Bank van Leeninge, Binnen de Stadt Haerlem, gedruckt by Margareta van Bancken, Stadsdruckster, op de Markt, Anno 1682. — Renovatie en AmpÜcatie op de Keure ende Ordonnantie van de Zijde-Floers. Gedruckt tot Haerlem, by Margareta van Bancken, Stads-Druckstcr, 1684. — 3 Boek- en prentenknnst binnen Haarlem in vroeger eeuwen, Haarlem 1913, blz. 15.

 

p. 74

Fr. A.  Beersmans  te  Turnhout

Francïscus antonïus beersmans, geboren te Turnhout op 14 juni 1840, is werkzaam geweest als boekbinder bij de firma Brepols. In 1866 huwde hij Virginia Pleek en vestigde zich als zelfstandig boekbinder en papierhandelaar1. Vermoedelijk is hij reeds kort daarna begonnen met het drukken en uitgeven van kinderprenten. De eerste 31 nummers van zijn fonds heeft hij nieuw laten graveren. Eén van deze prenten is gesigneerd : H. Bodart. De onderwerpen sluiten aan bij de heersende traditie : kindervermaak, dieren, Jan de Wasser, Luilekkerland, Verkeerde Wereld, Uilenspiegel, Klein Duimpje, Roodkapje, Blauwbaard enz.

Van nr. 32 af heeft hij zijn fonds aangevuld met afdrukken van houtblokken welke hij had over­genomen van A. Van Genechten. Deze blokken waren voorheen eigendom geweest van de firma Glenisson en Van Genechten, welke ook in het bezit was van de blokken van Delhuvenne te Turn­hout en van vele blokken uit de fondsen Noman te Zaltbommel en Thompson te Rotterdam.

Via Glenisson & Van Genechten zijn aldus verschillende oude Nederlandse houtgravures ten­slotte terechtgekomen in het fonds Beersmans.

Franciscus Beersmans overleed op 25 januari 1897; tot 1902 werd de zaak voortgezet door de weduwe en de dochter, die in dit jaar het bedrijf overlieten aan M. Jacobs-Brosens. Deze liet in 1903 de houtblokken verbranden en verkocht het restant van de prenten in 1905 aan de verzamelaar E. van Heurck.

Franciscus Beersmans was de laatste drukker die de volks- en kinderprenten drukte met de tra­ditionele houtblokken en ze met de hand kleurde bij middel van schablonen. De andere uitgevers van kinderprenten in Nederland en de naburige landen waren reeds geruime tijd overgegaan op industriële produktie. De chromolithografie had de oude ambachtskunst vervangen. Beersmans was trouw ge­bleven aan de traditionele volkskunst. In tegenstelling tot de prenten van Hemeleers en tot die van Glenisson en Zoon waren de prenten van Beersmans doorgaans goed verzorgd en levendig gekleurd. Enkele prenten zijn vermoedelijk met de losse hand gekleurd, de meeste met schablonen. In de regel gebruikte hij de kleuren geel, rood en groen; steeds hetzelfde geel; het rood wordt soms paars tot bruin; in plaats van groen wordt uitzonderlijk blauwgroen of blauw gebruikt.

In deze titellijst vermelden wij geen namen van collecties. Van de prenten van Beersmans zijn veel exemplaren bewaard. In de grote verzamelingen is het fonds Beersmans meestal vrij volledig aanwezig. In de collectie Waller ontbreken behalve de nummers 17, 37, 42, welke onbekend zijn en vermoedelijk zelfs nooit bestaan hebben, de nummers 18 en 80. Deze laatste twee nummers vindt men in de collectie Van Heurck (Prentenk. Brussel). In Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., zijn ge­reproduceerd de prenten nummers 8, 33, 85, 88, 100, 102 en 107. Van de volgende nummers is een originele uitgave in dit boek ingeplakt 24, 35, 51, 59, 60, 67, 70, 76, 81, 85, 90 en 101.

 

Prentlijst

nog onbekende prenten nrs. 17, 42

 

 1. -.8 hsnn., allerlei taferelen.

 2. -. 6 hsnn., dieren.

 3. Bekwame Coursenrijders. - Les habiles Coursiers. 1 hsn., ruiters.

 4. -. 8 hsnn., kinderbezigheden.

 5. Volkeren van verschillende Landgewesten. - Hâbitans de diverses Contrées. 15 hsnn., theaterpersonages naar een voorstelling van „La Muette de Portici".

 6. - 8 hsnn., spotprent op de neuzen.

 7. - 12 hsnn., kinderbezigheden.

 8. -. 20 hsnn., allerlei voorstellingen.

 8. -. andere uitgave met slechts 12 hsnn.

 9. -. 12 hsnn., allerlei voorstellingen.

10. -. 12 hsnn., allerlei taferelen uit het kinderleven.

11. -. 12 hsnn., dieren.

12. -. 8 hsnn., landelijke taferelen.

13. Armee Belge. 8 hsnn., militairen.

14. -. 12 hsnn., allerlei voorstellingen.

15. Geschiedenis van Jan de Wasscher en zijn Griet. - (Fr. Tit.). 24 hsnn.

16. Wonderbare historie van Mijnheer en Madame || Croquemitaine. - (Fr. tit.). 12 hsnn.

17. onbekend of niet uitgegeven

18. Volkeren van verschillende Landgewesten. - (Fr. tit.). 5 afb. (lijnclichés) ges. Sopieau en Bodart.

19. Luilekkerland. - Pays de Cocagne. 12 hsnn.

20. De verkeerde wereld. - Le monde renversé. 16 hsnn.

21. Gepaste boerterij mag u, o jeugd, vermaken, || Doch volg geen guitentrek van Uilenspiegel op... 2 vss., (Fr. tit.). 24 hsnn.

22. -. 42 hsnn., kinderspelen.

23. Belgisch Leger. - Armee Beige. 28 hsnn. op 4 rijen, op elke rij 7 soldaten.

24. Klein Duimken's leven. - Vie du petit Poucet. 20 hsnn.

25. Leven van Sint Nicolaas. - Vie de Saint Nicolas. 12 hsnn.

26. Geschiedenis van Rood-Kapje. - Histoire du petit Chaperon-Rouge. 20 hsnn.

27. De hervormde school. - L'école réformé. 16 hsnn., de verkeerde wereld op de school.

28. -. 16 hsnn., heiligenbeeldekens.

29. Geschiedenis van Blauw-Baard. - Histoire de Barbe-Bleue. 16 hsnn

30. -. 16 hsnn., allerlei voorstellingen.

31. Hier wordt u, 6 jeugd! gegeven, Tetjeroen zijn kluchtig leven. 24 hsnn.

32. Vices et Vertus d'Enfants. - Kinder deugden en gebreken. 16 hsnn., moraliserende taferelen.

33. Danseurs de Corte et Sauteurs. - Koord-Dansers en Springers. 4 hsnn.

34. Les bons enfans. - De lieve kinderen. 12 hsnn., kindervermaak.

35. Deez kinderprent leert, kort en goed || Wat nut de Werktuigkunde doet. (Fr. tit.). 8 hsnn., werktuigkunde.

36. Het nieuw vermakelyk Arlequinspel. 1. hsn.

37. Deez prent vertoont in menig beeld…, 12 hsnn., taferelen rond 1830 en andere militaire successen.

38. Beyersche Artillerie. - Artillerie de la Bavière. 2 hsnn.

39. Cavalerie. - Ruyterye. 18 hsnn., Hollandse lansiers en huzaren.

40. Leer Kind'ren door dez' Prent in uwe grille Jeugd, || Dat niets uw pryslyk maakt als 't onderhoud der deugd, 8 hsnn., avonturen van Pierrot.

41. Ourson den Wildeman word Jongheyd, U gegeven... 2 vss., (Fr. tit.). 20 hsnn.

42. onbekend of niet uitgegeven

43. Bruiloft van Doris en Roosje. - Manage de Theodore et Rose. 8 hsnn.

44. Nieuw letterspel voor kleine kinderen. - (Fr. tit.). 25 hsnn., alfabet met dieren.

45. Alfabet 1. deel. - Alphabet 1 partie. 12 hsnn.

46. Gevecht tusschen de Russen en de Turken || Gevecht der Russen en Polen. 4. hsnn.

47. Verschillende afbeeldingen. - Différents Dessins. 20 hsnn., dieren, personages en voorwerpen.

48. Laet lieve kinderen, laet, de moordlust en bedrijven... 4 vss., (Fr. tit.). 20 hsnn., avonturen van Cartouche.

49. Spreekwoorden. - Proverbes. 12 hsnn.

50. Lamme Goedzak. - Le bon Guillaume. 20 hsnn.

51. Dien, die den oorlog niet en ziet... 2 vss., (Fr. tit.). 11 hsnn., oorlogstaferelen en cavalerie.

52. Maar zie toch wat vieze kwasten... 2 vss., (Fr. tit.). 25 hsnn., gekarikaturiseerde afbeeldingen van misvormde neuzen.

53. Markten. - Marchés. 12 hsnn. ges. H.D., leurders.

54. Ziet lieve jeugd, voor uw plezier... 2 vss., (Fr. tit). 20 hsnn., allerlei personages en bezigheden.

55. Het Leven van den kleinen deugeniet. - La vie du petit polisson. 12 hsnn.

56. Vermakelijke Kinderoefeningen. - Amusements d'enfants. 24 hsnn., kinderspelen en bezigheden.

57. Nouvel Alphabet militaire. - Nieuw militaire alphabeth. 13 hsnn., letters A tot M.

58. Onderscheidene bedrijven. - Différents métiers. 16 hsnn., ambachten en bezigheden.

59. -. 36 hsnn., allerlei personages.

60. Ziet kindren lief, deez' trouwe hond... 2 vss., (Fr. tit.). 1 hsn., hond.

61. Sint Nikolaas. - Saint Nicolas. 1hsn.

62. -. 21 hsnn. met 30 personages welke spreek woorden en zegswijzen verbeelden.

63. Militaire Muziek. - Musique Militaire. 10 hsnn. op 3 rijen en op elke rij zeven personages.

64. Ruiterij. - Cavalerie. 25 hsnn.

65. Engelsche jagers. - Chasseurs anglaises. 33 soldaatjes op 3 rijen, op elke rij 11 ruiters,

 5 of 6 personages op elke hsn.

66. Militairen van verschillende regimenten. - (Fr. tit.). 4 hsnn., op elke rij 8 ruiters.

67. -. 24 hsnn. ges. J.O.(ortman), allerlei personages en bezigheden.

68. Floskaartjes. 36 hsnn.

69. Perten en grappen der Jonkheid. - Espiègleries de la Jeunesse. 22 hsnn., kinderspelen.

70. -. 48 hsnn., leven van het meisje van doop tot huwelijk.

71. Velerhande Vogelen, volgens alphabetische orde gerangschikt. 24 hsnn., alfabet met vogelnamen.

72. Straat-Roepers. - Crieurs de rue. 40 hsnn.,leurders.

73. Negocianten. 20 hsnn., leurders, straatroepen.

74. Caricaturen. - Caricatures. 28 hsnn.

75. De kleine diergaerde voor kinderen. 24 hsnn., l dierenalfabet.

76. Geschenk Voor De Leergrage Jeugd. 4 hsnn., taferelen uit het volksleven, verhuis, kermis,

 Sint-Maartensvuur, Sint-Nicolaasavond.

77. Opdragt aan de leerzame Jeugd. 16 hsnn., rekenprent.

78. Uitverkoopers. - Colporteurs. 45 hsnn., leurders.

79. Onderscheidene vogelen. - Différents oiseaux. 16 hsnn.

80. Verscheydene Vogelen. - Différens oiseaux. 72 hsnn., grote vogelkooi.

81. 1 hsn., Christus aan het kruis.

82. -. 5 hsnn., militaire muziek.

83. -. 32 hsnn., driekoningenbriefjes.

84. Domino en kaartspel. -Jeu de domino et de cartes. 60 hsnn.

85. Asschepoester door haar deugd en schoonheid || Wordt verheven tot de vorstelijke waardigheid. (Fr. tit.). 12 hsnn.

86. In Paul en Viriginie ziet men op deze prent... -2 vss. (Fr. tit.). 16 hsnn.

87. -. 18 hsnn. ges. D.V.L., 9 afb. landbouwbezigheden en 9 afb. visvangst, jacht en winter-vermaak.

88. -. 12 hsnn., de geschiedenis van Klein Duimpje.

89. -. 4 hsnn., vogels.

90. -. 24 hsnn., gekarikaturiseerde afb. van muzikanten.

91. -. 16 hsnn., de geschiedenis van Harlekijn.

92. -. 16 hsnn. ges. J.O.(ortman) en H. Numan, allerlei taferelen.

93. Vermaak voor de jeugd. - Amusement pour la jeunesse. 16 hsnn. ges. Lubeek, allerlei taferelen.

94. Merkwaardige dieren. - Animaux remarquables. 4 hsnn.

95. Van alles wat. - Un peu de tout. 16 hsnn. ges. J.O.(ortman), allerlei taferelen.

96. Koophandel en Stielen. - Commerce et Métiers. 16 hsnn., leurders.

97. Verschillende dieren. - Différents animaux. 12 hsnn.

98. Nero oefent zich in de verschillende kunsten. - (Fr. tit.). 16 hsnn., de geschiedenis van Moeder Gaudichon.

99. Nieuwe Historie Van Roodkapje. 12 hsnn.

100. Stielen. - Métiers. 16 hsnn., verschillende ambachten.

101. De Gevolgen Van Het Hardloopers bedrijf. – (Fr. tit.). 8 hsnn. ges. H. Numan, straatmuzikanten en kreupelen.

102. -. 35 hsnn., de Amsterdamse dienstmeisjes.

103. Kinderoefeningen. - Exercices d' enfants. 48 hsnn., kinderspelen en kindervermaak.

104. -. 42 hsnn., allerlei personages, voorwerpen en dieren.

105. -. 1 6 hsnn., kinderspelen en kindervermaak.

106. Jan, De Snaak. - Jean Le Farceur. 16 hsnn., de kluchten van Jan Klaas.

107. Kinderlezingen. - Lectures pour les Enfants. 36 hsnn., landelijke taferelen.

108. -. 20 hsnn., allerlei personages en gekarikaturiseerde voorstellingen van dieren met koddige onderschriften.

109. -. 20 hsnn., allerlei personages en bezigheden.

-          . De Godzaligen Huiszegen. - La Bénédiction du Ménage. 2 hsnn.

 

____________________

1. Deze gegevens zijn ontleend aan Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 473-474.

 

 

p. 77

W. van Bergen en W. G. van der Sande — W. van Bergen en W. van

Bergen & C° te Breda

Onderstaande gegevens zijn ontleend aan een manuscript van A. Hallema „Het drukkersvak te  Breda in de loop der eeuwen en de geschiedenis der firma Broese en C° aldaar in het bijzonder" 1. De inlichtingen over Willem van Bergen heeft de auteur A. Hallema zelf ontleend aan een nagelaten manuscript van H. Palier 2.

Willem van Bergen, een rasechte Bredanaar, was de zoon van een wijnkoper; hij trouwde in 1790, en was toen gevestigd aan de Grote Markt te Breda. Zijn eerste uitgave verscheen in 1784, en van dit jaar af tot 1815 gaf hij 48 boeken uit, wat in vergelijking met de produktie van andere Bredase uitgevers, veel mag genoemd worden. Het is ons niet bekend in welk jaar Willem van Bergen zijn

_________________

1 Dit manuscript werd ons bereidwillig ter inzage bezorgd door de N.V. v.h. Broese en Peereboom te Breda. — 2 Dit manuscript is thans bewaard in het Prov. Genootschap van Kunsten en Wetenschappen te 's Hertogenbosch.

 

 

p. 78

 

bedrijf heeft overgebracht naar de Torenstraat, waar hij in 1818 overleed. Willem van Bergen was protestant en de eerste drukker die te Breda een courant uitgaf. In de Bredase Courant van 24 october 1818 (nr. 43) wordt door de weduwe W. van Bergen bekendgemaakt, dat de zaak zal worden voort­gezet onder de firmanaam W. van Bergen & C°. In 1828 werd deze zaak samen met bet bedrijf van F.B. Hollingerus-Pypers overgenomen door Petrus Rudolf Broese te Breda.

Willem van Bergen was gehuwd met een Van der Sande; dit zal wel de aanleiding geweest zijn tot de samenwerking van Willem van Bergen met W.G. van der Sande. De oudste prenten uitgegeven door Van Bergen en gedateerd 1805 of 1806 verschenen op beider naam. Deze samenwerking heeft geen twee volle jaren geduurd. Reeds uit 1806 hebben wij een prent waarop enkel de naam van Van Bergen voorkomt (nr. n, De Slagttijd). In de periode van deze samenwerking zijn een twintig­tal prenten ontstaan, enkele hiervan zijn gesigneerd (Johannes) Waleson (nrs. 9, n, 15), enkele zijn overgenomen uit het fonds Van Egmont (nr. 3 = Van Egmont 103, nr. 16 = Van Egmont 129, nr. 20 = Van Egmont 82, nr. 23 = Van Egmont 105), verschillende prenten (nr. i, 2, 8, 21, kennen wij enkel uit veilingcatalogi.

De lijst van de ons bekende prenten vertoont een grote leemte. Zijn de nummers 26 tot 48 ooit verschenen; Van 51 tot 68 volgen de nummers zonder onderbreking, maar verschillende prenten met deze hogere nummers zijn slechts herdrukken van nummers uit de eerste reeks 53 = 3, 54 = 9, 55 = il. Geen enkele van de prenten genummerd van 1 tot 25 draagt het adres W. van Bergen & C°. De prenten genummerd van 49 tot 68 dragen of de firmanaam W. van Bergen of W. van Bergen & C°.

Het fonds van Van Bergen is een trouwe voortzetting van de 18e-eeuwse traditie. Rechtstreekse invloed van het fonds Stichter is goed merkbaar. Vele prenten van Van Bergen zijn min of meer getrouwe kopieën van prenten van Stichter.

 

Prentlijst

Nog onbekend of niet uitgegeven: 4, 5, 6, 14, 17, 18, 19, 22, 26-48.

De uitgaven W. van Bergen en W. G. van der Sande zijn gemerkt: 1. v.B. & v.d.S.; deze van W. van Bergen: 2. v.B.; deze van Van Bergen & C°: 3. v.B. & C°.

 

1. -. (Titel afgescheurd) 16 hsnn., kinderspelen, Westfriesmuseum.

2. -, dierenprent, vermeld door R.W.P. de Vries in Bulletin des Livr. Anc., XI-XII, 1905, nr. 2526.

3. O Jeugd! gij ziet hier ernst en spel, || Behaagt dit Printtafreel u wel... 4 vss. 12 hsnn., allerlei taferelen,

 ook vissen en spelen, 2. v.B. gedat. 1809, coll. Waller 1, gedat. 1807 en 1808, coll. Muller 6372.

4. onbekend of niet uitgegeven

5. onbekend of niet uitgegeven

6. onbekend of niet uitgegeven

7. Urbaan en Isabel verbonden aan den ander, || zijn eerst gescheiden, toen vereenigd met elkander. 24 hsnn., 1. v.B. & v.d.S., gedat. 1805, coll. Waller 1.

8. De Apen Kermis. Vermeld in Bull. des Livr. Anc., XI-XII, 1905 nr. 2526.

9. = nr 54; Ziet in deez Kind'ren haar bedrijven, || De Spiegel van de Uwe, o Jeugd! 9 hsnn. ges. Waleson, kindertaferelen, 1. v.B. & v.d.S., gedat. 1806, coll. Waller 1.

10. Zie hier wat jonge Knapen spelen... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen, 2. v.B., gedat. 1810.

11. De Slagttijd. 12 hsnn. ges. Waleson, 2. v.B., gedat. 1806, coll. N.O.M.; gedat. 1809 coll. Atlas v. Stolk 5817. (= nr. 55)

12. Zie hier, o lieve Jeugd! gy kunt hier weer beschouwen, || Een aantal van gediert'... 4 vss. 16 hsnn., vogels, 1. v.B. & v.d.S., gedat. 1805.

13. Kermis-Print. 1 hsn., 3 personages in 18e-eeuwse klederdracht (fragment van grotere hsn.), coll. N.O.M.

14. onbekend of niet uitgegeven

15. Zie hier, ô lieve Jeugd! die 't Speelen steeds bemind... 4 vss. 25 hsnn., ges. Waleson, ABC, 2. v.B., gedat. 1808, coll. Waller 1, gedat. 1807.

16. De Amstelkerk. 1 hsn. ges. H. Numan, gedat. 1808, vermeld in veilingcatal. G.T. Bom & Zn., A'dam, 10 mei 1910.

17. onbekend of niet uitgegeven

18. onbekend of niet uitgegeven

19. onbekend of niet uitgegeven

20. Afbeelding van het dorp Ouderkerk aan de Amstel. 1 hsn. ges. H. Numan, 1. v.B. & v.d.S., gedat. 1906.

21. Ambachten. Buil. des Livr. Anc., XI-XII, 1905, nr. 2526.

22. onbekend of niet uitgegeven

23. Zie in deez' Prent de Vrolijkheid, Van Saartjejansz de Keukenmeid. 24 hsnn., 2. v.B., coll. Waller 1, gedat. 1809.

23. Dit is nu het vervolg van der nagebleven schat, van Jacob Cats waar in veel wonderen zijn bevat. Vermeld in Bull. des Livr. Anc., XI-XII, nr. 2526.

24. Kinderen wilt vlijtig leeren, || Dan zal men «... 4 vss. 12 hsnn., personages, ambachten en bezigheden, 2. v.B., gedat. 1807, coll. Waller 1, gedat. 1808.

25. Deez' Kinderprent leert kort en goed, || Wat nut de Werktuigkunde doet.... 4 vss. 8 hsnn., verschillende manieren om lasten gemakkelijk te verhandelen, 2. v.B., coll. Ottema.

26.- 48. onbekend of niet uitgegeven.

49. Daar wij hier bij Poezy, Teeken, Sny- en Drukkunst voegen... 4 vss. 9 hsnn. ges. A. Cranendoncq, beroepen, leurders en schepen, 3. v.B. & C°, coll. Waller 1.

50. onbekend of niet uitgegeven

51. Het meest o Jeugd! dat gij hier ziet || Is Kinderspel en anders niet... 8 vss. 16 hsnn., kinderspelen, 3. W.v.d.S. & C°.

52. Gij, Jeugd! die 't speelen steeds bemind, || 't Is Kinderspel wat gij hier vind... 4 vss. 16 hsnn., kinderspelen, 2. v.B., gedat. 1810, coll. Atlas v. Stolk 5817 b; 3. v.B. & C°, coll. Waller 1.

53. = nr. 3; 2. v.B., coll. Ottema; 3. v.B. & C°, coll. Waller 1. 9; 2. v.B., gedat. 1810; coll. Waller 1.

54- = nr. 9. v.B. & O.

55. = nr. 11; 2. v.B., coll. Waller 1; 3. v.B. & C°.

56. Dit ras van Vog'len, dat gij hier... 4 vss. 12 hsnn., vogelen, 3. v.B. & C°, coll. Waller 1.

57. Beschouw in deze Prent een aantal dappere Helden... 4 vss. 16 hsnn. ges. Waleson, militairen, 3. v.B. & C°, coll. Waller 1, De Deventer Mus.

58. Deez' Print vertoont U, lieve Jeugd! Een aantal Helden... 4 vss. 20 hsnn. ges. Waleson, 10 militairen van verschillende rang en 10 „manuaal", 3. v.B. & C°, op naam Mindermann, N.O.M.

59. Het ras der Honden. 24 hsnn. ges. Waleson, 3. v.B. & C°.

60. = nr. 10; 3. v.B. & C°, coll. Waller 1.

61. = 23; 3. v.B. & C°, coll. Waller 1, e. a.

62. = nr. 24; 3. v.B. & C°, coll. Waller 1, op naam Mindermann.

63. = nr. 25; 2. v.B., coll. Waller 1, 3. v.B. & C°.

64. De Konst nooit uitgeput, stelt U, o Jeugd! te voren... 6 vss. 12 hsnn., dieren, 3. v.B. & C°, coll. Waller 1

65. In deze Print, o Jonge Liên, || Kunt gij bezigheden zien... 4 vss. 8 hsnn., ambachten, 3. v.B. & C°, coll. Waller 1.

66. = nr. 15; 3. v.B. & C°, coll. Waller 1.

67. De Nieuwe Jan de Wasser. 24 hsnn., 3. v.B. & C°.

68. -. 16 hsnn., militairen, 2. v.B., coll. Ottema; 3. v.B. & C°, coll. Waller 1.

    . Afbeelding der Overstrooming van den Spaarendamscbe Dijk, buiten de Haarlemmer Poort te Amsterdam, Zpoals II dezelfde zich heeft voorgedaan bij den booge watervloed van dm 15 November 1775 // Te zien van bet Bolwerk bij den Steenen Beer. 1 hsn., coll. y.

 

 

p. 79

 

Weduwe H. Bontamps  te  Venlo

In het begin der vorige eeuw heeft de Wed. H. Bontamps een merkwaardige reeks religieuze volks-prenten uitgegeven. Deze reeks is van een geheel andere aard dan de overige Nederlandse pren­ten. Ze zijn nauwer verwant met de religieuze prenten uitgegeven omstreeks dezelfde tijd in België en Noord-Frankrijk. Enkele van deze prenten zijn gedateerd, de vroegste van 1804, de laatste van 1818.

Op 1 maart 1734 verleende de magistraat van Venlo aan Henricus Korsten, geboren te Venlo in 1698, het privilegie tot stichting van een drukkerij annex lettergieterij aan de Maaspoort in die stad. Henricus Korsten had zijn broeder Franciscus tot beheerder van dit bedrijf aangesteld. Diens dochter Sibylla trad in 1760 in het huwelijk met H. Bontamps. Deze nam de zaak over in 1773, en overleed te Venlo in 1779 1.

De weduwe zette de zaak voort onder de naam Wed. Hub. Bontamps. Deze naam is aan de zaak verbonden gebleven ook na de dood van de wed. Hub. Bontamps (9 oktober 1817), en wel tot 1 januari 1936; in dit jaar werd de firma opgeheven.

De activiteit van deze firma op het gebied van de volksprenten bleef beperkt tot het eerste kwart van de vorige eeuw. De religieuze prenten van de Wed. Bontamps zijn geen kinderprenten maar eigenlijk volksprenten. Op het adres „te Venlo en Gelder bij de Weduw Hub. en F. en G. Bontamps"

___________________

1 Nieuwsblad van den Boekhandel, 9 maart 1934. — 2 Medegedeeld door de gemeentearchivaris te Venlo.

 

p. 80

 

verscheen een abc-prent, de enige kinderprent welke ons bekend is uit dit fonds. Franciscus Bontamps, zoon van Hubertus, is bekend als chef van de firma Bontamps te Geldern.

De prenten van de Wed. H. Bontamps, echte „heyligen" volgens de originele betekenis van het woord, zijn geïllustreerd met één houtblok omlijst door teksten : de levensbeschrijving van de voor­gestelde heiligen, een gebed of beide samen. Sommige prenten bevatten een houtsnede op de bovenste helft en een levensbeschrijving of een litanie van de betreffende heilige op de onderste helft.

Al deze prenten zijn met de hand gekleurd, de meeste met drie kleuren oranje, geel en donker­blauw. Soms is er bovendien gebruik gemaakt van licht paars en van zwart. Jammer dat de gebruikte kleuren zo weinig doorzichtig zijn, dat de kleur de houtgravure soms geheel bedekt en onzichtbaar maakt.

Voor de studie van de patroonschappen en de volksverering van de heiligen zijn deze prenten van bijzonder belang. We verwijzen hier enkel naar „De Martelie van de H. Maagd Lucia, Patrones tegen den Buikloop, Bloedvloed en kwade oogen", met „Twee Gebedekens aan de H. Maagd Lu^ia, om geholpen te worden van deze elendige ziekten" en naar de gelijkaardige prent gewijd aan de H. Apollonia „wonderbaare Patrones voor de pynen in de Kaaksbeenderen en Tandpyn".

 

Prentlijst

-. De Geboorte Christi. || Litanie Aan Het Kindeken Jezus, 1 hsn., gedat. 1808, coll. Waller 1.

-. Het leven || van de || H. Apolonia, || Maagd en Martelaresse || Als een wonderbaare Patrones voor de pynen in de Kaaksbeenderen en Tandpyn. 1 hsn.

-. Het Leven van de H. Maria Magdalene. 1 hsn., gedat. 1808.

-. Korte Levensbeschrijving || van den || H. Martinus, || Bisschop van Tours, 1 hsn., gedat. 1809.

-. Afbeelding || Van het nieuwe Beth-Jeruzalem, alwaar de voornaamste punten van onze verlossing, welke Christus voor 't heele menschelyk Geslacht tot Jeruzalem uitgewerkt heeft, van plaats tot plaats, gelyk hier in 't breed vertoond word. 1 hsn. met 4 afb. betref, de Kapel Beth-Jeruzalem te Anrath bij Keulen, coll. Atlas v. Stolk S 1864 A.

-. Litanie || Ter eeren van den Heiligen Martelaar || Donatus || en van andere heilige Patroonen. 1 hsn., H. Donatus.

-. Litanie van de H. Barbara, Maagd en Martelares, 1 hsn., coll B-K.

-. De Verryssenis || van || Christus, 1 hsn., gedat. 1818.

-. Consolatrix Afflictorum ora pro nobis. 2 hsnn., beide O.L.Vr. van Kevelaar.

-. Nuwe kerch-Consolatrix-afftictorum- ora pro nob - Nuwe capel. 1 hsn., O.L.Vr., gedat. 1817.

-. Het leven van den || Heiligen Nicolaas, || Belyder en Bisschop van Myra. 1 hsn. mod. afdruk coll. B-K.

-. Het Leven || van den || H. Petrus, || Prins der Apostelen, 1 hsn., gedat. 1808.

-. Gebed tot den H.Johannes Nepomecenus in alle particuliere nooden. 1 hsn., gedat. 1818.

-. Lam Godts. 1 hsn., coll. Norge (gerepr. in Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., tegenover blz. 8).

-. H. Lucia, 1 hsn.

-. Litanie tot U.L.F. || van Lauretten. 2 hsnn., boven : S. Maria Lauretia, beneden : het kruis van Lotharingen omringd door 51 houtsneden voorstellende personages en voorwerpen, gedat. 1804, coll. Ottema.

-. De Martelie || van den H. Paus || Cornelius, || Bijzonderen Patroon || tegen de stuipen, gigtigheden en vallende ziektens, wiens reliquieen met grooten toeloop en devotie geëerd worden en wiens bystand vurig aangeroepen wordt in zyne vermaarde kapelle binnen het dorp van Beerse bij Turnhout, 1 hsn.

-. Levensbeschrijving || van den || H. Rochus, || By-zonderen patroon tegen de Pest en besmettelijke Ziektens. 1 hsn. gedat. 1815, coll. B-K.

-.Jesus || van || Naza || reth || Koning der Joden, 1 hsn., kruisiging, gedat. 1805.

-. H.Brigida, || Besondere Patrones tegen de besmettelijke Sieckte van het Hoorn-vee, 1 hsn. ges. H. Camps.

7. Kinder wilt ge Hoogduits leeren; dan moet ge in deez' A.B. studeeren. 24 hsnn., gotisch abc met personages en dieren, met adres : Te Venlo en Gelder by de Weduw Hub. en F.C. Bontamps, coll. Waller 1.

 

 

p. 81

 

Jan Jacobsz Bouman, Jacobus Bouman en Jan Bouman te Amsterdam

Van Jan Jacobsz Bouman is er slechts één enkele prent bewaard, bevattende vierentwintig merk­waardige afbeeldingen van „Schimp en spreeckwoorden". Deze prent is niet gedateerd, maar ver­meldt als adres : „op 't Water, tegenover de Koorn-Beurs, in de Lelye onder de Doornen". Wel zijn ons enkele boeken bekend, uitgegeven door Jan Jacobsz Bouman, met hetzelfde adres en geda­teerd 1658, 1661 en 1662 1.

Het uithangteken „In de Lelye onder de doornen" vindt zijn oorsprong in het vignet met de kenspreuk „Christus spes mea inter spinas", dat prijkte op de Bibel in Duyts, uitgegeven te Emden in 1556 door de uitgeweken Vlamingen S. Mierdeman (Mierdmans) en J. Gheillaert (Gailliaert) 2. Beide Antwerpse drukkers waren ter wille van de protestantenvervolging in het Zuiden, uitgeweken naar Duitsland. In 1560 verscheen te Emden, bij „Nicolaes Biestkens van Diest", Den Bibel j In­houdende dat Oude / ende Nye Testament, met op de titelpagina het zelfde vignet met de lelie onder de doornen. Deze „Biestkensbijbel" werd later herhaaldelijk herdrukt te Amsterdam waar „In de Lelye onder de Doornen" ook verschillende andere boeken verschenen op naam van Nicolaes Biest­kens 3. Het bijbelvignet was dus uithangteken geworden. Volgens vondsten van mr. H.F. Wijnman, medegedeeld door prof. mr. H. de la Fontaine-Verwey 4, zou Nicolaes Biestkens de schuilnaam zijn van de hoger genoemde J. Gailliaert (Gheillaert). De naam Nicolaes Biestkens ontmoeten we het laatst op de titelpagina van een boek in 1626 5. Jan Jacobsz Bouman die tot 1646 „in de Salvator" als uit-hangkenteken voerde heeft tussen 1646 en 1651 dit teken geruild voor „de Leley onder de Doornen" 6. Heeft Jan Jacobsz Bouman de zaak overgenomen van de erven Biestkens (Gailliaert) ? In welke om­standigheden ? Hierover is ons niets bekend.

Van Jacobus Bouman, zoon van Jan Jacobsz, zijn vijf prenten bewaard, waarvan twee met adres „'t Amsterdam by Jacobus Bouman, in de Pylsteegh in de Lelye onder de Doornen", beide gedateerd 1673; twee met adres „op den Nieuwendyck tussen de twee Heerlemmer Sluysen in de Lelye ondéf de Doornen", gedateerd 1690 en 1693, en de vijfde met adres „over de Haarlemmer-Sluys in de Lely onder de Doornen". Deze laatste prent is niet gedateerd, maar gesigneerd met het monogram van C. van Sichem (vermoedelijk Christoffel van Sichem IV, geboren 1642, overleden 1698) 7.

Jan Bouman, zoon van Jacobus, treedt in 1704 op als medefirmant van zijn vader 8. Er is een prent bewaard waarop de namen van vader en zoon samen als uitgevers vermeld staan. Het is de oudst bekende versie van het thema „Tetjeroen". Zes van de zeven prenten welke uit het fonds van Jan Bouman jr. bewaard gebleven zijn, hebben nog het adres „op deti Nieuwendyck". Eén hiervan is gedateerd 1715, de vijf overige 1716. Eén prent, met de afbeeldingen van zestien vorstelijke personages, vermeldt als adres „op de Haarlemmerdyk, tussen de Vissersstraat en de Vis­markt".

Daar de Boumans gedurende drie geslachten prenten hebben uitgegeven, veronderstellen we dat de enkele prenten die wij kennen, slechts een gering deel vertegenwoordigen van het oorspronkelijke fonds Bouman.

 

Prentlijst

1. Uitgave van Jan Jacobsz. Bouman

-. Afbeeldinge vanverscheyde Schimp en Spreek-woorden. 24 hsnn., coll. Stoffel.

 

2. Uitgaven van Jacobus Bouman

-. Dees Vogeltjes / haer soete stem te uytten / tot groot vermaeck en vreugd voor alle Jonge Spruyten. 15 hsnn., vogels, gedat. 1673, coll. Stoffel.

-. Die met gemack zijn kost wil winnen | Die set zijn Varcken aen het spinnen, 1 hsn., haspelende en spinnende varkens, allegorische satire, gedat. 1673, coll. Muller 2541 2, Ottema.

-. Siet hier / O schrand'rejeught / als in een Schildery /na waerheydt afgebeelt / der Franse Tyranny. 16 hsnn., gedat. 1690, coll. Atlas v. Stolk 2551.

-. -. 8 hsn., de eerste zes met dieren : muilezel, neushoorn enz., de twee laatste twee personages : Friese boer en boerin, gedat. 1693.

-. Hier hebt ghy Jonge Lien, Vogels, Uyl, Kat en Nest te sien. 4 hsnn. ges. C.V.S.(ichem), coll. Waller 1.

 

3. Uitgave Jacobus en Jan Bouman

-.Jongens wilje vreught vermeeren, wilt in dese print stuhdeeren. Want het is Tetjeroen, die een yder kon voldoen. || Soo gy u meer wilt verblijden, maeckt hiervan dan schildrijen. Snytse uyt dan na d' swier, en plackt ze dan op root Papier. 24 hsnn., coll. Waller 1.

 

4. Uitgaven Jan Bouman jr.

-. -. 16 hsnn. welke niet samenhoren, portretten van Willem III en Maria Stuart, spelen, allegorische afb., de vier jaargetijden en de vier tijden van de dag, coll. K.O.G. XIX A.

-. -. 8 hsnn., schepen gedat. 1716, coll. Waller 1.

-.Jongens, ey siet dees Vryagie aen / Van Krelis en Maertje van Oostzoen. 16 hsnn., gedat. 1716.

-. Hier kunt gij Jonge Lien || Veel Adelijke Ruyters sien. 24 hsnn., vorstelijke personages, gedat. 1715.

-. Hier kunt gy sien o jeugt, en ook wel merken aan, Wat wonderen in haar tyd d'Apostelen hebben gedaan. 16 hsnn., taferelen uit het N. T., gedat. 1716.

-. Hier siet gy jonge Jeugt / dees' Vasten-avont | Paasch / Boere en Kermis-vreugt. 24 hsnn., taferelen uit het volksleven, gedat. 1716.

 

_____________________

1 Dronckers, Verz. IValler, nrs. 531, 1394, 1633, 1836. — 2 Moes en Burger, II, blz. 3. Zie ook L. Voet, Lexicon der boek­drukkers en -verkopers in België (XVe en XVIe eeuw), in Handelingen van het XXIVe Vlaamse Filologencongres, 1961, blz. 487. — 3 Moes en Burger, IV, blz. 292-295. — 4 Nieuwsblad voor de boekhandel, jg. 128 (1961), blz. 2149. — 5 Dronckers, Verz. Waller, nr. 427 (Samuel Coster, Iphigenia, 3e druk). — 6 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 431. — 7 Ibid., blz. 301. — 8 Dronckers, Verz. Waller, nr. 1298.

 

p. 83

 

Marten Jansen Brandt  te Amsterdam

Volgens een aantekening bij zijn akte van ondertrouw was Marten Brandt afkomstig van „Marne", in Ditmarschen en drieëntwintig jaar oud, toen hij op 19 oktober 1613 ondertrouwde met Marritjen van Naarden 1. Hij werd opgenomen in het Amsterdamse gilde der boekverkopers op 9 december 1617 2.

M.J. Brandt was achtereenvolgens gevestigd „op den hoek van de Vrouwensteeg", „in de Grave-straat", „aen (by) de Niéuwe-Kerk" en „bij de Jan-Roon-Poorts-Toorn". Hij voerde als uithangteken „in de ghereformeerde Catechismus". Hij gaf vooral geschriften uit tegen de Remonstranten 3.

Marten Jansen Brandt „boecvercooper tot Amsterdam" zoals vermeld staat op de enige prent welke van hem bewaard bleef, overleed eind 1649 of begin 1650. Op 7 maart 1650 vraagt zijn weduwe bevestiging van de octrooien die haar echtgenoot enkele weken v66r zijn overlijden had verkregen 4.

___________________

1 Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 103, II, blz. 1191-1193. — a Gemeentearchief Amsterdam, Gildeb. Boekver., blz. 178. —3 Ledeboer, De Boekdrukkers, blz. 17. — 4 Minute Octroyen Holland 1606.

 

p. 84

 

De enige prent welke van M.J. Brandt bewaard bleef, is van bijzonder belang, omdat het een typisch voorbeeld is van een 16e-eeuwse stichtelijke kunstprent met latijns onderschrift, die in de 17e eeuw als volksprent verschijnt met nederlands onderschrift, en in de 18e eeuw zal worden opge­nomen in een reeks kinderprenten, i. c. die van de Erven der Wed. J. van Egmont (nr. 116).

M.J. Brants prent „Van de Twee Aenbidders" maakte oorspronkelijk deel uit van een reeks van een zevental stichtelijke prenten uitgegeven door de karthuizermonnik Gaspar Coolhaes, geboren in 1506 te Keulen, die op de leeftijd van vierentwintig jaar was overgegaan tot de hervorming. Deze Coolhaes was van 1574 tot 1581 predikant te Leiden, maar zijn grote verdraagzaamheid bracht hem in conflict met de Calvinisten en hij werd uit de kerk gebannen. Hij is de ontwerper van de uitgever van de bedoelde stichtelijke prenten, waarvan „Die waemchtige en de valsche aenbidderd Godts" de vierde was, en gedateerd is 1591 1.

 

Prentlijst

-. -. 1 hsn., 37x24,5 cm, allegorische voorstelling vande ware hemelse en de valse aardse liefde, R.P.K. Holl. Hsnn. n° 12, gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 535.

____________________

1 L.P. Burger jr., Zestiende-eeuwsche Volksprenten, Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen, VIII (1910), afb. 6.

 

p. 84                    

 

De firma  Brepols te  Turnhout

 

De N.V. Brepols is heden ten dage één der belangrijkste Bel­gische ondernemingen op het gebied van de druknijverheid. De oorsprong van deze drukkerij gaat terug tot het eind van de 18e eeuw. Pieter Corbeels, de held uit de Boerenkrijg, in december 1798 gevangen genomen in de slag bij Hasselt en in 1799 door de Franse bezetters te Doornik gefusilleerd, was de stichter van dit bedrijf. Pieter Corbeels en Philippus Jacobus Brepols werden beiden geboren te Leuven, de eerste in 1755, de tweede in 1778 2. Corbeels bezat te Leuven een drukkerij en gaf er o.m. ge­bedenboeken uit 3. Het lijkt niet onwaarschijnlijk dat P.J. Brepols eerst werkzaam was in het Leuvense bedrijf van Corbeels en zijn patroon later vergezelde naar Turnhout, toen deze zich aldaar vestigde in 1796 of vroeger 4. De weduwe Corbeels hertrouwde op 28 januari 1801, en van deze datum af heeft P.J. Brepols de zaken vermoedelijk voor eigen rekening voortgezet.

Wanneer is Brepols begonnen met het drukken van volks- en kinderprenten? Het is mogelijk dat Corbeels reeds eerder gods­dienstige prenten uitgegeven had, en dat Brepols deze reeks on­onderbroken voortgezet heeft. Het begin van de profane reeks is gemakkelijker te dateren, zoals reeds E. van Heurck heeft aangetoond. De prent nummer 2 geeft het verhaal van de slag van Leip-

______________

2 Cfr. Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 30. — 3 Gedenkboek N.V. Brepols 1796-1947, blz. 38. — 4 E. van Heurck meende dat de drukkerij te Turnhout gesticht was in 1797 (I.P.F.,blz. 132) maar in het hierboven geciteerde Gedenkboek staat tegen­over blz. 16 een bekendmaking gereproduceerd, gedrukt „Tot Turnhout, bij P. Corbeels, Boekdrukker en Boekverkooper omtrent de E.E.P.P. Minder-Broeders". Deze bekendmaking bevat een oproep tot het bijwonen van een publieke ver­gadering van de Municipale Raad, vastgesteld op 15 Primaire van het 5e jaar der republiek (5 december 1796).

 

 p. 85

 

zig (1813). Met de profane reeks werd dus een aanvang gemaakt na 1813, wat niet belet dat talrijke gravures uit deze reeks veel ouder zijn. P.J. Brepols had namelijk een partij houtblokken overgenomen uit het fonds van J.H. Le Tellier te Lier. Deze drukker-uitgever overleed op 29 juli 1809, maar zijn bedrijf werd nog enkele jaren voortgezet door zijn weduwe, bijgestaan door haar twee zonen 1. Nr. 17, Klein Duimpje, uit het fonds Le Tellier, wordt nr. 5 in het fonds Brepols. Talrijke andere prenten uit het fonds Brepols, o. m. de nummers 2, 3, 4, 7, 8, 10, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 29 en 31, f hebben dezelfde kenmerken : sobere lijnen, open tekening, dynamische voorstellingen van de per­sonages. Ook de houtblokken van deze prenten zijn vermoedelijk afkomstig van J.H. Te Tellier. P.J. Brepols heeft dit fonds verder opgebouwd en uitgebreid tot ongeveer het midden van de vorige

eeuw.

In 1820 was de dochter van P.J. Brepols gehuwd met J.J. Dierckx, zoon van een rijke textiel­fabrikant. De schoonzoon overleed in 1843, ongeveer driejaar v66r het overlijden van P.J. Brepols zelf op 3 januari 1845. De weduwe J.J. Dierckx, geboren Antoinette Brepols, zette de zaak voort, bijgestaan door haar zoon Jean Guillaume Dierckx. Deze trad in 1860 in het huwelijk met mejuffer Joséphine Dessauer, vermoedelijk een zuster van de lithograaf Aloys Dessauer, die te AschafFenburg een belangrijke steendrukkerij exploiteerde, welke ook prenten met Nederlandse teksten in de handel bracht. Zes jaar later overleed J.G. Dierckx, en in 1868 hertrouwde de weduwe Dierckx met Arthur Dufour, grootvader van het hoofd der huidige bedrijfsleiders, baron Jean Dufour.

De firma Brepols was veruit de belangrijkste uitgeefster van volks- en kinderprenten in België. Haar activiteit op dit gebied heeft een eeuw geduurd. Het fonds godsdienstige prenten bevatte 83 genummerde en enkele ongenummerde prenten. Het profane fonds omvatte ruim 400 nummers. Maar het meest oorspronkelijke en het meest belangrijke gedeelte van dit fonds volks- en kinder-prenten is tot stand gekomen v66r 1845, dus tijdens het leven van de stichter Philippus Jacobus Brepols. Dit geldt voor bijna het gehele religieuze fonds en voor de eerste 140 nummers van de profane reeks.

Ten tijde van het Verenigd Koninkrijk (1815-1830) beleefde het huis Brepols zijn eerste bloei. Zoals wij reeds gemeld hebben, waren verschillende prenten uit deze periode gewijd aan het Neder­landse koningshuis (nrs. 14 en 33), aan het Nederlandse leger (nrs. 64, 73), aan Nederlandse kleder­drachten (nr. 59). Vele andere prenten waren gekopieerd of geïnspireerd op Nederlandse modellen (nrs. 61 en 68, geïnspireerd op gedichten van Van Alphen; nrs. ui, 113, 116, 120, 122Jan de Wasscher e. a.). Ook de historische gebeurtenissen uit deze periode hebben hun stempel gedrukt op de prenten welke P.J. Brepols gedurende deze jaren heeft uitgegeven : De inneming van Moskou (nr. 22), de slag bij Austerlitz (nr. 25), de slag van Wagram (nr. 35), de slag van Jena (nr. 37), de oorlog tussen Frankrijk en Spanje, 1823 (nr. 45), het beleg van Cadix (nr. 46), de moord op de hertog van Berry (nr. 47), de slag van Waterlo (nr. 48), de verdrinking van prins Poniatowski (nr. 51), de oorlog tussen Rusland en Turkije, 1828 (nr. 63). De belangstelling voor de historische gebeurtenissen, in de eerste plaats de veldslagen, had tot gevolg dat meer dan vroeger aandacht werd verleend aan leger en soldaten. In de eerste helft van de ipe eeuw kennen de militaire prenten overal in West-Europa een grote opbloei. Ook de Oostenrijkse tijd komt hier nog bij te pas. De eerste profane prent van Brepols geeft tweeëntwintig afbeeldingen van officieren en manschappen van de Oostenrijkse artillerie, de Oostenrijkse cavallerie en verder van Belgische en Engelse grenadiers; prent nr. 6 brengt in beeld Het Huis van Oostenrijk, met deszelfs bij-

______________

1 Van Heurck en Boekenoogcn, I.P.F., blz. 117.

p. 86

zonderste Krijgshelden. Enkele van deze prenten zijn geïnspireerd op Franse modellen, maar een groter aantal, groter dan E. van Heurck vermoed heeft, zijn navolgingen van Duitse prenten 1.

Naast de onderwerpen gebonden aan het tijdsverband, zijn de traditionele thema's van de Neder­landse kinderprenten uit het einde der 18e en het begin der ipe eeuw in het fonds Brepols uitstekend vertegenwoordigd. We vinden hier verschillende prenten met kinderspelen, straatroepen, spreek­woorden, ambachten, abc-prenten en dierenprenten; buiten ^£ oude onderwerpen als de Verkeerde Wereld, het Luilekkerland, Uilenspiegel, Jan de Wasser, Cartouche, de Boeren-Kermis en Vasten­avond, heeft Brepols ook de nieuwe onderwerpen als Gulliver en Robinson Crusoë in zijn fonds opge­nomen. Voegen we bij deze profane reeks de godsdienstige volksprenten door Brepols uitgegeven — de belangrijkste reeks welke op dit gebied in de Nederlanden verschenen is — dan kunnen we ons een gedachte vormen van de betekenis van het oude fonds Brepols. Al deze prenten waren doorgaans goed gedrukt, op mooi en stevig handgeschept papier. Ze waren ook smaakvol gekleurd, soms zeer sober met slechts twee kleuren : geel en roodbruin, meestal met drie kleuren : geel, blauw en rood­bruin of geelgroen en roodbruin.

Omstreeks 1845, overlijdensjaar van P.J. Brepols, had het goedkoop machinaal gefabriceerd papier het duurdere maar mooiere handgeschept papier grotendeels vervangen in de produktie van de volks- en kinderprenten. Het machinaal papier luidt de periode in van verval en vervlakking. Er werd geleidelijk minder zorg besteed zowel aan de druk als aan het smaakvol kleuren van de prenten. Deze vervlakking liet zich het meest gevoelen ten tijde van de uitbouw van het fonds.

Tussen de jaren 1840 en 1850 werd door de firma Brepols een belangrijke partij houtblokken over­genomen van de firma Noman en Zoon te Zaltbommel. Deze Hollandse prenten werden in het fonds opgenomen onder de nummers 149 tot 201 (alleen de nrs. 192-194 zijn van andere oorsprong). Op zich zelf waren deze prenten zeker niet onbelangrijk. Vele houtblokken van deze prenten dateren uit de 18e eeuw, enkele zelfs uit de iye eeuw, maar vanzelfsprekend droegen deze prenten er niet toe bij om het eigen karakter van het fonds te bevestigen. De verdere aangroei was even karakterloos. De nummers 202 tot 213 werden samengesteld met oude blokken van bidprentjes. Dan volgen een tiental kopieën van Franse gravures o. a. de vertellingen van Moeder de Gans. Van nummer 227 af gaat het fonds geleidelijk over naar de industriële produktie, en verliest het grotendeels zijn karakter van volkskunst. Ook de traditionele onderwerpen van de kinderprenten worden geleidelijk verlaten. De nummers 227 tot 23 5 zijn dierenprenten en soldatenprenten gedrukt met zinkclichés. De nummers 238 tot 245 zijn terug in hout gegraveerd, maar de laatste acht nummers zijn slaafse kopieën van „Mün-chener Bilderbogen" van Braun en Schneider. Van nummer 246 af werd overgegaan op chromolitho-grafie. De oude ambachtskunst was nu definitief vervangen door een industriële produktie, meestal geïnspireerd door Franse modellen. Maar op technisch gebied waren deze prenten uitstekend verzorgd, zodat de produktie uit de laatste periode op gunstige wijze de vergelijking kan doorstaan met de con­currerende Franse produktie van Epinal. Een lijst van de nieuwe prenten uit deze industriële periode is in dit boek niet opgenomen. Tot aan het nummer 308 zijn ons tweetalige prenten bekend. Vanaf het nummer 322 werden enkel nog eentalige uitgaven gefabriceerd : Frans tot nummer 395. De Ne­derlandstalige kregen dezelfde nummers voorafgegaan door het cijfer i, en waren dus genummerd van 1322 tot 1395.

___________

1 Bij prent 82 „Italiaanse Costumen" merken Van Heurck en Boekenoogen (I.P.F. blz. 187) op „bois francais ou d'après prototype francais". Deze gravures zijn echter getrouwe kopieën van „Italienische National-Costume" prent XCVI van Herman K. Barth te München. De oude litho nr. 6 „Ferme-Landhoef" van P.J. Brepols is nauw verwant met het „Bauer-hof", prent nr. 39 van Arnz & C° in Dusseldorf. Het is hoogst waarschijnlijk dat in het fonds van deze uitgevers verschil­lende prenten te vinden zijn welke als model gediend hebben voor bepaalde prenten van Brepols.

p. 87

In deze zogenaamde industriële periode werden ook prenten herdrukt uit vroegere periodes. De tekeningen van deze houtgravures werden overgebracht op steen, en het kleuren van de prenten ge­beurde niet meer met schablonen maar werd machinaal uitgevoerd. Deze herdrukken worden wel herhaaldelijk vermeld in onderstaande lijst. Ze zijn immers van belang doordat de uitgaven uit de eerste periode vrij zeldzaam zijn en sommige prenten uit de oudste periode slechts bekend zijn door herdrukken uit de tweede of de derde periode.                                                                                                                 »

De kinderprenten van het huis Brepols hebben een buitengewoon succes gekend. Het aantal miljoenen prenten welke door deze firma gedrukt en verspreid werden, is niet te schatten. Niet alleen in ongeveer alle Vlaamse en Waalse dorpen van België, maar ook tot in de verste hoeken van Neder­land werden de prenten van Brepols te koop gesteld. Voor de verspreiding in Nederland heeft het huis Brepols gedurende ongeveer een halve eeuw de medewerking gehad van niet minder dan dertig grossiers. Deze wederverkopers kochten de prenten van de firma Brepols niet grote aantallen en kregen deze bedrukt met hun firmanaam. Zo komt het dat er zoveel prenten van Brepols, vooral uit de eerste periode, bewaard gebleven zijn waarop enkel de naam van een Nederlandse firma vermeld staat. De prenten van Brepols werden in Nederland verspreid op naam van de volgende grossiers : Erven H. Rynders, J.A. Aldag, J.C. Botvis, A. Jacobs, Gebr. Koster & C°, Schalekamp & Van de Grampel, Mindermann & C°, Erven Wijsmulier, allen te Amsterdam; — te Amersfoort : Jacobs & Meyers; — te Bergen op Zoom : J. Verkouteren en D. Pauwels; — te Breda : Van Gullick en Her­mans; — te Delft : A. van Alphen; — te Dordrecht : T. Pieren Jz.; — te 's Gravenhage : L. Lazare; — te Maastricht : J.J. Louvrier; — te Leeuwarden : J. Proost; — te Rotterdam : B. Schuuring, J.H.C, van Dooremalen, J.Th. de Brouwer, Gebr. Hendriksen, P.J. Masier, J.C. Neiszen, W. Rycks en J. Valcken; — te Rijswijk : Gebroeders Van Kapel; — te Sneek : F. Holtkamp en E.J. Meyer Hz.; — te Utrecht : W. Van de Weyer; — te Zutphen : W. Hissink.

De prenten van Brepols zijn uitvoerig beschreven en gecommentarieerd in de werken van Van Heurck, voornamelijk in het hier herhaaldelijk geciteerde standaardwerk „Histoire de l'imagerie populaire flamande" (I.P.F.).

De lijst samengesteld door Van Heurck is vrij volledig. Wij hebben deze lijst slechts kunnen aanvullen met zeventien onbekende prenten, waarvan acht godsdienstige, vier litho's en vijf profane prenten.

 

Prentlijst

Onbekende of niet uitgegeven prenten:

Brepols godsdienstige reeks in houtsnede: 5-17-23-24-34-36-39-42-43-47-55-64-70-79-82

Brepols vroege prn. in lithografie: 7-8-9-11-12-13-14

Brepols prn. in lithografie: 327-343-344

 

Indeling in periodes

1. Brep., de prenten gedrukt op geschept papier en voorzien van het adres „Tot Turnhout, bij P.J. Brepols, Boek-drukker" of „Te Turnhout uyt de Fabriek en Boek-drukkerij van P.J. Brepols" of een variant hiervan.

1. B. & D., de prenten gedrukt op geschept papier en voorzien van het adres „Ter Drukkery van Brepols en Dierckx, Zoon".

1. z.a., de prenten uit dezelfde periode maar zonder adres.

1. op naam van... (naam van wederverkoper), de prenten uit dezelfde periode gedrukt op naam van een wederverkoper.

2. B. & D., de prenten uit de tweede periode gedrukt op machinaal papier, met de hand gekleurd met schablonen, en bedrukt met het adres „Bij Brepols & Dierckx Zoon, Fabrykanten in gekleurde en gemarmerde papieren", of „Uyt de Fabryk van Brepols & Dierckx, Zoon", of een variant hiervan.

2. B., de prenten uit dezelfde periode gemerkt B naast het nummer.

2. met of zonder letter B op naam van... (naam van wederverkoper), de prenten uit dezelfde periode gedrukt op naam van een wederverkoper.

2. z.a., de prenten uit dezelfde periode zonder adres.

3. B. & D., de herdrukken uit de industriële periode op naam van Brepols & Dierckx zoon, Turnhout.

3. N.V. Brep., de herdrukken uit de industriële periode op naam van „Etablissements Brepols S.A." of „N.V. Brepols".

3. z.a., de herdrukken uit dezelfde periode zonder adres.

De datering en toeschrijving aan de graveurs volgens Vansummeren (1996), gebaseerd op de facturering van het houtblok in de archieven van Brepols.

 

1. GODSDIENSTIGE REEKS

1. Het Mirakuleus Beeld van Onze Lieve Vrouwe te Scherpenheuvel. - Den Godzaligen Huys-zegen. 2 hsnn., 1. Brep., zonder nr., Volksk. Mus. Antw. ; 2. B. & D., nieuwe blokken, tweetalige titel, coll. Waller C 1, coll. BK, e. a.; 3. B. & D., Volksk. Mus. Antw.

1. -. 36 hsnn., afbeeldingen van heiligen, (bidprentjes) 1. Brep., Prentenk. Brussel (later herdrukt in de gewone reeks nr. 202).

2. Het mirakuleus beeld van O.L. V. van Holle. - Den Godzaligen Huys-Zegen. 2 hsnn., 1. Brep. Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 45).

2. -. 16 hsnn., afbeeldingen van heiligen, (bidprentjes) 1. Brep., Prentenk. Brussel (later herdrukt in de gewone reeks nr. 208).

3. Het Mirakuleus Beeld van Onze Lieve Vrouwe te Kevelaer. - Den Godzaligen Huys-Zegen. 2 hsnn., 1. Brep., z. nr. Prentenk. Brussel, e. a.; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

4. Het Mirakuleus Beeld van onze lieve Vrouwe || Van Der Linden Tot Uden || In 't Land van Ravensteyn.- Den Godzaligen Huys-Zegen. 2 hsnn., 1. Brep., z. nr., coll. Waller C 1 , e. a.; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

5. onbekend

6. Het Leven Van Den Heyligen || Rochus, Belyder, || Bezonderen patroon tegen de pest en de besmettelyke ziektens. 1 hsn. in versierde omlijsting, 1. Brep., Prentenk. Brussel, Waller C 1, e. a.; 2. B. & D., Prentenk. Brussel; 2. z. nr., coll. Norge.

7. Litanie ter eeren van den H. Donatus, Martelaer, Beschermer tegen den Donder, Blixetn, Onweder en Tempeesten, 1 hsn. in oml (C.A. Moermans, 1818), 1. Brep., Prentenk. Brussel, Crick; 2. B. & D., met andere tekst, Prentenk. Brussel, Waller C 1.

8. Het leven van den H. Antonius De Padua. 2. B. & D., coll. BK, Prentenk. Brussel.

8. -. 16 hsnn., „bidprentjes" in de gewone reeks als nr. 209, 1. Brep., coll. Waller C 1.

9. Leven van de H. Brigitta, Weduwe, 1 hsn. in vers. omsl., 2. B. & D., coll. BK, Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 51) 2. z. nr. coll. Norge.

10. My dorst na Uwe Zaligheyd o Menschen (hierop volgen de zes overige kruiswoorden). 3 hsnn.,waarvan de middelste Christus aan het kruis voorstelt, met links een „Korte overdenkinge van het Lyden Christi" waarbij een afbeelding van de goede moordenaar, en rechts het gebed „Tot den gekruysten Jesus, Om te verkrygen eene Zalige dood" met een afbeelding van de slechte moordenaar. Onderaan „vidit" | /L / de Cervajal L.C. te Antwerpen 30 Dec. 1760. 1. Brep., coll. Crick , e. a.; 2. B. & D., met andere, tweetalige titel en teksten, volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 52.

11. De Hemelvaart van de heylige Maegd Maria, Moeder Gods... 3 lijnen, 1 hsn. in oml., 1. Brep., coll. BK, Waller C 1; z. nr. coll. Norge; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

12. Het Stalleken van Bethlehem oft de geboorte Jesu Christi. 1 hsn. in vers. oml. (C.A. Moermans, 1820), 1. Brep., Volksk. Mus. Antw., Waller C 1, z. nr., coll. BK, Prentenk. Brussel, e. a.; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

13. Beeltenis van den vermaerden Boetprediker Pater Ber-nardus. 1 hsn. in oml., 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

14. Zeven Groetenissen tot de || H. Moeder Anna. 1 hsn. in oml., 1. Brep., coll. Prentenkab. Brussel, 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

15. Den Duyvels Dans. 1 hsn. (C.A. Moermans, 1820), 1. Brep., 2. B. & D., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 56).

16. Het leeven en de Dood van den Heyligen Apostel Petrus, 1 hsn. in oml., 1. Brep., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.; 2. B. & D. met gewijzigde titel, Prentenk. Brussel, Waller C 1.

17. onbekend

top

18. Leven Van Den Heyligen Paus en Martelaer || Cor-nelius, || Patroon tegen de stuypen, gigtigheden en vallende ziekte, 1 hsn. in oml. 2. B. & D., Prentenk. Brussel, Waller C 1.

19. Het laetste Avondmael dat Christus met zyne Apostelen gehouden, en dat || hy hun de voeten gewasschen heeft, 1 hsn. in vers. oml. (C.A. Moermans, 1820), 1. Brep., Prentenk. Brussel, Waller C 1, e. a.; 1. z.a., coll. Waller C 1 ; 2. B. & D., Prentenk. Brussel, Norge.

20. Trap des Ouderdoms. 1 hsn., 1. Brep., Prentenk. Brussel (gereproduceerd bij Prentenk. Brussel en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 60), coll. BK, Waller C 1, e. a.; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw.

21. De Begraeffenis van onzen Zaligmaeker Jesus Christus, 1 hsn. in versierde oml., 1. Brep., z. nr., coll. Waller C 1, Norge; 2. B. & D., nieuwe hsn., Prentenk. Brussel.

22. Trap des Ouderdoms. - Degré des Ages. Zelfde hsn. als nr. 20, 4. B., coll. Deventer Mus.

23. onbekend

24. onbekend

25. Jesus word afgenomen van 't Kruys. 1 hsn. in vers. oml., 2. B.

26. Het Leven van de H. Maeget en Martelaeres || Ca-tharina. 1 hsn. in vers. oml., 1. Brep., met nr. 29, Volksk. Mus. Antw. ; 2. B. & D., Prentenk. Brussel, z. nr., coll. Norge ; met nr. 29 en gewijzigde titel, coll. Waller C 1.

27. Het Leven van den Heyligen || Hubertus, || Die gevierd word den 3 November, 1 hsn. in oml. (C.A. Moermans, 1818), 1. Brep., coll. BK, coll. Waller C 1 , z. nr. Volksk. Mus. Antw.; 2. B. & D. (gereproduceerd bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 64).

28. Het leven van den Heyligen Joseph, bruydegom van de H. Moeder Maria, 1 hsn., 1. Brep., z. nr., coll. BK, Prentenk. Brussel; 2. B. & D., Prentenk. Brussel, Norge.

29. = nr. 26, coll. BK..

30. Lam Gods. ges. L. Hendrickx, 1. Brep., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Crick, e. a.; 1. z. nr., Norge; 2. B. & D., Prentenk. Brussel, Waller C 1.

31. De vlugt naer Egypten. 1 hsn. ges. L. Hendrickx, in oml., 1. Brep., coll. BK, coll. Waller C 1, N.O.M., e. a.; 1. z. nr., ; 1. B. & D. Prentenk. Brussel, Norge, e. a.

32. Het leven van de Heylige Moeder Theresia De Jesus. 1 hsn. oml. met tekst, 1. Brep., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.

33. De Martelie van de Heylige Maegd Barbara. 1 hsn. in oml., 1. Brep., coll. Waller C 1; 2. B. &D., Prentenk. Brussel .

34. onbekend

35. Kort verhael van het miraculeus H. Bloed onzes liefs heere Jesu Christi, Het welk zig eertyds vertoond heeft tot Boxtel... 1 hsn., 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

36. onbekend

37. Het Leven van den Heyligen Martelaer ]| Georgius. 1 hsn. in oml., 1. Brep., z. nr., ; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

38. Hoe dat Christus is Gekruyst geworden, 1 hsn. in oml., 1. Brep., Volksk. Mus., Waller C 1, z. nr. coll. Norge; 2. B. & D., Volksk. Mus. Antw.

39. onbekend

40. Leven van den H. Apostel Paulus. 1 hsn. in vers. oml., 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

41. Historie || Van Het Alderheyligste || Sacrament || van Mirakel, 1 hsn. oml. met tekst en legende, 1. Brep., coll. Waller C 1, Atlas v. Stolk, coll. BK; z. nr., Mus. Jubelp. Brussel, e. a.

42. onbekend

43. onbekend

44. Den Godzaligen Huyszegen || Van den zoeten Naem Jesus, en zijne lieve Heyligen. 1 hsn., met imprima-tur „Vidit Antverpiae 8 Augusty 1755. F.J. Van Petegem Lib. Cens." 1. Brep., ; B. & D., coll. Jubelp. Mus. Brussel, Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 73).

top

45. Hoe dat Pilatus Jesus aen de Joden vertoont heeft, zeggende tot hun; Aenziet den Mensch. 1 hsn. ges. A.(lexander) C.(ranendoncq, 1820), „Ecce Homo", 1. Brep., coll. Norge; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

46. Onze Lieve Vrouw van Handel, 1 hsn. in oml., 2. B. & D., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 77).

47. onbekend

48. Het leven van den Heiligen Nicolaes, Bisschop van Myrrea, in Lycië. Beschermheilige der Kinderen, 1 hsn. in oml., 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

49. Roosenkrans || van Maria, || Ingesteld en verkondigt door den heyligen Dominicus. - Le Sacré Rosaire || De la Sainte-Vierge || Institué et publié par saint Dominique. 1 hsn. oml. door 15 kl. hsnn., de rozenkrans van Maria, 1. Brep., Volksk. Mus. Antw. , e. a.; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

50. Het waer afbeeldsel van den Wandelenden || Jood gelyk hy door Brussel trekkende, is || te zien geweest op den 22 April 1674. 1 hsn. in oml. (A.C. Cranendonq, 1822), 1. Brep., coll. Waller C 1, coll. BK;. z. nr., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., tegenover blz. 1).

51. Geloofweêrdige en by een vergaederde Beschryving || Der merkweêrdige Voorvallen, Weldaden en Heylige Verrigtingen van zyne doorlugtige Hoogheyd den Vorst || Alexander van Hohenlohe,... 4 lijnen, 1 hsn. in oml. (A.C. Cranendonq, 1822), 1. B., coll. BK; 2. B. & D., coll. Waller C 1.

52. De Geesseling van onzen Zaligmaeker Jesus Christus. 1 hsn. in oml., 1. Brep., coll. Waller C 1, Jubelp. Mus. Brussel, e. a.; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

53. Vermaeninge || Dat men behoort zyn zelven te doen inschryven in het || Broederschap van het heylig Roosen-kransken. 1 hsn. in oml. 1. Brep. coll. Prentenkab. Brussel, Waller C 1, e. a.; 1. z. nr., .

54. Zyne Heyligheyd Pius VIL 1 hsn. (C.A. Moermans, 1820), links van de prent, portret van Paus Pius VII, rechts tweetalige tekst van de „vollen Aflaet gegeven te Mechelen den 12 Junius 1823, J. Firgeur, Vic. Gen."; 1. Brep., z. nr., , e. a.

54. Pius VII... 4 lijnen. - Leon coll. BKII || Benoemd Paus van Roomen den 27 September 1823... 5 lijnen. 2 hsnn. (C.A. Moermans, 1820)waarvan de eerste dezelfde is als deze van vorige prent, 1. Brep., Waller C 1, coll. BK.

55. onbekend

56. Litanie van den H. Antonius abt. Zelfde hsnn. als nr. 8; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

56. Zie nr. 59.

57. De geestelyke Loterye en gelukkige haeve voor d'afgestorvene Christene | geloovige Zielen, 1 hsn. oml. met teksten, 1. Brep., Volksk. Mus. Antw., Waller C 1, e. a.; 2. B. & D., Prentenk. Brussel, e. a. (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 83).

58. Het Leven van den Heyligen || Eloy, Bisschop || van Noyon, Patroon der Zilver en andere Smeders. 1 hsn. in vers. oml., 1. Brep., z. nr. coll. Waller C 1 ; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

59. De veertien Statien van onzen || Heere Jesus Christus. 16 hsnn. 2 grote omringd door 16 kleine, in vers. oml., 1. Brep., z. nr. , Norge; z.a., coll. Waller C 1, coll. BK, Prentenk. Brussel; met nr. 56, coll. N.O.M.

60. -. 1 hsn. Christus aan het kruis, omheen het kruis de emblemen van de passie, 1. Brep., met nr. 61, coll. Norge; 2. B. & D., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 86).

61. = nr. 60,

62. Het leven van den heyligen Rumoldus. 2 hsnn. in oml. 1. Brep., coll. v. Trappen; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

63. Nieuw Liedeken van de deugdryke Palsgraevin || Genoveva, || getrokken uyt een geapprobeérden Historie-boek. || Stemme: Myn hertjen geeft zoo menigen zucht, 1 hsn. in oml. (A.C. Cranendonq, 1827), 1. Brep., met nr. 73 coll. Waller C 1; met gewijzigde titel coll. Waller C 1, Norge.

64. onbekend

65. Wonder Kruis te Migné by Poitiers te zien geweest den 17 December 1826. 1 hsn. oml. met tekst (A.C. Cranendonq, 1829), 1. Brep. met nr. 66, ; 2. B. & D., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 7.P.F., blz. 89).

66. = nr. 65.

66. De Kerstnacht, 1 hsn., 1. Brep., coll. Waller C 1; 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

66. -. 18 hsnn., bidprentjes, in de gewone reeks Bre-pols herdrukt als nr. 207, 1. Brep., .

67. Den Calvarie-berg. 1 hsn. in oml., 2. B. & D., Prentenk. Brussel, Jubelp. Mus. Brussel.

68.Jesus-Christus geladen met zyn kruys. 1 hsn., 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

69. Eer en lof zy voor eeuwig aen het alderheyligste Sacrament des Autaers. || Loué et adoré soit Ie Tres-Saint-Sacrement de l'Autel a jamais, 1 hsn., 1. Brep., ; 2. B. & D., met gewijzigde titel, Prentenk. Brussel.

70. onbekend

71. O.L.F, der Zeven Weeën, 1 hsn. in vers. oml., 2. z.a., Prentenk. Brussel, Crick.

72. De Doop. - Het Vormsel. - Het H. Sacrament des Altaers. - De Biecht. - Het H. Oliesel. - Het Priesterschap. - Het Huwelyk. Reeks van zeven verschillende prenten, elk met 1 hsn. in vers. oml.(J.J. Delanier), 1836), 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

72. -. 20 hsnn., bidprentjes, in de gewone reeks herdrukt als nr. 206, 1. Brep., coll. Waller C 1.

73. Heylig Hert van Maria, 1 hsn. in vers. oml., 2. B. & D., coll. Waller C 1, Prentenk. Brussel, e. a.

73. Zie nr. 63.

74. Maria Moeder van Jesus, Troosteres der Bedrukten, Patroonersse der stad Luxemburg, 1 hsn. in vers. oml. (A.C. Cranendonq, 1825, 2. B.&D., Prentenk. Brussel.

75. Heylig Hert van Jesus. - Sacré Coeur de Jésus. 1 hsn. in vers. oml. (A.C. Cranendonq, 1822), 2. B. & D., coll. Waller C 1, Prentenk. Brussel. Volksk. Mus. Antw.

76. Beknopte Levenschets || Van den H. Alphonsus-Maria de Ligouri, || Stichter Der Congregatie Des Allerheyligsten Verlossers, 1 hsn. in vers. oml., 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

77. Korte beschrijving || van het leven en de marteldood van de || H. Philomena. 1 hsn. in vers. oml., 2. B. & D., Prentenk. Brussel, .

78. Précis Historiaue || De || Notre Dame De Basse-Wavre. - Beknopte geschiedenis || van || O.L. Vrouw van Neder-Waver. 1 hsn. in vers. oml., 2. B. & D., coll. BK, Prentenk. Brussel, Jubelp. Mus. Brussel.

79. Christus aan het kruis. Men vloekt hier niet. 1 hsn, 2. B. & D., privéverz. Antwerpen.

80. Het Allerheyligste || Aenzigt || van onzen Zalig-maker Jesus-Christus. 1 hsn. in vers. oml., 2. B. & D., coll. Waller C 1 , e. a.

81. O.L. Vrouw van Bystand. 1 hsn. in vers. oml., 2. B. & D., Prentenk. Brussel.

82. onbekend

83. Den eersten val vanjesus onder het Kruys. 1 hsn. In vers. oml., 2. B. & D., coll. BK, Prentenk. Brussel.

 

Niet genummerde prenten

-. Gevolg van den Dooden-spiegel, door Pater Abraham a Sancta Clara. 35 hsnn. in vers. oml., 1. Brep., Volksk. Mus. Antw., Waller C 1 (gereproduceerd bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 103).

-. Het leven van den heyligen Apostel Jacobus de Meerdere, 1 hsn. In vers, oml. (A.C. Cranendonq, 1820), 1. Brep., coll. BK, coll. Norge.

-. Het leven van den heyligen Apostel || Andreas. 1 hsn. in vers. oml., 1. Brep., Prentenk. Brussel, e. a.

-. Het leven van den Heyligen || Frandscus coll. BKaverius, || Van de Societyd Jesu, Apostel van Indien en Japonien. 1 hsn., 1. Brep., MdM .

-. Litanie tot onze Lieve Vrouwe Van Lauretten. 2 hsnn. omringd met 17 kleine hsnn. in vers. oml. (C.A. Moermans, 1818), 1. Brep., Volksk. Mus. Antw., coll. BK, Ottema; 2. B. & D., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 105).

-. Horlogie || van de Passie ||Jesu Christi. 1 hsn., Jesus aan het kruis, zoals afgebeeld op de tweede helft van de prenten 1, 2, 3 en 4, 1. Brep., MdM.

-. Historie van de Verdrukking en Gevangenis van Zyne Heyligheyd || Pius VII. || Paus van Roomen onder de regeering van Napoléon, 1 hsn. in vers. oml., 1. Brep., coll. Waller C 1.

-. Een krachtig kruysgebed ter eere van de vijf wonden van Jesus Christus. 1. B.& D., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., coll. BK.

-. De gedachtenisse die men in de H. Kerke houd van alle gelovige Zielen.1. Brep., Stadsarchief Turnhout

-. H. Dympha, 1 hsn. (C.A. Moermans, 1818), archiefbron.

-. Kapelle van Kevelaer. De groote kapelle van Kevelaer. Klooster van Kevelaer. 3 afb. in lithografie, met adres: Uyt de steendrukkery van Brepols en Dierckx zoon Gedeponeerd volgens de Wet Volksk. Mus. Antw..

-. Miraculeus beeld van de heylige moede (sic) Gods Maria te München – den Godszaligen huys-zegen. 2 hsnn., coll. BK.

top

 

2. PROFANE REEKS

 

2.1. OUDE LITHO'S

1. Koningsschieten 1829. Mus. Taxandria Turnhout.

2. Sujets différents. - Verschillende voorwerpen. 6 afb., allerlei taferelen, 1. Brep., .

3. Kunsten, 1 afb. reizend circus met acrobaten, 1. Brep., MdM.

4. Het Leven van den Heiligen Joseph Bruidegom Van De H. Moeder Gods. 1 afb., Prentenk. Brussel.

6. Ferme. - Landhoef. 1 afb. ges. Glenisson, boerderij met erf waarop vee, put, kruiwagen, slijp-steen enz., Volksk. Mus. Antw.

7-9. onbekend

10. Kinderlijke Vermaken. - Jeux d'enfans. 2 rijen afb., kinderspelen ges. Struys, Volksk. Mus. Antw. (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 12.

11-14. onbekend

16. Garde Royale Bavaroise. - Koninklyke Beyersche Burgerwacht. 3 rijen afb., militairen, volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 319.

— . Jeux d'enfants - Kinderspelen. Coll. y.

 

Volgens Vansummeren (1996) blijkt uit archiefbronnen dat ook de volgende ongenummerde prenten getekend door Jacquemin in 1832, in lithografie zijn uitgegeven: Animaux nr. 2, Enfants nr. 3, Enfants nr. 6, Costumes Suisses, Tir a l'arc, Huisdieren, Guillaume Teil, Lanciers, Troupes Belges, Proverbes, Degré des Ages, Agrement de l'été, Oiseaux en Chasseurs et grenadiers.

 

2.2. PRENTEN IN HOUTSNEDE OF –GRAVURE

 1. -.22 hsnn. (C.A. Moermans, 1820), militairen van verschillende landen, 1. Brep., coll. Waller C 1; op naam Schuuring, ; 1. z.a.Prentenk. Brussel; 2. B., op naam Wijsmuller, ; 2. z.a.verz. BK.

 2. Het moedig (bloedig) moord tooneel, by Lypsichs Oorlogs Velden... 2 vss. (Fr. tit.) 20 hsnn., slag bij Leipzig, 1813, 1. Brep., coll. Waller C 1, coll. BK, e. a.; 1. z.a., Prentenk. Brussel, e. a.

 3. Pinetti's Kunsten zoo verheven, Ziet gy (hier] in Prent(en) hier herleven. (Fr. tit.) 20 hsnn., kunstenmakers, 1. Brep., coll. Waller C 1; 2. B., Prentenk. Brussel..

 4. De verkeerde Wereld. - Le Monde Renversé. 24 hsnn., 1. op naam De Brouwer, coll. Waller C 1; 2. B., Prentenk. Brussel, coll. BK, e. a. (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 115).

 5. Leert uyt Duymkens aerdig Leeven... 4 vss. (Fr. tit.) 20 hsnn., verhaal van Klein Duimpje volgens de mondelinge traditie, 1. Brep., coll. Waller C 1 ; 1. z.a., coll. Ottema; 2. B. & D., coll. N.O.M.; 2. B., Prentenk. Brussel, e. a.

 6. Het huis van Oostenrijk, met deszelfs bijzonderste Krijgshelden. (Fr. tit.) 4 hsnn., 1. Brep., coll. BK, coll. Ottema; 1. z.a., Prentenk. Brussel; 2. B., Prentenk. Brussel e. a.

 7. Het Kinderspel. - Le jeu d'Enfants. 24 hsnn., kinderspelen, 1. Brep., coll. Waller C 1, Prentenk. Brussel, e. a. 1. op naam Proost, coll. N.O.M., 1. z.a., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 119); 2. B, coll. BK.

 8. Den Verhoren Zoon. - L'enfant prodigue. 20 hsnn., 1. Brep., coll. Waller C 1; 1. z.a., met titel De Verloren Zoon, coll. BK, Prentenk. Brussel; 2. B. Prentenk. Brussel, (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 122), N.O.M. e. a.

 9. Musique Militaire. 3 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1820), 1. Brep. Prentenk. Brussel, Waller C 1; 2. z.a., coll. N.O.M., Volksk. Mus. Antw.

10. Het lastig straet geschreeuw van Klyne koop-persoonen... 2 vss. (Fr. tit.) 20 hsnn., leurders, 1. Brep. Prentenk. Brussel, Waller C 1, Norge; 2. z.a., Prentenk. Brussel.

11. Pandouren, Croaten, Russen, Turken. (Fr. tit.). 20 hsnn., militairen, 1. Brep., coll. Waller C 1, Norge; 2. z.a., Prentenk. Brussel, N.O.M.

12. Gewoonelijke Spreekwoorden in figuren afgebeeld. || - Proverbes Familiers représentés par des Figures. 20 hsnn., 1. z.a., coll. v. Gijn; 2. B., op naam J.A. Aldag, .

13. Zy moet doch aardig zyn, de Mode van deés dagen. Mits dat de Dieren zelfs die als nu willen dragen. (Fr. tit.). 12 hsnn., spotprent op de mode, 1. Brep., coll. Waller C 1, N.O.M.; 2. B., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 125).

14. Zyne Majesteit den Erf-Prins der nederlanden met verscheide Krygs-helden en Soldaten van Europa. (Fr. Titel). 20 hsnn. 1. Brep., coll. BK (afbeelding bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 126).

15. Luy-Lekkerland. - Pays de Cocagne. 20 hsnn. 1. Brep., coll. Ottema ; 1. B. & D., Prentenk. Brussel, Waller C 1; 1. op naam Louvrier. (Zie ook nr. 51).

15. Luilekkerland. - Pays de Cocagne. 20 hsnn., nieuwe hsnn., 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., coll. BK ; 3. B. & D., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 128); 3. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel.

16. De ce chef d'oeuvre de la nature, Admirez la barroque structure. - Zie weer tot u vermaek deez' nieuwe Prent bereyd: || Leer uyt de Schepsels hier des Scheppers wonderheyd. 20 hsnn., dieren, 1. Brep., coll. Waller C 1; 1. B. & D., Prentenk. Brussel; 1. op naam Proost, coll. Norge; 2. B., coll. BK, (gereproduceerd bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 130).

17. Zie Gulivers geval... 2 vss. (Fr. tit.) 20 hsnn., 1. Brep., coll. Waller C 1, Ottema; 1. op naam Al-dag, ; 1. z.a., Prentenk. Brussel ; 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., N.O.M., Volksk. Mus. Antw., e. a.

17. Geschiedenis van Guliver. - Histoire de Guliver. 12 hsnn., 1e variant, 2. B., Prentenk. Brussel ; 2e variant, 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. , e. a.; 3e variant, 3. B. & D., Prentenk. Brussel.

18. Klaas Kapoen. - Colas Capon. 20 hsnn., 1. Brep., coll. Waller C 1 , e. a.; 1. B. & D., coll. BK, Prentenk. Brussel, N.O.M.; 2. op naam Lazare, ; 2. z.a., coll. BK.

19. Lammen Goedzak. - Le bon Guillaume. 20 hsnn., 1. Brep., coll. Waller C 1, Norge; 1. B. & D., Prentenk. Brussel (gereproduceerd bij Van Heurck en Boekenoogen, J.P.F., blz. 135); 2. B., .

20. De Boere-Kermis word verbééld in dit Beschryf, Tot het vermaek der jeugd en leerzaem Tydverdryf. (Fr. tit.) 8 hsnn., 1. Brep., Prentenk. Brussel, N.O.M.; 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel.

21. Tot onderwys der jeugd bedagt ik deze prent: || Mogt de deugd en vlyt in haer steeds woonen onge-schend. (Fr. tit.) 48 hsnn., kunstenmakers, 2. B., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 138), Waller C 1; 2. z.a.verz. BK,; 3. z.a.verz. BK .

22. De inneming en verbranding van Moscou. || La prise et l'indendie de Moscou. 7 hsnn., 1. Brep., coll. Norge; 1. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel; 2. B., coll. BK..

23. Kleyn kinder-spel. - Petit jeu d'enfens. 12 hsnn., kinderspelen, 1. B. & D., coll. N.O.M., Norge, 1. op naam Van Kapel, coll. Waller C 1; 1. z.a., coll. v. Trappen; 2. B., met titel : Het kleine Kinderspel, Prentenk. Brussel; 2. z.a., met titel : Kinderspel. -feux divers, .

23. Vermaeckelyk Mengelmoes. - Agréable Mélange. 30 hsnn., allerlei personages te paard, 1. Brep., coll. N.O.M.

24. Hier ziet gy pronken triumphant, De schoonste Neusen van het Land. (Fr. tit.) 20 hsnn., spotprent op de neuzen, 1. Brep., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 140), Volksk. Mus. Antw., Waller C 1.

25. Slag van Austerlits. - Bataille d'Austerlitz. 4 hsnn., 1. Brep., coll. Norge; 1. B. & D., (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen 1.P.F., blz. 141), Prentenk. Brussel; 1. op naam Erven Rynders, .

26. -. 32 hsnn., driekoningenbriefjes, 1. Brep., Prentenk. Brussel, Waller C 1, e. a.; 1. z.a., coll. BK; 1. op naam Proost, coll. N.O.M.;2. B., Prentk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekeneogen, 1.P.F., blz. 142); 2. z.a.

27. Het Groot vermaak der Kinders. (Fr. tit.) 12 hsnn., kinderspelen, 1. Brep., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Waller C 1, e. a.; 1. op naam Proost, coll. v. Gijn; 1. z.a., Prentenk. Brussel; 2. z.a., Prentenk. Brussel.

28. Pruischen Lancier en Cosakken, in gevegt tegen de Fransche wagt. (Fr. tit.) 6 hsnn., 1. Brep., coll. BK, N.O.M. , e. a.; 1. z.a., Volksk. Mus. Antw.; 1. op naam Proost, coll. Waller C 1; 2. B., coll. BK.

29. Ourson, den Wildeman, word Jonkheyd, U, gegeéven: Weést niet aen hem gelyk door ongeregelt Leéven. (Fr. tit.) 20 hsnn., 1. Brep., Norge; 1. B. & D., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 146); 2. B. op naam Wijsmuller.

30. Koninklijke Grenadiers. - Grenadiers royaux. 8 hsnn., militairen, 2. z.a., Prentenk. Brussel, met titel : Grenadiers de la garde. - Grenadiers van de garde, coll. BK.

30. Nu wordt u wederom een kinderspel gegeéven', Nochtans een groot verschil aen dat van November zeven. (Fr. tit.) 42 hsnn., kinderspelen, 1. Brep., coll. Waller C 1; 2. B., Prentenk. Brussel.

31. Uile-spiegel. - Thyl-Capon. 20 hsnn., 1. Brep., coll. Waller C 1; 1. B. & D., Prentenk. Brussel, (gereprod. bij Prentenk. Brussel en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 147), N.O.M.; 2. B., met titel : Thyl Uilenspiegel. - L'Espiègle, op naam J. Valken, coll. BK.

32. Jagers te paard. - Chasseurs a cheval. 16 hsnn., 1. B. & D., Prentenk. Brussel, Waller C 1; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw.; 3. z.a., coll. BK.

33. Den Koning der Nederlanden, met zyne Bezonderste Krygs-helden. (Fr. tit.) 16 hsnn., 1. Brep.; onderschriften gewijzigd, bij 2de plaatje Willem III in plaats van Willem II, 2. B., Prentenk. Brussel ; Frederik Hendrik in plaats van Willem III, 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., e. a.

34. -. 16 hsnn., militairen, 1. Brep., coll. Ottema ; 1. z.a., coll. BK; 2. op naam Aldag.

34. De oorlog is een twist... 4 regels. (Fr. tit.) 16 hsnn., militairen, 1. z.a., coll. Waller C 1, Prentenk. Brussel; 1. op naam Wijsmulier, coll. N.O.M.; 2. z.a., .

top

35. Slag van Wagram. - Bataille de Wagram. 12 hsnn., 1. Brep., coll. Waller C 1 , 1. z.a., coll. Z.; 1. op naam Mindermann, Prentenk. Brussel; 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, Volksk. Mus. Antw.

36. Stielen en Ambachten. - Arts et Métiers. 20 hsnn., beroepen en ambachten, 1. Brep., coll. Waller C 1, N.O.M.; 1. z.a.verz. BK, N.O.M.; 2. B., Prentenk. Brussel ; 3. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, e. a.

37. Slag van Jena. - Bataille de Jena. 4 hsnn. (C.A. Moermans, 1822), 1. Brep., Prentenk. Brussel, N.O.M., e. a.; 2. B., coll. BK; z.a., Prentenk. Brussel.

38. Marche de la Cavalerie. - Togt der Ruitery. 16 hsnn. (C.A. Moermans, 1822), 1. Brep., coll. Waller C 1, Norge, coll. BK; 1. z.a.Prentenk. Brussel.

39. Engelsche Koninklyke Husaeren. - Hussards du Roi d'Angleterre. 2 hsnn. (C.A. Moermans, 1822), officier, trompetter en zes soldaten, 1. Brep., coll. Waller C 1 , 1. z.a., coll. BK, met nr. 49, Prentenk. Brussel.

40. Krygsmans daeden door Russchen en Turken. (Fr. tit.) 4 hsnn. (C.A. Moermans, 1822), 1. Brep., Prentenk. Brussel , e. a.; 2. B., Prentenk. Brussel.

41. Ziet hier, tot uw vermaek dee'z Kinder-Spreeken vloeyen, || Welke zy overal met vlytigheyd uit-stroeyen. 30 hsnn. (C.A. Moermans, 1822), spreekwoorden en gezegden, 1. Brep., coll. Waller C 1, N.O.M.; 1. op naam Wijsmulier, ; 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel (gereproduceerd bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 154).

42. Land-beschryf-kundig Nieuw-jaar, of zeden en gewoonten van de voornaamste volken der wereld. (Fr. tit.) 16 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1822), klederdrachten van verschillende volkeren, 1. Brep., coll. BK, Prentenk. Brussel, N.O.M.; 1. op naam Aldag, coll. Waller C 1 ; 2. B., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. ; 2. z.a., coll. Z.

43. Den Vasten Avond. - Le Carnaval. 10 hsnn. (C.A. Moermans, 1823), personages in achttiende-eeuwse klederdracht, gekarikaturiseerd voorgesteld, 1. Brep., Prentenk. Brussel, Waller C 1, e. a.; 1. z.a., coll. N.O.M.

44. -. 6 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1823), Koninklijke Beyerse grenadiers, Russische grenadiers en Oostenrijks voetvolk, 1. op naam Holtkamp, ; 2. met titel Oostenrijksch Beijersch en Russisch voetvolk (Fr. tit.), coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Prentenk. Brussel, Waller C 1, e. a.

45. Oorlog tusschen Vrankryk || en Spanjen in 't jaar 1823. (Fr. tit.) 15 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1823), 1. Brep., coll. Waller C 1 , e. a.; 1. z.a.Volksk. Mus. Antw. 1. op naam Rynders, ; 2. z.a., Prentenk. Brussel.

46. In 1823. || Cadix word nauw belegt door 't Fransche leger-magt. || Den Spanjaerd d'uytval waegt by 't Maenlicht in den nagt. (Fr. tit.) 1 hsn., 1. Brep., coll. Waller C 1 ; 1. z.a., coll. Fries Gen.; 1. op naam Proost, coll. BK, op naam Mindermann coll. Boekenoogen (gereprod. bij Van Heurck en Boeken-oogen, 1.P.F., blz. 158).

47. La Mort|| Du Duc de Berry. Assassiné a Paris Ie 13 Février 1820. - De Dood van den || Hertog van Berry, || Vermoord te Parys den 13 Februari 1820. 6 hsnn., 1. Brep., Prentenk. Brussel, v. Gijn, op naam Rynders, coll. Waller C 1; 1. z.a. coll. BK; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., e. a.; 2. B., coll. BK.

48. Slag van Waterloo. - Bataille de Waterloo. 6 hsnn., 1. Brep., coll. BK, Waller C 1, De Waag, e. a.; 1. op naam Rynders, Prentenk. Brussel; 1. z.a., ; 2. B.m, coll. BK; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw.

49. Reis van de Dogter van den Uitgebannen. (Fr. tit.) 8 hsnn., vier taferelen van de reis van het meisje dat voor haar vader genade gaat afsmeken bij de tsaar, en vier verschillende militaire taferelen. 8 hsnn., 1. Brep., Prentenk. Brussel, Waller C 1; 1. op naam Proost, ; 2. z.a., met titel Leert, Kindren ... 2 vss., Volksk. Mus. Antw.

49. = nr. 39.

50. De Toover-Fluyt Jn Onderscheide Kleedsels. (Fr. tit.) 9 hsnn., op 3 rijen, toneelpersonages uit de opera „Die Zauberflöte" van Mozart, 1. Brep., Prentenk. Brussel ; 1. z.a., coll. Norge; 1. op naam Rynders, coll. Waller C 1;

 2. z.a., met gewijzigde titel, Prentenk. Brussel; 2. B., De Deventer Mus.

51. Veldslagen, waar dat Mars zyn felle woed' kwam koelen, || En menig grooten Held, den schicht der dood deed' voelen... 4 vss. (Fr. tit.) 9 hsnn., dood van prins Poniatowski, 1. op naam Proost, Prentenk. Brussel, Waller C 2; 1. op naam Mindermann en zonder nr. verz., Norge, 1. op naam Rynders met foutief nr. 15, ; 2. z.a., coll. BK, op naam Neiszen, coll. gemeentearchief Rotterdam.

52. Het nieuw Arlequin-spel. (Fr. tit.) 1 hsn. (C.A. Moermans, 1827), 1. Brep., ook met nr. 55, Prentenk. Brussel; 1. op naam Wijsmuller, coll. Waller C 2; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw.; 2. z.a., andere hsnn., coll. BK, Prentenk. Brussel; 3. B. & D., Prentenk. Brussel, Deventer Mus; 3. N.V. Brep., Volksk. Mus. Antw., e. a.

52. Manneken-Pis || Den oudsten Borger der stad Brussel, || in zyne groote kleeding. || Hei Joppa Signorken. 2 hsnn., 1. Brep., Prentenk. Brussel, Waller C 1, e. a.; 2. B., coll. Norge; 2. B, met nr. 193, Prentenk. Brussel.

53. Afbeeldsels der jonkheid. - Tableau de lajeunesse. 9 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1825, kinderspelen en bezigheden, 1. Brep., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 165); 1. z.a., coll. BK; 2. z.a., coll. BK.

54. Het is zoo als men zegt, - Een spreekwoord is wel regt... 4 vss. (Fr. tit.) 30 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1825), 1. op naam Proost, coll. BK,; 1. op naam Mindermann, coll. Waller C 2, N.O.M.; 1. z.a., coll. BK; 2. z.a.., coll. BK, Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 166).

55. Kluchtige gesteltenissen en Dieren. (Fr. tit.) 24 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1825), koddige taferelen en afbeeldingen van dieren, 1. op naam Schalekamp, coll. Norge; 1. op naam Holtkamp en met nr. 57, coll. Waller C 2; 2. B., Prentenk. Brussel ; 2. z.a., coll. BK, Deventer Mus, Volksk. Mus. Antw.

56. Laat, lieve kinderen laat, de moordlust en bedryven, || Van dezen grooten schurk, in uw geheugen bïyven... 4 vss. (Fr. tit.). 20 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1826), leven van Cartouche, 1. Brep., coll. Norge; 1. op naam Rynders, coll. Waller C 2, 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel (gerepr. bij Van Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 168); 2. B., Volksk. Mus. Antw.; 3. B. & D., Prentenk. Brussel, De Deventer Mus; 3. B., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.

57. Garde impériale Turque. - Keizerlijke wagt der Turken. 3 rijen hsnn. (A.C. Cranendonq, 1826), militairen, 1. Brep., coll. Waller C 2; 1. B. & D., ; 1. op naam Schalekamp, Prentenk. Brussel; 1. z.a., coll. BK, coll. Crick; 2. z.a., coll. BK.

58. Grenadiers Suisses. - Switsersche Grenadiers. 5 hsnn. op 1 rij (A.C. Cranendonq, 1826), militairen, 1. Brep., coll. Waller C 2 ; 1. op naam Schalekamp & v. d. Grampel, Prentenk. Brussel; 1. z.a., coll. BK; 2. B., Volksk. Mus. Antw. .

59. De Kleederen der Nederlanden || Verschillen veel in iedre stand... 4 vss. (Fr. tit.) 20 hsnn., Hollandse klederdrachten, 1. Brep., coll. BK, met foutief nr. 72 ; 1. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel; 1. op naam Schalekamp & v. d. Grampel, coll. Waller C 2 ; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Prentenk. Brussel; 2. op naam Aldag, ; 3. z.a., coll. BK, Volksk. Mus., Antw.

60. -. 25 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1828), allerlei dieren, 1. z.a., met titel : Dieren A.B.C. - Histoire naturelle alphabétique, 1. op naam Rynders coll. Waller C 2; 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, Folkl. Mus., e. a.

61. Door liefde gedrongen, besteê ik deze plaat ten dienste der jeugd... 2 vss., 15 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1828), spelen en bezigheden, met versjes van Van Alphen, 1. z.a., coll. BK, coll. Norge; 1. op naam Rynders, Prentenk. Brussel; 2. B, coll. BK. 2. z.a., coll. BK; 2. op naam A. Jacobs, ; 3. B. & D., coll. Waller C 2; 3. z.a., Volksk. Mus. Antw., e. a.

62. Nieuw Letterspel voor Kleine Kinderen. 25 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1829), alfabet met dieren, en versjes van Van Alphen, 1. op naam Rynders, coll. Waller C 2 ; 1. z.a., coll. BK ; met Franse ondertitel : Nouveau jeu d'alphabet pour les Enfants, 2. B., coll. BK, coll. Norge; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Prentenk. Brussel; met titel Nieuw Letterspel voor kleine Kinderen || Nouveau jeu d'animaux pour les petits enfans, 2. z.a., coll. N.O.M.; 3. B. &D., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

top

63. Oorlog tusschen Rusland en Turkijen in 1828. (Fr. tit.) 15 hsnn.(A.C. Cranendonq, 1928), 1. Brep., (C.A. Moermanset nr. 64), coll. Waller C 2 , e. a.; 1. B. & D., Prentenk. Brussel; 1. B., coll. BK; 2. B., coll. BK.

64. Schutterij der Nederlanden. - Garde-nationale des Pays-Bas. 3 rijen hsnn. (A.C. Cranendonq, 1829), 21 soldaten, 1. Brep., coll. Waller C 2; 1. op naam Rynders, Volksk. Mus. Antw., 2. z.a., coll. BK.

65. Huisselijke Bedrijven. - Ouvrages Domestiques. 6 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1829), vrouwelijke bezigheden, 1. Brep., Prentenk. Brussel, 1. op naam Rynders, coll. Waller C 2; 2. B., coll. Norge.

66. Verlustig u, o Jeugd! deez' Natiën te bekijken... 4 vss. 9 hsnn., typen van verschillende volkeren, 1. Brep., coll. BK, coll. v. Trappen; 1. z.a., Prentenk. Brussel, Norge; 2. B., .

67. Trommelslagers van de koninklijke garde. (Fr. tit.) 4 hsnn., militairen, 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Waller C 2. (C.A. Moermansoderne afdruk bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., tussen blz. 176-177.)

68. Aanmaning tot de jeugd. (Fr. tit.) 15 hsnn., allerlei personages en bezigheden, 1. z.a., Prentenk. Brussel; 1. op naam Schalekamp, coll. Waller C 2; 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. .

69. Afbeelding van Vogels. Dieren enz. te dienste der Jeugd. (Fr. tit.) 17 hsnn., 2. B., Prentenk. Brussel.

70. Natuurlijke Historie. - Histoire Naturelle. 18 hsnn., 2. B., Prentenk. Brussel.

71. Leert uit Duimkens aardig leven, ('t geen wij u in prent hier geven:}... 4 vss. 20 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1829), verhaal van Klein Duimpje volgens de mondelinge traditie, 1. Brep., coll. Norge; 1. op naam Rynders coll. Waller C 2; 2. B., Prentenk. Brussel; 2. op naam Aldag, coll. N.O.M.; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Deventer Mus; 3. B. & D., Prentenk. Brussel; 3. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.

72. Crédit est mort, les mauvais Payeurs l'ont tué. 1 hsn. (C.A. Moermans, 1830), 1. Brep. coll. Norge (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 179), met nr. 73 coll. Waller C 2; 1. op naam Rynders, Prentenk. Brussel; 2. B. & D.; 2. z.a., Prentenk. Brussel.

73. Troepen der Nederlanden. - Troupes des Pays Bas. 12 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1830), militairen, 2. z.a., Prentenk. Brussel .

74. Neemt kinders die dit leest, aandacht op deze men-schen || En ziet of zulk een staat U wel zou zijn naar wenschen... 4 vss., (Fr. tit.) 6 hsnn., taferelen betreffende ontslagen militairen, 1. op naam Verkouteren coll. N.O.M.

75. Paardevolk in verscheidene oefeningen. (Fr. tit.) 12 hsnn., militairen, 1. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.; 2. B., Prentenk. Brussel ; 2. z.a., coll. BK.

76. Krygsbedryven. - Exploits Militaires. 8 hsnn., militairen, 1. Brep., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 183); 2. B., Prentenk. Brussel.

77. Godefried en zijne Familie. 4 hsnn., 1. Brep., ; 1. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.; 2. z.a., Prentenk. Brussel, Norge.

78. Het Roverleven. 6 hsnn., taferelen uit het leven van een rover, 1. Brep., coll. N.O.M.; 2. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

79. Het buitenleven. 6 hsnn., landleven, 1. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel , e. a.; 2. z.a., met Nederl. en Franse tekst, Prentenk. Brussel.

80. De buiten kermis. 16 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1832), kermistaferelen, 1. z.a., coll. bibl. Berlijn (naar van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 186); 1. op naam Wijsmuller, coll. Waller C 2; 2. B., met titel : De buitenkermis. - Les Saltimbanques, Prentenk. Brussel; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.

81. Modes. 16 hsn., kledij van de heren, 1. op naam Rynders, Prentenk. Brussel, 2. z.a.Prentenk. Brussel.

82. Costumes Italiens. - Italiaansche Costumen. 16 hsnn., beroepen, 1. Brep., coll. BK, Prentenk. Brussel; 1. z.a., coll. Norge.

83. Onderscheyde Voorwerpen. - Sujets differens. 6 hsnn., 1. Brep., coll. Norge; 2. z.a., Prentenk. Brussel..

84. Land- en Water-dieren. (Fr. tit.) 8 hsnn., dieren, 2. B., Prentenk. Brussel.

85. Het Huys-houden. - Le Ménage. 12 hsnn., 1. op naam Rynders, coll. Waller C 2 e. a.; 2. B., Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 188); 2. z.a., coll. BK.

86. De Land Storm, soldaten, 20 hsnn., 2. z.a., ZeBi?

87. Soldaten op Bivouac. - Soldats au Bivouac. 9 hsnn., militairen, 1. op naam J. Proost, coll. Fries Genootsch.; 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., coll. BK.

88. Leger in aentogt. - Armee en marche. 5 hsnn., 34 soldaten en 3 kanonnen, 2. B., Prentenk. Brussel.

89. -. 4 hsnn., landleven, 1. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel; met titel : Schetsen uit het landmansleven. - Scènes de la vie champétre. 2. B., Prentenk. Brussel, Norge.

90. -. 4 hsnn., verschillende taferelen, 1. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, Volksk. Mus. Antw.; 1. op naam Jacobs & Meyers, ; z. B., Prentenk. Brussel, Waller C 2.

91. -. 4 hsnn., verschillende taferelen, 1. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel ; 2. B., Prentenk. Brussel.

92. -. 9 hsnn., verschillende taferelen, 1. op naam Verkouteren, MdM.

93. — . 17 hsnn. taferelen uit het soldatenleven, twee­talige onderschriften. Op naam Gebr. van Kapel te Ryswijck. Coll. y.

94. Les douze mois de l'année. - De twaelf maenden van het jaer. 12 hsnn. (A.C. Cranendonq, 1832), 1. op naam Wijsmuller, coll. Waller C 2; 2. B., coll. Fries Gen.; met Ned. titel vooraan, 2. z.a., Volksk. Mus. Antw. , e. a.

95. Artillerie Fran^aise. - Fransche Artillery. 2 hsnn., kanon en kar met batterij, 1. Brep., Prentenk. Brussel; 1. z.a. MdM; 2. B., coll. Waller C 2; 2. z.a., Prentenk. Brussel, e. a.

96. De jong getrouwde. - La jeune mariée. 3 hsnn., dorpshuwelijk en kermisvertoningen, 1. z.a., coll. Norge, 2. z.a., Prentenk. Brussel ; met tweede titel : Marktvertooningen. - Parades et Foires, coll. BK.

97. Costumes des Gardes nationaux. - Kleeding der nationale Wagten. 8 hsnn., militairen, 1. B. & D., ; met titel : Uniformes des Gardes nationaux en Frame. - Kleeding der nationale Garde in Frankryk, 2. z.a., coll. BK, coll. Waller C 2 ; 3. B., Prentenk. Brussel.

98. Dragons (Bavarois). - (Beyersche) Dragonders. 12 hsnn., 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., coll. Waller C 2, met Nederl. titel vooraan, coll. BK, Volksk. Mus. Antw.

99. Divertissemens du Carnaval. - Vastenavondsche Vermaken. 3 rijen hsnn., stoet met de vette os, prins Karnaval en „vastenavondlykstatie", 1. z.a., coll. Norge, Z.; 1. op naam Masier, Prentenk. Brussel, op naam Rynders, coll. Waller C 2; 2. B. op naam Wijsmuller; 2. z.a., coll. BK.

100. -. 32 hsnn., driekoningenbriefjes, 2. z.a., coll. BK, coll. Waller C 2, Folkl. Mus., e. a.; 3. B. & D., Volksk. Mus. Antw.; 3. z.a., Prentenk. Brussel.

101. Costumes Francais.-Fransche Kleeding. 1 hsn., 1. op naam Holtkamp, coll. Waller C 2; 2. B., Prentenk. Brussel, Deventer Mus, ook met titel: Monstering van Fransche ruitery. - Uniformes de la Cavalerie Française, 2. B. op naam Wijsmuller.

102. Sapeurs et Tambours Francais. - Franse Sapeurs en Tamboers. 18 hsnn., militairen, 1. z.a., ; 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Waller C 2.

103. Togt der infanterie. - Infanterie en marche. 24 hsnn., militairen, 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., coll. Waller C 2, ook met titel : Militaires Français; 3. B., Prentenk. Brussel.

104. Troupes de Ligne. - Linie Troepen. 15 hsnn., militairen, 1. op naam Mindermann, ; 2. B., Prentenk. Brussel, met titel : Fransch Linie Voetvolk. - Infanterie de Ligne Fran^aise, 2 z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Waller C 2, op naam Aldag, coll. Norge.

105. Militaire Excercitie. (Fr. tit.) 40 hsnn., militairen, 2. B., coll. BK, coll. Waller C 2, Volksk. Mus. Antw.

top

106. Les Quatre grandes Puissances de l'Europe. - De vier groote Mogendheden van Europa. 12 hsnn. op 3 rijen, Russische, Franse en Oostenrijkse generaals, 1. B. & D., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.; 2. z.a., met titel : Troepen der vier groote Mogendheden van Europa. (Fr. tit.) coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Deventer Mus, e. a.

107. La danse sur la Corde. - De dans op de koord. 20 hsnn., kunstenmakers, 1. z.a., coll. Waller C 2; 2. B., Prentenk. Brussel, Volksk. Mus. Antw.; 2. z.a., coll. BK.

108. Russische Cavalerie. - Cavalerie Russe. 16 hsnn., militairen, 1. z.a., coll. Norge; 2. B., met titel : Cavalerie Russe, Prentenk. Brussel; 2. B., op naam Lazare, ; 2. z.a., coll. BK, coll. Waller C 2.

109. Costumes de Paris. - Parysche costumen. 9 hsnn. op 2 rijen (A.C. Cranendonq, 1832), verschillende taferelen, 1. z.a., coll. Waller C 2; 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel.

110. Het spel der jonge juffrouwen. - Le jeu des jeunes demoiselles. 14 hsnn. op 3 rijen, spelen en bezigheden, 1. Brep., met nr. 101, Prentenk. Brussel; 1. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.; 1. op naam Aldag, ; 2. B., met titel : Meisjes-spelen (Fr. tit.) coll. BK, op naam Wijsmuller, Volksk. Mus. Antw.

111. Prentgeschenk voor de Jeugd, om de A B C al spellende te leeren. (Fr. tit.) 25 hsnn., alfabet met deugden en ondeugden van de jeugd, 1. Brep., coll. N.O.M., Norge; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus., Waller C 2, e. a.

112. Le beau genre. - Het fraey geslagt. 16 hsnn. (J.J. Delanier, 1834), lotgevallen van Mayeux, 1. z.a., coll. Bibl. Berlijn, 2. B. & D., coll. Z.; 2. z.a., coll. Waller C 2, Norge; 2. op naam Aldag, ; met titel : Aventures de Mayeux. - Lotgevallen van een Bultenaar, 2. B., Prentenk. Brussel, Deventer Mus.

113. Opdragt aan de Jonge en Leerzame Jeugd. 16 hsnn., rekenles, 1. B. & D., coll. Norge; 1. op naam Rynders, met jaartal 1835 in laatste hsn., Prentenk. Brussel, Waller C 2 ; 2. B. & D., met jaartal 1840, coll. Z.; 2. B., coll. Waller C 2; 2. z.a., met jaartallen 1840, 1857, coll. BK, 1874, (gereproduceerd bij Van Heurck en Boeken-oogen, 1.P.F., blz. 204), 1885, 1889, Volksk. Mus.

114. Domino en kaartspel. -Jeu de domino et de cartes. 60 hsnn. dominospel 28 hsnn., kaartspel 32 hsnn. (J.J. Delanier, 1835), 1. z.a., Prentenk. Brussel; 2. B., coll. Waller C 2, Deventer Mus, e. a.; 2. z.a., coll. BK.

115. Verscheyde vogels. - Différens Oiseaux. 72 omlijste hsnn. (J.J. Delanier, 1836), 1. B. & D., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.; 2. B. & D., coll. Z.; 2. B., ; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Deventer Mus, e. a.

115. 72 Verscheidene Vogels. - 72 Différents Oiseaux. 72 hsnn. zonder omlijsting, 3. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.

116. -. 36 hsnn. (J.J. Delanier, 1836), floskaartjes, 1. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.; 1. op naam Aldag, ; 2. z.a.met titel : Deez prente strekke U, lieve jeugd, || Tot tijdverdrijf... 4 vss., en in de 6e hsnn. „Abdisse" in plaats van „Bisschopsvrouw" coll. BK, Prentenk. Brussel. (Afdruk van de oorspr. houtblokken, bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 207-210); 2. B. Prentenk. Brussel.

117. De yzeren spoorweg. - Le Chemin de Fer. 12 hsnn. op 4 rijen, 1. B. & D., coll. Norge; 1. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 2; met tweetalige titel, 2. B. op naam Aldag, ; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. e. a.

118. Tooneel Kleedsels. - Galerie theatrale. 24 hsnn., toneelpersonages, 1. z.a., coll. Norge; 2. op naam Louvrier, ; 2. B. & D., coll. BK; 2. z.a., Prentenk. Brussel, Volksk. Mus. Antw.

119. Leert, Kindren! door deez' prent of prijs! || De lees-kunst, naar de dichtren wijz'. (Fr. tit.). 12 hsnn., spelen en bezigheden, 2. B., coll. BK; 2. z.a., Prentenk. Brussel, Volksk. Mus. Antw. e. a.; 2. op naam Lazare, coll. Waller C 2.

120. Als gy o lieve jeugd! Uw lessen hebt geleerd, || Dan zij deez' prent het loon, waarmee gij wordt vereerd. (Fr. tit.) 20 hsnn., spelen en bezigheden, 1. B. & D., Prentenk. Brussel, Waller C 2; 1. z.a.; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. , e. a.

121. Wilt gij van mij wat huisraad koopen? || Zoo behoeft g' bij geen buur te loopen! (Fr. tit.) 48 hsnn., huisraad, 2. B. & D., coll. Waller C 2; 2. B., ; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.

121. Huisgerief. - Ustensiles de Ménage. 48 nieuwe hsnn., 3. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Prentenk. Brussel, e. a.

122. Bij 't achtenveertigtal van deez verscheidenheden, || Kunt gij uw tijd met vreugd en leerzaamheid besteden. (Fr. tit.) 48 hsnn., allerlei personages, dieren en bezigheden, 1. z.a., Prentenk. Brussel ; 2. B. & D.; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Deventer Mus, e. a.

122.72 Verscheidenheden. - 72 Sujets Divers. 80 hsnn., allerlei voorwerpen en dieren, 3. z.a., coll. BK, Waller C 2, Volksk. Mus. Antw., e. a.

122. 80 Verscheidenheden. - 80 Sujets divers, litho, 3. B. & D., coll. Waller C 2 , e. a.

123. Jan De Wasscher. - Jean le Buandier. 24 hsnn., 2. B. & D., coll. Z.; met gewijzigde Franse titel : Jean-Fait-Tout, 2. B., ; 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2, Volksk. Mus. Antw. e. a.

124. Ziet, Kinderen! wat nu is geschied, || Van de Wasscher met zijn Griet... 4 vss_. (Fr. tit.) 24 hsnn., de historie van Jan de Wasscher, voorgesteld met apen, 1. op naam Rynders, ; 2. B. & D., coll. Z.; 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 2; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Norge; 2. op naam Pieren, ; 3. z.a., met nieuwe hsnn., coll. Z., e. a. (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 226).

125. Kinderschrik. - Croquemitaine. 12 hsnn. (J.J. Delanier, 1838), 1. op naam Rynders, Prentenk. Brussel, Waller C 2; 2. B. & D., coll. Z.; 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 227); 2. z.a., .

125. Kinderschrik. - Croquemitaine. 12 nieuwe hsnn., 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.; 3. z.a., Deventer Mus.

126. Groote muziek en zang van beroemde muziekanten. (Fr. tit.) 16 hsnn. koddige personages met muziekinstrumenten, 1. z.a.verz. N.O.M.; 2. B. & D., coll. BK, Waller C 2, N.O.M.; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw. ; 3. B. & D., coll. BK, Prentenk. Brussel; 3. z.a., Volksk. Mus. Antw., e. a.

127. Men geeft van tyd tot tyd een print, tot looon en onderwys aen het brave kind. (Fr. tit.) 15 hsnn., kunstenmakers en militairen, 1. B. & D., coll. Waller C 2, Norge; 2. B., Prentenk. Brussel.

128. Mouvements militaires. - Militaire Bewegingen. 8 rijen soldaten, 1. B. & D., ; met titel : Galerie Militaire. - Militaire Manoeuvres, 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Waller C 2, e. a.; met titel : Krygsoefeningen. - Militaire Manoeuvres, 3. z.a., coll. BK, e. a.

129. Nieuwe straetgeroepen. 48 hsnn., leurders, 1. B. & D., Prentenk. Brussel, Waller C 2, N.O.M.; 1. op naam Rynders, ; met gewijzigde titel : Nieuwe Straatgeroepen. - Divers Commerfants Ambulants. 2, z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 233).

130. Allerley beeltenissen. 80 hsnn. (J.J. Delanier, 1839), allerlei personages en voorstellingen, 1. Brep., coll. Norge; niet titel : Om van een tachtigtal... 2 vss. (Fr. tit.) 1. op naam Wijsmulier, coll. Waller C 2; 1. B&D, coll. BK; 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., met titel : Allerlei beeltenissen. - Sujets divers, coll. BK; 2. op naam Aldag, ; 3. B., Deventer Mus.

131. Kinderoefeningen. 48 hsnn., spelen en bezigheden, 1. B. & D., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.; 1. z.a., coll. N.O.M.; 2. z.a.met titel : Kinderoefeningen. - Récréations de la jeunesse, Volksk. Mus. Antw., Waller C 2, e. a. (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 235).

132. -. 7 hsnn., dieren en exotische vruchten, 2. B., Prentenk. Brussel, 3. B., Prentenk. Brussel.

133. onbekend

top

134. Het Gebed des Heeren. - L'Oraison Dominicale. 8 hsnn., 2. z.a., Prentenk. Brussel, Volksk. Mus. Antw., e. a.; 2. op naam Aldag.

135. Militaire A.B.C. - Alphabet militaire. 24 hsnn., A. Adjudant, 2. B., ; 2. B. op naam Aldag, ; 2. z.a., coll. Waller C 2, Volksk. Mus. Antw., e. a.

136. Geschiedenis van Robinson-Crusoé. (Fr. tit.) 12 hsnn., 2. B., Prentenk. Brussel, (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 238), Waller C 2; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. , e. a.; 2. B. op naam Lazare, ; 3. z.a., Folkl. Mus., Fries. Gen.

137. Voornaamste levenstrekken van Napoleon. (Fr. tit.) 20 hsnn., 2. B., Prentenk. Brussel, Volksk. Mus. Antw. e. a.; 2. z.a., coll. Norge; 3. B. & D., coll. BK, Waller C 2; 3. B., Volksk. Mus. Antw.

138. Kluchtige Kleedsels en Gestalten. (Fr. tit.) 19 hsnn., oude en vreemde klederdrachten, koddige personages enz., 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., Prentenk. Brussel.

139. Lotgevallen van een jong soldaat. (Fr. tit.) 25 hsnn., taferelen uit het soldatenleven en andere afbeeldingen, 2. z.a., ; met gewijzigde titel : Leer jongheid... 20 hsnn., 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Waller C 2, e. a.

140. Verdichtselen, met zedelyke bemerkingen. (Fr. tit.) 24 hsnn., naar de La Fontaine, 2. B., op naam Lazare, ; 2. z.a., Prentenk. Brussel.

141. Kleederdragt van Zwitserland. - Costumes Suisses. 6 hsnn., 2. B. Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

142. Troupes de differentes nations. - Troepen van verschillende natiën. 19 hsnn. op 3 rijen, 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.; 3. z.a. Volksk. Mus. Antw. e. a.

143. Het nieuw vermakelijk ganzenspel – Le nouveau jeu de l’oie. 3. z.a., Volksk. Mus. Antw.

144. Het leven van Sinte Nicolaas. (Fr. tit.) 12 hsnn., 2. B. Prentenk. Brussel (gereprod. bij Prentenk. Brussel en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 243), Waller C 2, e. a.; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. , e. a,

145. Geschiedkundige beschrijving van China, Japan, Tartarije, Turkije en Griekenland. (Fr. tit.) 36 hsnn., mannen en vrouwen in nationale klederdracht, 2. z.a., Prentenk. Brussel , e. a.

146. Lyfwacht van den onder-koning van Egypten. (Fr. tit.) 12 hsnn. op 3 rijen, tweede titel boven de tweede rij : Geregelde infanterie van Ab-el Kader in Algiers, 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Waller C 2, e. a.

147. Zouaven (Fransche troepen van Afrika). (Fr. tit.) 13 hsnn. op 4 rijen, tweede titel boven de derde rij : Arabische (Afrikaansché) infanterie op vier gelederen, 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Waller C 2, e. a.

148. Rytuigen voor yzeren weg. (Fr. tit.) 6 hsnn., zes verschillende rijtuigen met paarden, 2. B., coll. BK; nieuwe hsnn., vijf rijtuigen, 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

148. Rytuigen. - Voitures. Gedeeltelijk lithografische kopie van vorige prent, onderste rij vervangen door spoorwegrijtuigen, 3. z.a., Prentenk. Brussel, e. a.; 3. B. & D., Volksk. Mus. Antw.

149. Geen nutter dier voor .rot en muis, || Als een mooi katje in uw huis... 4 vss. (Fr. tit.) 1 hsn., kat zittend op tafel, 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Waller C 2, e. a.; 2. op naam Jacobs & Meyers, coll. Norge.

150. Komt kinderen ziet dez wakkere Haan, || Die u tot nijverheid spoort aan. (Fr. tit.) 1 hsn. ges. LBM, 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 248), Waller C 2, e. a.

151. Groote zang en muziek van beroemde Muzijkanten. (Fr. tit.) 16 hsnn., dwergmuzikanten, 2. B., op naam Wijsmuller, coll. Waller C 2; 2. z.a., coll. Norge.

152. De wijde zee hereent verafgelegen landen; || Elk voert zijn overvloed van de een naar de andre Stranden... 4 vss. (Fr. tit.) 12 hsnn. ges. J. Plugger, schepen, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel, Volksk. Mus. Antw.

153. Al wat men op dees prent beziet || Is aperij, en anders niet... 4 vss. (Fr. tit.) 24 hsnn. ges. Cra-nendonq, personages voorgesteld als apen verbeeldende het huiselijk leven, en enkele leurders, 2. B., Prentenk. Brussel.

154. Het is Sint Maarten, als men ziet aan 't helder vuren || Der knapen die om turf en brandhout bij de buren, || Zijn rond geweest... 4 vss. (Fr. tit.) 1 hsn. ges. Robyn, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel , e. a.; 2. z.a.verz. N.O.M.

155. Ziet hoe dit hondje zittend wacht... 6 vss. (Fr. tit.) 1 hsn., zittende hond, 2. z.a., coll. BK, Waller C 2 , e. a.

156. -. 9 hsnn., dieren, 2. B., Prentenk. Brussel, coll. Norge.

157. Zijn vissen, dieren, zoo bekend || Als vreemd uit ieder element... 8 vss. (Fr. tit.) 21 hsnn., op elke blok vier afbeeldingen van dieren, 2. z.a., Prentenk. Brussel; 2. op naam Aldag, coll. Waller C 2.

158. Wilt mijn olifant niet schromen, kust hem vrij - hij doet geen leed... 2 vss. (Fr. tit.) 4 hsnn., dieren, 2. B., Prentenk. Brussel, coll. BK, Waller C 2, e. a.

159. -. 4 hsnn., dieren, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2.

160. 't Onschuldige vermaak der kindren, || Is aangenaamen kan niet kindren... 4 vss. (Fr. tit.) 4 hsnn., kinderspelen, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a..

161. De ijdelheid van s'werelds streelen, || Verbeeldt men hier met kaartkasteelen. (Fr. tit.) 2 hsnn. ges. Numan, tafereel met rolstoeltje en kaartenhuisjes bouwen, 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

162. De kunst vertoont u hier, zoo land als waterdieren... 4 vss. (Fr. tit.) 9 hsnn., dieren en schepen, 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 2; 2. op naam Proost, .

163. -. 4 hsnn. ges. H.V.L.(ubeek), Hollandse klederdrachten, 2. B., Prentenk. Brussel e. a.

164. Zoo deze prent, o lieve jeugd, voldoet aan uwen smaak,|| Dan kunt gij verzekert wezen, dat ik weer hervat mijn taak. (Fr. tit.) 8 hsnn. ges. G.O.(ortman), allerlei personages en bezigheden, 2. B., Prentenk. Brussel.

165. D'een loopt hier op een kruk, of rijdt met eenen wagen, || Om zoo van huis tot huis, een aalmoes te vragen. 8 hsnn., kreupelen en bedelaars, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel.

166. Mejuffer Alida, wiens zinnen... 4 vss. (Fr. tit.) 16 hsnn., Alida trouwt een schoorsteenveger, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

167. Ziet hier twee fraaije printtafreelen... 8 vss. (Fr. tit.) 2 hsnn., landleven, 2. B., Prentenk. Brussel, coll. BK, Norge.

168. Vermaak, o jeugd! uw oog en geest... 4 vss. (Fr. tit.) 8 hsnn., allerlei personages en bezigheden, 2. B., coll. BK, Waller C 2 , e. a.

169. Kinderen! hier ziet gij Van Speyk's leven, daden en dood. (Fr. tit.) 12 hsnn., 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel , e. a.; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Waller C 2, e. a.; 3. B. & D., Prentenk. Brussel, e. a.

170. Beschouwt hier, kinderen! een achttal wilde dieren || Die weinig ons hekend, in vreemde landen tieren. (Fr. tit.) 8 hsnn., dieren, 2. B., Prentenk. Brussel.

171. November 's slagters beste tijd, || Mits goed gemest en vet geweid. (Fr. tit.) 12 hsnn., de slachttijd, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 267), Waller C 2, e. a.; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw.

172. Hier geeft een ieder ons een blijk, || Voor 't kunstig speeltuig en muzijk. (Fr. tit.) 24 hsnn., koddige personages met muziekinstrumenten, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel.

173. Jan Klaassens kluchtige bedrijven, || Ziet gij, tot uw vermaak, in prent... 6 vss. (Fr. tit.) 16 hsnn. ges. Robyn, 2. B., Prentenk. Brussel , coll. BK, e. a.

174. Verkiest, o kinderen! uit de onderstaande heelden, || Uw smaak, of zij misschien uw keuze en zinnen streelden. (Fr. tit.) 12 hsnn., allerlei personages en bezigheden, 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

175. Het gebouw van Barmhartigheid, staande op de Nieuwe Keizersgracht te Amsterdam, 1 hsn., 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

top

176. Hoort, jongens! hoe dees prent u kan ten spel verstrekken; || Gij moet ze heel-en-al met wit papier bedekken, || En laten dan uw maat, die 't spel met u begint, || U wijzen op 't papier, wat werk hij 't meest bemind... 8 vss. (Fr. tit.) 18 hsnn., leurders, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel, Deventer Mus.

177. Aanziet, o lieve jeugd! hoe elk in zijnen staat, || Tot nut is van 't gemeen en zoo zijn zelven haat. (Fr. tit.) 20 hsnn., ambachten en beroepen, 2. B., Prentenk. Brussel.

178. Afbeelding van het Luthersche Wees- en Oude Mannen en Vrouwenhuis, op 't Weesper-Veld te Amsterdam, 1 hsn. ges. H. Numan, 2. B., coll. Waller C 2 , e. a.; 2. op naam J. Valken, Prentenk. Brussel.

179. Afbeelding van Heidensche goden en godinnen. (Fr. tit.) 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), 2. B., volgens Prentenk. Brussel en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 274.

180. Een zevental Hoedanigheden || Ziet gij hier trap bij trap bekleden... 4 vss. (Fr. tit.) 1 hsn. ges. Robyn; 2. B. op naam v. Kapel, ; 2. op naam Aldag, ; 2. B., Prentenk. Brussel, e. a.

181. Beschouwt, met diepen ernst, de ontzettende taferelen; || Beschouwt de rampen van uw dierbaar vaderland... 4 vss. (Fr. tit.) 6 hsnn. ges. H. Numari, grote rampen uit de Nederlandse geschiedenis : overstromingen van Texel, Dykerhuizen enz., 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

182. Allerhande slag van dieren || Die in vreemde landen tieren... 4 vss. 36 hsnn., dieren, 2. B. coll. Norge, coll. BK.

183. Met wild en tam en huisgediert, || Is deez' menagerie versiert... 4 vss. (Fr. tit.) 8 hsnn. ges. Cranendoncq, dieren, 2. B., Prentenk. Brussel , e. a.

184. Zie daar, o jeugd! u weer onthaald, || Op schilderijen van ons leven... 4 vss. (Fr. tit.) 16 hsnn. ges. J. O.(ortman), kunsten, ambachten en beroepen, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2; 2. B.

185. Onderscheiden Ambachten en Bedrijven. (Fr. tit.) 30 hsnn., 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a., met titel : Verscheiden stielen en ambachten, 2. z.a., coll. Waller C 2, Volksk. Mus. Antw. (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 279).

186. Wilt, hier, o jeugd! met lust begluren, || Een reeks van fraaije Dwerg Posturen... 4 vss. (Fr. tit.) 24 hsnn. ges. H. Numan, dwergen, 2. B., coll. BK.

187. Zinnebeelden der heidensche goden en godinnen. (Fr. tit.) 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), 2. z.a., coll. BK.

188. Nog eenige der dwerg-posturen, || O jeugd! en 'f hedendaags bestaan || Der mode... 4 vss. (Fr. tit.) 24 hsnn. ges. H. Numan, kleine koddige personages en spot op de mode, 2. B., MdM.

189. Van al de letters, op de Letterlijst gesteld... 4 vss. (Fr. tit.) 24 hsnn., alfabet met dieren, 2. B., Prentenk. Brussel (gereproduceerd bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 282); 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. ; 2. op naam Aldag, coll. Waller C 2.

190. Kinderen zoo ge u wilt vermaken... 4 vss. (Fr. tit.) 24 hsnn., allerlei personages, ook schaatsen, jagen, vissen en landbouwwerk, 2. B., Prentenk. Brussel , e. a.

191. Ziet hier, o kinderen, iets raars: || Een ganschen stoet van bedelaars... 4 vss. (Fr. tit.) 20 hsnn. ges. H. Numan, kreupelen en bedelaars, 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 2.

192. De Dey van Algiers. - Le Dey d'Alger. 1 hsn. (J.J. Delanier, 1834), 2. B., Prentenk. Brussel .

193. = nr. 52.

194. Kort verhaal || Van den dood van zijne Majesteit || Lodewijk den coll. BKVIIIen. (Fr. tit.) 1 hsn. met vers. oml., 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 2, coll. BK.

195. Laurens Koster, uitvinder der Boekdrukkunst in den jare 1421, te Haarlem. (Fr. tit.) 1 hsn. ges. A.C.(ra-nendoncq, 1829), standbeeld van Laurens Koster, 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

196. Zie, tot verheuging van uw geest... 4 vss., (Fr. tit.) 24 hsnn. ges. H. Numan, allerlei personages en bezigheden, 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.

top

197. Het viertal Evangelieschrijvers, || Vol geests, vol vuurs, verstands en ijvers... 8 vss. (Fr. tit.) 1 hsn. ges. Robyn, vier versierde medaillons, 2. B., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 2, e. a.; 2. op naam Wijsmuller, coll. N.O.M.

198. -. 15 hsnn., dieren, 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel; 2. op naam Wijsmuller, coll. N.O.M.

199. -. 15 hsnn., dieren, 2. B., Prentenk. Brussel.

200. -. 15 hsnn., dieren en planten, 2. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 2; 2. op naam Wijsmuller, coll. N.O.M.

201. Wil deze Prentjes, met hun versjes, bestudeeren, || Gij zult er zekerlijk niet weinig goeds uit keren. (Fr. tit.) 16 hsnn. in versierde rand, ges. G. O.(ortman), fabels, 2. B., v. Trappen.

202. -. 36 hsnn., heiligen, 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.; met nr. 1, 1. Brep., Prentenk. Brussel.

203. -. 30 hsnn., heiligen, 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., coll. Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., e. a.

204. -. 24 hsnn., heiligen, 2. B., Prentenk. Brussel, 2. z.a., coll. BK, coll. Waller C 3, Volksk. Mus. Antw.

205. -. 20 hsnn., heiligen, 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw.

206. -. 20 hsnn., leven van Jesus, 2. B., Prentenk. Brussel, 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Waller C 3, e. a.

207. -. 18 hsnn., heiligen, 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Waller C 3, e. a.

208. -. 16 hsnn., heiligen, 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 3; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw.; gemerkt nr. 1, Brep., Prentenk. Brussel.

209. -. 16 hsnn., heiligen, 2. B., Prentenk. Brussel, Jubelpark; 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Waller C 3, e. a.

210. -. 12 hsnn., medaillons met versierde rand, heiligen, 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Waller C 3, e. a.

211.-. 12 hsnn., godsdienstige onderwerpen, 2. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.

212. -. 8 hsnn. ges. A. Cranendoncq, heiligen en godsdienstige onderwerpen, 2. B., Prentenk. Brussel; 2. z.a., coll. BK, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., e. a.

213. -. 8 hsnn., godsdienstige onderwerpen, 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Waller C 3, e. a.

215. De Dood van Napoleon Bonaparte. (Fr. tit.) 1 hsn. met versierde rand, Napoleon op zijn sterfbed, 2. B., Prentenk. Brussel.

216. De veertien Statten van onzen Heerjesus Christus. (Fr. tit.) zelfde prent als nr. 59 relig. reeks, 2. z.a., Prentenk. Brussel.

217. Wij brengen u, o jeugd! een nieuwe prent voor oogen, || Wildoor Uw' leerzaamheid uw' dank daarvoor betoogen. (Fr. tit.) 9 hsnn., allerlei taferelen, ook vogels, 2. z.a., .

218. Pantins. - Papieren mannekens. 7 figuren voor draadpoppen, 2. B., Prentenk. Brussel.

220. Geschiedenis van Rood-Kapje. (Fr. tit.) 20 hsnn., 2. B., Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.; nieuwe hsnn. 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Prentenk. Brussel, e. a. ; 3. N.V. Brepols, coll. BK.

221. Generaal Duimpje. - Le général Tom-Pouce. 12 hsnn., 2. B., Stadsarchief Turnhout, Archief Brepols Turnhout; 2. z.a.verz. Prov. Bibl. Leeuwarden.

222. Geschiedenis van de Kleine Aschpoester. (Fr. tit.) 12 hsnn., 2. B., MdM.

223. Historie van het Ezelsvel. (Fr. tit.) 12 hsnn., 2. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., Waller C 3, e. a.

224. Geschiedenis van Blaauw-Baard. (Fr. tit.) 12 hsnn., 2. B., coll. BK, coll. Waller C 3 ; 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel , e. a.

225. Burgerwacht van België. (Fr. tit.) 4 rijen hsnn., 2. B., coll. BK; 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.; 3. z.a., Volksk. Mus. Antw.

226. Het Uilenbord. -Jeu de la Chouette. 1 hsnn., 2. op naam Jacobs & Meyers, Prentenk. Brussel, Waller C 3; 2. z.a., Volksk. Mus. Antw.; 3. B. & D., coll. BK.

227. Afbeeldingen van vogels en dieren. (Fr. tit.) 7 afbeeldingen, 2 hsnn. en 5 zinkclichés, 2. z.a., Prentenk. Brussel; 3. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, Volksk. Mus. Antw., e. a.

228. Verschillende wilde dieren. (Fr. tit.) 5 zinkclichés, sign. De Berny, 2. z.a., Prentenk. Brussel, 3. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.

229. Afbeeldingen van vogels en dieren. (Fr. tit.) 4 zinkclichés, sign. De Berny, 2. z.a., Prentenk. Brussel, 3. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.

230. Afbeeldingen van dieren en vogels. (Fr. tit.) 10 hsnn. overgezet op steen, 2. z.a., Prentenk. Brussel, 3. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.

231. Afbeeldingen van dieren en vogels. (Fr. tit.) 6 zinkclichés, sign. Sotain, 2. z.a., Prentenk. Brussel; 3. z.a., Prentenk. Brussel, coll. BK, Waller C 3, e. a.

232. Afbeeldingen van dieren en vogels. (Fr. tit.) 6 zinkclichés, 2. z.a., Prentenk. Brussel, 3. z.a., Prentenk. Brussel, coll. BK, Waller C 3, e. a.

233. Fransche Dragonders. -Dragons francais. 10 hsnn., 37 soldaatjes, 2. z.a., coll. BK, Prentenk. Brussel , e. a.

234. Zouaven. - Zouaves. 12 hsnn., 2. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.; 3. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. .

235. Lanciers. 8 hsnn., 2. z.a., Prentenk. Brussel ; 3. N.V. Brep., coll. BK; 3. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw.

236. Geschiedenis van Moeder Moreau en van haren wonderbaren hond. (Fr. tit.) 8 hsnn., 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Prentenk. Brussel, e. a.; 3. z.a., coll. BK, Waller C 3.

237. Geschiedenis van Klein Duimken.-Histoire de Torn Pouce. 8 hsnn., 2. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 3 e. a.; 3. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw. , e. a.

238. De gebradene Gans of de ongehoorzaamheid gestraft. (Fr. tit.) n hsnn. van verschillend formaat, 2. z.a., verz., Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.; 3. B. & D., Prentenk. Brussel, Waller C 3; 3. z.a.verz. BK.

239. De kleine Pepi met de nieuwe broek. (Fr. tit.) 14 hsnn. van verschillend formaat, 2. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.; 3. B. & D., coll. Waller C 3, Z.; 3. z.a.verz. BK.

240. De Muis. - La Souris. 12 hsnn., 2. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.; 3. B. & D., Prentenk. Brussel; 3. z.a., coll. BK.

241. De Honigdieven. - Les voleurs de Miei. 12 hsnn., 2. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.; 3. B. &D., coll. Folkl. Mus. Antw., Z.; 3. z.a., coll. BK.

242. De listige Henri. - Henri Ie malicieux. 12 hsnn., 2. z.a., coll. v. Heurck, Waller C 3, e. a.; 3. z.a., coll. BK, Volksk. Mus. Antw., e. a.

243. Droevige gevolgen der luiheid. - Tristes suites de la paresse. 16 hsnn., 2. z.a., Prentenk. Brussel, Waller C 3, e. a.

244. Natie de stoeffer. - Ignace Ie fanfaren. 12 hsnn., 2. z.a., Prentenk. Brussel , Waller C 3, e. a.; 3. B. & D., coll. BK, Prentenk. Brussel; 3. z.a., coll. BK..

245. De booze hond. - Le chien méchant. 9 hsnn., 2. z.a., Volksk. Mus. Antw., Waller C 3, e. a.; 3. B. & D., Prentenk. Brussel; 3. z.a., coll. BK..

top

De volgende prenten van de firma Brepols zijn alleen in lithografie uitgegeven.

246. Het betooverde kasteel - La terreur au chdteau. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout

247. De wonderlijke draadpop - Le pantin merveilleux.3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout

248. Het gebabbel van Mevrouw Francisca - Le caquet de Dame Francisca. 3. B&D, Waller C 3 Prentenkabinet Brussel; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stads-. archiefTurnhout

249. Marius Castolade bij Ménélick - Marius Castoulade chez Ménélick. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout

250. De drij haren van Rigobert - Les trois cheveux de Rigobert 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout

251. Het paard der tovernimf Lente - Le cheval de la fee Printemps 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

252. De betooverde vijl - La time enchantée. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv : Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout

253. De ridder Rosette - Le chevalier Rosette. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout, Nationaal Museum van de Speelkaart Turnhout.

254. Hoc Tijl Uilenspiegel den koning bestal en ervoor door hem bedankt werd - Comment Ticl l'Espiègle vola Ie roi et en fut remerdé par lui. 3. B&D, Waller C 3 Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout; 3. sa, Waller C 3, Nationaal Museum van de Speelkaart Turnhout.

255. De huid van de beer - La peau de l'ours. 3. B&D, Waller C 3 Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

256. De prins met het houten hoofd - Le prime et la tête de bois 3. B&D, Waller C 3 Archief Brepols Turnhout; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

257. De luchtprinses - La princesse aérienne. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

258. De hoovaardige gestraft - L'ambitieux puni. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

259. Wondervoorvallen vanjeroboam Blagforsen - Merveillcuses avcntures dejeroboam Blagforsen. 3. B&D, Waller C 3 Volksk. Mus. Antw., Prenten­kabinet Brussel; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

260. De betooverde harp - La harpe enchantée. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

261. Pieter's reis - La voyage de Pierre. 3. B&D, Waller C 3 Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

262. De zwarte ridder - Le chevalier noir. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

263. Het huwelijk van Gilda met de gouden haarlokken - Le mariage de Gilda aux cheveux d'or 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv : Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

264. De Antwerpsche schipper - Le batelier d'Anvers. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

265. De prinses Giselle en Sinbad de zeevaarder - La princesse Giselle et Ie marin Sinbad. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv : Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

266. Wonderlijke voorvallen van Niklaas Poucet - Merveillcuses aventures de Nicolas Poucet. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

267. De wraak van de duivel - La vengeance du diable. 3. B&D, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

268. Leugentaal gestraft - Le mensongc puni. 3. B&D, Waller C 3 Archief Brepols Turnhout; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

269. Loontje komt om zijn boontje - Rit bien qui rit Ie dernier. 3. B&D, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

270. De drie verwenschte prinsen - Les trois primes maudits. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Archief Brepols TurnhoutVolkskun-demuseum Antwerpen.

271. De vos en de ooievaar - Le renard et la cigogne. 3. B&D, Waller C 3,Volksk. Mus. Antw., Archief Bre­pols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

272. De hond van den armen bedelaar - Le chien du pauvre 3. B&D, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

273. Eerste zeereis van Frans Lodewijk - Premier voyage sur mer de Francois Louis. 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Bre­pols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

274. Het betooverd paleis - Le palais habitc par les diables. 3. B&D, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout; 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

275. De eikel en de pompoen - Le gland et la citrouille,. 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Bre­pols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

276. De wolf en de magere hond - Le loup et Ie chien maigre. 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Bre­pols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

277. De twee reizigers - Les deux voyageurs. 3. B&D, Waller C 3 Archief Brepols Turnhout; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

278. De kat, de wezel en het konijn - Le chat, la belette et Ie pctit lapin. 3. B&D, Waller C 3 Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

279. De raaf en de vos - Le corbeau et Ie renard. 3. nv, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Bre­pols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

280. Het paard en de wolf - Le cheval et Ie loup. 3. nv, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Bre­pols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

281. De ezel en de hond - L'Ane et Ie chien. 3. B&D, Waller C 3 Archief Brepols Turnhout; 3. nv :Volkskun-demuseum Antwerpen, Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

282. Een gelukkige visscher - Le pêcheur chanfard. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

283. Eene gedaanteverandering - Une métamorphose. 3. B&D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel; 3. nv, Volksk. Mus. Ant., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

284. Hondenwraak - La revanche d'un chien. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

285. De twee geburen - Les deux voisins. 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

286. De scholier en de bij - L'Ecolier et l'abeille. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

287. De pauw zich beklagende bijjuno - Le paon se plaignait a Juon. 3. nv, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Brepols.

288. De dood en de houtkapper - La mort et Ie bücheron. 3. nv, Waller C 3,Archief Brepols Turnhout ,Volksk. Mus. Antw. , Stadsarchief Turnhout.

289. De visscher en het jong Vischje - Le petit poisson et Ie pêcheur. 3. nv : Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

290. De Noordpool (1ste deel) - Le Pêle Nord (Ie partie). 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout.

291. De Noordpool (2de deel) - Le Pôle Nord (suite). 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout

292. De Noordpool (einde) - Le Pêle Nord (suite).

293. Woorden zijn geen oorden - Trop parler nuit. 3. nv, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Bre­pols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

294. Waarachtige gechiedenis van Padmanaba - Histoire au-thentique de Padmanaba. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

295. De reiziger en de reus - Le voyageur et Ie géant. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

296. De wolf en de hond - Le loup et Ie chien. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

top

 

297. Df duif en de mier - La colombe et lafourmi.3. nv, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

298. De wolf en het lam - Le loup et l'agneau. 3. nv, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

299. Het kind en de wesp - L'Enfant et la guêpe. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

300. Grootvaders geschenk - Le cadeau de Grand-Père. 3. nv, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

301. De tweeteschzak - La besace. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout

302. De kat en de vos - Le chat et Ie renard. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

303. De steedsche rat en de veldrat - Le rat de ville et Ie rat de champs. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

304. De konijnen - Les lapins. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

305. De vledermuis en de twee fretten - La chauve-souris et les deux belettes. 3. nv, Waller C 3,Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols, Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

306. Koningsbriefjes. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout

307. Huiszegen. 3. B&D, Waller C 3,Volksk. Mus. Antw., Natio­naal Museum van de Speelkaart Turnhout; 3. nv, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout.

308. Vogelpik. 3. nv :Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout.

316. Belgisch leger. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw.

322. La demoiselle Sylvie. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

323. La Marriane du Poilu. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

324. Perno & Pernette. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

325. L'obéissance passive. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

326. L'Enfant-roi. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

327. Onbekend

328. Au royaume des petits animaux. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

329. Le petit acteur. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

330. Le rêve du petit Jean. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

331. ün petit volontaire Liègeois. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

332. Les ombres de Waterloo. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

333. Vie et martyre de Saint-Lambert. 3. sa : Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

334. Le sanglier des Ardennes. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

335. Les premiers voyages dans les premiers chemins de fer. 3. sa : Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

336. Les babouches merveilleuses. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout

337. Tragique aventure du petit Samuel.3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

338. Un diner improvisé. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

339. Le collier de diamant. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

340. Flick et Ploch ou un drame dans une souridère. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

341. U n rêve. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

342. Le piège de Nicolas. 3. sa, Waller C 3, Privéverzameling.

343. Onbekend.

344. Onbekend.

345. Saint Eloi et le maréchal Ferrant. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout..Volksk. Mus. Antw. , Stadsarchief Turnhout.

346. Un prescription de médecin. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

347. La revanche de Pingo. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

348. La déception de l'orgueilleux. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

349. Le moulin a sel. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

350. Le petit briquet. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

351. Poliche est de sortie. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

352. La Catharina. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

353. La journée de mademoiselle Croche Professeur. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

354. Le Kabauke au bois des Capucins. 3. sa, Waller C 3, privéverzameling.

355. A l'Ane-Musicien. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

356. Les quatre métiers de Stann Molderé. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

357. Le salaire du monde. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

358. qmi' désire trop. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

359. Aventure de John.3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

360. Paton a la caserne. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

361. Lefumeur. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

362. Hippolyte l'imprudent. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

363. L'enfant gaté. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief

Turnhout

top

364. Le chemin defer de Torn. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

365. L'étoile filante. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

366. La Légende d'Alexis Ie simple. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

367. La fin du Tyran. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

368. Le minou reconnaissant. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

369. Truc de juge. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

370. Margot et l'ours. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

371. Le singe et Ie morceau de sucre. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

372. Conte de laforêt. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

373. La table de Monsieur Middpin. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

374. Le chapeau de Mimi Pinson. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

375. La drogue de l'ami Fritz. 3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

376. Les deux canards. 3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTumhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

377. Le bon numero. 3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

378. Jean Content. 3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

379. Le paysan volé. 3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

380. La chasse aux canards.3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

381. Les deux lions de marbre. 3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

382. La tulipe bleue. 3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

383. La sonate en fa. 3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

384. Le sauveteur. 3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

385. Le peilt soulier de la Vièrge.3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

386. Le chcval qui mange des harengs. 3. sa, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

387. Sophie, la Pie reamnaissante. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw.

388. L'enseigne trompeuse. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

389. Parmentier. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

390. Livingstone et Stanley. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

391. Washington.3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

392. La promesse de Cambronne. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

393. Bernard de Palissy. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

394. Le petit Porcher. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout, Volksk. Mus. Antw.

395. Le petit Cloutier. 3. sa, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1322. Juffrouw Sylvie. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout

1323. Het meetje van den piot. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1324. Perno & Pernette. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

1325. Blinde gehoorzaamheid. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

1326. Een koninklijk wicht. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1327. De drie onscheidbaren. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

1328. In 't rijk der kleine diertjes. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1329. De kleine comediant. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1330. De droom van kleine Jan. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1331. Een kleine Luikse vrijwilliger. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1332. De schaduwen van Waterloo. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1333. Leven en marteldood van den heiligen Lambertus. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1334. Het everzwijn der Ardennen. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Tumhout,Volksk. Mus. Antw.

1335. De reizen met de opkomende spoortreinen. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1336. De wonderbare pantoffels. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

1337. Avontuur van kleine Sam. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1338. Een onvoorzien smulpartijtje. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1339. Het diamanten halssnoer. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1340. Flick en Ploch of een drama in een muizenval. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1341. Een droom. 3. nv, Waller C 3, Are hief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1342. De valstrik van Klaas. 3. nv, Waller C 3, Vokskundemuseuni Antwerpen, Stadsarchief Turnhout.

1343. Oorlogstaktiek. 3. nv, Waller C 3,Volksk. Mus. Antw.

1344. Jan Piet, de liefdadige jonge boer. 3. nv, Waller C 3,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

1345. Sint-Eligius en de Hoefsmid. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1346. Een zonderling doktcrsrecept. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1347. De wraak van Pingo. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1348. De straf van den hoogmoedige. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1349. De zoutmolen. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1350. Het tondddoosje. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

1351. Poliche gaat uit. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

top

 

1352. Katrientje. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw., Stadsarchief Turnhout.

1353. De dag van Juffrouw Haaknoot, leerares. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1354. De kabouters van het Caputijnenbosch. 3. nv :Volksk. Mus. Antw.

1355. In den Ezel-muzikant. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1356. De vier ambachten van Stan Molderen. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1357. 's Werelds loon. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1358. Wie te veel begeert. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout.Volksk. Mus. Antw.

1359. Een avontuurtje van John. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout.Volksk. Mus. Antw.

1360. Klaas Klomp in de kazerne. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1361. De rooker. 3. nv, Waller C 3,Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1362. De onvoorzichtige Hippoliet. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1363. Het bedorven kind. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout.

1364. Tom's spoorweg. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout.

1365. De vallende ster. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout.

1366. De legende van Alexis den Onnozele 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout.

1367. Het einde van den dwingeland. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout.

1368. De dankbare poes. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1369. Rechterslist. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volkskundemuseum Turnhout.

1370. Grietje en de beer. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1371. De aap en het klontje suiker. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1372. Een sprookje uit het woud. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1373. De tafel van mijnheer Middpin. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1374. De hoed van Mietje Vink. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1375. Het geneesmiddel van vriend Fritz. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1376. De twee eenden. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1377. Het goede nummer. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1378. Jan Content. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1379. 't Bestolen boertje. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1380. De eendejacht. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1381. De twee marmeren leeuwen. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1382. De blauwe tulp. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1383. De sonate in fa. 3. nv, Waller C 3, Archief Brepols Turnhout,Volksk. Mus. Antw.

1384. De redder. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1385. Het Onze Lieve Vrouweschoentje. 3. nv :Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1386. Het paard dat haringen eet. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1387. Sophie, de dankbare ekster. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1388. Het bedrieglijke uithangbord. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1389. Parmentier. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1390. Livingstone en Stanley. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1391. Washington. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout.Volksk. Mus. Antw. , Stadsarchief Turnhout.

1392. De belofte van Cambronne. 3. nv :Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1393. Bernard de Palissy. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1394. De kleine zwijnenhoeder. 3. nv, Waller C 3, Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

1395. De kleine nagelsmid. 3. nv, Waller C 3,Archief BrepolsTurnhout,Volksk. Mus. Antw.

top

 

Opnieuw genummerde reeks prenten in lithografie

1. De gelaarsde kat - Le chat botte.3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, StadsarchiefTurnhout.

2. Maria het kind der tovergodin - Marie, l'enfant de la fee 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, StadsarchiefTurnhout

3. Zachtheid is beter dan geweld - Mieux vaut douceur que violance. 3. B & D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stads­archiefTurnhout.

4. De guitenstreken van Ernest - Les espiègleries d'Ernest. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Are hief Brepols Turnhout, StadsarchiefTurnhout.

5. Sint Nikolaas - Saint Nicolas. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volks-kundemuseum Antwerpen, Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

6. De ezel, de hond, de haan en de kat of de Amsterdammer stadsmuzikanten - L'Ane, Ie Men, Ie coq et Ie chat ou les musidens Amsterdammois. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volks-kundemuseum Antwerpen, Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

7. Tijl Uilenspiegel – Ulenspiegel. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volks-kundernuseum Antwerpen, Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

8. Geschiedenis van Genoveva - Histoire de Geneviève. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volks-kundemuseum Antwerpen, Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

9. De papegaai - Le perroquet. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volks-kundemuseum Antwerpen, Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

10. De geschiedenis van Ezelsvel - Histoire de Peau-d'Ane. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volks-kundemuseum Antwerpen, Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

11. Geschiedenis van Blauivbaard - Histoire de Barbe-Bleu. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volks-kundemuseum Antwerpen, Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

12. Gendarmen te paard - Gendarmes a cheval. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel, Stadsar­chief Turnhout; 3. nv: Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

13. Kanonniers-geniekorps, grote tenue, Gendarmen te voet -Artillerie-Génie, grande tenue, Gendarmes a pied. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv: Stads­archief Turnhout.

14. Grenadiers-geniekorps, veld tenue, ziekenoppassers - Gre­nadiers-Génie, tenue de campagne, Infirmiers. 3. B & D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv: Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

15. Luilekkerland - Pays de Cocagne. 3. B & D, Waller C 3, Prentenkabinet Brussel, Archief Brepols Turnhout; 3. nv: Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout

16. Gemonteerd geschut, Cadetten van het leger, Burgerwacht -Artillerie montéc, Pupilles de l'armee, Garde. Civique 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Prenten­kabinet Brussel; 3. nv: Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Stadsarchief Turnhout.

17. Geschiedenis van Guliver - Histoire de Guliver. 3. B & D, Waller C 3, Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel; 3. nv Volksk. Mus. Antw., Archief Brepols Turnhout, Prentenkabinet Brussel, Stadsarchief Turnhout.

top

Niet genummerde prenten

-. Slag van den Berg Saint-Jean gezeyt van Waterloo of van de Belle-Alliance. 1 hsn. 1. Brep., Prentenk. Brussel, Waller C 1, e. a.

- Het nieuw en vermakelyk Ganzen-spel, op welke wyze en hoe men het zelve spelen moet. 1 hsn. (J.J. Delanier, 1834), 1. Brep., Prentenk. Brussel , e. a.

- Jeu de l'Oie – Ganzenspel. litho (begin 20ste eeuw). Volksk. Mus. Antw., coll. BK, Archief Brepols Turn­hout, Stadsarchief Turnhout, Nationaal Museum van de Speelkaart Turnhout

-. Het nieuw vermakelijk Ganzenspel. - Le nouveau jeu d'Oie. 1 hsn. (nieuwe tekening) 1. B. & D. met uitsluitend Franse tekst, coll. v.d. Linden, 1. op naam van Alphen, met uitsluitend Nederlandse tekst, coll. v.d. Linden; 2. z.a.Prentenk. Brussel; 3. z.a.Prentenk. Brussel, e. a.

-. Oostenrijkse kanoniers-Oostenrijkse Ruyterij-Belgieksche Grenadiers-Engelsche Grenadiers l. Brep : Stadsarchief Turnhout

-. Een krachtig kruysgebed. 1 kl. hsn., 2. B&D, coll. BK.

-. Miraculeus beeldvan de heylige moede (sic) Gods Maria te Munchen. 2 hsnn., huiszegen. 2. B&D, coll. BK.

 

Volgens Vansummeren blijkt uit archiefbronnen van de firma Brepols dat de volgende niet genummerde prenten zijn uitgegeven: Groeningen, Paysages (J.J. Delanier, 1838), Pendule- of Horlogieplaat (J.J. Delanier, 1839) en Cees.

 

 

p. 104

 

J.P. Bronstring, Broedelet en Rijkenberg, D. Broedelet & C°, J. Schuitemaker te Purmerend. — D. Noothoven van Goor te Leiden

 

In een circulaire van 1 Maart 18271 kondigt J.P. Bronstring, drukker en boekverkoper te Purmerend, een boekje aan van P. Beets : „Vriend der Jeugd", nagezien en omgewerkt door G. van Sandwijk. Deze Van Sandwijk zal later een belangrijke rol spelen bij het tot stand komen van de prenten die hier ter sprake komen.

J.P. Bronstring is ons verder bekend als een wederverkoper van de prenten van J. Noman te Zaltbommel. Daarbuiten zijn ons de drie volgende prenten bekend, gedrukt op naam van J.P. Bron­string :

18. De Vier Getijden van den Dag. De Vier Getijden des Jaars. De Vier Elementen. — 12 hsnn., coll. Ottema.

46. Afbeelding van de Graf-Tombe van Zijne Doorluchtige Hoogheid Overleden  te  Brunswijck de 9 April 1806. — 1 hsn., grafzerk van Willem V, datum 1816, in de prent gegraveerd, coll. Borms.

—. —. 32 kleine hsnn., rebus, coll. Waller 2.

 

Deze prenten, voorzien van dezelfde nummers, zijn ons niet bekend uit andere fondsen van kinderprenten. Wij moeten dus voorlopig aannemen dat deze prenten gedrukt en uitgegeven zijn door P.J. Bronstring zelf, alhoewel wij het onwaarschijnlijk achten dat van een fonds van een vijftig­tal prenten uit het begin der negentiende eeuw, slechts drie prenten zouden bewaard gebleven zijn.

_____________

1 Bibliotheek van de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels, te Amsterdam. Archief, Personalia, Bronstring.

p. 105

Omstreeks 1832 zal J.P. Bronstring zich geassocieerd hebben met Broedelet en Rijkenberg, want in dat jaar verscheen een boekje van G. Sandwijk : „Karakterschetsen... uit den belgischen opstand", uitgegeven door J.P. Bronstring, Broedelet en Rijkenberg.

J.P. Bronstring overleed in de aanvang van het jaar 1835 1. In het Nederlandsch Letterkundig Nieuws­blad van 8 jan. 1834 wordt bekend gemaakt dat de firma Broedelet en Rijkenberg, boekhandel en drukkerij, per 1 jan. 1834, overgedragen werd aan A.M. Broedelet.

In het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem zijn een paar prenten bewaard waarop als adres vermeld staat : „Te Purmerende, bij Broedelet en Rijkenberg". De eerste prent, Figuren om uit te knippen en op de vlieger te plakken, draagt het volgnummer 39 en is een uitgave van de firma J. Hendriksen te Rotterdam (1782-1829); de tweede is getiteld, Galerij van Beroemde Vaderlandsche Mannen en draagt het nummer 146. Dit is een uitgave van T.L. Thompson (1830-1834) eveneens te Rotterdam. Hieruit kunnen wij besluiten dat omstreeks het jaar 1835 de firma Broedelet en Rijken­berg als wederverkoper fungeerde van beide hogervermelde Rotterdam.se uitgevers van kinder-prenten.

Tien jaar later (1839) verdween de naam Rijkenberg uit de titel van de vennootschap en de handelsnaam luidde nu „D. Broedelet & C°". Deze firma gaf onder de titel „Prentenmagazijn voor de Jeugd" een reeks prenten uit die aansloten bij de vormende en stichtende „schoolprenten", die in het begin van de 196 eeuw, onder de auspiciën van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen, ver­schenen waren te Amsterdam bij de Erven Wed. C. Stichter en bij J. Bouwer & D. Le Jolle. Deze prenten weken geheel af van de naïeve, maar meestal zeer leuke, traditionele kinderprenten van de 18e eeuw.

He „Prentenmagazijn" van D. Broedelet werd samengesteld door de schoolmeester G. van Sandwijk, die vroeger gewerkt had voor P.J. Bronstring.

De firma D. Broedelet & C° heeft van 1839 tot 1841 vierentwintig prenten 2 uitgegeven, zeer leerzame prenten, maar die de aantrekkelijkheid missen van de oude kinderprenten.

 

1. Vaderlansche Geschiedenis. — Voorstellingen uit de Hoeksche en Kabeljauwsche twisten. 6 hsnn., 2e druk gedat. 1841, coll. Waller 1.

2. Aardrijkskunde. — De Provincie Noord-Holland. 4 hsnn. ges. W. Bal, 2e druk gedat. 1841, coll. Waller i, Atlas v. Stolk 5820.

3. Kinderspelen. 6 hsnn., coll. Waller 1.

4. Ambachten. 4 hsnn. ges. Hoffman, coll. Wal­len.

5. Bijbelsche geschiedenis. 6 hsnn., 1. Adam de eerste mensch, coll. Waller 1.

6. Natuurkunde. 4 hsnn., 1. De regen, coll. Wal­len.

7. Vaderlandsche geschiedenis. Vroegere godsdienst der bewoners dezer landen. 6 hsnn., herdruk van J. Schuitemaker, coll. Waller 1.

8. Aardrijkskunde. — De provincie Zuid-Holland. 4 hsnn. ges. Bal, herdruk van J. Schuitemaker, Coll. Waller 1.

9. Kinderdeugden. 6 hsnn., herdruk van J. Schuite­maker, coll. Waller 1.

10. Ambachten. 4 hsnn., 1. De koek- en banketbakker, coll. Waller 1.

11. Bijbelsche geschiedenis. 6 hsnn., 1. De wateren des zondvloeds nemen af, coll. Waller 1.

12. Natuurkunde. 4 hsnn. ges. Bal, 1. De Vesuvius, coll. Waller 1.

13. Vaderlandsche geschiedenis. 6 hsnn., 1. Voorstel­lingen uit de regeering der graven uit het Hol-landsche Huis, herdruk van J. Schuitemaker, coll. Waller 1.

14. Aardrijkskunde. — De provincie Zeeland. 4 hsnn. ges. Bal, coll. N.O.M.

15. Kinderspelen. 6 hsnn., 1. Gerrit heeft een optica gekregen, coll. Waller i, Pro v. Bibl. Leeuwar­den.

16. Ambachten. 4 hsnn., 1. De wagenmaker, coll. Waller 1.

_________________

1 De nummers 7 tot 10. 13. 18. 20 en 24 zijn ons enkel bekend door de herdruk van deze1 Ibid., Personalia, Broedelet. -reeks door J. Schuitemaker.

 

p. 106

 

 

17. Bijbelsche geschiedenis. 6 hsnn. 1. Abrahams uittogt naar Kanaan, coll. Waller 1.

18. Natuurkunde. 4 hsnn., 1. de luchtbal, herdruk van J. Schuitemaker, coll. Waller 1.

19. Vaderlandsche geschiedenis. 6 hsnn., 1. Karel de Eenvoudige bevestigt Dirk I in het gravelijk bewind, coll. Waller 1.

20. Aardrijkskunde. 4 hsnn. ges. Jacobson, 1. De prov. Utrecht, coll. Ottema.

21. Kinderdeugden. 6 hsnn. ges. Jacobson, 1. Beleefd­heid, coll. Waller 1.

22. Ambachten. 4 hsnn., 1. de koopman, coll. Wal­len.

23. Bijbelsche geschiedenis. 6 hsnn., 1. Ezau verkoopt aan Jacob zijn eerstgeboorteregt, coll. Waller r

24. Natuurkunde. 4 hsnn., 1. De waterhoos, herdruk van J. Schuitemaker, coll. Waller 1.

Uit deze lijst blijkt dat wij hier meer met systematische lessen over vaderlandse geschiedenis, aardrijkskunde, natuurkunde en bijbelse geschiedenis te doen hebben dan met vrolijke kinderprenten. Uit een aankondiging van D. Broedelet & C°, gedateerd 15 Maart 1842, zijn ons van deze prenten ook de prijzen bekend : „De prenten per riem, waarin 24 soorten zijn voortdurend verkrijgbaar a F. 4,75 netto, verkopen F. 6 en bij enkele boeken a 31 ets netto, verkopen 40 ets". (Eén riem is 500 stuks of 20 boeken, één boek is 25 stuks).

 

Per circulaire van 15 december 1842, maakt J. Schuitemaker aan de boekhandelaars bekend dat hij, door overname eigenaar is geworden van de leesbibliotheek, boekdrukkerij en boekhandel, tot die datum in Purmerend gedreven onder de firmanaam D. Broedelet & C° en dat hij die zaak op 1 januari op zijn naam zal voortzetten 1.

Schuitemaker pakt de zaak op grootscheepse wijze aan. Hij voert de produktie op, zorgt ervoor dat zijn prenten zo goedkoop mogelijk verkocht worden en noemt zijn bedrijf, geheel terecht, „Pren-tenfabriek".

De gehele vaderlandse geschiedenis, de aardrijkskunde, de natuurkunde, de bijbelse geschiedenis, worden systematisch in beeld en op de prent gebracht en aangevuld met moraliserende lessen, spreek­woorden, zanglessen en biografieën van beroemde mannen.

J. Schuitemaker begint met de 24 prenten van D. Broedelet & C°, in licht gewijzigde volgorde 2, te herdrukken. Een tweede jaargang verschijnt onder de titel : „1834 — Prentenmagazijn voor de Jeugd"; de zes volgende jaargangen, elk eveneens van 24 prenten, verschijnen met de vermelding : 3e jaargang, 46 jaargang enz. Steeds worden de onderwerpen — vaderlandse geschiedenis nrs. i, 7, 13 en 19, aardrijkskunde nrs. 2, 8, 14, 20, kinderspelen of spreekwoorden nrs. 5, n, 17 en 23, am­bachten of Nederlandse uitvindingen nrs. 4, 10, 16, 22, bijbelse geschiedenis nrs. 5, n, 17, 13, natuur­kunde nrs. 6, 12, 18, 24 — in dezelfde volgorde herhaald als bij Broedelet. De kinderspelen en spreek­woorden werden in de laatste jaargangen vervangen door „Kinderdeugden" of door „Zangkunst". In de laatste twee jaargangen duiken een paar meer populaire onderwerpen op : De avonturen van Joris Prop" (7e jg. nrs. i, 7, 13 en 20) en „Spookhistoriën, medegedeeld door meester Penneschacht" (8e jg. nrs. i, 7, 13, 19).

J. Schuitemaker bracht zijne prenten steeds ongekleurd in de handel. Dit werd hem verweten. Maar daarop heeft hij in een circulaire aan zijne afnemers geantwoord :

„Deze en gene heeft mij gevraagd, waarom ik mijne prenten niet, even als de Brabantsche, gekleurd in den handel brenge? De voornaamste reden waarom dit niet geschiedt ... is deze. Het doel van mijn prenten-uitgave is sedert de aanvang gerigt tegen de vaak onzedelijke strekking van die uit België enz., als middel tot smokkelarij, tegen ongehoord lage prijzen ingevoerd wor­den; ik wensch in plaats van die produkten van wansmaak, iets beters en iets meer hollandsch te

__________________

1 Circulaire Schuitemaker, in collectie Waller, portefeuille Ui. — 2 Nr. 1 van liet „Prenten-Magazijn" Broedelet, werd nr. 7 van liet „Prenten-Magazijn" Schuitemaker en omgekeerd.

 

p.  107

leveren : daarom beschouwe men den tekst en de versjes van mijne prenten als het meerdere deel der waarde en de plaatjes als de middelen om de leeslust aan te wakkeren" 1.

De tekst is dus hoofdzaak geworden, de plaatjes zijn bijzaak. Dit zegt hij nog duidelijker in een ander circulaire, gedateerd 1853 : „De ondergeteekende biedt zijne producten... aan, niet als voor­treffelijke kunst, maar als industrieprodukten, de waarde bestaat in leerzame lectuur in proza en poëzij, voor jong en oud..." 2.

Maar Schuitemaker is er vooral op uit, om tegen lage prijs te kunnen verkopen. Dit verklaart hij nogmaals in een „Berigt en Uitnoodiging aan mijne vermogende landgenooten", eveneens van 1853 : „de raadgevers en voorstanders van mijne onderneming, vergeten te dikwijls dat het hier eene zaak geldt voor het volk, dus voor de minvermogende kinderen in ons land; dat de eerste voorwaarde dus is en blijven moet : Eén prent voor één cent" 3.

Deze lage prijs belette niet dat de prenten typografisch goed verzorgd waren. De vogels van prent 6 van de zesde j g. en de insecten van prent 12 van de achtste j g. kunnen doorgaan als modellen van illustratie voor een leergang van natuurwetenschappen; maar deze tekeningen zijn te degelijk, te mooi voor een leuke kinderprent. In 1853 beschikte Schuitemaker over 192 prenten4, die hij herhaaldelijk heruitgaf maar niet steeds in dezelfde volgorde en met dezelfde nummering. Na het verschijnen van de acht jaargangen (±1849) bracht Schuitemaker zijn „Prenten-Magazijn" op de markt in acht reek­sen, doorlopend genummerd van 1 tot 192. Het reeksnummer is vermeld onderaan op de prenten, tussen haakjes in de linker hoek. In 1853 kondigt hij zijn prenten aan geklasseerd in reeksen volgens onderwerpen 5.

1. Vaderlandsche Geschiedenis met 120 plaatjes, prijs 24 cent.

2. Aardrijkskunde van ons Vaderland met 28 kaartjes 84 plaatjes, 24 et.

3. Deugd en Vreugd met 80 plaatjes, 20 cent.

4. Natuurkunde met 48 plaatjes, 16 cent.

5. Bijbelsche geschiedenis met 192 plaatjes, 20 cent.

6. Spreekwoorden met 48 plaatjes, 16 cent.

7. De Dierenwereld met 168 plaatjes, 32 cent.

8. Levens van beroemde mannen met 64 plaatjes, 20 cent.

9. Lezen en zingen met 16 muziekstukjes, 20 cent.

10. Vertellingen en Liedjes met 56 plaatjes, 16 cent.

Buitendien benutte J. Schuitemaker de blokken van deze prenten ook nog voor het samenstellen van een kinderbibliotheek, 10 delen in kwarto, samen 1536 pagina's; en voor het drukken van om­slagen van schriften.

In de reeds hoger aangehaalde circulaire „Berigt en Uitnoodiging aan mijne vermogende land­genooten" lezen we dat .Schuitemaker in 1853 „sedert 3 maanden ruim 2000 riem of 1 millioen stuks" prenten verkocht had. Het aantal prenten van de reeks „Prenten-Magazijn voor de Jeugd" dat van 1840 tot 1860 verhandeld werd, moet op enkele tientallen miljoenen geschat worden.

In 1860 heeft Schuitemaker zijn „Prenten-Magazijn" overgelaten aan D. Noothoven van Goor te Leiden, die niet alleen de prenten van Schuitemaker herdrukt heeft, maar ook nog een veertigtal

_____________________

1 „Ten slotte nog een Antwoord op een Vraag". Circulaire van J. Schuitemaker in collectie Waller portefeuille Ui. — 2 „Hollandsche Nijverheid en Graveerkunst. — Hollandsche Taal en Zeden". Circulaire Schuitemaker in collectie Waller portefeuille Ui. —3 Circulaire Schuitemaker, in collectie Waller, portefeuille Ui. — 4 Een bijna volledige verzameling van het „Prenten-Magazijn voor de Jeugd" bevindt zich in de collectie Waller portef. U 1 en 2. Zeer vele van deze pren­ten bevinden zich ook in het Openluchtmuseum te Arnhem en in de meeste overige verzamelingen.

 

p. 108

nieuwe prenten heeft uitgegeven. Deze nieuwe prenten zijn genummerd van 193 tot 214 en van nr. 1 tot 16 of verschijnen ongenummerd 1. De nieuwe prenten genummerd van 1 tot 16 hebben groten­deels dezelfde opvoedende strekking als de prenten van het „Prenten-Magazijn"; zij behandelen o. m. het leven op zee, de dierenwereld, de ambachten en bedrijven, de aardrijkskunde van Nederland. Op de prenten genummerd van 193 tot 214 vinden wij nieuwe onderwerpen van verhalende trant : 196, De drie beeren (ook met nr. 204); 197, De kinderen in het woud (ook met nr. 205); 199, Whitting-ton en zijn kat; 200, Jack de Reuzendooder; 203, De geschiedenis van Blauwbaard (ook met nr. 211); 204, De geschiedenis van Roodkapje (ook met nr. 212); 206, Hoe men zijn kost verdiend (ook met nr. 214); 209, De geschiedenis van Jan Klaassen; 210, Sinbad de zeeman. De nummering van deze prenten is dus zeer willekeurig, eenzelfde prent heeft herhaaldelijk twee verschillende nummers en een zelfde num­mer is soms gebruikt om verschillende prenten te nummeren.

Met Broedelet, Schuitemaker, Noothoven van Goor en de uitgevers die na hen komen, hebben de Nederlandse volk- en kinderprenten hun traditioneel en volks karakter grotendeels verloren. Van ambachtskunst wordt deze prentkunst meer en meer nijverheidskunst. Deze nieuwe prenten zijn serieprodukten geworden. De uitgevers noemen zich ook „Prentenfabriek Schuitemaker", „Prentenfabriek D. Noothoven van Goor", J. Schuitemaker spreekt van zijn „fabrieksartikelen".

Alhoewel deze kinderprenten niet meer tot de eigenlijke traditionele prentkunst behoren, hebben wij het nuttig geoordeeld een overzicht te geven van deze reeksen welke, niettegenstaande hun indu­strieel karakter, toch een rechtstreekse voortzetting zijn van het oude genre. Wij achten deze moderne reeksen echter niet voldoende belangrijk om elke prent, die erin verschenen is, afzonderlijk te in­ventariseren.

__________________

1 Prenten van Noothoven van Goor vindt men in ongeveer elke verzameling van kinderprenten. De volledige collecties zijn te vinden in het Rijksprentenkabinet te Amsterdam en in het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem.

 

p. 108

 

Joost Broersz te Amsterdam

 

De trap des ouderdoms van Joost Broersz (afb. 115) is een van de oudste volksprenten over dit onderwerp 2. Deze boekdrukker was geboren omstreeks 1609 en werd lid van het boekver-kopersgild op 2 december 1634 3. Als boekdrukker heeft hij o. m. uitgegeven : G.A. Bredero, An-geniet, vertoont op d'oude Kamer, In Liefd' Bloeyende, den XXII oct. 1623, 't Amsterdam, Ghedruckt by Joost Broersz wonende in de Pijlsteegh 1638 en De Vlaamsche klucht van Willem van Bruyningen, anno 1645 4-

Joost Broersz overleed op 5 mei 1647 en liet twee minderjarige kinderen na. Op 16 april wordt de zaak publiek verkocht, „gebonden en ongebonden boeken, houte letters en een partij grote en kleine Figueren, en alles wat verder aan een Druckerij is behoorende" 5. Het is natuurlijk niet uitge­sloten dat bij deze „Figueren" zich ook verschillende houtblokken bevonden voor het drukken van volksprenten.

 

Prentlijst

-, Trap des Ouderdoms. 1 hsn. ges. M., coll. x.

 

___________

2 De Trap des Ouderdoms, van Corn. Anthonisz (Prcntenk. Amsterd.) van omstreeks 1520 is geen eigenlijke volksprent, en de voorstelling is ook zeer afwijkend van de traditionele voorstelling van de volksprenten. — 3 Klccrkooper en Van Stockum, T, blz. 106-107. — 4 Cfr. Dronckers, Verz. Waller, nr. 328 en nr. 347. — 5 Amsterd. Courant, 31 maart 1674.

 

J.P. Bronstring

18. De Vier Getijden van den Dag. De Vier Getijden des Jaars. De Vier Elementen. - 12 hgs., coll. Ottema.

46. Afbeelding van de Graf-Tombe van Zijne Doorluchtige Hoogheid Overleden te Brunswijck de 9 April 1806. - 1 hsn., grafzerk van Willem V, datum 1816, in de prent gegraveerd, coll. BK.

-. -. 32 kleine hgs., rebus, coll. Waller 2.

 

p. 110

 

C.  Brouwer te Hoorn

 

Van C. Brouwer is alleen bekend wat vermeld staat op de enige prent die uit zijn fonds bewaard gebleven is, namelijk dat hij boekverkoper was „In de Ramen" te Hoorn. Wel kunnen we ver­moeden dat hij een afstammeling was van het drukkersgeslacht Brouwer, dat van het begin van de 18e eeuw af te Hoorn werkzaam was. In 1717 verscheen te Hoorn een Zegen en Af-scheydts Wensch, Aen de... Bewinthebberen van de O.I. Maetschappy... uitgegeven door R. Brouwer. En omstreeks 1740 een Examen der Süerlieden door Adriaan Brouwer 1. Waren R. en A. Brouwer de grootvader en de vader van onze C. Brouwer, die te Hoorn werkzaam was van 1773 tot 1790 2?

De prent van C. Brouwer bevat 24 illustraties over de fabelen van Esopus. Deze prent is gesigneerd I.C.I., initialen van de Antwerpse houtsnijder Jan Christoffel Jegher, die gewerkt heeft zowel voor Noord- als voor Zuidnederlandse uitgevers. Hij graveerde 47 hsnn. voor de schooluitgave van de Fabulae Aesopi Graece et Latine, verschenen te Amsterdam in het jaar 1660 bij Paulus Matthysz.

 

Prentlijst

-. Ezophus leert en beveelt alle dieren, || Dat yder zal leeven in goede manieren. 24 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), coll. Waller 2, Muller 6376.

 

______________

1 Cartotheek Enschedé, Bibl. Vereeniging, A'dam. — 2 Waller, Biogr. IVoordenb., blz. 434.

 

p. 110

 

R. Callenbach-Klenk  te Enkhuizen

"Er is slechts één volksprent bekend met het adres : „Toe Enckuijzen / By R. Callenbach-Klenck, J—' boekverkoper in de Oude Wester-straat". Er bestond dan ook twijfel of R. Callenbach wel een drukker en uitgever was van volksprenten of slechts een wederverkoper. Doch uit het feit dat R. Callenbach-Klenk van 1734 tot 1754 werkzaam was als boekdrukker te Enkhuizen 3 en uit het feit dat op bedoelde prent het stadhuis van Enkhuizen is afgebeeld, blijkt voldoende dat we hier met een eigen uitgave van R. Callenbach te doen hebben.

We zeggen met een eigen uitgave en niet met een originele uitgave, want R. Callenbach heeft voor het samenstellen van deze prent gebruik gemaakt van houtblokken welke vroeger gediend had­den voor andere doeleinden. Op het middenstuk is de markt van Enkhuizen afgebeeld met op het voorplan de „askar" en een man van de ophaaldienst die een brief aanbiedt aan een burger op de drempel van zijn woning. Deze gravure heeft vroeger ongetwijfeld dienst gedaan als nieuwjaarswens. Daar het formaat van deze plaat te klein was voor een normale oortjesprent heeft men ze boven aangevuld met drie houtsneden : links het portret van Maria Theresia, tussen de wapens van Holland en West-Friesland, rechts het portret van hertog Frans de He van Lotharingen (de latere keizer Frans de Ie); onderaan was de gravure van de nieuwjaarswens aangevuld met de wapens van Gelder­land, Utrecht, Groningen, Friesland, Zeeland en Overijssel.

 

Prentlijst

-. Kinders Leest met veel Oplettentheyd / Wat Onder dees' Prent al wordt gezeid. 10 hsnn.

____________

3 Ledeboer, Boekdrukkers, blz. 143. In de Cartotheek Enschedé, Bibliotheek van de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels te Amsterdam, vonden we voor het jaar 1764 een uitgave vermeld van N. Callenbach-Klenck te Enkhuizen, vermoedelijk een zoon of neef van R. Callenbach.

 

p. 111

 

Clement, De Vri en Van Stegeren te  Zwolle

 

Over deze uitgeverij is zeer weinig bekend. Inlichtingen verschaft door de stadsarchivaris van Zwolle leren ons, dat Clement, de uitgever van de kinderprenten, de laatste is van een boek-handelaarsgeslacht dat reeds in het eerste kwart van de 18e eeuw in Zwolle gevestigd was.

François Clement was in 1725 werkzaam als boek- en papierverkoper aan de Melkmarkt op de hoek van de Steenstraat 1. Bij zijn overlijden in 1734 woonde hij in de Diezerstraat 2. Op 5 september 1751 werd aan Dirk Rampen en Wed. Clement octrooi verleend om de Zwolse Almanak te drukken. Simon Clement, vermoedelijk zoon van François, verkreeg het klein burgerschap der stad Zwolle op 10 april 1752.

Van deze Simon zijn uitgaven bekend gedateerd van 1767 tot 1785 3.

Een zoon van Simon werd op 31 aug. 1756 gedoopt te Zwolle onder de naam Francois. Deze François Clement, gevestigd aan de Grote Aa te Zwolle, trad op 24 april 1777 in het huwelijk met Aaltje Brinkman uit Hogeveen, en in maart 1783 werd hun een zoon geboren die eveneens Francois gedoopt werd.

Er zijn boekjes bekend uitgegeven op naam F. Clement en gedateerd 1807 en 1814 4, maar wij kunnen niet met zekerheid vaststellen of dit uitgaven zijn van Fran9ois senior of Francois junior.

De firma gevestigd onder de naam Clement, De Vri & Van Stegeren was volgens F.G. Waller werkzaam van 1816 tot 1836 5. Ons zijn uitgaven bekend van deze firma, gedateerd 1817 en 1822 6.

Het uitgeversbedrijf Clement, De Vri en Van Stegeren heeft geen enkele nieuwe prent laten graveren. Maar het heeft in het begin van de ipe eeuw nog enkele belangrijke, zeer oude prenten herdrukt, als de merkwaardige16e-eeuwse gravure „Het Key Snijden" en de zeldzame „Icarus en Dedalus".

De firma Clement, De Vri en Van Stegeren heeft haar prentenfonds gevormd door overname van een aantal houtblokken uit het 1 8e-eeuwse fonds van Ratelband & Bouwer 7.

Eén enkele van de dertien hieronder vermelde prenten is ons niet bekend in een druk van Ratel­band & Bouwer, namelijk de mooie prent getiteld „Een Indiaansche Man en Vrouw de Penekaas geheeten". Hoogstwaarschijnlijk heeft dus ook deze prent vroeger deel uitgemaakt van het fonds Ratelband & Bouwer.

 

Prentlijst

1. onbekend

2. onbekend

3. Afbeeldingen van de voornaamste Gebouwen der stad Amsterdam. 16 hsnn., onderschrift 1e pl. : Het dolhuis, coll. Waller 2.

4. Afbeeldingen van de voornaamste Gebouwen der stad Amsterdam. 16 hsnn., onderschrift 1ste pl. : De Mont Albaans Tooren van het Eiland te zien, coll. Waller 2.

-. Bybelsche Figuren van het Nieuwe Testament. 16 hsnn., begin onderschrift 1e pl. : Uw Zoon Zach'rias zal den Heer || Den weg bereiden door zijn leer, coll. Waller 2, Ottema.

- Bybelsche Figuren van het Nieuwe Testament. 16 hsnn., begin onderschrift 1e pl. : 't Moet al / op Jezus stem bedaren / Zelfs stormwinden / woeste baren, coll. Waller 2.

- Bybelsche Figuren uit het Nieuwe Testament. 16 hsnn., begin onderschrift 1e pl. : Uw heil Cornelius is gewis / Nu Jezus u geschonken is, coll. Waller 2.

- Bybelsche Figuren uit het Nieuwe Testament. 16 hsnn., begin onderschrift 1e pl. : Hoe hatelijk mijn persoon ook was || Ik ben Gods Zoon o Cajaphas, coll. Ottema.

- Bybelsche Figuren uit het Nieuwe Testament. 16 hsnn., begin onderschrift 1e pl. : Geen magt gaat Jezus magt te boven || Een blindgeboorne zal hem loven, coll. Ottema.

- Is iemand met de Kei gebruit, Die komt maar hier ik snijze uit, Probatum of daarvoor geen duit. 1 hsn., snijden van de kei, coll. Waller, x.

- Een Indiaansche Man en Vrouw | de Penekaas gehee-ten... 2 vss. 1 hsn., coll. Waller 2, Ottema.

- Die met Icarus vliegt tot aan de Zonnestralen, || Die stort met hem ter neer moet naar den afgrond dalen; || Maar die met Dedahis, in alles behoud de middelmaat, || Vliegt veilig over Zee, geniet een gewenschten staat. 1 hsn., coll. Waller 2.

- Dees Beesten wreed Doen niemand leed. 4 hsnn., dieren, coll. Waller 2, Ottema.

- De Koning van Pruyssen te paard, 1 hsn., koning in bladerkrans, coll. Ottema.

-     Hier hebt gij zee en land gediert, verbeeld en levend afgesiert. En vogelkens o jonge jeugt. Tot u vermaak met lust en vreugd. 48 hsnn., dieren, coll. Ottema.

________________________

1 Schoolboek betreffende de namen der geslagten van Adam tot op Christus toe, gedrukt bij Francois Clement, boek- en papier-verkoper aan de Melkmarkt op de hoek van de Steenstraat, Zwolle 1725. — 2 Ledeboer, De boekdrukkers, blz. 383-84. — 3 B.J. van Hattum, Geschiedenis van Zwolle, te Zwolle bij S. Clement en J. A. van Santen, 1767-1773 (4 dln.). Carp, Beknopt samenstel van de godgeleerdheid ten dienste der leerlingen, 2e druk, bij S. Clement 1785. — 4 Enige korte vragen voor kleine kinderen door Jacobus Borstius, te Zwolle bij Francois Clement 1807. — Zwolsche Almanak op het jaar 1814, F. Clement. — 6 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 437. — "J. A. Oostkamp, Aardrijkskundig Schoolboek van de provincie Overijssel, 2e druk, Zwolle, Clement de Vri en Van Stegeren 1817. — Antwoorden op de voorbeelden ter oefening voorkomende achter de handleiding, door J. ter Pelkwijk, te Zwolle, Clement de Vri & Van Stegeren 1822. — ' De vermelde bijbelprenten van Clement, de Vri en van Stegeren komen voor in het fonds Ratelband & Bouwer onder de nrs. 81, 82, 83, 84 en 85; de „Amsterdamse gebouwen" onder de nrs. 52 en 56; de dierenprenten onder de nrs. 59 en 78; de „koning van Pruisen" onder nr. 65; „het key snijden" nr. 69; „Icarus en Dedalus" nr. 77.

 

p. 113

 

Cornelis  Dircksz.   Cool  te  Amsterdam.

 

C.D. Cool is meer dan vijftig jaar lang werkzaam geweest als uitgever van boeken en prenten. Hij was achtereenvolgens gevestigd in de Kalverstraat (1613-14), in de Sint-Jansstraat (1615...) en in de Warmoesstraat (1628-69) te Amsterdam 1.

In het Rijksprentenkabinet te Amsterdam bevindt zich tussen de prenten gesigneerd door Corne­lis Anthonisz of toegeschreven aan deze graveur, een Ecce Homo gedrukt op naam van Cornelis Dircksz. Cool. Het is een van de oudste voorstellingen van het Ecce Homo met de Christus-figuur te halve lijve (afb. 36). Deze gravure was voor het eerst uitgegeven, vijftig jaar vroeger, door Jan Ewoutsz te Amsterdam. Zie aldaar.

________________

1 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 438.

 

 

p. 114

 

Nicolaas  Cornel  te  Rotterdam

 

N. cornel wordt het eerst vermeld als boekverkoper, op 17 april 1777 in het kasboek van het Rotterdamse boekverkopersgild.

Een rekwest van Nicolaas Cornel aan de stad Rotterdam, van 14 october 1787, geeft een kijkje op de activiteit van deze uitgever1. Hij vraagt octrooi op de alleenuitgave van de Rotterdamse Almanak voor de tijd van 15 jaar, ook op de nieuwjaarsprenten: „de prenten welke men gewoon is bij de aan­vang van het jaar aan de burgerije te presenteren, met uitsluiting van alle anderen...". Hem wordt inderdaad op 17 april 1788 toegestaan het alleenrecht tot het „drukken of laten drukken van de karre-mans-, klap wakers-, lantaarnaanstekers-, kraankinders-, toorn wachters- en nieuwjaarsprenten".

Nicolaas Cornel zal op het eind van de 18e eeuw wel een der belangrijkste Rotterdamse drukkers­uitgevers geweest zijn. In 1789 verkrijgt hij toestemming tot het uitgeven van de bijbel met nieuwe psalmberijming 2.

In de ipe eeuw blijkt het bedrijf van N. Cornel in belang af te nemen. Op 7 augustus 1807 wordt het octrooi voor het drukken van de almanak en de nieuwjaarswensen niet meer uitsluitend aan Cornel toegekend maar moet hij dit recht voortaan delen met zijn concurrenten H. Wyt en J.P. van Ginkel 3.

In april 1831 worden de fondsartikelen van N. Cornel mede vermeld op de aankondiging van een publieke veiling ingericht door T.J. Wijnhoven-Hendriksen te Rotterdam : „Te houden eene ver-koopinge van ongebonden boeken en copijen gedeeltelijk uit het fonds van den eerst ondergeteekende (N. Cornel) benevens een tweede fonds..." 4.

Uit het fonds van Nicolaas Cornel zijn slechts drie prenten bewaard, waarvan één zonder volg­nummer, en de twee overige gemerkt met de nummers 2 en 31. Twee van deze drie prenten zijn gesigneerd H. van Lubeek, de Nederlandse houtgraveur die ook voor verschillende andere Rotter­damse uitgevers van kinderprenten heeft gewerkt, namelijk voor J. Scheffers, J. Hendriksen en J. Thompson.

De houtblokken van de ongenummerde prent met de afbeelding van de askar en van de burger­wacht zullen hoogstwaarschijnlijk vroeger wel gediend hebben voor het drukken van de nieuwjaars-wens van „de karremans" en van „de klapwakers".

De prent nr. 2 „Steeven Lieven Steeven" is later in het bezit gekomen van P J. Masier (werkzaam 1828-1843). Dit kan gebeurd zijn na de veiling van het fonds Cornel. Maar het is niet uitgesloten dat de prenten van Cornel reeds vroeger overgemaakt waren aan J. Scheffers, en via A. Rijke in het bezit waren gekomen van P.J. Masier.

 

Prentlijst

1. onbekend

2. Sie daar al weer wat nieuws / van Steeven lievenSteeven: Jongens / loopt / en koopt wyl zij noch in 't Leven. 24 hsnn. ges. H. v. Lubeek, dienstmeid Steeven; coll. N.O.M.

3-30. onbekend

31. Komt hier nu Kinders reyn, en lees dees Vogels al: Gy hebt met groot en kleyn, hier Honderd in 't getal. 24 hsnn., grote vogelkooi, coll. Waller 2.

-.-. 2 hsnn. ges. Lubeek, askar en burgerwacht,verz. Waller 2.

 

_______________

1 Gem. Arch. Rotterdam, Rekwest 17 april 1788. — 2 Ibid. Rekwestenboek, nr. 7, blz. 224. — 3 Ibid. nr. 12, blz. 249. — 4 Bibl. Vereeniging, Personalia.

 

p. 115

 

De Wed. J.  van Egmont  te  Amsterdam

 

Het bedrijf van Jacobus van Egmont, van zijn weduwe, en later van zijn erven, was gevestigd op de Regulier s Breestraat „In de Nieuwe Drukkerij". Dit was voorheen het uithangteken en het adres geweest van Otto Barentz. Smient.

Uit het 18e-eeuwse fonds van Van Egmont zijn talrijke volks- en kinderprenten bewaard, waar­van de houtblokken afkomstig zijn uit de iye eeuw. Dit is o. m. het geval met de prenten 7, 104, 130 gesigneerd I.C.I. (J.C. Jegher), en prent 38 gesigneerd met het monogram van ChristofFel van Sichem. Ook bij de niet gesigneerde, moeilijker te dateren prenten, zijn er verschillende afkomstig uit de iye eeuw. We verwijzen hier enkel naar de mooie „kermisprent" (nr. 48) met de drie tamboers1.

Met zekerheid staat vast dat Otto Barentsz. Smient en zijn opvolgers, „In de Nieuwe Drukkery" op de Reguliers Breestraat, „heijligen" drukten en uitgaven. Het lijkt dus niet onwaarschijnlijk, dat het oudste gedeelte van het fonds Van Egmont afkomstig zou zijn uit het fonds Smient, hoewel we geen enkele volks- of kinderprent op deze naam vonden.

De oudste ons bekende drukker uit het geslacht Smient is Barent Otsz. Smient, geboren in 1585, van 21 october 1619 af lid van het Amsterdamse boekverkopersgild, en overleden in 1647 2.

Zijn zoon, Otto Barentsz. Smient, geboren in 1614, komt op 31 mei 1635 in het boekverkopers-gild3. Op ii februari 1640 blijkt deze Otto Barentsz. Smient te wonen bij de Regulierspoort, maar v66r 6 oktober 1649 was hij verhuisd naar de Reguliers Breestraat „In de Nieuwe Druckerije" 4, waar zijn nakomelingen en hun opvolgers, de Van Egmonts, gevestigd blijven.

In zijn testament van 28 maart 1674 verklaart Otto Smient zijn dochter Maria, gehuwd met Ni-colaas van Duyst, en zijn zoon Barent tot zijn erfgenamen. Een groot gedeelte van de eigenlijke winkel­en drukkersinventaris werd in juni 1674 publiek verkocht; drie persen, vele lettersoorten, figuren, kasten en ander drukkersgereedschap kwamen onder de hamer. Onder de te verkopen inventaris van de winkel worden o. a. vermeld : „verscheyde riemen Heyligen, Gansespullen en Uylen Borden" 5. Waarom deze verkoop plaats had, is ons niet duidelijk, want Otto Smient blijkt op 26 maart 1682 nog te drukken. Deze Otto Barentsz. Smient werd op 22 februari 1689 begraven. Uit de inventaris van de zaak, ruim eenjaar na zijn dood opgemaakt, blijkt dat hij nog een drukpers met houten en een met koperen degel bezat, naast allerlei ander drukkersmateriaal waarvan wij slechts vermelden :

„12 houte printe ramen

een bakje met figuren van de almanak

nog een goede quantiteit zoo oude als nieuwe houte figuren van verscheyde soort

eenige riemen zoo gedrukte lietjes als historiën" 6.

 

Barent Otto Smient junior overleefde zijn vader slechts enkele jaren. Hij overleed in 1693 en liet een zoon Otto na, die in 1731 kinderloos overleed 7. Na de dood van Barent Otto junior wordt de drukkerszaak publiek verkocht 8. De boekhandel daarentegen wordt voortgezet door Barents' zuster en haar echtgenoot Nicolaas van Duyst, onder de naam „D'erven van Otto Barents Smient". Nicolaas van Duyst wordt op 5 februari 1701 begraven. Zijn weduwe, Maria Smient, staat nog een negental jaren in de boekwinkel, totdat zij de inboedel op donderdag 24 april 1710 publiek laat verkopen. Onder het te verkopen goed worden vermeld :

_____________________

1 Muller, Historit'platen, deel III, blz. 177. — 2 Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 724-25. — 3 Ibid., blz. 726. — 4 Ibid., blz. 726-27. — 5 Ibid., blz. 730. — " Ibid., blz. 31. — ' Ibid., I blz. 734. — 8 Not. Prot. Notaris Wallendael, Amsterdam, Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 733 „Het papier, de parsen, de letterkassen, letteren, figuren, het uithangbort worden verkocht".

p. 116

„eenige 100 riemen liedjes schrijf- en druk-papieren, heyligies, strooygoed en 't gene verder bij de catalogus te sien is" l.

In hetzelfde jaar 1710 waarin Maria Smient, weduwe van Duyst, de gehele inventaris van haar boekwinkel had laten verkopen, vestigde Jacobus van Egmont zich in het huis der Smients „op de Reguliers Bree-straat, in de Nieuwe Drukkerij". J. van Egmont werd omstreeks 1686 in den Haag geboren 2, was werkzaam, eerst als letterzetter bij de Haagse drukker Limburg, en na zijn huwelijk in 1707 bij de Amsterdamse boekdrukker Hogenhuyse, tot hij zich in 1710 zelfstandig vestigde.

Daar de drukkerij van de Smients met de ,,parsen" en „figuren" publiek verkocht was in 1693, is het uitgesloten dat dit materiaal zou aangekocht geweest zijn door Jacobus van Egmont die toen pas 7 jaar oud was; uiteraard nog minder het gedeelte van de inventaris dat reeds in 1674 onder de hamer was gebracht. Hoogstens kon Van Egmont een partij „heyligjes" gekocht hebben op de veiling van de winkelvoorraad van Maria Smient op 24 april 1710.

Er is geen enkele prent bekend die gedrukt of uitgegeven zou zijn geweest door Jacobus van Eg­mont, werkzaam van 1710 tot omstreeks 1724 3. Van Egmont kan dus niet beschouwd worden als rechtstreekse voortzetter van het fonds Smient.

Van de weduwe Van Egmont, werkzaam van omstreeks 1724 tot 1761 4, zijn wel een aantal kinderprenten bewaard (in de lijst gemerkt W.) en ook populaire boeken 5.

De grootste activiteit op het gebied van de uitgave van kinderprenten en volksboeken werd ver­toond door de Erven der Weduwe Jacobus van Egmont (1761-1804) 6.

Zoals wij reeds lieten opmerken, bevat het fonds Van Egmont talrijke platen afgedrukt van 17e-eeuwse blokken. Hoe zijn die in het bezit gekomen van de weduwe van Egmont? Behoorden al deze oude platen, of de meeste hiervan, oorspronkelijk tot het fonds Smient en zijn ze langs omwegen en tussenpersonen terug in het bezit gekomen van ,,De Nieuwe Drukkerij" op de Reguliers Breestraat? Deze vraag zou slechts kunnen beantwoord worden, zodra er „heyligen" uit het fonds Smient zouden te voorschijn komen.

In het fonds Van Egmont zijn niet enkel prenten verschenen gedrukt met 17e-eeuwse blokken, maar ook prenten met houtgravures uit de16e eeuw. Zo de Thyl Uilenspiegel (nr. 13) gedrukt van de blokken van de Antwerpse Uilenspiegel-uitgave van Jan van Ghelen van 1575 7; zo de „Paasch-Prys" (nr. 7), Suzanna in het bad, gedrukt met een houtgravure van Jorg Brew (eerste helft 16e eeuw) 8 of liever met de onderste helft van deze houtgravure, want de originele houtgravure werd middendoor gezaagd om een blok te verkrijgen geschikt voor het formaat van de volks- en kinderprenten; zo ook de zogenaamde „Kermis-Printen" (nr. 57 en 59) met de mooie l6e-eeuwse ruiterportretten, de eerste van Koning Hendrik II van Frankrijk, de tweede van Karel en Filips II, en de zeer merkwaardige ongenummerde prent De Vermaakelyke V asten-Avond Vreugd ges. N.M.

Het fonds Van Egmont is bijzonder aantrekkelijk door zijn grote afwisseling. Naast het oude „vervallen cultuurgoed", de kunstprenten die tot volks- en kinderprenten geworden waren, en de eigenlijke kinderprenten met de traditionele onderwerpen : Jan de Wasser (nr. i), Steven van der Klok (nr. 10), De trap des ouderdoms (nr. 37) enz., vinden wij in dit fonds gelegenheidsprenten als de „Welkoms-Groet, aan Zijne Doorlugtiche Hoogheid, den Grave van Buuren" (nr. 15), de Oranje-

______________

1 Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 734. — 2 Ibid., blz. 195. — 3 Het oudste ons bekende boek uitgegeven door Jacobus van Egmont is gedateerd 1711 (E. Dronckers, Verz. Wallcr, nr. 1023) en het jongste 1724 (Het Boek, jg. 14, blz. 105). — 4 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 443. — 5 Dronckers, Verz. Wallcr, nrs. 330, 617, 900, 1030, l610. Een boek, nr. 1030, is gedateerd 1736, een ander, nr. 330, is gedateerd 1752. — 6 Waller, Biogr. Woorden])., blz. 443. — ' Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 149. — * Das Kupferstichkabinet, Fischer Franke Buch- und Kunstverlag, Berlin, 1901.

p. 117

prent met het ruiterportret van Willem IV, W.C.H. Friso (nr. 60) (dezelfde afbeelding wordt later, onder hetzelfde volgnummer, gebruikt als portret van Willem V), en ook totaal nieuwe prenten, ge­graveerd in opdracht van de Erven Van Egmont door de knapste 18e-eeuwse Nederlandse graveur van volks- en kinderprenten, H. Numan, of door de Firma Van Egmont overgenomen uit het eigen fonds van deze graveur die zelf ook een tijdje uitgever gespeeld had (nrs. 6, 12, 17, 21, 26, 27, 37, 58, 82, 84, 97, 108, 112, 114, 124, 125, 128).

Ook A. Bouwens, een knappe graveur, heeft voor het fonds Van Egmont enkele nieuwe prenten gegraveerd (de nrs. 16, 93 en een ongenummerd oorlogschip).

In deze lijst hebben we niet opgenomen de spelen, nieuwjaars-, paas-, pinkster-, kermis- en verjaarsbrieven verschenen bij Van Egmont buiten de genummerde reeks. Ook vele van deze brieven zijn gesigneerd H. Numan.

Evenals hun voorgangers en hun tijdgenoten hebben de Van Egmonts zich beziggehouden met de uitgave van volksboeken; herdrukken van middeleeuwse ridderromans : De Historie van Malegysl; Margareta van Limburgh 2; moderne kluchten : De vrolijke Kramer (ne druk!), De vrolijke Louw en Krelis 3; almanakken : Het vrouwenalmanakje van Diewertje en Grietje 4 en tenslotte volksboekjes die de firma samenstelde met de blokken van volksprenten : De nieuwe en Vermaaklijke Kinderen Bogaard, zijnde voorzien met drie honderd vijftig soorten van Figuren. De vierde druk is van 1794 5.

 

Prentlijst

Onbekende prenten: 11-22-24-25-29-32 tm 35-43-49-52-54-55-61-64 tm 67-72-78-91-95-101-102-107-120-121-

 

1. Hier hebt je 't leven en bedryf, / Van Jan de Wasser en zyn Wyf. 24 hsnn., coll. Waller E., x.

2. Gy Kinderen die dit Werk beziet, Gedenkt dat God dit al gebied. 24 hsnn., eerste 12 pi. tegenslag op boerderij, volgende 12 de slachttijd, coll. Waller E, x.

3. Paasch-Prys. 1 hsn., Christus aan het kruis met Maria, Johannes en Maria-Magdalena, coll. Waller E, x, e. a.

4. Hier wordt door Jacob Cats, ô Jeugd! u voorge-schreeven, Al de verandering in 's Menschen gant-sche Leven. 24 hsnn., levensloop, coll. N.O.M.

5. Door Jacob Cats is veel beschreeven, Voorbeelden gesteld hier beneeven. 18 hsnn., spreuken en ge­zegden, coll. Waller E, x.

6. Het Waapen en Afbeelding der Stad Alkmaar, 1 hsn., coll. Waller E, x.

6. Hier is der Jeugd geschetst de Maanden van het jaar... 4 vss. 12 hsnn. ges. Numan, coll. Waller E, x, e. a.

7. Paasch-Prys. 1 hsn., de kuise Suzanna, onderste helft van houtblok gegraveerd door Jörg Brew, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

7. Tot vermaak der Jeugd, || Is hier weer een nieuwe vreugd. 24 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), taferelen uit het O. en N. Test., coll. Waller E.

8. Hier hebt gy Jonge Lien, Vogels, Uyl, Kat en Nest te sien. 4 hsnn., kinderen met dieren, coll. Waller E, x, e. a.

9. Komt hier nu Kinders fyn en lees dees Vogels al / Gy hebt met groot en kleyn | hier hondert in 't getal. 24 hsnn., grote vogelkooi, coll. N.O.M., Muller 3987, e. a.

10. Ziet Steven van der Klok, met al zyn vroome daaden, Waarmee hy was voorzien en rykelyk beladen. 24 hsnn., coll. Waller E, Muller 3978.

12. Af-Beeldinge hoedanig de Kinderen Israëls waaren Gelegerd: Met aanwyzinge hoe en waar eiken Stam is geplaatst geweest. Nevens || de Verbeeldinge van eenige der voornaamste Zaaken, welke onder hun hebben gediend tot der Tabernakel, of Tente der t' Za- || men komste, enz.; welke was in het midden van het Leger der Twaalf Stammen. 13 hsnn., coll. Waller E, Kuyk e. a.

12. Afbeelding van den Brand der Ouden Schouwburg, te Amsterdam, 1 hsn. ges. H. Numan, coll. Waller E.

13. Leven en Daden van Thyl Ulenspiegel. 16 hsnn., (W), coll. Waller E.

14. De nieuwe hedendaagsche Ambachten. 30 hsnn., coll. Waller E, x.

15. Welkomst-groet aan Zyne Doorluchtige Hoogheid, den || Grave van Buuren. || Aanspraak der Katwyks-ze Herderinnen, aan Haare Doorl. Hoogheid, || Carolina, Princes van Oranje Nassau, by het aanbieden van een Bloem-Bouquet. 2 hsnn. ges. A.M., coll. Waller E, gedat. 1767, coll. x.

16. Dit schijnt wel in de daad - Een vrouw van hoogen staat. Zo fier te Paard geseten. En zonder stap te meeten. 1 hsnn. ges. A. Bouwens, edeldame te paard, Prentenk. Amsterd., Holl. Hsnn. 1.

17. De Anticque Schilder en Beeldhouwer. 2 hsnn. ges. H. Numan, apen als schilders en beeldhouwers, coll. Waller E.

17. Het Gezigte van Ezechiel, by de Riviere Chebar. En eenige Afbeeldingen der Gezigten van Joannes, in het Eiland Patmos, n hsnn., taferelen uit het O. en N. Test., coll. Waller, x.

18. Wonderlyke Avontuuren van Schipper Willem Ysbrantsz. Bontekoe. 8 hsnn., coll. Waller E, x; z. nr. coll. Atlas v. Stolk 1636.

19. Hier hebt gy, jonge jeugd! nu afgebeeld het leven, Van Jan Klaassen met zyn Saartje Jans verheven. 16 hsnn., coll. Waller E.

20. Daar Ouders Sterven de Kindren treuren, Gelyk men dagelyks ziet gebeuren, 1 hsn., moeder op sterfbed, coll. Waller E, Atlas v. Stolk.

21. Komt, Kindertjes! komt hier, wilt Docter Steven kyken, || Met zyn Knecht Spring in 't Veld, gy zag nooit zynsgelyken. 24 hsnn. ges. H. Numan, coll. Waller E, x.

23. Hier ziet gij veel byzonderheden / Uit Oost-Indien nu ontleden. 8 hsnn., taferelen uit Oost-Indië, coll. Waller E.

26. De Nieuwe Oost-Indische, Oorlogs- en Koopvaardy-Vloot. 26 hsnn., coll. Waller E, x.

26. Afbeelding van het Luthersche Wees- en Oude-Mannen en Vrouwenhuis, op 't Weesper-Veld, te Amsterdam, 1 hsn. ges. Numan, coll. Waller E.

27. Afbeelding van het Slot van Abcoude en van de Nieuwersluis. 2 hsnn. ges. H. Numan, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

28. Allons sla pauken, blaas trompetten. 18 hsnn., mili­taire en andere onderwerpen. Cat. Beyers, Utrecht, 1966, nr. 1672.

30. Scherpt uw Verstand en vat den Zin, || Daar steekt hier nog al Leering in. ... 4 vss. 8 hsnn., 8 ver­schillende rebussen, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

31. Beleegering van Leiden: Begonnen den 5 Mey 1574. Verlaten den 3 October. 8 hsnn., coll. N.O.M. 33. Valentyn en Oursson. 8 hsnn., coll. Ottema.

36. Het Hollandsen Oorlogsschip de admiraal de Ruiter, van 64 stukken Kanon, onder bevel van den schout by nacht, nu Vice-Admiraal J. A. Zoutman. - Het Engelsch Oorlogsschip de Fortitude, van 74 stukken Kanon, onder bevel van den Admiraal Ay de Parker. 2 hsnn. ges. A. Bouwens, oorlogsschepen, coll. Atlas v. Stolk 4391, z. nr., coll. x.

37. De Trap des Ouderdoms. 1 hsn., coll. Waller E, N.O.M., zonder nr., coll. Atlas v. Stolk suppl. 63.

38. Gy Kind'ren, die uw Oog op deeze Prenten slaat... 2 vss. 8 hsnn. ges. C.V.S.(ichem), protestantse geloofsmartelaten, coll. Muller 3978.

39. Zo zag men hen, die voor de Waarheid streeden, || Weleer geplaagd, gepynigd en ter Dood || Gebragt, die zy vol moed gewillig leden, || Hier door verlost uit al hun druk en nood. 8 hsnn., protest, geloofs-martelaren, coll. Waller E, x.

40. De Jongens vermaaklyke Tydkortinge. 24 hsnn., kinderspelen en bezigheden, coll. x.

41. Urbaan en Isabel, verbonden aan den ander, Zyn eerst gescheiden toen vereenigd met elkander. 24 hsnn., coll. Waller E, x.

42. De Jeugd werd hier gesticht, door 't werk in tucht gehouwen, Gelyk men daaglyks ziet, van 't Doopen af tot 't Trouwen. 48 hsnn., levensloop van doop tot huwelijk, coll. Waller E, N.O.M, (gereprod. bij v. Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 450).

44. Ziet eens, o jonge Jeugd! hoe dat den Huis-Man slaaft; || En met zyn Melk en Waar, heel vroeg naar stad toe draaft. 24 hsnn., boerenleven, coll. Waller E, N.O.M.

45- Jongens wil je vreugd vermeeren, Wilt in deeze Prent studeeren; want het is van Tetjeroen, Die een ieder kon voldoen... 8 vss. 24 hsnn., coll. Waller E, x.

top

46. Beziet dit Volkje eens terdeeg: Zij staan elkaêr niet in de weeg. 36 hsnn., allerlei personages, coll. x.

47. Beschouw eens deze Dieren zij spreeken met haar vieren. 4 hsnn., dieren, coll. Ottema; zonder nr., coll. x.

48. Kermis-Print. 1 hsn., drie tamboers, coll. Waller E, Atlas v. Stolk 3978.

50. De Verkeerde Nieuwe Waereld. 2 hsnn., twee wagens, coll. N.O.M., x, e. a.

51. Die Lui en Lekker is, moet zich op reis begeeven, Om in Lui-Lekkerland als al de rest te leeven. 1 hsn., coll. N.O.M., Atlas v. Stolk 3796, e. a.

53. Hier ziet gy Schepen die bereid, || En vaardig zyn ten allen tyd. 6 hsnn., twee schepen, halsrecht, drie personages in verschillende klederdracht, coll. Waller E. 55. Het Leeven en Bedryf van Cartouche. 16 hsnn., coll. Atlas v. Stolk 5821 b, x.

56. Heidensche Goden en Godinnen. 16 hsnn., coll. x, Ottema.

57. Kennis-Print, 1 hsn., ruiterportret van koning Hendrik II, coll. x.

58. Afbeelding van de Luthersche Nieuwe Kerk, te Amsterdam, 1 hsn. ges. Numan, coll. Waller E, N.O.M, e. a.

59. Kermisprent. 1 hsn., ruiterportretten van Keizer Karel V en Fillips II, coll. Ottema.

60. Kermis-Prent. 1 hsn., Willem IV te paard in bladerkrans, coll. Waller E; zelfde prent met titel : Lang Leeve Oranje, en in de prent gedrukt „W.C.H. Friso", coll. x, Waller E; id. met in de prent gedrukt : „Willem de Vde", coll. x.

62. Dese Kat en snoept niet. 1 hsn., kat, coll. x.

63. Deeze hond byt niemand, 1 hsn., hond, verz.

N.O.M.; met nr. 62, coll. x. 66. De Nieuwe Warande der Dieren. 24 hsnn., verz.

Waller E, Muller 3978.

68. Beziet eens Jonge Jeugd... 2 vss. 6 hsnn., dieren, (W) coll. x.

65. Ziet deeze Visscben met dit Hoorntje eens aan // Of Zij U wel terdeeg behaagen en aanstaan. 6 hsnn., vissen. coll. Y.

68. Bybelsze Historiën. 1. 24 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller E, x.

69. Af-Beelding van de Haarlemmer-Poort. | Af-Beelding van de Zaag-Moolens Poort: Met de Klok-Gietery in het verschiet. 2 hsnn., coll. Waller E, N.O.M., e. a.

70. Bybelsche Historiën. II. 24 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller E, x.

71. Verscheide soorten van Vogelen. 24 hsnn., coll. Waller E, Muller 3978.

73. Lustig, Jongens! tree naar binnen, || De Aapen-Kermis zal beginnen || Keesje-Maat is bly van Geest, || Op het zoete Kermis-Feest. 24 hsnn., tafe­relen met apen, coll. x.

74. Gy, jeugd! die 't Speelen bly bemint, || Het Kind kan nooit vermaak ontbeeren... 4 vss. 16 hsnn., kinderspelen, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

75. Hier ziet gy, Jeugd! des Pausen magt En Heerlijk­heid, met al zyn pragt. 8 hsnn,, taferelen uit het leven van verschillende pausen, coll. x.

76. De Verkeerde Waereld. 1 hsn., coll. Waller E.

76. De Verkeerde Waereld. 36 hsnn., coll. Waller E, x.

77. Gelyk de Zoete Jeugd, tot Tydverdryf geneegen, || Hun grootste blydschap vind in kinderlyk bedryf, || Zo heeft der Oudren Doen somtyds ook niets om 't Lyf, |[ Veele Ouden gaan nog wel op Kinderlyke wegen. 4 hsnn., kinderen met vogels, coll. Ottema, Norge.

79. Die Hemel, Aarde en Alles wat || Wy zien, hetWeezen gaf en Leven || Gaf alles ook zyn tyd, op dat || Het Alles op zyn Tyd zou geeven. 4 hsnn., de vierjaargetijden, coll. N.O.M., v. Gijn.

80. De Al-Magtige Opper-Heer schonk aan zijn Beeld Vijf Zinnen. || Gelukkig / die hier Niets dan in Gods Vrees Beginnen, 1 hsn., de vijf zinnen, coll. x, Stoffel.

81. De Amsterdamse Slagt-Tyd, Ossen- en Varken-Markt. 4 hsnn., coll. N.O.M.

82. Afbeelding der Kerk van het Dorp Ouderkerk aan den Amstel. 1 hsn. ges. Numan, coll. Waller E, x.

83. Het Lyden van Onzen Heere en Heyland Jesu Christi. 8 hsnn., coll. Waller E, Atlas v. Stolk 5821 c, e. a.

84. Afbeelding van de Schouwburg te Amsterdam... 5 regels. 2 hsnn. ges. H. Numan, Schouwburg en oorlogsschip Alphen, coll. Waller E.

84. Dit zyn vier Schoone Viszen. 4 hsnn., coll. x.

85. Kermis - Print. 2 hsnn., papegaai en paradijsvogel. Coll. N. O. M.

86. Bybelsche Historiën. III. 24 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller E, x.

88. De Nieuwe Sint Nicolaas-Prent. 1 hsn., vorst te paard, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

89. Gild- ofKermis-Os. l hsn., coll. Waller E, N.O. M., e. a.

90. Wilt l o! Jonge Jeugd dees Vogelen bekyken / Die zeer uitstekende na Levendig gelyken. 5 hsnn., coll. Waller E, x.

92. Geen vreemder Beesten men ooit vand, Als in 't Amerikaansche Land. 4 hsnn., dieren, coll. Waller E.

93. Zie hier naar Kunst geschets, Lucht, Water, Vuur en Aarde. De vier Hoofdstoffen, daar Natuur door moet bestaan... 4 vss. 4 hsnn. ges. A. Bouwens, de vier elementen, coll. Waller E, x, e. a.

94. Het meest, o jeugd! dat gy hier ziet, Is Kinderspel en anders niet... 8 vss. 16 hsnn., kinderspelen, coll. Waller E, Muller 3978.

96. Bijbelsche Historiën IV. 24 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller E, N.O.M., e. a.

97. -. 2 hsnn. ges. H. Numan, spelen : blindeman en tekenkunst, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

98. Dit is een schone Paling / Zeequak en een Noor-weegze Korp. 3 hsnn., vissen, coll. Waller E.

99. Tweede Afdeeling van eenige der voornaamste ge­beurtenissen van het Huis van Oranje. 4 hsnn. ges. Perske, coll. Waller E.

100. Bijbelsche Historiën. V. 24 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller E, x.

103. O Jeugd! gy ziet hier ernst en spel, Behaagt dit Printtafreel u wel... 4 vss. 12 hsnn., allerlei tafe­relen ook kinderspelen en bezigheden, coll. Waller E, Muller 3978.

104. Hier ziet gy, Jonge Jeugd! de nagebleeven Schat van Jacob Cats waarin veel deugden zijn bevat. 24 hsnn. ges. 1. leghers, coll. N.O.M., Ottema.

105. Dit is nu het vervolg des nagebleeven Schat van Jacob Cats, waarin veel Wonderen zyn vervat. 24 hsnn., coll. Waller E, N.O.M., e. a.

106. Geboorte van 's Waerelds Heyland. 8 hsnn., coll. Waller E, N.O.M., e. a.

108. Deeze Heer neemt afscheid van zyn Vrouw, Zyn Zoontje hem wel volgen zou. 1 hsn. ges. H. Nu-man, huiselijk tafereel, coll. Waller E, N.O.M.

109. Afbeelding van de Buiten-Amstel / des Winters. Afbeelding van de Buiten-Amstel / des Zomers. 2 hsnn., coll. Waller E, N.O.M., e. a.

110. -. 2 hsnn., wagen en arreslee, coll. Waller E,

N.O.M., e. a.

111. Gezicht van het Dorp Slooten. Gezicht van de Sparwouder Poort te Haarlem. 2 hsnn., coll. Waller E, Muller 3978, e. a.

112. De omgekeerde kar. De omgewentelde Kruiwagen. 2 hsnn. ges. H. Numan, coll. Waller E, Muller 3978.

113. -. 2 hsnn., het dorp Diemen en de Diemerburg, coll. N.O.M., x.

114. Jaagt en ryd in Wintertyd. 2 hsnn. ges. H. Numan, wintervermaak, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

115. Het Trouw-Verbond. 1 hsn., huwelijksprent, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

116. Paasch-Prijs. Van de twee Aenbidders. 1 hsn., allegorische voorstelling van het ware en het valse gebed, coll. Waller E, x, e. a.; zelfde prent met titel : Afbeelding van de Waare Aanbidders, coll. N.O.M., x.

117. -. 2 hsnn., gezicht op Ouderkerk en op Baam-brugge, coll. Waller E.

118. Beschouw dit Kinderspel tot uw vermaak, o Jeugd. Doch houd vooral in 't oog de schoone Deugd. 24 hsnn., kinderspelen, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

119. De Afbeelding van het Hof en 't Stadhouderlijk Kwartier in 's Hage... 3 lijnen, 1 hsn., gezicht van den Haag en statiekoets (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 59.)

122. Kermis-Prent. 1 hsn., drie heren met steek, coll. Waller E.

123. Afbeelding van de Nieuwgebouwde Muyder-poort. Afbeelding van de Weesper-Poort. 2 hsnn., coll. Waller E, Muller 3978, e. a.

124. Kermisprint. Met de Afbeelding van de Spullen en Kraamen en de Optrekkende Jongens na de Beurs. 2 hsnn. ges. H.Numan, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

125. Jonge Luy Haar Werk. 2 hsnn. ges. H. Numan, slede met mand flessen hipocras en slede met huwelijkspaar, coll. Waller E, N.O.M., e. a.

126. Het daaglyks Werk der Dienst-Meisjes. 40 hsnn. coll. Waller E. Ottema.

127. De Heugelyke Geboorte van den Prins van Orange. 1 hsn., coll. Waller E, N.O.M., e. a.

128. Afbeelding van het Waaien-Weeshuis, te Amsterdam. 1 hsn. ges. H. Numan, coll. Waller E, x.

129. Afbeelding van de Amstelkerk, te Amsterdam. 1 hsn. ges. H. Numan, coll. N.O.M., zonder nr., coll. Muller 3978, x.

130. Eenige Afbeeldingen uit het Oude en Nieuwe Testa­ment. 15 hsnn., samenraapsel van 15 verschil­lende blokken van versch. formaat, eerste drie ges. 1.C.I(egher), coll. Waller E, Atlas v. Stolk 5821 f, e. a.

144. Moxes Aaron, 1 hsn., ges. monogr. Corn. Anthonisz. Coll. Prentenkabinet Rijksmuseum. Corn. Anthonisz 1 gr. form.

-. -. 2 hsnn. ges. H. Numan, rolstoeltje en kaartenhuis, coll. Waller E, Van Gijn.

-. Een Haantje met een bok, een Vogeltje daarneven, Hoe gy ze ook gebruikt, dat is my om het even. 3 hsnn., coll. Waller E.

-. De Vermaakelyke Vasten-avond Vreugd, 1 hsn. ges. NM, coll. x.

-. De Trap des Ouderdoms. 1 hsn. ges. Numan, coll. Waller E.

_____________

1 De Schoone Historie || Van Den Ridder || Malegys, || Die het Vervaarlyk Paard Ros || Beyaard Wan : ||En die veel wondcrlyke en avontuerlyke dingen || bedreef, in zyn leven met zyne konsten, gelyk || de Historie verklaart en is zeer genoeglyk te || lezen voor jong en oud. || Van nieuws Gecorrigeerd en verbeterd naa de || Fransche Taal. || Te Amsterdam, Gedrukt by de Erven de Weduwe Jacobus van || Egmont, op de Reguliers Breê-straat. [j En te || Gend, by L. || van Paemel, op den Brabanddam. || (Dronckers, Catalogus nr. 774). Uit deze uitgave blijkt tevens dat de Erven van de weduwe Jacobus van Egmont samenwerk­ten met de bekende Gentse uitgeversfirma Van Paemel. Zie ook Tijdschr. Boekw.,]^. 6, blz. 269. — 2 Catalogus Boeken-oogen, blz. 16. — 3 Dronckers, Vers. Waller, nrs. 971 en 1121. — 4 Ibid., nr. 140. — 5 Collectie Borms.

 

p. 121

 

Isaak  Enschedé  te  Haarlem

 

Het huis Enschedé te Haarlem, thans het belangrijkste grafische bedrijf in Nederland, werd gesticht door Izaak Enschedé. Deze Izaak werd in het jaar 1703 ingeschreven in het gild van de boekdrukkers en boekverkopers van Haarlem 1.

Izaak Enschedé heeft ook volksprenten uitgegeven. Eén hiervan is in een paar exemplaren be­waard gebleven (afb. 49). Het is een merkwaardige satirische prent welke verder beschreven wordt in het iconografisch gedeelte onder de rubriek : satirische onderwerpen. Er zijn van deze prent uitgaven verschenen in 1730 en 1731. De houtblokken werden later gebruikt door Johannes Enschedé voor het boekje XXXVI aartige figuuren geinventeert door Fr. v. Ostade tot Haarlem 2. Zo weten we wie

___________________________________

1 Het huis Enschedé 1703-1953, Haarlem 1953, blz. XXXI. 2 Muller, Historicplatcn, supplement 3981 B.

 

p. 122

 

deze houtsneden ontworpen heeft. Uit het standaardwerk van Charles Enschedé: Fonderies de caractères et leur matériel, dans les Pays-Bas du XVe au XlXe siècle, vernemen wij verder dat de tekeningen van Van Ostade in hout gegraveerd werden door Izaak van der Vinne, en dat deze houtblokken in het bezit kwamen van Izaak Enschedé door aankoop van het materiaal van de drukkerij van Christiaan Vermey te Leiden, op 9 oktober 1724 1.

Vermey, afkomstig uit Antwerpen, was dus de oorspronkelijke uitgever van deze prent. Hij werd in 1707 te Leiden ingeschreven als boekdrukker en boekverkoper 2. Izaak van der Vinne geboren te Haarlem in 1665, was aldaar werkzaam tot zijn overlijden op 15 april 1740 3. Het huis Enschedé is ook in het bezit van nog achtenveertig andere houtblokken gegraveerd door Van der Vinne. Op deze blokken zijn allerlei dieren en personages afgebeeld zoals gebruikelijk was op de kinderprenten van die tijd. Komen ook deze blokken uit het bezit van Vermey > Vermoedelijk wel. Het is niet onwaar­schijnlijk dat Izaak Enschedé met deze en met nog vele andere, oudere houtblokken, welke nu nog in het bezit zijn van de firma Enschedé, kinderprenten heeft gedrukt. Dit geldt o. m. voor „de twaalf maanden" getekend door Esaïas van de Velde en gegraveerd door Christoffel van Sichem 4, en voor de afbeeldingen van vogels gegraveerd door Dirk de Bray 5. Dit geldt vooral voor een reeks afbeel­dingen van allerlei personages. Deze reeks bestaat uit dertig houtblokken waarvan het formaat juist geschikt is om er samen een prent van 40 X 30 cm mede te drukken 6. Verschillende boertige taferelen uit deze prenten als de moeder met het urinerend kind en de brakende dronkaard, komen ook voor op andere volksprenten uit die tijd. Dit geldt ook nog voor de achttien mooie gravures met afbeel­dingen van „dwergfiguren" : kreupelen, bedelaars en muzikanten, naar gravures van Callot 7. Ook de achtentwintig houtblokken met afbeeldingen van volkstypen, vrouwelijke en mannelijke paren 8, vormen samen het juiste formaat voor een oortjesprent.

De acht houtblokken met ambachten en beroepen, en de negen gravures uit het leven van Tyl Uilenspiegel 9, blijken onvolledige reeksen te vormen en kunnen oorspronkelijk gediend hebben voor het drukken zowel van volksboeken als van volksprenten.

Deze17e-eeuwse blokken komen niet uit het fonds Vermey, maar hoogstwaarschijnlijk uit het fonds Casteleyn. Dirk de Bray was als etser en houtsnijder werkzaam in Haarlem van 1651 tot 167810. Illustraties voor een uitgave van Vincent Casteleyn, werkzaam als boekdrukker te Haarlem van 1612 tot 1659, worden hem toegeschreven11. Esaïas van de Velde was werkzaam te Haarlem van 1610 tot161812. Het is zeer aannemelijk dat de houtblokken gegraveerd of getekend door De Bray en door Van de Velde, alsook de andere houtblokken uit deze periode, nu in het bezit van Enschedé, afkomstig zijn van de firma Casteleyn. Omstreeks het midden van de 18e eeuw kochten Izaak en zijn zoon Jo-hannes de Haarlemse Courant. De Casteleyns waren eveneens stadsdrukkers en ook dit recht werd over­gedragen aan de Enschedé's. Trouwens Johannes Enschedé had zich bij zijn huwelijk in 1736 gevestigd

__________________________

1 Enschede, Fonderies, blz. 144. — 2 Ledeboer, De boekdrukkers, blz. 286. Indien de datum van inschrijving te Leiden, 1707, zoals vermeld door Ledeboer, juist is, zou hieruit blijken dat Christiaan Vermey nog enkele jaren als uitgever werkzaam bleef te Antwerpen, nadat hij reeds ingeschreven was in het boekengild te Leiden. Immers in 1709 verschenen nog te Antwerpen „Meditatien tot de H. Communie door Abraham van der Mal, canonik tot Uytrecht. 't Antwerpen voor Christianus Vermey, in de Koorn-Brugsteeg, 1709". Zie Olthoff, De Boekdrukkers, blz. 109. — 3 Wallcr, Biogr. Woordcnb., blz. 343. — 4 Enschedé, Fonderies, blz. 132, reprodukties blz. 140-141. Het is niet zeker dat deze plaatjes bedoeld waren als een voorstelling van de twaalf maanden. Zulke kalender-gravures stellen in de regel de typische bezigheden voor van elk seizoen : het zaaien, het hooien, het oogsten van het graan, de slachttijd enz. Deze karakteristieke maandbeelden komen hier niet voor. Wij zijn geneigd deze plaatjes te beschouwen als bestemd voor een prent gewijd aan het land­en buitenleven in het algemeen. Dergelijke prenten komen voor in verschillende fondsen van volks- en kinderprenten. Zie iconografische lijsten. — 5 Ibid., afbeeldingen blz. 151-153. — 6 Ibid., afb. blz. 156-157. — ' Ibid., afb. blz. 160-161. — 8 Ibid., afb. blz. 158-159. — 9 Ibid., afb. 163. — 10 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 46. — 11 Dronckcrs, Vers. Wallcr, blz. 151, nr. 616. — 12 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 335.

 

p. 124

 

in een huis dat aan de familie Casteleyn had toebehoord 1. Zo begrijpen we hoe talrijke houtblokken van volksprenten uit de eerste helft van de 17e eeuw in het bezit gekomen zijn van het huis Enschedé. Oorspronkelijke prenten waarop deze gravures zijn afgedrukt, zijn echter niet bewaard gebleven.

 

Prentlijsten

Isaak Enschedé te Haarlem

-. Hier hebt gy afgebeeld en uytgedrukt naar 't leeven || Veel meerder koddigheyd / als ons Ovied' beschreven || Heeft in zyn geestig Boek / de Metamorphosis. Ey koopt dan deeze Print / geen raarder in ‘t land is. 36 hsnn. gedat. 1730, coll. Enschedé; gedat. 1731, coll. v. Gijn; herdruk van 1895, coll. Waller 2.

Izaak en Joh. Enschede

- Spelen van Cupido, herdruk uit 1895 van de prent van Margaretha van Bancken. coll. BK

 

___________________________

1 Het huis Enschedé, a. w., blz. XXXIII.

 

p. 124

 

Jan Ewoutsz  te  Amsterdam

 

In het historisch overzicht van de l6e  eeuw hebben we reeds gewezen op de talrijke mooie rijmpren-ten uitgegeven door Jan Ewoutsz, Peter Warnersoen, e. a. We hebben gezegd dat we deze artistieke prenten niet beschouwen als volksprenten en hebben ze dan ook niet opgenomen in deze catalogus. We maken een uitzondering voor een Ecce Homo, „Gheprent tot Aemstelredam by my Jan Ewouts-zoo(n)". Jan Ewoutszoon was werkzaam als graveur, lettersnijder, boek- en prentdrukker van 1535 tot 1564 2. Dit Ecce Homo sluit aan bij de l6e eeuwse „hilgen", werd vijftig jaar later als volksprent herdrukt door Dircksz Cool te Amsterdam en diende tot model voor een gelijkaardige prent gegra­veerd door J.C. Jegher.

 

_______________________

2 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 232.

 

p. 124

 

Abraham  Ferwerda  te  Leeuwarden

 

Omstreeks 1740 3 vestigde Abraham Ferwerda zich als drukker te Leeuwarden in het huisje, genaamd„De Zaadzaayer", in de Peperstraat. V66r hem waren hier ook reeds uitgevers-drukkers gevestigd. De boekdrukker Rintjes had hier goede zaken gedaan, en zijn weduwe had de zaak over­gelaten aan Pieter Ruurds, evenals Rintjes leraar bij de doopsgezinden. Omstreeks 1716 werd Ruurds opgevolgd door Johannes Thyssens, van wie enige godsdienstige uitgaven bekend zijn.

Klein begonnen, heeft Ferwerda door ijver, bekwaamheid en ondernemingsgeest zijn zaak na enkele jaren opgevoerd tot een voornaam uitgeversbedrijf. Evenals zijn voorgangers heeft Ferwerda zich toegelegd op de uitgave van religieuze en theologische publikaties; daarbuiten gaf hij nog weten­schappelijke werken uit over wiskunde en plantkunde, o. m. een Pomologie, waarvan de fraaie gra­vures met de hand gekleurd werden door zijn dochter. In 1752 richtte hij de Leeuwarder Courant op. De grote uitbreiding van zijn zaken bracht mede, dat hij in 1760 zijn winkel in de Peperstraat verliet en zich vestigde in de Slotenmakersstraat, in een pand dat aan de achterzijde paalde aan zijn couranten­drukkerij in de Speelmanstraat. Zijn winkelzaak had hij overgelaten aan zijn schoonzoon Gerrit Tresling. Volgens F.G. Waller was Ferwerda werkzaam tot 1778 4.

 

 

__________________

3 Zie EekhofF, Biblioth. Leeuwarden. — 4 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 445.

 

p. 125

 

Van de negen kinderprenten welke uit het fonds van Ferwerda bewaard zijn gebleven, zijn er acht gewijd aan religieuze (meest bijbelse) en moraliserende onderwerpen. Eén prent geeft een gezicht op Leeuwarden. Bijna alle prenten zijn gesigneerd met het monogram van Christoffel van Sichem. Deze houtsneden hebben hoogstwaarschijnlijk oorspronkelijk gediend ter illustratie van religieuze uitgaven en niet voor de aanmaak van kinderprenten. Het is niet uitgesloten dat Rintjes, Ruurds, Thyssens of Ferwerda zelf deze houtsneden hebben overgenomen van een Amsterdamse uitgever, om er hun eigen bijbelse of andere religieuze uitgaven mede te illustreren.

Gerrit Tresling had dus de boekwinkel overgenomen en de drukkerij werd na het overlijden van Abraham Ferwerda in 1783 voortgezet door diens erven, maar het prentenfonds werd overgedragen aan Johannes Seydel, gevestigd bij de Vismarkt op de hoek van de Koningstraat.

 

Prentlijst

onbekende prenten: 4-6-8-9-10-11-13-14-15-16-19-20

1. Bybelsche Figuuren en andere Zinnebeelden voor de Jonge Jeugd. 12 hsnn., taferelen uit het O. T. en moraliserende afb., coll. Waller 2.

2. Historische Zinnebeelden van C. van Sichem. Vermeld in Gids Historische Tentoonstelling 1877.

3. Diverse Figuuren door C. van Sichem, 9 hsnn. ges. met monogram van C. van Sichem bijbelse taferelen en andere godsdienstige voorstellingen, coll. Hist. Gen. Leeuw.

4. onbekend

5. Historische Zinne-beelden door C. van Sichem. 8 hsnn. ges. met monogram van C. van Sichem, bijbelse taferelen en andere godsdienstige voorstellingen, coll. Waller 2.

6. onbekend

7. Historische zinnebeelden van C. van Sichem. Vermeld in Gids Historische Tentoonstelling 1877.

8-11. onbekend

12. Diverse Figuuren door C. van Sichem. 9 hsnn. ges. met monogram van Van Sichem, taferelen uit het N. T., coll. Hist. Gen. Leeuw.

13-16. onbekend

17. Bybelse Zinne-beelden door C. van Sichem. 15 hsnn. ges. met monogram van C. van Sichem, taferelen uit het N. T., coll. Prov. Bibl. Leeuw.

18. Evangelische Figuuren door C. van Sichem. 12 hsnn. ges. met monogram van C. van Sichem, taferelen uit het N. T., coll. Z.

19. onbekend

20. onbekend

21. …Leeuwarden de Hoofdstad... (titel gedeeltelijk verdwenen), 1 hsn., gezicht op Leeuwarden en 5 ornamenten, Hist. Gen. Leeuw.

 

_______________

1 Gids voor de Bezoekers der Historische Tentoonstelling van Friesland, gehouden in Z. M. Paleis te Leeuwarden in den zomer van 1877. Leeuwarden 1877.

p. 125

Glenisson en van Genechten,  Glenisson en Zonen en A.  van Genechten te Turnhout

NB. De concordantietabellen zijn als afbeeldingen toegevoegd en niet te bewerken.

De firma Glenisson & Van Genechten werd gesticht te Turnhout in 1833. Jaak Edward Glenisson, afkomstig uit het Rijnland, was gehuwd met de schoonzuster van P.J. Brepols; Antoon van Genechten was de zoon van Walter van Genechten, arrondissementcommissaris te Turnhout 2.

In 1856 werd de vennootschap ontbonden en de inboedel verdeeld. Jaak Edward Glenisson, samen met zijn zonen Edward en Gustaaf, zette de zaak voort in de Parkstraat onder de firmanaam Glenisson & Fils (Glenisson en Zonen). Deze firma hield op te bestaan in 1900 en de nog overgebleven houtblokken werden verbrand.

Antoon van Genechten vestigde zich in 1856 op de de Merodelaan en heeft slechts gedurende korte tijd kinderprenten uitgegeven. Omstreeks 1870 heeft hij de houtblokken van zijn prenten ver­kocht aan M. Beersmans, oud-boekbinder uit het huis Brepols, die zich in 1866 zelfstandig gevestigd had te Turnhout als boekbinder en kantoorboekhandelaar.

_____________________________________

1 Gids voor de Bezoekers der Historische Tentoonstelling van Friesland, gehouden in Z. M. Paleis te Leeuwarden in den zomer van 1877. Leeuwarden 1877. — 2 Cfr. Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 357, inlichtingen verstrekt door Jozef Glenisson, kleinzoon van Jaak Edward Glenisson.

 

p. 126

 

A. — GODSDIENSTIGE REEKS

De meeste van deze prenten zijn geïnspireerd door gelijkaardige prenten uit de godsdienstige reeks van Brepols. Zij dateren uit de tijd van de oorspronkelijke vennootschap Glenisson & Van Genechten. Deze reeks heeft vermoedelijk een vijftigtal prenten omvat uitgevoerd in houtgravure en een tiental in lithografie.

 

B. — PROFANE REEKS

 

1. PRENTEN IN LITHOGRAFIE

Evenals de godsdienstige prenten dateren de profane litho's uit de tijd v66r de ontbinding van de oor­spronkelijke vennootschap Glenisson & Van Genechten. Deze lithografieën zijn geen kinderprenten en zijn meer bedoeld als kunstprenten dan als volksprenten. De voorstellingen wijken geheel af van de traditionele onderwerpen van de eigenlijke volks- en kinderprenten. Wij hebben deze voorstellingen dan ook niet opge­nomen in het iconografisch register. Het is enkel volledigheidshalve dat wij deze platen hier vermelden.

 

p. 127

 

Een groot aantal van deze prenten geven reprodukties van steden en landschappen, en het is wel opvallend dat er in deze reeks zowel prenten voorkomen met Hollandse steden of landschappen (nrs. 29, 38, 39, 40, 41, 43, 44) als prenten met Belgische stadsgezichten of landschappen (nrs. 46, 59, 62, 68, 69, 81). Hieruit kunnen wij afleiden dat deze prenten een belangrijk afzetgebied vonden in Nederland, wat, zoals wij verder zullen aantonen, ook het geval was voor de kinderprenten.

Deze lithografieën zijn gemerkt ofwel „Lith. Glenisson & Van Genechten", ofwel met het adres „Etabl. Glenisson & Van Genechten".

 

 

p. 128

 

2. PRENTEN IN HOUTGRAVURE

 

A. HET FONDS GLENISSON EN VAN GENECHTEN

 

Het is niet te verwonderen dat Jaak Edward Glenisson, die immers uit het Rijnland kwam, zijn reeks kinderprenten begon met kopieën van Duitse prenten 1. Zijn voorliefde ging aanvankelijk naar militaire onderwerpen. Bij de eerste tien nummers zijn er zes met militaire taferelen 2. Maar zeer vlug ging de firma over tot het kopiëren van de prenten van haar voornaamste concurrent PJ. Brepols. De volgende nummers uit het fonds Glenisson & Van Genechten zijn min of meer getrouwe kopieën van prenten van Brepols waarvan het nummer hier vermeld is tussen haakjes: 12 (no), 14 (115), 16 (114), 18 (5), 19 (29), 20 (18), 21 (19), 22 (41), 23 (117), 27 (17), 29 (125), 32 (124), 33 (113), 35 (i34), 37 (127 gedeeltel.), 38 (121), 39 (119), 42 (120), 43 (148), 44 (129), 46 (61), 47 (130), 55 (94), 60 (116), 93 (131), 97 (21), 103 (173), in (144), 112 (112), 120 (122), 144 (128).

Benevens de prenten van Brepols hebben Glenisson & Van Genechten ook Franse en Nederlandse prenten gekopieerd 3.

Wie graveerde de platen voor deze firma? Hierover is weinig bekend. Een paar prenten slechts zijn gesigneerd. Nr. 13 is gemerkt met de initialen (H.D.) van een onbekend graveur; de nummers 76 en 70 zijn gesigneerd Bal, ongetwijfeld W. Bal, die veel kinderprenten graveerde voor de firma Van Staden; de nummers 111 en 117 zijn gesigneerd W en F W, vermoedelijk P.F. Wellens, de vennoot van Dclhuvennc.

Glenisson en Van Genechten hebben 130 nieuwe prenten laten graveren. Van nummer 131 af hebben zij hun fonds aangevuld met blokken overgenomen van de Hollandse uitgevers Thompson van Rotterdam en Noman uit Zaltbommel.

De volgende nummers uit het fonds Glenisson en Van Genechten konden geïdentificeerd worden met de originele van Thompson.

_________________________

1 Cfr. Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 365-370. W.C. van Kuyk identificeerde nr. 3 als een kopie vanJ.A. Endter, nr. 41 en nr. 9 als een kopie van G.N. Renner 128. — 2 Ook bij later verschenen prenten zijn er nog een twaalftal met militaire taferelen. — 3 Volgens E. Van Heurck zijn de volgende prenten geïnspireerd door Franse modellen : 4, 25 (naar een gravure van Basset te Parijs), 28, 34, 61, 62, 63, 78, 79, 83, 88, 92, 128 (naar nr. 59 van Gangcl te Metz), 129 en 130. De volgende nummers uit het fonds Glenisson en Van Genechten zijn bewerkt naar Nederlandse modellen : 30, 36, 48 (naar Rynders), 6 (naar Luykens „Des Menschen Begin en Einde"), 49, 51, 53, 56, 57, 58, 59, 72 (naar Van Munster & Zn. B). 73. 81 (Rynders 23), 82, 90 (Hoffers 23), 99 (Van Munster & Zn. E), 100, 102 (naar Rynders 9), 107 (naar Hoffers 25), 108 (Hoffers 32) en 115.

 

p. 129

 

 

De prenten overgenomen uit het fonds Noman en Noman & Zoon zijn minder talrijk.

Zoals men in de beschrijving van de fondsen Thompson en Noman kan nagaan, zijn vele van de hier vermelde nummers afkomstig uit oudere fondsen. Thompson heeft vele prenten overgenomen van J. Hendriksen te Rotterdam, die op zijn beurt prenten overgenomen had uit het fonds van Van Egmont te Amsterdam. Noman heeft de meeste prenten van Stichter overgenomen, die weer voor een belangrijk deel afkomstig waren van Kannewet, die op zijn beurt talrijke 17e-eeuwse prenten van de firma De Groot bij zijn fonds had ingelijfd.

Van enkele met Hollandse blokken gedrukte prenten is de uitgave van Thompson of Noman ons niet bekend, maar wij kennen er wel nog vroegere drukken van :

139, oorlogsschepen, herdruk van Van Egmont zonder nummer.

184, kermisprent, is een herdruk van J. Hendriksen nummer 47, welke op haar beurt een her­druk was van Van Egmont nummer 124.

Op de Hollandse blokken herdrukt door Glenisson & Van Genechten vinden wij de signatuur van de meest bekende Hollandse graveurs van kinderprenten : A. Bouwens (nr. 140), Cranendoncq (nr. 154), Van Lieshout (nrs. 134, 160), D. en H. van Lubeek (nrs. 135, 141, 158, 159, 162, 163, 165, 207), H. Numan (nrs. 151, 201, 204), Oortman (nr. 133), P. Plugger (nr. 191), Robyn (nrs. 181, 186).

Toen de firma Glenisson & Van Genechten in 1856 ontbonden werd, had zij uit de fondsen Thompson en Noman nog niet alle prenten herdrukt waarvan de houtblokken in haar bezit gekomen waren. Van de blokken uit het fonds Delhuvenne waarvan zij kort tevoren eigenaarster was geworden had zij zelfs nog helemaal geen gebruik gemaakt1.

De blokken van de 214 prenten uitgegeven door Glenisson & Van Genechten, een twintigtal nog niet gebruikte blokken uit de fondsen Thompson en Noman, alsmede al de blokken uit het fonds Delhuvenne, werden dus in 1856 verdeeld tussen Glenisson & Zonen en A. Van Genechten.

Daar slechts het kleinste gedeelte van de uitgaven van Glenisson en Van Genechten de naam van de uitgevers vermelden of speciaal gemerkt zijn, en daar geen enkele uitgave van Glenisson & Zonen een aanduiding van uitgever draagt, en slechts enkele prenten van A. Van Genechten gemerkt zijn A.V.G. a T, is het meestal vrij lastig om de niet gemerkte prenten uit deze fondsen te identificeren en om de drie, gedeeltelijk verschillende, fondsen te reconstrueren.

Met het oog op de identificatie van elke afzonderlijke prent en de reconstructie van de drie af­zonderlijke fondsen moeten we niet enkel de samenstelling kennen van het ,,moeder"-fonds, Glenisson en Van Genechten, maar moeten we ook een duidelijk inzicht krijgen in de herkomst en de samenstel­ling van de twee ,,dochter"-fondsen : Glenisson en Zonen en A. Van Genechten. Beide nieuwe firma's beschikten elk over een gedeelte (vermoedelijk de helft) van de door hun voorgangers gebruikte blok-

__________________________

1 Zie hierover de inleiding tot het fonds Wellens en Delhuvenne.

 

p. 130

 

ken van de 214 verschenen prenten en van de door hun voorgangers niet gebruikte blokken uit het fonds Delhuvenne. Daarbij beschikten Glenisson en Zonen ook over de door Glenisson en Van Ge­nechten nog niet gebruikte blokken van een twaalftal prenten uit de fondsen Thompson en Noman. Glenisson en Zonen hebben de nummers uit het fonds Glenisson en Van Genechten die toegewe­zen waren aan A. Van Genechten, vervangen door herdrukken van Hollandse prenten of herdrukken van prenten van Delhuvenne.

Op dezelfde wijze heeft A. Van Genechten de nummers van het fonds Glenisson en Van Genech­ten, die toegewezen waren aan Glenisson en Zonen, vervangen door herdrukken van Delhuvenne en zich verder beperkt tot het herdrukken van het overgeërfde gedeelte van de prenten van Glenisson en Van Genechten, met behoud van de oorspronkelijke nummers.

We weten verder, dat A. Van Genechten zijn volledig fonds heeft overgemaakt aan Beersmans. Voor de reconstructie van het „moeder"-fonds Glenisson en Van Genechten beschikken we vooreerst over talrijke prenten waarop de firmanaam hetzij voluit, hetzij verkort als ,,G. & V.G. te Turnhout", is aangeduid. Daarnaast hebben we de prenten gemerkt G. of bedrukt met de naam van een Nederlandse wederverkoper. Ook deze prenten kunnen we met voldoende zekerheid toeschrijven aan het fonds Glenisson en Van Genechten. Er bestaan immers talrijke prenten gemerkt G. waarvan we ook exemplaren bezitten met de naam Glenisson en Van Genechten voluit of gemerkt G. & V.G.; daarentegen bestaat er geen enkele prent gemerkt G. welke met zekerheid aan Glen. & Zn. of aan A. van Genechten kan toegeschreven worden. Trouwens A. van Genechten had een eigen merkteken : de initialen A.V.G. a T. Wat geldt voor het merkteken G. geldt ook voor de naam van een Neder­landse wederverkoper. Er zijn geen uitgaven bekend gedrukt op naam van Nederlandse grossiers, welke met zekerheid kunnen toegeschreven worden aan Glenisson en Zn. of aan A. v. Genechten. Van de volgende nummers is ons tot op heden geen uitgave bekend met naam of merkteken : 25, 38, 50, 55, 77, 85, 104, 106, no, 112, 113, 115, 120, 121, (122), (123), 124, (125), 126, 127, 144, (148), 149, 173, 177, 180, 192, (194), (196-99), 202, (203), 206, 207, 210, 211, 214. Hiervan zijn de twaalf nummers tussen haakjes tot nu toe geheel onbekend.

Nummer 25, Assepoester, uit de collectie Boekenoogen, door Van Heurck 1 toegewezen aan Glenisson en Van Genechten, is waarschijnlijk een uitgave van Delhuvenne, door A. Van Genechten herdrukt onder nr. 107, door Beersmans onder nr. 85. Glenisson en Van Genechten en Glenisson en Zonen hebben onder nr. 107 een andere prent over assepoester. De uitgave Glenisson en Van Ge­nechten nr. 25 achten we dus onbekend.

Van de prenten 38, 85, 115 en 124, waarvan door het monsterboek van de firma Glenisson en Zonen bekend is dat ze tot dit fonds hebben behoord 2 weten we niet met zekerheid of ze vroeger tot het fonds Delhuvenne of tot het fonds Glenisson en Van Genechten behoord hadden.

Op de nummers 50, 55, 77 en 121 hebben we telkens twee verschillende typen van prenten, alle ongemerkt. Nr. 50 met afb. van 16 dieren, komt voor in het monsterboek van de firma Glenisson en Zonen, het ander nr. 50, Belgisch Peerdevolk, heeft dus tot het fonds A. van Genechten behoord. Een van beide prenten heeft deel uitgemaakt van het fonds Glenisson en Van Genechten, maar we kunnen niet met zekerheid bepalen welk van de twee. De twee nummers 55 stellen allebei de twaalf maanden voor. Een van beide, dit met de meest moderne spelling, komt voor in het monsterboek van Glenisson & Zonen en is een herdruk van Delhuvenne nr. 71. Deze prent heeft dus ter vervanging gediend van de andere prent nr. 55, getiteld De twaelf maenden, uit het fonds Glenisson en Van Ge­nechten, waarvan de blokken ten deel gevallen waren aan A. van Genechten. Van de twee nummers

________________________________

1 Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 378. — 2 Zie verder bij de behandeling van het fonds Glenisson & Zonen.

p. 131

77 is er een, Arabisch Paardevolk, afkomstig uit het fonds Delhuvenne (nr. 39). Dit is geen uitgave van Glenisson en Van Genechten, maar zal een uitgave geweest zijn van Glenisson en Zonen of van A. van Genechten. Het ander, nr. 77 met zestien militaire taferelen, moet toegewezen worden aan het fonds Glenisson en Van Genechten. Van nr. 121, driekoningen-briefjes, hebben we een uitgave welke later herdrukt is door Beersmans, deze uitgave is dus afkomstig uit het fonds A. van Genechten; de andere uitgave komt uit het fonds van Glenisson en Zonen. We weten echter niet welke van beide prenten tot het fonds Glenisson en Van Genechten behoord heeft.

De ongenummerde prent nr. 104 waarvan uitgaven bekend zijn van Glenisson en Zonen kan origineel tot het fonds Glenisson en Van Genechten behoord hebben, maar kan ook afkomstig zijn van het fonds Delhuvenne. Een kopie van deze prent vinden we onder nr. 44 bij Beersmans. De prent van Beersmans is waarschijnlijk een herdruk van een onbekende A. van Genechten nr. 104.

Evenmin als van Glenisson en Zonen nr. 104 weten we van deze onbekende A. van Genechten 104 of ze origineel tot het fonds Glenisson en Van Genechten of tot het fonds Delhuvenne behoord heeft.

Van de ongemerkte prenten nrs. 106, no en 126 kunnen we niet met volstrekte zekerheid zeggen of ze origineel tot het fonds Glenisson en Van Genechten behoord hebben, ofwel tot een van beide jongere fondsen A. van Genechten of Glenisson en Zonen.

De ongemerkte prent nr. 112, Fortunatus, zal hoogstwaarschijnlijk tot het fonds Glenisson en Van Genechten behoord hebben, daar deze prent van dezelfde hand is als die van de nummers ui en 117, gegraveerd door F. Wellens voor de firma Glenisson en Van Genechten.

De uitgave Glenisson en Van Genechten 113 is niet bekend. De prent 113, De Groenlandsche Visschery, is een herdruk van Noman nr. 78. Glenisson en Van Genechten hebben de blokken van Noman en Thompson maar beginnen te gebruiken van af het nummer 131. A. van Genechten heeft enkel prenten herdrukt van Glenisson en Van Genechten en van Delhuvenne. Het nummer 113 Groenlandsche Visschery kon dus toegeschreven worden aan het fonds Glenisson en Zonen.

Van de ongenummerde gravure nr. 120 weten we met voldoende zekerheid, dat ze tot de fondsen Glenisson en Van Genechten en Glenisson en Zonen behoord heeft, daar A. van Genechten ter ver­vanging van dit nummer beschikte over de blokken van Delhuvenne nr. 22, met gelijkaardige voor­stellingen, later herdrukt door Beersmans onder nr. 104.

De overige prenten zonder merkteken van uitgever, met nummers hoger dan 131 en gedrukt met Hollandse blokken, kunnen in de regel toegewezen worden aan het fonds Glenisson en Van Genechten. Deze uitgevers hebben immers van het nummer 130 af geen nieuwe gravures meer laten aanmaken, doch hun fonds aangevuld met prenten uit de fondsen Thompson te Rotterdam en Noman te Zaltbommel. A. van Genechten heeft voor zijn herdrukken van de nummers hoger dan 130, de oude nummering van Glenisson en Van Genechten bewaard. In zover Glenisson en Zonen nummers van Glenisson en Van Genechten hoger dan 130 vervangen hebben door andere prenten, hebben ze hiervoor gebruik gemaakt van houtgravures afkomstig van Delhuvenne. Bij deze hogere nummers zijn er twee prenten, nr. 177 en nr. 213, waarvan de Hollandse herkomst twijfelachtig is; deze prenten kunnen dus afkomstig zijn zowel van het fonds Delhuvenne als van dit van Glenisson en Van Genechten. Voor prent nr. 180, 36 taferelen uit het leven van herders en boeren, beschikten Glenisson en Van Genechten over twee stel houtblokken : een uit het fonds Thompson (nr. 76) en een ander stel uit het fonds Stichter (nr. 119 = Noman nr. 103). Dit laatste is via A. Van Genechten in het bezit gekomen van Beersmans, die hiermede zijn prent nr. 107 gedrukt heeft. De prent nr. 180, afkomstig van Thomp­son, is dus een uitgave van Glenisson en Zonen. Maar wij weten niet welke van deze twee prenten oorspronkelijk tot het fonds Glenisson en Van Genechten behoord heeft.

 

p. 132

Buiten deze nummers zonder merkteken, zijn er vier nummers waarvan alleen gemerkte uitgaven op naam van A. van Genechten bekend zijn. Een hiervan, nr. 209, komt uit het fonds Thompson en is dus via Glenisson en Van Genechten in het fonds A. van Genechten terecht gekomen. Van de drie andere, nrs. 64, 74 en 213, is de herkomst onbekend en deze prenten kunnen zowel deel hebben uitgemaakt van het fonds Delhuvenne als van dit van Glenisson en Van Genechten.

De laatste jaren zijn veel gemerkte prenten voor de dag gekomen uit de fondsen van Delhuvenne, Glenisson en Van Genechten en van A. van Genechten. Dit heeft ons een beter inzicht gegeven in de samenstelling van deze fondsen. Naarmate er nog nieuwe gemerkte prenten zullen ontdekt worden, zullen deze fondsen steeds beter kunnen gereconstrueerd worden.

De prenten van Glenisson en Van Genechten hebben gedurende meer dan twintig jaar een grote verspreiding gevonden in België, maar zijn vermoedelijk op nog grotere schaal verkocht geweest in Nederland, waar de firma Glenisson & Van Genechten zich de medewerking verzekerd had van talrijke wederverkopers, die de prenten uit haar fonds geleverd kregen gedrukt op hun eigen naam. In de volgende plaatsen waren wederverkopers gevestigd van de firma Glenisson & V. Genechten :

Te Amsterdam : J. Aldag, C.J. Koster, H.M.G. Koster, H.G. Koster en Zoon, Schalekamp & Van de Grampel, Erve Wijsmuller, A. Zweesaart; — te Amersfoort : Jacobs en Meyers; — te Arnhem : J. van Houtum; — te Bergen-op-Zoom : D. Pauwels, J. Verkouteren, J.C. Verkouteren, C.A. Ver-kouteren en J.J. Weys; — te Dordrecht : J.B.J. v~n Rosendael; — te 's Gravenhage : L. Lazare; — te Leeuwarden : J.K. Zeehuyzen; — te Maastricht : J.J. Louvrier; — te Rotterdam : J.C. Neiszen en P.M. van Embden; — te Rijswijk : Gebroeders van Kapel; — te Tiel : Paassen; — te Utrecht : A. Van de Weyer; — te Vaassen : T. van Lohuizen; — te Zutphen : W. Hissink; — te Zwijndrecht : J. Boden.

 

B. HET FONDS A. VAN GENECHTEN

 

Ten tijde van E. van Heurck waren er slechts drie prenten bekend, gemerkt ,,A.(ntoine) V.(an) G.(enechten) a T.(urnhout)", heden zijn er ons vijfendertig bekend, voorzien van dit adres, namelijk de prenten genummerd : 5, 7, 18, 21, 33, 35, 36, 57, 60, 62, 64, 65, 72, 74, 88, 89, 107, 108, 121, 131, 137, 141, 143, 147, 153, 155, 156, 164, 175, 181, 185, 189, 206, 209, 213.

We hebben reeds vermeld dat A. van Genechten al de houtblokken van zijn kinderprenten om­streeks 1870 verkocht had aan Beersmans.Daar het fonds Beersmans bijna volledig bewaard is, kunnen we hierdoor het fonds A. van Genechten verder reconstrueren. We vermelden hieronder de num­mers waarvan we op deze wijze konden vaststellen dat ze deel uitmaakten van het fonds A. van Genechten. Tussen haakjes vermelden we na elk nummer het overeenkomstig nummer uit het fonds Beersmans en duiden met G.G. de prenten aan welke A. van Genechten overgenomen heeft uit het fonds Glenisson en Van Genechten zonder wijziging van het nummer, en met de letter D. de nummers overgenomen uit het fonds Delhuvenne : 3 (6.74, G.G.), 13 (6.53, G.G.), 14 (B.80, G.G.), 16 (B.84, D.1), 17 (B.48, G.G.), 19 (B.4i, G.G.), 39 (B.34, G.G.), 41 (B.5i, G.G.), 44 (8.78, G.G.), 53 (B.43, G.G.), 61 (B.86, G.G.), 69 (B.98, D.9), 83 (B.109, G.G.), 84 (6.36, G.G.), 87 (8.75, G.G.), 93 (B.103, G.G.), 98 (6.96, G.G.), 116 (6.56, G.G.), 120 (6.104, 0.22), 134 (6.58, G.G.), 145 (6.94, G.G.), 149 (B.82, G.G.), 151 (B.76, G.G.), 182 (B.33, G.G.), 187 (6.35, G.G.), 192 (B.32, G.G.), 200 (B.95, G.G.).

Uit het feit dat Glenisson en Zonen bepaalde nummers uit het fonds Glenisson en Van Genechten vervangen hebben door andere houtgravures, kunnen we redelijkerwijze besluiten, dat de houtblok­ken van de oorspronkelijke prenten in het bezit gekomen zijn van A. van Genechten, alhoewel hiervan

 

p. 133

 

in het fonds Beersmans geen herdrukken zijn bewaard. Dit geldt voor de nummers : i, 9, 10, 23, 30, 34, 35, 46, 47, 48, 50, 54, 55, 72, 79, 9i, 95, 97, 100, 101, 103, 105, 118.

Uit het tegenovergestelde feit, dat een bepaalde prent overgegaan is naar het fonds Glenisson en Zonen en er een afwijkende prent bestaat met hetzelfde nummer, kunnen we besluiten dat deze afwijkende plaat uitgegeven werd door A. van Genechten. Dit geldt voor de nummers : 32 en 49.

Noch van de ongemerkte prenten nrs. 77, 106, no, 112, 126, 177, 202 en 210, noch van de onge­merkte herdrukken van de volgende gemerkte uitgaven van Glenisson en Van Genechten, nrs. 22, 24, 26, 28, 31, 40, 59, 66, 71, 75, 76, 102, 119, 133, 136, 138, 142, 158, 159, 160, 161, 169, 170, 174, 178, 179,183, 184, 188, 191, 193, 204 en 205, kunnen we, aan de hand van de huidige gegevens met zeker­heid zeggen of ze tot het fonds A. van Genechten of tot het fonds Glenisson en Zonen behoord heb­ben.

 

C. HET FONDS GLENISSON EN ZONEN

 

Geen enkele prent uitgegeven door Glenisson en Zonen heeft een adres of draagt een uitgevers-merk.

Buiten hetgeen over de identificatie van de prenten uit de drie fondsen, Glenisson en Van Ge­nechten. A. van Genechten en Glenisson en Zonen, hierboven reeds gezegd is, moeten we voor dit laatste fonds in de eerste plaats verwijzen naar het monsterboek dat gebruikt werd door de reizigers van de firma Glenisson en Zonen om hun prenten aan te bieden aan de detaillanten. Een exemplaar van zo 'n monsterboek berust in het Folkloremuseum te Antwerpen en bevat 58 halve prenten. Het laagste nummer van deze monsters is 2, het hoogste 214. Deze prenten vertegenwoordigen niet het volledig fonds maar zijn vermoedelijk de nummers welke tot het laatst verkrijgbaar waren. In onder­staande lijst is bij deze nummers de naam van het Folkloremuseum gevolgd door de letter M (Monster-boek).

In de tweede plaats kunnen we bij het identificeren van de prenten uit het fonds Glenisson en Zonen, steunen op het reeds vermelde feit dat deze firma, bij het samenstellen van haar fonds, de platen, welke uit het oude fonds Glenisson en Van Genechten te beurt gevallen waren aan A. van Genechten, vervangen heeft door platen uit de fondsen Noman, Thompson en Delhuvenne, waar­van door Glenisson en Van Genechten nog geen gebruik was gemaakt.

Volgende nummers van Glenisson en Zonen zijn herdrukken van prenten van Noman, die nog niet verschenen waren bij Glenisson en Van Genechten of waarvan ons geen uitgave met dit adres be­kend is (tussen haakjes het nummer van Noman) :i (ho),21 (112),25 (55), 35 (314),48 (85), 53 (39), 54 (13 gedeelt.), 113 (78). De nummers van Glenisson en Zonen 91, 100 en 103 zijn respectievelijk herdrukken van Thompson 91, 51 en 31.

Volgende nummers uit het fonds Glenisson en Van Genechten werden door Glenisson en Zonen vervangen door herdrukken van prenten uit het fonds Delhuvenne waarvan we het nummer vermel­den tussen haakjes : 3 (88), 7 (z. nr. „Soldatery"), 10 (36), 13 (73), 14 (57), 19 (62), 23 (29), 27 (27), 33 (?), 34 (48), 44 (17), 46 (93), 47 (30), 55 (71), 60 (67), 62 (61), 72 (41), 79 (19), 83 (56), 95 (59), 98 (21), 101 (26), 105 (24), 108 (4), 116 (37), n8 (82), 124 (15), 175 (92).

Tenslotte kan in twijfelachtige gevallen de uitvoering van de prenten ons ook enige aanwijzing geven. De uitgaven van Glenisson en Zonen en die van A. van Genechten, uit de eerste jaren van het zelfstandig optreden van deze nieuwe bedrijven, zijn op grond van hun uitvoering praktisch niet te onderscheiden, noch onderling, noch van die van Glenisson en Van Genechten. Doch de prenten van Glenisson en Zonen uit de laatste decenniën van de vorige eeuw zijn meestal te onderscheiden

 

p. 134

van die van Glenisson en Van Genechten en van A. van Genechten, door hun hardere kleuren en hun minder verzorgde uitvoering.

Enkel op grond van deze slechtere verzorging konden ongemerkte exemplaren van volgende nummers toegewezen worden aan het fonds Glenisson en Zonen : 6, n, 12, 37, 47, 51, 52, 63, 73, 80, 86, 92, 94, 96, 127, 128, 129, 130, 132, 135, 139, 144, 150, 152, 154, 157, 163, 165, 171, 173, 190, 195, 201, 207, 208, 212.

 

Prentlijst

Nog onbekende of niet uitgegeven prenten

religieuze reeks in houtgravure: 2-4-5-6-7-8-9-17-19-22-24-26-28-29-30-32-33-34-36-37-

idem in lithografie: 3-5

profane prn.in lithografie: 1-2-4-6-7-8-10 t/m 15-36-37-45-61-64 t/m 67-70 t/m 73-75-78-79-80-96 t/m/143-145-146-148

 

Religieuze reeks

1. PRENTEN IN HOUTGRAVURE

1. De Kersnacht, 1 hsn., z. a., coll. BK.

2. onbekend

3. Lam Gods. 1 hsn., z. a., Asselberghs.

4-9. onbekend

10. De Godzalige Huis-zegen van den Naem Jezus || en || Zijne Lieve Heiligen. - Het Mirakuleus Beeld van onze Lieve Vrouw van Halle. 2 hsnn., G. &V.G.,

12. Onze Lieve Vrouw van de Zeven Weeën, 1 hsn., z. a., Asselberghs.

13. Heilig Hart van Jezus, 1 hsn., G. & V.G.,

14. Heilige Brigitta. l hsn., G. & V.G., Volksk. Mus. Antw., Fries Gen.

15. Leven van Genoveva van Braband. 1 hsn., z. a., Prentenk. Brussel, e. a.

16. Leven van den H. Franciscus-Xaverius. 1 hsn., G. & V.G., Fries Gen.

17. onbekend

18. Vermaningen dat men behoort zich zelven te doen inschrijven in de Broederschap van het H. Rozekransken. 1 hsn., z. a., Prentenk. Brussel, e. a.

19. onbekend

20. Eer en lof zij voor eeuwig aan het allerheiligste || Sacrament des Altaars, 1 hsn., z. a., coll. BK., Asselberghs, e. a.

21. De Kerstnacht, 1 hsn., G. & V.G., Asselberghs.

22. onbekend

23. Het ware afbeeldsel van den wan delenden Joo d, gelijk hij, door Brussel is te zien geweest op den 22 April 1774. 1 hsn., z. a., Asselberghs.

24. onbekend

25. Onze Lieve Vrouw van Bijstand, 1 hsn., z. a.,

26. onbekend

27. De Engel-Bewaarder. 1 hsn., coll. Z.

28-30. onbekend

31. De Kalvarieberg van Jeruzalem, 1 hsn., z. a., coll. BK, Asselberghs.

32-34. onbekend

35. Onze lieve Vrouw || van Bystand. 1 hsn., z. a., Asselberghs.

36. onbekend

37. onbekend

38. De aanbidding der Drie Koningen, 1 hsn., z. a., Asselberghs, e. a.

40. De heilige Apostelen Petrus en Paulus. 1 hsn., z. a., Asselberghs, c. a.

41. De H. Isidorius, Patroon der Landbouwers, 1 hsn., G. & V.G., Asselberghs.

42. De H. Aloysius de Gonzagua. 1 hsn., G. & V.G., Asselberghs, e. a.

43. -. 2 driehoekige hsnn., het wonder van Onze-Lieve-Vrouw van der Linden tot Uden,

44. De H. Crispinus, patroon der schoenmakers, 1 hsn., G. & V.G., Asselberghs.

top

 

2. PRENTEN IN LITHOGRAFIE

1. Het laetste Avondmael dat Christus met zyne Apostelen gehouden en dat hy hun voeten gewasschen heeft. Met volledig adres, Fries Gen.

2. Hoe dat Jesus Christus is Gekruist geworden. Coll. Arch. Turnhout.

3. onbekend

4. Het Leven van den Heiligen || Joseph || Bruidegom van de H. Moeder Gods. Coll. Prentenk. Brussel; met volledig adres, Asselberghs.

5. onbekend

6. Het leven van de H. Maegd en Martelaresse Cathari-na. Met volledig adres, Fries Gen.

7. Het Mirakuleus beeld van O.L. V. van Kevelaer. Coll. Mus. Antw.

8. -. Kruisiging. Met volledig adres, Fries Gen.

9. Litanie ter eere van den H. Donatus Martelaer, beschermer tegen den donder, blixem, onweder en tempeesten. Met volledig adres, Fries Gen.

top

Profane reeks

1. PRENTEN IN LITHOGRAFIE

1. onbekend

2. onbekend

3. Verschillende voorwerpen. - Différents sujets. Coll. Arch. Turnhout.

4. onbekend

5. Chiens de Chasse. -Jagt Honden. Coll. .

6-8. onbekend

9. Les Brigands. - De Roovers. Coll. coll. verz. BK.

10-15. onbekend

16. Cerf. - Harten. Coll. Arch. Turnhout.

17. Vasten avond. - Carnaval. Coll. Waller G 2, Arch. Turnhout.

18. De zorg eener moeder. - Le soin d'une mère. Ges. A.V. Loco, Arch. Turnhout.

19. Les deux petites soeurs. - De Twee Zustertjes || La petite maman. - Het lieve moedertje. Coll. Arch. Turnhout.

20. De duyvel brug bij Cassel. - Le pont du diable pres Cassel. Coll. Arch. Turnhout.

21. Singes. - Apen. Coll. N.O.M., Arch. Turnhout. 23. Fransche Militairen. - Militaires Francais. Coll.

 Arch. Turnhout.

22-25. Genoveva. coll. BK

26. Toneeldecor. Coll. Prentenk. Brussel, y.

27. Toneeldecor. Coll. Arch. Turnhout.

28. Kasteel. - Chateau. Coll. Arch. Turnhout.

29. De Lek by Krimpen. Coll. Kossmann.

30. L'Ouragan. -De Orkaan. Coll. Arch. Turnhout.

31. De Jonge Stier. - Le Jeune Taureau. Coll. Prentenk. Brussel, y.

32. L'amour filial - Ouderliefde. coll. BK

33. Laféte de la Bonne Maman. - De verjaardag van de Grootmoeder. Coll. y, Ottema.

34. Het Bezoek Van Den Onderwijzer. - La Visite Du Précepteur. Coll. Ottema.

35. Het Bezoek van den Grootvader.-La visite du Grand Père. Ges. P. Sterckx, coll. Kossmann.

36. onbekend

37. onbekend

38. Gezicht van Ramtnekes (Zeeland). - Vue de Rammekes (Zélande). Coll. Waller G 2.

39. Een Geldersch Landschap. Coll. Kossmann.

40. Une Vue de Hollande. || Een Hollandsch Gezigt. Ges. P. Sterckx, Waller G 2, coll. BK.

41. Chateau de Drakestein pres d'Utrecht. - Kasteel van Drakestein bij Utrecht. Coll. Waller G 2.

42. Le Bois A La Haye. - Het Haagsche Bosch. Coll. Ottema.

43. La Maison du Bois a la Haye. || Het huis in het Bosch te 's Hage. Coll. Waller G 2.

44. Le Vijverberg a la Haye. - De Vijverberg in 's Hage. Coll. y.

45. onbekend

46. Le Chateau de Barse prov. de Liège. - Het Kasteel van Barse, prov. Luik. Coll. Waller G 2, Kossmann.

47-49. onkekend

50. Le retour des paturages - De terugkomst uit de weiden. Coll. Arch. Turnhout.

54. Etalon pur sang. - Hengst heel bloed. Coll. Waller G 2. 57. Boucs. - Bokken. Coll. Waller G 2.

59. L'Eglise de Notre Dame d'Anvers. - O.L. Vrouw Kerk te Antwerpen || Le Vieux Bourg a Gand. - De Oude Burg te Gend. Coll. Prentenk. Brussel.

60. Beer. Coll. Kossmann.

61. onbekend

62. Ruines de Franchimont. - Ruines van Franchimont. || Une familie Nordhollandaise. - Eene Noord-hollandsefamilie. Coll. Waller G 2.

63. Sanglier. - Wild Zwyn. Coll. Waller G 2.

64-66. onbekend

67. Brebis - Schapen. Ges. A.N. Loco. Coll. Arch. Turn­hout.

68. Eglise de St. Rombaut a Malines. - De Rombouts-kerk te Mechelen. || Eglise de St. Michel et Gudule a Bruxelles. - De St. Michiel en Gudula kerk te Brussel. Coll. Waller G 2.

69. Chateau sur la Meuse. - Een kasteel aan de Maas. || L'Andenne porte de Hattum (Gueldre). - De oude poort van Hattum (Gelderland). Coll. Waller G 2.

70-73. onbekend

74. De onbevlekte ontvangenis. 2 taf., coll. BK.

75. onbekend

76. Het Binnenste van een Bivak. - Intérieur d'un Bivouac. Coll. coll. BK.

77. Gezigt van eene legerplaats. - Vue d'un Camp. Coll. Waller G 2.

78-80. onbekend

81. Le chateau Royal de Laken pres de Bruxelles. Coll. Prentenk. Brussel.

84-86. De geschiedenis van Mathilde en Malek. - Adhel. 4 lith., Waller G 2.

87-91. Paul et Virginie. 4 taf, Waller G 2.

92-95. Geschiedenis van Jozef. 4 taf, Waller G 2.

96-143. onbekend

144. Historia De Un Official Frances en Africa. (ook Ned. en Fr. titel). Coll. Ottema.

145. onbekend

146. onbekend

147. Guillaume Teil Abat La Pomme. - Teil Schiet Den Appel Van Het Hoofd Zijns Zoons. Coll. Ottema.

148. onbekend

149. Guillaume Teil Echappe A Son Persécuteur. - Willem Teil Ontsnapt Aan Zijnen Vervolger. Coll. Ottema.

-. Het spel der monumenten van Parijs. - Jeu des monumens de Paris. Volgens v. Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 469.

-. Le Lac de Genève. - Het Meer van Gerieve. Coll. Arch. Turnhout.

-. Het Buiten goed. - La Maison de Campagne. Ges. Aug. van Loco, Arch. Turnhout.

-. De vier Seizoenen. Zonder adres, Arch. Turnhout.

-. Le pain en 12 tableaux. - De geschiedenis van het brood. In 12 af b. met versjes. Coll. arch. Turnhout.

-. -. 15 afbeeldingen van dieren, N.O.M.

-. Calista. coll. BK.

top

 

2. PRENTEN IN HOUTGRAVURE

 De oudste uitgaven zijn gemerkt „Uyt de Fabriek en Boekdrukkery van Glenisson en Van Genechten" of „Glenisson & Van Genechten te Turnhout" of een variant hiervan, maar met de namen van de firmanten voluit. Deze oudste uitgaven zijn in de lijst aangeduid : 1. naam G. & V.G. voluit. De daaropvolgende uitgaven zijn op de prenten zelf gemerkt „G. & V.G. te Turnhout", in deze lijst : 2. G. & V.G. Latere uitgaven zijn gemerkt „G.", en in deze lijst aangeduid : 3. G. De jongste uitgaven zijn niet gemerkt, en kunnen dus van Glenisson en Van Genechten zijn of van hun opvolgers : A. Van Genechten of Glenisson en Zonen; deze uitgaven zijn in onze lijst aangeduid met : 4. z(onder) a(dres). We hebben in de mate van het mogelijke bij deze niet gemerkte prenten aangeduid tot welk of tot welke van de drie fondsen ze hebben behoord of kunnen behoord hebben. Enkele uitgaven van A. van Genechten zijn op de prenten gemerkt „A.V.G. a T.", deze zijn dan in onze lijst aangeduid : 5. A.v.G.

Wanneer van bepaalde prenten slechts uitgaven bekend zijn van Glenisson en Van Genechten, en als we in onze inventaris dan ook enkel deze firma vermelden, sluit zulks niet uit, dat deze prenten niet tevens zouden zijn uitgegeven door Glenisson en Zonen of door A. van Genechten.

 

1. Militaire-Muziek. - Musique-Militaire. 16 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, N.O.M.;

2. G. & V.G. v. Trappen; 3. G. Coll. ; 4. z. a. (Glenisson & Van Genechten of A. v. Genechten), Prentenk. Brussel.

1. Zoo kunt ge u wederom verblyden... 4 vss. 16 hsnn., ges. Numan, ambachten, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 1, e. a.

2. Officiers de diverses armes. - Officieren van onder-schyde wapenen. 9 hsnn., op naam J.B.J. van Rosendaeï, ; 4. z. a. (Glen. & v. Gen. of Glen. & Zn.), Waller G 1, Volksk. Mus. Antw., e. a.

3. Caricaturen. - Caricatures || Met den Vasten-Avondtyd || Doen wyze menschen zottigheyd. (Franse titel) 28 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit en 2. G. & V.G., alleen met hoofdtitel, ; 4. z. a. (Glen. & V.G. of A.v.G.), Waller. G 1.

3. Pentin. 4 hsnn., draadpoppen, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 1, e. a.

4. Door werk de luyaerdy verjagen, || Is beter dan een aelmoes vragen. (Fr. tit.) 12 hsnn., ambachten, 1. naam G. & V.G. voluit, Waller G 1, Ottema; 2. G. & V.G., Atlas v. Stolk 5868 a; 4. z. a. (Glen. & V.G. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, .

5. Fuseliers Der Burgerw. In Beyeren. (Fr. tit.) 18 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, x, Deventer Mus; op naam J.K. Zeehuyzen, Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

5. Voorgedaen en nabedacht, || Heeft menig man in leed gebragt. (Fr. tit.) 16 hsnn., moraliserende taferelen, waarschuwing tegen de gevaren van de onvoorzichtigheid, 4. z. a., Deventer Mus, Z.; 5. A.v.G., Deventer Mus.

6. Onderschedene Militaire Afbeeldsels. - Différentes Scènes Militaires. 12 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, Atlas v. Stolk 5868 b, ; 3. G., y; 4. z. a. (Glen. & v. Gen. of Glen. & Zn.) Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.; op naam J.C. Verkouteren, N.O.M.

7. Beyersche Artillerie. - Artillerie de la Baviere. 2 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, y; 5. A.v.G., Deventer Mus.

7. Soldaten Muzyk. - Musique militaire || Geoefende soldaten. - Des soldats dressés. 12 hsnn. op vier rijen, 4. z. a. (Glen. & Zn.), e. a.

8. Volkeren van verscheyde Landgewesten (Fr. tit.) 18 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, Ottema; 3. G., Waller G 1, ; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw. e. a.

9. -. 6 hsnn. elk verdeeld in vier vakjes, landleven, 1. naam G. & V.G. voluit, y; op naam Gebr. v. Kapel, Waller G 1.

9. Zoo Mans als Vrouwenwerk, van Kunstenaars, Ambachtslien. || En Winkeliers, kunt gy, 5 Kinderen! hier zien. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroepen, 4. z. a. (Glen. & Zn. = Glen. & V.G. 178), Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

10. Scènes Militaires. - Militaire Vertooningen. 12 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, Prov. Bibl. Leeuw.; 2. G. & V.G.,

10. Dit prente geschenk, o lieve jeugd, strekt in uw spceluur tot uw vreugd... 2 vss. (Fr. tit.). 16 hsnn., landleven, 4. z. a. (Glen. & Zn.), x, Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

11. La Foire. - Kennis-Merkt, (ook De Jaermerkt.) 9 hsnn., 2. G. & V.G. x; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

12. Kinder spelen. -Jeux d'Enfens. 3 rijen hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit en 2. G. zonder titel, ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Fr. tit. : Jeux d'enfans, Prentenk. Brussel, x, e. a.

13. Markten. - Marchés. 12 hsnn. ges. H.D., leurders, 2. G. & V.G., Prentenk. Brussel; 3. G. Waller G 1, Ottema; op naam Aldag,

13. Zinnebeelden uit de Fabelen van de Lafontaine. (Fr. tit.) 24 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 1, e. a.

14. Verscheyde Vogelen. - Différens Oiseaux. 72 hsnn., „grote vogelkooi", 1. naam G. & V.G. voluit, 2. G.&V.G., N.O.M.; 3. G., ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Waller G 1, e. a.

14. Geschiedenis van Robert de duivel. (Fr. tit.) 8 hsnn., 4. z. a. (Glen, & Zn.), x, Volksk. Mus. Antw. x, Waller G 1, e. a.

15. Cavallerie. - Ruyteryen. 18 hsnn., ruiters, naam G. & V.G. voluit, J.F. Bosker, Assen.

15. Deez' Prent is 't geld wel dubbeld waard, Ziet dieren tam en wild van aard. 24 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn. = Glen. & V. Gen. 179), Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

16. Domino En Kaert Spel. - Jeu De Domino Et De Cartes. 2 hsnn., domino met 28 af b., kaartspel met 32 afb.; 1. naam G. & V.G. voluit, Prentenk. Brussel, ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), x, Waller G 1, Volksk. Mus. Antw., e. a.

17. Laet lieve kindren, laet, de moordlust en bedrijven Van dezen groeten schurk, in uw geheugen blijven... 4 vss. (Fr. tit.) 20 hsnn., het leven van Cartou-che, 2. G. & V.G,, y; op naam Hissink, ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Prentenk. Brussel.

17. Onderscheidene vogels. - Différents oiseaux. 25 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., Waller G 1, e. a.

18. Kleyn Duymkens leven. - Vie du petit Poucet. 20 hsnn., verhaal van Klein Duimpje volgens mondelinge traditie, 1. naam G. & V.G. voluit, Prentenk. Brussel; op naam Aldag, y; 3. G., Atlas v. Stolk 5868 c; 4. z. a. (Glen. & Zn.), x, Volksk. Mus. Antw., Waller G 1.

18. Leert uit Duimpjes aerdig leven 't geen wij U, in deez' prent hier geven... 4 vss., 20 hsnn., 4. z. a. (A.v.G.), ; 5. A.v.G., Ottema.

19. Ourson, den Wildeman, word Jonkheyd, U gegeven: Wees niet aen hem gelyk door ongeregeld Leven. (Fr. tit.) 20 hsnn., 1. G. & V.G. voluit, y; 2. G. & V.G., ; 3. G., Prentenk. Brussel, Waller G i; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Fries Gen., x., e. a.

19. Vragen En Antwoorden. - Demandes Et Réponses. 6 hsnn., personages in Bretoense klederdracht, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

20. Klaes Kapoen. - Colas Capon. 20 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, Waller G 1, Ottema; op naam Aldag, ; met gewijzigde titel : Historie van Jan Klaas. - Histoire de Jean Colas, 4. z. a. (Glen. & Zn.), x, Volksk. Mus. Antw.

21. Lamme Goedzak. - Le Bon Guillaume. 20 hsnn. 1. naam G. & V.G. voluit, y; op naam Rosendael, ; 3. G., y; 4. z. a., Waller G 1; 5. A.v.G.,

21. Volg Zedekunde, en haare Lessen. De Mode strookt niet met haar Wet... 4 vss. 16 hsnn. ges. Numan, karikaturen op de mode; 4. z. a. (Glen. & Zn.), x, Prentenk. Brussel, Waller G 1, e.a.

21. Lamme Goedmak. - Le Bon Guillaume. 20 hsnn. 2. G. & V.G., coll. N. O. M. 12996.

22. Ziet hier tot uw vermaek deez' Kinderspreken vloeyen, Welke zy overal met vlytigheyd uyt-stroeyen. (Fr. tit.) 30 hsnn., spreuken en zegswijzen, op naam Rosendael, ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen., A. v. Gen. of Glen. & Zn.), Ottema.

23. IJzeren Spoorweg. - Chemin de Fer. 4 rijen hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, v. Trappen; 2. G. & V.G., Norge; 3. G., Waller G 1; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A.v.G.), Deventer Mus, .

23. IJzerenweg. - Chemin de f er. 4 rijen hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), x, Volksk. Mus. Antw., Waller G 1, e. a.

24. Evolutions Militaires. - Krygs-Oefeningen. 41 hsnn., 3. G.,

24. Kinderen ziet van Fortunatus het leven || Het zal U lust tot lezen geven. (Fr. tit.) 16 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn. of A. v. Gen.), Norge.

25. Verschillende handwerken. 12 hsnn., ambachten, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 1, e. a.

26. Allerley (2 plaet). (Fr. tit.) 40 hsnn., 3. G., Prentenk. Brussel, Waller G 1.

27. Verschiet van zaken kunt gij vinden Leergrage Jeugd!... 2 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten, 2. G & G, x.

27. Zie GULIVERS geval, de landen 't allerwegen || Beschreven in deez' prent, zyn in de maan gelegen. (Fr. tit.) 20 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., Waller G 1, e. a.

28. Divertissemens de l'enfance. - Verlusting der Jeugd. 9 hsnn., kindervermaak, 1. naam G. & V.G. voluit, Waller G i; 2. G. & V.G., Prentenk. Brussel; op naam v. Kapel

29. Wonderbare Historie van den Heer en Madame Croquemitaine. (Fr. tit.) 12 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, Atlas v. Stolk 5868 d; 2. G. & G. ; 3. G., Ottema; 4. z. a. (Glen. &Zn.) Volksk. Mus. Antw., Waller G 1.

30. jonkheid, ... 2 vss., 11 hsnn. - 2. G. & V.G. Coll. N. O. M. 12997.

30. Kinderlyke Vermaken. -Jeux d'Enfans. 12 hsnn.,1. G. & V.G. voluit, Fries Gen., ; 2.

G.&V.G., e. a.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Prentenk. Brussel, Waller G 1, x.

30. Jonkheid, ik kom u hier, in deze prent, te geven, || Een aantal personen, die zonder werken, op uw beurzen leven. (Fr. tit.) n hsnn., gekarikaturiseer de personages, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, Waller G 1, x, e. a.

top

 

31. Zie, lieve kind'ren, op deze prent, || waarop we U tachten(ig) plaatjes lieten maken... 8 vss. 10 hsnn. met elk 8 af b., allerlei personages en voorwerpen 2. G. & V.G., Prov. Bibl. Leeuw.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen. of Glen. & Zn.), x, Prentenk. Brussel.

32. Geschiedenis van Jan den Wasscher. - Aventures de Janot Ie Singe. 24 hsnn., 3. G., Atlas v. Stolk 5868 e, y; op naam Aldag, Waller G i; 4. z. a. (Glen. & Zn.) met gewijzigde titel : Geschiedenis van Jan den Aap, Volksk. Mus. Anitw. M., Waller G.

32.Jonkheid hoort verstandige menschen spreken || Wacht U van Paarden vol gebreken. (Fr. tit.) 20 hsnn., gevaren van het paardrijden, 4. z. a. (A. v. Gen.), Prentenk. Brussel.

33. Opdragt aen de leerzame Jeugd. 16 hsnn., rekenles, 1. G. &V.G. voluit, Fries Gen., ; op naam Rosendael, Waller G i; 3. G., ml l N.O.M., e. a.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. ..| A. v. Gen.), x, Volksk. Mus. Antw.

33. Opdragt aen de leerzame Jeugd. 16 hsnn., spiegelbeeld van vorige prent, 4. z. a. (Glen. & Zn ). Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

34. Histoire du petit Chaperon Rouge. – Historie van het kleyn Rood Kapje. - Histoire du Buchnon enchanté. - Historie van den Houthakker. 8 hsnn , 2. G. & V.G., Waller G 1; 3. G., x, e. a.; op naam Aldag,

34. Het Kampspel. 2 hsnn., (Glen. & Zn.) volgen-, v. Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 183.

35. Den Vaderons in zeven uitleggingen. 8 hsnn., 1 naam G. & V.G. voluit, Waller G 1; op naam Lazare, ; 3. G., 5. A.v.G. Waller G 1.

35. Afbeelding van het slot Abcoude. 2 hsnn., het slot van Abcoude en de Diemerbrug, 4. z. a. (Glen & Zn.), Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

36. De verkeerde wereld. - Le monde renversé. 16 hsnn 1. naam G. & V.G. voluit, Ottema; 2. G. & V.G. v. Trappen; 3. G. Waller G 1, ; op naam Wijsmuller N.Q.M.; 4. z. a. (Glen. & Zn.), x, Volksk. Mus. Antw., e. a.

36. De verkeerde Wereld. - Le monde a rebow* 16 hsnn., 4. z. a. (A. v. Gen.), Prentenk. Brussel. 5. A.v.G., v. Gijn.

37. Het Paerden spel is fraai om zien... 2 vss. (Fr. tn.) 12 hsnn., circusspel, tornooi en militaire taferelen, 1. naam G. & V.G. voluit, N.O.M., 2. G. & V.G., x; 3. G., Prentenk Brussel; 3. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Waller G 1, Folkl. Mus., e. a.

38. Wilt gij van mij wat huisraad koopen?... 2 vss (Fr. tit.) 48 hsnn., huisraad, 3. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 1.

39. Les bons enfants. - De lieve kinderen. 12 hsnn., kindervermaken, 2. G. & V.G., Prov. liilil Leeuw., y; op naam v. Rosendael, v Kuyk; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.). Deventer Mus.

39. Ziet Kinderen, met deze Prent met uw opnicrL'iii|' aan, Hoe zij in 't Paarden-Spel hun kunst verrigtrii gaan. 16 hsnn., circustaferelen, 4. z. a. (Glen. i| Zn.),

40. Knoddigheden. - Grotesque. 14 hsnn., gekarikaturiseerde voorstellingen, 1. naam G. & V.(. voluit, Waller G 1; 2. G. & V.G.,

41. Dien, die den oorlog niet en ziet || Meent dal nn-n daer met wit brood schiet. (Fr. tit.) n hsnn., ooi logstaferelen, 3. G., y.

41. Vermaak uwe oogen Jeugd! m 't zevental Planeeten...4 vss. (Fr. tit.) 1 hsn. ges. Robyn, trap der zeven planeten, 4. z. a. (Glen. & Zn.= Glen. & V. Gen. 186), Waller G 1.

42. Als gy o lieve jeugd! uw lessen hebt geleerd... 2 vss. (Fr. tit.) 20 hsnn., kinderspelen; 2. G. & V.G., Volksk. Mus. Antw.; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 1, e. a.

43. Rytuig voor IJzerenweg. - Voitures pour chemin defer. 8 hsnn., 3. G., Prov. Bibl. Leeuw.; op naam Zeehuyzen, Prentenk. Brussel, e. a.; 4. z. a. (Glen. & Zn.), x, Volksk. Mus. Antw.

44. Uitverkoopers. - Colporteurs. 45 hsnn., leurders, 3. G., N.O.M.; op naam Paassen, ; op naam Aldag, Waller G i; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Prentenk. Brussel, Deventer Mus.

44. Hier ziet gij pronken in triumphant, de schoonste neuzen van het land. - ld vons voyez, mes amis, les plus jolis nez dupays. 25 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel.

45. Optelling. - Addition || Vermenigvuldiging - Multiplication. 24 hsnn., rekenprent, 2. G. & V.G, Ottema, ; 3. G., y; op naam Aldag, Waller G i; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.),

46. Kindervreugd. - Amusement D'Enfance. 15 hsnn., 2. G. & V.G., ; 4. z. a. (Glen. & v. Gen. of A. v. Gen.), Waller G 1, Z., e. a,

46. Lottery van kleyne beeldekens. - Lotterie aux petites images. 90 hsnn., allerlei voorstellingen; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 1, e. a.

47. Schuttery des Pays-Bas. 2 hsnn., 3. G., MdM.

47. Onderscheidene Figuren. - Les figures diverses. 80 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 1, e. a.

48. 's Menschen intrede op deze Wereld. - L'Entree de l'Homme en ce Monde. 8 hsnn., geboorte en eerste levensjaren van het kind, 2. G. & V.G., N.O.M., e. a.; 3. G., Fries Gen.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Prentenk. Brussel; 5. A.v.G., v. Trappen; op naam Aldag,

48. Ziet kinderen in deze print, Of gij er uw vermaak in vindt. 8 hsnn., vrouwelijke bezigheden, 3. G., Ottema; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 1, e. a.

49. Luilekkerland. - Pays de cocagne. 12 hsnn., 2. G. & V.G., Z.; 3. G., y; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., Waller G 1, e. a.

50. Belgische Peerdevolk. - Cavalerie Beige. 25 hsnn., 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.),

50. Zie kinders in deez' prent, een aental vreemde dieren... 2 vss. (Fr. tit.) 16 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 1, e. a.

51. Eentoonigheid verveelt, verwisseling streelt het oog... 2 vss. (Fr. tit.) 8 hsnn., emblemata, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 1, e. a.

52. Geschiedenis van Robindon Crusoë. - Histoire de Robindon Crusoë. 15 hsnn., 3. G., Waller G 1, Ottema; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Deventer Mus.

53. Bruiloft van Doris en Roosje. - Manage de Théo-dore et Rose. 8 hsnn., 2. G. & V.G., Fries Gen., e. a.; 3. G., Waller G 1, e. a.

53. Verlustigt, Kind'ren U een poosje... 4 vss. 8 hsnn., bruiloft van Doris en Roosje, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

54. De spelende lieve kinderen. - Les charmants enfans au jeu. 24 hsnn., kinderspelen, 2. G. & V.G., Waller G I; 3. G., ; op naam Aldag, Prentenk. Brussel; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), x.

54. Huisselijke bezigheden. 8 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 1, e. a.

55. De twaelf maenden van liet Jaer. - Les douze mois de l'Année. 12 hsnn., 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.),

55. De twaalf maanden van het Jaar. - Les douze mois de l'Année. 12 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 1, e. a.

56. Nieuwe prentkundig A.B.C, voor lieve Kinderen, met toepasselyke versjes. 13 hsnn., letters A-M. 3. G., Enschede; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., Waller G 1, e. a.

57. Vervolg van het nieuw prentkundig ABC voor lieve kinderen, met toepasselijke versjes. 13 hsnn., letters N-Z, 2. G. & V.G., N.O.M.; 3. G., Atlas v. Stolk 5868 g; op naam Jacobs en Meyers, ; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 1, e.a.

57. Verschillende afbeeldingen. - Différents Dessins. 20 hsnn., allerlei dieren voorwerpen en personages, 4. z. a. (A. v. Gen.), Deventer Mus; 5. A.v.G., Ottema.

58. Het leven van den kleinen deugniet. - La vie du petit polissen. 12 hsnn., 2. G. & V.G., ; 3. G., Waller G'i, e. a.; op naam Van Kapel, ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Prentenk. Brussel, Deventer Mus, e. a.

59. Verscheidenheid van zaken, || Kan meest de jeugd vermaken. (Fr. tit.) 12 hsnn., allerlei taferelen en enkele spreekwoorden, op naam Zweesaardt, ; 3. G., coll. BK; 4. z.a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. BK.

60. Floskacrtjes. 36 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, v. Trappen; 3. G., ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Prentenk. Brussel, N.O.M., e. a.; 5. A.v.G.,

top

 

60. -. 36 hsnn., floskaartjes, (kopie van vorige prent, gedeeltelijk in spiegelbeeld), 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G. 1, e. a.

61. In Paul en Virginie ziet men op deze prent, ]| De liefde en deugd, als op den zclvcn stam geënt. (Fr. tit.) 16 hsnn., 2. G. & V.G., Fries Gen., e. a.; 3. G., y; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. V. Gen.), Waller G 1, x.

61. Sint Nikolaas. - Saint Nicolas. 1 hsn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

62. Nouvel alphabet militaire. - Nieuw militaire alphabeth. 12 hsnn., letters A-M, 1. naam G. & V.G. voluit, Fries Gen.; 3. G., Waller G i; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Prentenk. Brussel, Deventer Mus; 5. A.v.G.,

62. Soldaten leven. - Vie militaire. 12 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.) Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

63. Nouvel alphabet militaire. - Nieuw militaire alphabet. 13 hsnn., letters N-Z, op naam Wijs-muller, ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, Waller G 1, e. a.

64. Calkeer plaat voor lieve Kindjes. - Planche a calquer pour les charmans enfans. 31 hsnn., allerlei personages, 5. A.v.G., Deventer Mus.

65. Ziet, Kindren! afgebeeld een reeks van Liên, wim handel... 4 vss. 25 hsnn., leurders, 2. G. & V.G., v. Trappen; 3. G., Prentenk. Brussel, x, e. a.; 5. A.v.G., Deventer Mus; met titel Het kinderspel, 4. z.a., coll. BK.

66. Ziet allerlei bedrijf en werk... 4 vss. 12 hsnn., allerlei ambachten en personages, 2. G. & V.G., v. Trappen; 3. G., Ottema; 4. z. a. (Glen. & Zn., mogelijk ook Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 1, e. a.

67. Fridolin ou Ie page du Roi de Portugal. - Fridolin of den Edelknaep van den Koning van Portugael1. 8 hsnn., 2. G. & V.G., Ottema e. a.; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 1, e. a.

68. Zie op deze print, ô lieve jeugd, || Een kleine schets van Kermtsvreugd. (Fr. tit.) 16 hsnn., kermis-taferelen, 3. G., y; op naam Rozen-dael, ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), e. a.; 5. A.v.G., v. Trappen.

69. Het leven van Moeder Gaudichon en haer Hond... 2 vss. (Fr. tit.) 16 hsnn., 2. G. & V.G., ; 3. G., x, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., Waller G 1, e. a.

70. Verschillige voorwerpen in ronde plaetjes. (Fr. tit.) 42 hsnn., 3. G., Atlas v. Stolk 5868 i; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., Waller G 1, e. a.

71. Militaire Vertooningen voor lieve Kinderen. 14 hsnn., 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. BK. Met titel Scènes militaires || Militaire vertooningen. coll. BK.

72. Nederlandsche Spreekwoorden in voorstellingen. (Fr. tit.) 20 hsnn., 2. G. & V.G., ; 3. G., ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Waller G 1; 5. A.v.G.,

72. Nederlandsche Spreekwoorden in Voorstellingen. (Fr. tit.) 20 (andere) hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), e. a.

73. Kinders wilt u vreugd vermeeren... 4 vss. 16 hsnn., fabelen van Esopus, 2. G. & V.G., Prov. Bibl. Leeuw.; 3. G., Waller G 1, e. a.; op naam v. Kapel, y; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, e. a.

74. Hier wordt u, ô jeugd gegeven, || Tetjeroen zyn klugtig leven. (Fr. tit.) 24 hsnn., 5. A.v.G., Ottema.

75. De 14 Statiën van onzen Heer Jesus-Christus. (Fr. tit.) 2 hsnn., omringd door 14 kleinere, 1. naam G. & V. G. voluit, Z.; 2. G. & V.G. Coll. N. O. M. 12999; 3. G., Waller G 1; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), x, Prentenk. Brussel.

76. Onderscheidene wapens der Nederlandsche krygs-magt. 8 hsnn. ges. Bal, 3. G. volgens v. Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 401.

77. Ziet eens met welken kloeken aerd... 4 vss. 16 hsnn., militaire taferelen, 4. z. a. (Glen. & V. Gen.), MdM.

77. Arabisch paardevolk. 8 hsnn. ges. C.V.D.B., 4. z. a. (Glen. & Zn. of A. v. Gen.), x, Waller G 2, e. a.

78. Die 's lands geluk en roem beoogt, Heeft reeds zyn waerde als mcnsch verhoogd. 16 hsnn., militaire taferelen, op naam Verkouteren, ; 3. G., Atlas v. Stolk 5868 k; 4. z.a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 2, e. a.

79. Volbrengt, myn vriendjes, staeg Uw pligt, zooals deez' knapen, Dan zult gy steeds uit 't spel, ook ware deugden rapen. 12 hsnn., kinderspelen, 3. G., ; op naam Verkouteren, N.O.M.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Deventer Mus.

79. Jongens spelen. - Les jeux des galons. 12 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., N.O.M.

80. Als gy myne Kind'ren, uw les hebt geleerd, Dan wordt ge tot loon met deez' prenten vereerd. 20 hsnn. ges. Bal, allerlei taferelen, 1. naam G. & V.G. voluit, Atlas v. Stolk 5868 1; 2. G. & V.G., ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, Waller G 2, e. a.

81. De Amsterdamsche Kermisvreugd. 24 hsnn., 2. G. & V.G., Atlas v. Stolk 5868 m; 3. G., coll. BK; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., N.O.M., e. a.

82. Hier wordt u, 6 Jeugd! gegeven, Tetjeroen zyn kluchtig leven. 24 hsnn., 2. G. & V.G., Prentenk. Brussel; 3. G., e. a.; op naam Aldag, y; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 2, e. a.

83. Wanneer gy staeg met vlyt uw pligten zult betrachten... 4 vss. 20 hsnn., allerlei personages, 2. G. & V.G., Fries Gen.; 3. G., y; op naam Lazare, Prentenk. Brussel; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), volgens v. Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., hlz. 405.

83. Verscheidene personen. - Dijférents personnages. 20 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Waller G 2, e. a.

84. Het nieuw vermakelyk Arlequin spel. 1 hsn., 2. G. & V.G., ; 3. G., Waller G 2; op naam Koster, Waller G 2.

84. Htt nieuw Arlequin spel. - Le nouveau jeu d'Arle-qmn. 1 hsn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., 4, Waller G 2, e. a.

85. Wij streven steeds naar pligt, in onzen krijgerenstand, En wagen goed en bloed voor 't dierbaar vaderland. 30 hsnn., militairen, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., Waller G 2, x, e. a.

86. Leert kinderen! uit deez' prent u altyd wel gedragen... 4 vss. 12 hsnn., moraliserende taferelen, 2. G. & V. Gen., ; op naam v. Kapel, y; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, e. a.

87. De kleine diergaerde voor kinderen. 25 hsnn., alfabet met dieren, 2. G. & V. Gen., Prentenk. Brussel; 3. G., v. Trappen; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Deventer Mus.

88. Beschouw hier op dees prent van allcrlcye standen... 4 vss. 25 hsnn., alfabet met namen van beroepen, 3. G., ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen.), Prentenk. Brussel, Waller G 2; 5. A.v.G., Deventer Mus.

89. Hier hebt gy, lieve jeugd, weer grillige gezellen, Die elk u, op zyn beurt, zyn grappen zal vertellen. 12 hsnn., alfabet met doopnamen van A tot M, 3. G., Waller G 2; 5. A.v.G., Ottema, v. Trappen.

90. Gepaste boertery mag u, o jeugd vermaken | Doch volg geen guitentrek van Uilenspiegel op... 4 vss. 24 hsnn., historie van Uilenspiegel, 2. G. & V.G., Ottema; 3. G., v. Trappen; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 2, e. a.

91. Aen u, o lieve jeugd, die steeds met yver leert || Wordt uit een kindermin dees mooye prent vereerd. 12 hsnn., alfabet met doopnamen, letters N tot Z, 3. G., N.O.M.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Waller G 2.

91. Daar kinderen hebt ge een print, Waar ge uw vermaak in vindt. 8 hsnn., kinderspelen, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 2, e. a.

92. Ziet hier, lieve knaepjes, een aardige prent... 4 vss. 16 hsnn., geschiedenis van den bultenaar Ma-yeux, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. &Zn.), Prentenk. Brussel, Waller G 2, x, e. a.

93. Kinder Oefeningen. 48 hsnn., kinderspelen, 2. G. & V.G., Waller G 2.

top

 

94. Myn knaepjes! deze prent verbeeldt den krijgeren stand... 4 vss. 6 rijen hsnn., militaire taferelen, 2. G. &V.G., ; op naam Vande-weyer, ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 2, e. a.

95. Myn knaepjes, wiltgestaeg met deze prent verkeeren, Dan zult ge in korten tyd, het A.B.C, goed leeren. 12 hsnn., letters M tot Z, 2. G. & V.G. , x.

95. A B C 2e deel. - Alphabet 2e partie. 12 hsnn., alfabet, letters N-Z, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, Waller G 2, e. a.

96. Ziet knaepjes, ten geschenk een nieuwe fraeije prent, En zorgt dat ge weldra hiervan de letters kent. 12 hsnn., alfabet, letters A-M, 2. G. & V.G., e. a.; 3. G., Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, Deventer Mus, e. a., met nr. 13, x.

97. Tot onderwijs der jeugd bedagt ik deze prent... 2 vss. (Fr. tit.) 48 hsnn., acrobaten, 2. G. & V.G. volgens v. Heurck en Boekenoogen, J.P.F., blz.688.

97. Tot onderwys der jeugd bedacht in deze prent... 2 vss. 48 hsnn., kopie van vorige prent, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 2, e. a.

98. Ziet, kleinen, wat al raers u deze prent vertoont, || Hoe in verschillend vak de handel wordt gedreven... 4 vss. 15 hsnn., leurders, op naam v. Houtum, Waller G 2,

98. De handel, schoon in 't klein gedreven... 2 vss. (Fr. tit.) 16 hsnn., leurders, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 2, e. a.

99. Ziet kleinen, wat al raers u deze prent vertoont, || Hoe in verschillend vak de handel wordt gedreven... 4 vss. 12 hsnn., ambachten betreffende het bouwbedrijf, 2. G. & V.G., ; 3. G., Prentenk. Brussel, Ottema; op naam Lazare, Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & v. Gen. of Glen. & Zn.), col. Volksk. Mus. Antw., x, N.O.M., e. a.

100. Sint Nicolaes te paerd gezeten... 8 vss. 1 hsn., 1. naam G. & V.G. voluit, Atlas v. Stolk 5868 n; 2. G. & V.G., Waller G 2, e. a.

100. Sint Nicolaas te paard gezeten... 8 vss. andere hsn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x , e. a.

101. Aenmaning tot de jeugd. - Exhortation a lajeunesse. 15 hsnn., moraliserende taferelen met versjes van Van Alphen, 2. G. & V.G., Fries Gen.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.),

101. Vermaning aen de Jeugd. - Exhortation a la Jeunesse. 15 hsnn., moraliserende taferelen, 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, e. a.

102. Voorziet U dezen tyd, opdat de winterdagen... 4 vss. 24 hsnn., de slachttijd, 2. G. & V.G., Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), x, e. a.

103. Zoo als ter kennis, in een tent, || Ziet gy ook hier Jan Klaessen klucht bewyzen... 4 vss. 16 hsnn., Jan Klaassen-spel, 3. G., Atlas v. Stolk 5868 o; op naam Verkouteren,

103. Zoo als ter kermis... 4 vss. 16 (andere) hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Waller G 2.

104. Nieuw letterspel voor kleine kinderen. 25 hsnn., alfabet met dierennamen; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), Prentenk. Brussel, x, Waller G 2, e. a.

105. -. 15 hsnn., mythologische voorstellingen van de zeven dagen van de week en acht andere voorstellingen van verschillende volkeren en mythologische figuren, 2. G. & V.G., Waller G 2, x.

105. Verschillende dieren. - Différens animaux. 12 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

106. Jeu polonais of damspel. 1 grote en 2 kleine hsnn., 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), x, Waller G 2, e. a.

107. Deez' prent is 't geld wel dubbel waard... 4 vss. 12 hsnn., geschiedenis van Assepoester, 3. G., Ottema; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

107. Aschepoester door haar deugd en schoonheid. Word verheven tot de vorstelijke waardigheid. (Fr. tit.) 12 hsnn., 4. z. a. (A. v. Gen.), x, Prentenk. Brussel; 5. A.v.G., Deventer Mus.

108. Leert, kindren! uit deez' prent van Genoveva's leven... 2 vss. 12 hsnn., geschiedenis van Genoveva van Brabant, 2. G. & V. Gen., Waller G 2, e. a.; 3. G., Prentenk. Brussel, Ottema; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), Volksk. Mus. Antw.; 5. A.v.G.

top

 

108. H. Genoveva. - S. Geneviève. 12 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), Waller G 2.

109. Krygsmuziek. 12 hsnn., op naam Lazare, naar v. Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 418; 4. z. a. (Glen. & Zn.), Volksk. Mus. Antw., x, Waller G. 2, e. a.

110. Russische Ruytery. 16 hsnn., 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), Waller G 2.

111. Het leven en de bedryven van Sint Nicolaes. 12 hsnn. ges. W(ellens), op naam Jacobs en Meyers, ; 4. z. a. (Glen. & Zn.) Volksk. Mus. Antw., x, Waller G 2, e. a.

112. Fortunatus beurze en zyn wenschhoedje. 16 hsnn. (gegraveerd door Wellens), 4. z. a. (Glen. & V. Gen.),

112. Lotgevallen van een Bultenaer. - Aventures de Mayeux. 16 hsnn., 4. z. a. (A. v. Gen. of Glen. & Zn.), Waller G 2.

113. De Groenlandsche Visschery. 4 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., c. a.

114. Militaire Beweging. 8 rijen hsnn., militairen te voet en te paard, op naam Verkouteren, coll. N.O.M.; 2. G. &V.G., coll. Ottema; 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., "Waller G 2, e. a.

115. Het Brood. 16 hsnn., landbouwtaferelen in verband met het winnen van het graan, 3. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

116. Vermakelyke kinderspelen. 24 hsnn., alfabet met doopnamen, 1. naam G. & V.G. voluit, coll. Waller G 2; op naam v. Kapel, coll. N.O.M.

116. Zie in deez' prent de vrolijkheid van Saartje Jans de keukenmeid. (Fr. tit.) 24 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

117. Levensgeschiedenis van mooi Antje van Ouwerkerk. 20 hsnn. ges. F.W.(ellens), 2. G. & V.G., coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, e. a.

118. Geschiedenis van Reinaert den Vos. 20 hsnn., 2. G. & V.G., coll. y; op naam v. Kapel

118. Geschiedenis van Reinaert den Vos. 20 (andere) hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

119. Geschiedenis van Kleine Jan || Die langzaam werd een groot man. 30 hsnn., op naam Koster, coll. BK..

120. Bij 't acht en veertigtal van deez' verscheidenheden || Kunt gij uw tijd met vreugd en leerzaamheid besteden. 48 hsnn., allerlei personages, dieren en voorwer­pen, 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

121. —. 32 hsnn., driekoningenbriefjes, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen., gekenmerkt door de schrijfwijze „de Koning"), coll. Waller G 2, e. a. 121.—. 32 hsnn., driekoningenbriefjes, 4. z. a. (Glen. & Zn., andere hsnn., tekst gekenmerkt door de schrijfwijze „den Koning"), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

124. Mogt gij begeerig zijn het krijgsmansambt te keren.. 4 vss. 20 hsnn., militaire taferelen, 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

126. —. 13 hsnn. van verschillend formaat, dieren en landschappen, zonder onderschriften, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen. of Glen. & Zn. of Lutkie & Cranenburg), coll. v. Heurck.

127. Krijgsbeweging. 20 hsnn., militaire ruiterij, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e.a.

128. Nieuwe historie van het klein Duirnken. 16 hsnn., 2. G. &V.G., coll. Prov. Bibl. Leeuw., e. a.; op naam v. Kapel, coll. ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw.

129. Harmonie. 20 hsnn., musicerende mannen en vrouwen, 2. G. & V.G., coll. ; op naam Verkouteren, coll. ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

130. Verwerk Plaet. 1 hsn., 1. naam G. & V.G. voluit, coll. Fries Gen.; op naam Aldag, coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, e. a.

131. Negocianten. 20 hsnn., leurders, op naam Wijs-muller, Z.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. ; 5. A.v.G., coll. Crick.

132. O Kind'ren ziet deez' fraaije prent... 4 vss. 12 hsnn., allerlei bezigheden, 3. G. volgens v. Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 426; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, e. a.

133. Het stadhuis van Rotterdam. || De Kraan te Rot­terdam. 2 hsnn. ges. J.O.(ortman), 2. G. & V.G., coll. Waller G 2.

134. Onderscheidene bedrijven. 16 hsnn. ges. Lieshout, leurders en allerlei bezigheden, 2. G. & V.G., coll. ; op naam Jacobs & Meyers, coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. .

135. De Kat. 1 hsn., 2. G. & V.G., coll. Waller G 2; op naam Aldag, coll. ; 4. z. a. (Glen. & v. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, N.O.M., e. a.

136. De vette Krans-Os. 1 hsn., 1. naam G. & V.G. voluit, coll. y; 2. G. & V.G., coll. Waller G 2; op naam Aldag, coll. ; 4. z. a. (Glen. & v. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. v. Heurck, e. a.

137. Afbeelding Van De Nieuwgebouwde Muider-Poort. || Afbeelding Van De Weesper-Poort. 2 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, coll. y; 2. G. & V.G., coll. Z.; 3. G. op naam Wijsmuller, coll. ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. v. Heurck; 4. A.v.G., coll. .

138. Der leergrage jeugd zij in 't kort verbeeld, || Ver­scheiden bedrijven des daaglijkschen leven... 4 vss. 8 hsnn., ambachten en beroepen, 1. naam G. & V.G. voluit, coll. v. Trappen; 2. G. & V.G., coll. ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. Waller G 2.

139. —. 2 hsnn. ges. Bouwens, oorlogsschepen, 2. G. & V.G., coll. Ottema e. a.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

140.—. 4 hsnn., kinderspelen en bezigheden, 3. G. op naam Aldag, coll. y; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. Waller G 2, e. a.

141. Willem II, Koning der Nederlanden, 1 hsn., 2. G. &V.G.,coll. ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. ; 5. A.v.G., coll. Waller G 2.

142. Het zyn Heere met Beere. 1 hsn. ges. D.V.L.(u-beek), 2. G. & V.G., coll. Waller G 2, e. a.; op naam Louvrier, coll. z; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. v. Heurck, e. a.

143. Ziet kinderen, hoe men in de jeugd || Al spelende kan zijn verheugd... 4 vss. 8 hsnn., spelende kinderen, 2. G. & V.G., coll. y; 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., e. a.

143. Het Nieuw Vermakelijk Ganzenspel. || Le Nouveau Jeu D'Oie. 1 hsn., 4. z. a. (A. v. Gen.), coll. Folkl. Mus., Waller G 2, e. a.; zonder nummer 5. A.v.G., coll. Prentenk. Brussel.

144. Leer uit deez'prentjes, jeugd, de lieve deugd be­trachten... 4 vss. 20 hsnn., moraliserende taferelen, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

145. —. 4 hsnn., dieren, 1. naam G. & V.G. voluit, coll. v. Trappen; 2. G. & V.G. coll., Waller G 2; 3. G., coll. N.O.M.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. .

146. —. 4 hsnn., pluimgedierte, 1. naam G. & V.G. voluit, coll. v. Trappen; 2. G. & V.G., coll. ; op naam Hissink, coll. ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2.

147. Hier hebt gy het leven en bedryf, van Jan de Was-scher met zyn wyf. 24 hsnn., 2. G. & V.G., coll. N.O.M., v. Trappen; op naam Aldag, coll. y; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. v. Gijn, e. a.; 5. A.v.G., coll. .

147. Jan de Wasscher. —Jean Ie Buandier. 24 hsnn., 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

149. —. 5 hsnn., militaire muziek, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. .

150. Galery Van Beroemde Nederlandsdie Mannen. 16 hsnn., 2. G. & V.G., coll. y; op naam Wijsmuller, coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. &V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, e. a.

top

 

151. Geschenk voor de leergrage jeugd. 4 hsnn. ges. Numan, taferelen uit het volksleven, 2. G. & V.G., coll. Waller G 2, ; 3. G., coll. v. Heurck; op naam v. Houtum, coll. y, e. a.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. .

152. De Oude Rotterdamsche Rustbewaarders || Piket der Oude Rotterdamsche Schutterij. 2 hsnn., 2. G. & V.G., coll. Waller G 2, e. a.; 2. G., coll. v. Trappen; op naam Wijsmulier, coll. v. Heurck; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., e. a.

153. —. 8 hsnn., schepen op zee, 2. G. & V.G., coll. y, e. a.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. Waller G 2; 5. A.v.G., coll. .

154. —. 6 hsnn. ges. Cranendoncq, taferelen uit het leven van Van Speyk, 2. G. & V.G., coll. Waller G 2; 3. G., op naam Aldag, coll. ; op naam Hissink, coll. Fries Gen.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, e. a.

155. Gevecht tusschen de Russen en de Turken. || Ge­vecht der Russen en Polen. 4 hsnn., 1. naam G. & V.G. voluit, coll. y; 2. G. & V.G., coll. ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. v. Heurck; 5. A.v.G., coll. N.O.M.

156. Het Hobbelpaard, 1 hsn., 2. G. & V.G., coll. ; op naam Hissink, coll. v. Heurck; op naam v. Kapel, coll. Waller G 2; 5. A.v.G., coll. y.

157. De Vermakelijke Arlequin 1. 1 hsn., 2. G. & V.G., coll. Waller G 2, e. a.; 3. G., op naam Aldag, coll. y; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, e. a.

158. De Delftsche poort te Rotterdam. || De blaauwe molen, bij den Cingel te Rotterdam. 2 hsnn. ges. Lubeek, 2. G. & V.G., coll. , e. a.; 3. G. op naam Weys, coll. ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A.v.G.), coll. Waller G 2, e. a.

159. Winter-Vermakelijkheden. 2 hsnn. ges. Lubeek, 2. G. & V.G., coll. ; op naam Louvrier, coll. ; 4. z. a. (Glen. & v. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. Waller G 2.

160. Laetste gesprekken van Jezus Christus met zyne leerlingen, 1 hsn. ges. v. Lieshout, het Laatste Avondmaal, 2. G.&V.G., coll. Waller G 2, e.a.; 3. G. op naam Weys, coll. Waller G 2; 4. z.. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.) coll. v. Heurck, e. a.

161. De wijze en de dwaze maegden. 1 hsn., parabel Math. 25, 1-13, 2. G. & V.G., coll. , e. a.; 3. G. op naam v. Kapel, coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. v. Heurck.

162. Trap des Ouderdoms. 1 hsn., ges. D.V.L.(ubeek), 2. G. & V.G., coll. , e. a.; 3. G. op naam v. Kapel, coll. v. Heurck; op naam Koster & Zn., coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., .

163. Kort verhael van den Verloren Zoon. 1 hsn. ges. Lubeek, 2. G. & V.G., coll. Waller G 2, e. a.; 3. G., coll. v. Trappen; op naam Wijsmulier, coll. y; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. y- Heurck, e. a.

164. Deze Hond bijt niet. 1 hsn., 2. G. & V.G., coll. Waller G 2, e. a.; op naam Verkouteren, coll. ; 4. z. a. (Glen. & v. Gen. of A. v. Gen.), coll. v. Heurck; 5. A.v.G., coll. .

165. Deez'prente strekke U, lieve jeugd! || Tot tijdver-dryf vermaek en vreugd... 4 vss. 36 hsnn. ges. Lubeek, floskaartjes, 2. G. & V.G. volgens v. Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 444; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

166. De Spreeuw De Gans. 2 hsnn., 2. G. & V.G., coll. • ; 3. G. op naam Jacobs en Meyers (slechts onderste helft), coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.) coll. v. Heurck, e. a.

167. De Walvisch is te groot, om 's middags op te dis-schen... 2 yss. 12 hsnn., vissen, 2. G. & V.G., coll. t. Kuyk; 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

168. Velerhande Vogelen, volgens alfabetische orde ge­rangschikt. 24 hsnn., alfabet met vogelen, 2. G. & V.G., coll. BK..

169. —. 8 hsnn., allerlei taferelen, het eerste de ger kroonde os, 2. G. & V.G., coll. Fries Gen. e. a.; op naam Verkouteren, coll. .

170. Ziet, kindren ziet, dit is uw zaak... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen; 1. naam G. & V.G. voluit, coll. v. Trappen; 2. G. & V.G., coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. , e. a.

171. Nederlandsche Nyverheid. 14 hsnn., haringnijver­heid en molens, 2. G. & V.G., coll. v. Heurck gereprod. bij v. Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 447); op naam Aldag, coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus., e. a.

172. De vogeltjes die gy hier ziet || O lieve Kindren! zingen nitt... 4 vss. 24 hsnn., vogels, 2. G. & V.G., coll. ; op naam Jacobs en Meyers, coll. ; 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Muv Antw., e. a.

173. Laat ons dat incroijable leven, Een schets van | menschen dwaasheid, geven. 8 hsnn., gekariLi-turiseerde taferelen, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

174. Zie, lieve Jeugd, deez' prentjes staan... 4 vss. i(> hsnn., leurders, 2. G. & V.G., coll. Waller G 2.

175. —.48 hsnn., leven van jong meisje tot huwelijk, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. Waller G 2; 5. A.v.G., coll. Ottema.

175. —. 48 (andere) hsnn., leven van jong meisje tot huwelijk, 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, e. a.

176. Hier hebt gij, jeugd, beziet het wel, 't Vermaaklijk honde- en apenspel. 36 hsnn., 2. G. & V.G., coll. Waller G 2, e. a.; 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., N.O.M., e. a.

177. Verschiet van allerhande Zaken, Ziet u hier weer voor 't oog gebragt, || O Jeugd! wil u hier mee ver­maken; Maar neem uw Pligt er by in acht. 16 hsnn., ambachten, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. , e. a.

178. Zoo Mans- als Vrouwen-werk, van Kunstnaars, Ambachtslién, || En Winkeliers, kunt gy, ô Kin­deren! hier zien. 16 hsnn. ges. Numan, ambachten, 2. G. & V.G., coll. ; op naam Hissink, coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & v. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. .

179. Deez' prent is 't geld wel dubbel waard, || Ziet dieren tam en wild van aard. 24 hsnn., dieren, 2. G. & V.G., coll. y.

180. Der Boeren en der Herdren Leven... 4 vss. 36 hsnn.,

4. z. a. (Glen. & v. Gen. of Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus., Waller G 2, e. a.

181. De schikking van het Albestier... 4 vss. 16 hsnn. ges. Robyn, taferelen uit het O. T., 2. G. & V.G., coll. Waller G 2; 3. G., coll. ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. Z.; 5. A.v.G., coll. v. Heurck.

182. Koor-dansers en Springers. 4 hsnn., 2. G. & V.G., coll. y; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. v. Heurck.

183. Afbeelding van de Luthersche nieuwe kerk te Amsterdam, 1 hsn., 3. G. volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 455.

184. Kermisprent. 1 hsn. ges. H. Numan, savoyard met orgel, 2. G. & V.G., coll. v. Gijn; op naam v. Lohuyzen, coll. ; 4. z. a. (Glen. & v. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. Waag Deventer.

185. De Twaalf Aartsvaderen, de Zonen Jacobs ziet || Men hier Ten Trappenreigesteld met hunne namen...4 vss. 1 hsn., 2. G. & V.G., coll. , e. a.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. Kossmann; 5. A.v.G., coll. Waag Deventer.

186. Vermaak uwe oogen, Jeugd! in 't zevental Planeten. 1 hsn. ges. Robyn, trap er zeven planeten, 2. G. & V.G., coll. , e. a.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

187. Overleggen is het Al. 8 hsnn., werktuigkunde, op naam Wijsmuller coll. Ottema; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. .

188. Hoe wordt dit schoon geboornt' verzorgt, door Maagden en door Knapen... 2 vss. 2 hsnn., vrijers-en vrijstersboom, 2. G.& V.G., coll. N.O.M.; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. , e. a.

189. Ziet, lieve kinderen! als g'u verpoost van 't keren, Deez' mooie prent... 4 vss. 16 hsnn., ambachten, 2. G. & V.G., coll. ; op naam Aldag, coll. Waller G 2; 5. A.v.G., coll. Waag Deventer.

top

 

190. Kiest Kindren! naar uw zinsgenoegen... 4 vss. 16 hsnn., ambachten en beroepen, op naam Wijs­muller volgens Van Heurck en Boekenoogen, J.P.F., blz. 458; 3. G., coll. Ottema; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

191. —. 12 hsnn. ges. J.P.(lugger), allerlei personages en bezigheden, op naam Neiszen, volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 458; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. , e. a.

192. Kinderdeugden en gebreken. 16 hsnn., 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. .

193. Zinnebeelden der heidensche Goden en Godinnen. 12 hsnn., mythologische figuren, op naam v. Kapc-1 coll. op naam P.M. Van Embden, coll. Gemeente- Archief Rotterdam; 4. z.a. (Glen. &V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. .

195. Hier is thans veel vreugd te vinden, als gy ziet aen deze vrinden, || In 't onbekend luilekkerland, een ieder heeft het abondant. 8 hsnn., luilekkerland, op naam v. Kapel volgens Van Heurck en Boekenoogen, J.P.F., blz. blz. 460; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

196 tot 199 onbekend.

200. Hier wordt de kleederdracht bespot, | j Den zot behandlen wij als zot... 4 vss. 16 hsnn. ges. J. O.(ortman), karikaturen op de mode, op naam Verkouteren, coll. Z.; 4. z.a. (Glen. & V. Gen. of A. v. Gen.), coll. .

201. Zie jeugd! hoe sterk de mode... 4 vss. 16 hsnn. ges. Numan, karikaturen op de mode, op naam Verkouteren, coll. ; 4. z.a. Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, gere­produceerd bij Van Heurck en Boekenoogen, J.P.F., blz. 461, coll. Waller G 2.

202. Zie, kinderen, weer wat nieuws... 4 vss. 8 hsnn., ambachten en beroepen, 4. z. a. (Glen. & V.Gen. of Glen. Zn. of A. v. Gen.), coll. Waller G 2, e. a.

203. onbekend

204. Zoo ge aardigheden wilt beminnen... 4 vss. 24 hsnn. ges. H. Numan en J. Oortman, allerlei taferelen, op naam van Kapel, coll. Atlas v. Stolk 5830; 4. z a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A.v. Gen.), coll. .

205. Wat gy hier ziet o lieve Jeugd, || Geschiedt tot leering en tot vreugd. 30 hsnn. ges. Oortman, allerlei taferelen, 3. G., coll. Waller G 2; 4. z. a. (Glen. & V. (Jen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.) coll. .

206. Roodkapje, kind'ren! u bekend... 4 vss. 12 hsnn., 4. z. a. (A. v. Gen. of Glen. & V. Gen.), coll. v. Heurck, ; 5. A.v.G.,coll. Schoolmuseum Amsterdam, e. a.

206. Roodkapje, kind'ren u bekend... 4 vss. 12 (andere) hinn., 4. z. a. (Glen. &Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

207. Prins Wiïlem de Vyfde. — F. S. Wilhelmina P.V.O. 2 hsnn. ges. Lubeek, ruiterportretten van prins en prinses, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

208. —. 2 hsnn., soldaten, op naam Lohuyzen coll. ; 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

209. —. 1 hsn., Jezus aan het Kruis, 5. A.v.G., coll. Fries Gen., e. a.

210. Kunstmatige ligchaams-oefeningen te paard en op de koord. 4 hsnn., kunstenmakers, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn. of A. v. Gen.), coll. Waller G 2.

211. Krygsverrigtingen. — Voetvolk. 4 hsnn., 29 solda­ten, 4. z. a. (Glen. & Zn.),coll. Folkl. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

212. Krygsverrigtingen. — Artillerie. 4 hsnn. militairen, 4. z. a. (Glen. & V. Gen. of Glen. & Zn.), coll. v. Heurck, Waller G 2, e. a.

213. Onderscheidene vogelen. — Différents oiseaux. 16 hsnn., vogelen, 5. A.v.G., coll. y.

214. Voorstellingen uit het dierenrijk. 16 hsnn., dieren, 4. z. a. (Glen. & Zn.), coll. Folkl. Mus. Antw., Waller G 2, e. a.

 

 

p. 147

 

Isaak  en  Barent  Greve

 

Isaak Greve „kunstverkoper" werd ingeschreven in het boekverkopersgilde op 10 maart 1732 3. Waar hij werkzaam was vermeldt hij zelf op zijn prenten : „'t Amsterdam by Ysack Greve bove de beurs by 't Schermschool in de Kas N° 7".

Barent Greve, vermoedelijk zoon van Isaak, was eveneens werkzaam te Amsterdam, en wel van 1745 tot 1751 4.

 

Prentlijst

6. Nietigheid van 's Mensen leven. Kopergravure met 20 afb., bijbelse taferelen e. a. met spreuken en gezegden die een anagram vormen (christelijk abc), coll. N.O.M.

—. —. Kopergr. met 8 afb. ges. B. Greve, bijbelse taferelen uit het N. T., coll. Waller 2, Sterckshof.

—. —. Kopergr. met 16 afb. ges. Y. Greve, historische taferelen, coll. Waller 2.

—. —. 2 kopergr. ges. B. Greve en Ysack Greve, op elke gravure 4 afb., op de eerste 4 tafer. van het N. T., op de tweede de trap des ouderdoms, der patriarchen, van de oudste mensen, van de 12 apostelen, coll. Waller 2.

 

_____________

3 Gemeentearchief Amsterdam nrs. 65-66, Gildeboek, blz. 140. — 4 Waller, Biogr. Woorden!}., blz. 448.

 

p. 147

 

R. Van  Groenenbergh te  Groningen

 

IN de collectie Waller is er één prent bewaard voorzien van het adres „te Groningen, by R. van Groenenbergh".

Deze Rudolph van Groenenbergh, zoon van Jannes van Groenenbergh, boekverkoper te Gro­ningen, werd aldaar gedoopt op 7 september 1784 1, en vestigde zich in mei 1808 als boekbinder en boekverkoper aan de Vismarkt, Litt. C, nr 204 2. Het is niet uitgesloten dat onderstaande prent, Op naam Van Groenenbergh, een uitgave zou geweest zijn van een andere firma en dat R. van Groe­nenbergh voor deze prent enkel als wederverkoper zou zijn opgetreden.

 

Prentlijst

—. Karakterschetsen van jonge Lieden. 16 hsnn., allerlei taferelen, coll. Waller 2.

_______________

1 Volgens mededeling van het Gemeentearchief Groningen. — 2 Volgens advertentie in de Groninger Courant van 10 mei 1808.

 

p. 148

 

Michiel de  Groot  en  Opvolgers  te  Amsterdam

Naast de firma Lootsman-Van der Putte was de firma De Groot de belangrijkste Nederlandse uitgeefster van volks- en kinderprenten uit de tweede helft van de iye en de eerste helft van de 18e eeuw.

Door het huwelijk van Michiel de Groot junior met Catharina Lootsman werden beide firma's aan elkander verwant. Het geslacht De Groot was ook verwant met de drukkersfamilie Blaeu, na­melijk door het huwelijk van Gysbrecht de Groot met Hendrina Blaeu.

Wat de samenstelling van het drukkersgeslacht De Groot betreft, hebben de meeste auteurs zich vergist. Ledeboer 1 vermeldt één Michiel de Groot, Dronckers 2 vermeldt er twee. Van Heurck en Boekenoogen 3 houden Gysbert de Groot voor een zoon van Michiel de Groot. Bij nader inzicht blijkt, dat er eigenlijk drie verschillende Michiel de Groots als drukkers-uitgevers te Amsterdam werk2aam zijn geweest, dat zij geen rechtstreekse afstammelingen zijn van elkander, en dat Gysbert de Groot geen zoon is geweest van Michiel de Groot.

E. Dronckers vermeldt een Michiel de Groot, werkzaam van 1643 tot 1682, en een Michiel II, werkzaam, van 1716 tot 1771. Deze Michiel I fungeert er voor twee verschillende personages : voor­eerst voor de eigenlijke Michiel I, waarvan enkele uitgaven bekend zijn: de oudste, een Arithnmtica gedateerd 1643, en eenjoiirnael van Bontekoe gedateerd 1654 4. Het is niet bekend of deze Michiel de Groot volks- en kinderprenten heeft uitgegeven. De tweede Michiel, neef van de eerste, werd geboren omstreeks 1634. Toen hij in 1657 op dricëntwintigjarige leeftijd in ondertrouw ging met Cathalina A. Lootsman, de dochter van Theunis Jacobsz. Lootsman, was hij reeds „boeckvercooper" 5. Van de volksprenten uitgegeven door deze Michiel, eigenlijk Michiel II, zijn er drie bewaard gebleven, waarvan de oudste gedateerd is 1659. Behalve een Plinius en de Seven Hoofdsonde van Willem Ogier 6, heeft Michiel de Groot junior ook volksboeken uitgegeven o. m. een Boertige Klucht Vande Saus, De Klucht Van De Bedroogen Smith, een Schat der Armen, De Gaven Van de Milde St. Marlen 7.

Na Michiels' dood — hij werd begraven op 14 october 1680 8 — geeft zijn weduwe, Cathalina Lootsman, een boek uit samen met haar neef Gysbert de Groot: De Klucht van Stijve Piet door W.D. Hooft9. Op 25 april 1683 ondertrouwde zij met Abraham van der Meer10. Volksprenten met haar firmanaam zijn niet bekend.

__________________

1 Ledeboer, De boekdrukkers, blz. 38. — 2 Dronckers, Verz. Waller. Schrijfster vermeldt in haar register op blz. 478 een Michiel de Groot (I) werkzaam 1642-1682 en een Michiel (II) werkzaam omstreeks 1716-1761. — 3 Van Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 551. Deze vergissing werd herhaald in hun werk, I.P.P.B., blz. 57. — 4 Bibl. Vcreeniging, Cartotheek Enschede. — 5 Gem. Arch. A'dam, Kerk. Huw. procl., Kleerkoopcr en Van Stockum, I, blz. 239. — 6 Carto­theek Enschedé, libl. Vereeniging.— ' Dronckers, Verz. Waller, nrs. 579, 865, 909, 950.— 8 Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 239. — 9 Dronckers, Verz. Waller, nr. 831. — 10 Gem. Arch. A'dam, Kerk. Huwel. procl., Kleerkooper en Van Stockam, I, blz. 239.

 

p. 150

 

Een vijftal jaren na Cathalina's tweede huwelijk werd er een compromis gesloten tussen haar en haar tweede echtgenoot enerzijds en Gysbert de Groot anderzijds1. Dit compromis laat veronder­stellen dat er al enige tijd moeilijkheden gerezen waren tussen beide partijen. In dit compromis werd overeengekomen dat Gysbert samen met zijn zuster de helft van de zaak zou overnemen, meer ge­specificeerd : ,,de helft van de winckelwaren bestaende in boecken papieren, de helft van de cooperc plaaten, houten figuren, recht van kopiën, privilegiën en boekschulden".

Gysbert de Groot was de zoon van een glazenmaker uit de Korsjessteeg die, bij zijn overlijden in 1667, aan zijn weduwe en zijn vier minderjarige kinderen geen rode duit naliet. Gysbert, die toen een jaar of zeven was, werd bij zijn oom Michiel de Groot in huis genomen. Zijn financiële positie verbeterde, nadat hij samen met zijn zuster en halfbroers 1600 gulden had geërfd van zijn grootoom Michiel de Groot. Hij leerde het drukkersvak bij zijn oom Michiel, en woonde nog bij zijn tante, toen hij op 23 november 1684 in ondertrouw ging met de negentienjarige Hendrina Blaeu 2.

Uit het fonds van Gysbert de Groot zijn slechts twee prenten bewaard, waarvan de ene, met de afbeelding van 9 vogels, gedateerd is 1691, en de andere met „land- en zeegezigten" gesigneerd is L.B.M., een signatuur die later herhaaldelijk voorkomt op de prenten van de opvolgers van G. de Groot. Vier jaar slechts, van 1688 tot 1692, bleef Gysbert aan het hoofd van dit bedrijf. Hij overleed in april 1692 3. De zaak werd voortgezet door zijn weduwe, Hendrina Blaeu. Van de prenten gedrukt op naam van „De Weduwe van Gysbert de Groot, op de Nieuwen Dyck, tusschen de twee Haarlem­mer Sluyssen" zijn ook zeer weinig exemplaren bewaard gebleven. Er zijn ons slechts zeven prenten bekend gedrukt op deze firmanaam, o. m. een herdruk van de „land- en zeegezigten" en een geda­teerde prent (1717). Daarentegen zijn er heel wat boeken, waaronder talrijke volksboekjes en school­boekjes, bewaard die gedrukt zijn op deze firmanaam 4. Deze boeken zijn gedateerd van 1694 tot 1717. De weduwe De Groot onderhield ook relaties met de Antwerpse drukker Joannes van Soest, die voor haar drukte De Capucyn van Schotland 5. Hendrina Blaeu onderhield ook nauwe relaties met de opvolgster van de firma Lootsman, de firma Van der Putte. Op 5 april 1700 werd voor notaris J. Boots een „Bybel-Compagnieschap" gesloten tussen Abraham van der Putte, Jan Appelaer (Utrecht) Pieter van Ryschoten (ook een uitgever van kinderprenten, waarvan slechts één enkel exemplaar bewaard is gebleven), Anthony Haselbroeck, Johannes Schodt en Anthony van Dam, deze laatste met procuratie namens Hendrina Blaeu 6.

Van 1719 af tot 1724 verschijnen de uitgaven van de firma De Groot met adres „Erven van de Wed. Gysbert de Groot en Anthony van Dam, Boekverkoper op den Nieuwen-dyk inde groote Bybel". In het boekenfonds vinden wij naast herdrukken van de werken van Cats en een Chronyk van de geschiedenis in Holland, Zeeland, Vriesland en Utrecht (1719), voorheen uitgegeven door Casparus Lootsman (1711) en later (1776) herdrukt door J. Kannewet en in 1802 nogmaals door J. Bouwer en de Wed. J. Ratelband, ook volksboekjes alsjaakje met zijn fluitje 7. Uit de jaren van het compagnon­schap met Anthony van Dam zijn een twintigtal prenten bewaard, waarvan één met dierenfabels, gedateerd 1721, en een andere met als onderwerp „De Franze Tyrany" gedateerd 1724. Bij de ge-

____________________-

1 Ibid., blz. 241. — 2 Ibid., I, blz. 240-241. — 3 Ibid., I, blz. 242. — 4 Dronckers, Verz. Wallcr, nrs. 304, 548, 890, 1345, 1491, 1560, 1618, 1730, 1795, 1873. Het Boek, ie jg., blz. 370, 130 jg. blz. 190. Catal. Boekenoogen, blz. 3, 5, 41, 42. — 5 Bibl. Vereeniging, Cartotheek Enschedé : — De Capucyn van Schotland... geluckige zending naar Engelant en Schotland... Antwerpen J. v. Soest voor Wed. de Groot boeckverkoopster op de Nieuwendijk 1701. — 6 Cfr. J.W. Enschedé, De voorgeschiedenis van de Nederlandsche Bijbelcompagnie, Het Bock, 1914, blz. 283 vlg. — ' Dronckers, Verz. Waller, nrs. 405, 406, 407, 408 en 753. Uit de tijd van het compagnonschap met A. van Dam dateren ook een drietal herdrukken v ai werken vanjacob Cats Huwelyk (1720), Spiegel van den ouden en nieuwen tijd (1722) en 's Werelds begin, midden, eynde (1724). E. Dronckers, nrs. 390, 391, 392.

 

signeerde prenten is er één, een dierenprent, van de reeds vermelde L.B.M., en een prent met fabelen van Esopus, gesigneerd M.A.V.

Van 1725 afvinden wij geen spoor meer van Anthony van Dam en wordt de zaak tot 1738 voortgezet op naam van de „Erven van de Wed. Gysbert de Groot". Wie waren deze erven? Het is bekend dat Gysbert vijf kinderen had, waarvan er drie jong gestorven zijn (in 1678, 1690 en 1695) en twee dochters : Cornelia, geboren in 1685, en Catharina, geboren in 1688. Deze laatste huwde met Dirk Rynders en stierf kinderloos in 1729. Van Cornelia weten we dat zij op 23 Mei 1733 continuatie verkreeg van een octrooi, eertijds in htet bezit van haar moeder. Op 31 december van hetzelfde jaar maakte zij bekend, dat de boekwinkel van „de Nieuwe-Dyk, op de hoek van de Engelse steeg", verhuisd was naar een ander pand in dezelfde straat, twintig huizen dichter naar de Dam toe1. Uit

 

STAMTAFEL VAN HET DRUKKERSGESLACHT DE GROOT

______________

1 Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 242-243.

 

p. 152

 

deze jaren (1725-1738) zijn ons 26 prenten bekend, waarvan een paar reeds vroeger uitgegeven waren door Gysbert de Groot of zijn weduwe. Als graveur van enkele van deze prenten vinden we de reeds twee maal vermelde L.B.M, met de bekende haan waarvan het houtblok via Kannewet, Stichter en Noman in het bezit gekomen is van de firma Brepols te Turnhout, alsook een monogrammist die signeert WH. Naast deze prenten gaven de Erven van de Weduwe Gysbert de Groot ook talrijke volksboeken uit, waarvan we hier enkel vermelden : De beroemde Historie van Floris en Blanchefleur, De Wonderlijke Reyse van Jan Mandevyl en Een schoone historie van Fortunatus Borsel.

Cornelia de Groot was gehuwd met Pieter Keur uit Dordrecht. Hun zoon, geboren omstreeks 1713, werd naar zijn grootvader ook Gysbert genoemd en voerde later de naam Gysbert De Groot-Keur. Onder die naam treedt hij, in 1738, in het Amsterdamse boekverkopersgild 2. Van 1738 af ver­schijnen de uitgaven uit het fonds De Groot met adres „Gysbert de Groot-Keur, boekverkooper op de Nieuwcn-dyk, het derde huys van de Arm-steeg, in de Groote Bybel". Het volksboek Helena van Constantinopel, verschenen met dit adres, is gedateerd 1738; het laatste ons bekende boek met dit adres Het Evangelische Vis-net, gedrukt te Antwerpen voor Gys. de Groot-Keur, is gedateerd 1756 3. Van de gedateerde prenten, verschenen met dit adres, is de oudste van 1739, met afbeeldingen van militairen, de jongste van 1754 met een afbeelding van „De Prins van Frieslant, Erf-Stadhouder". Bij het dertigtal prenten op naam van De Groot-Keur zijn er vier van de monogrammist WH. De prenten uit het fonds De Groot zijn niet genummerd, maar bij de prenten op naam van Gys. de Groot-Keur zijn er vier gemerkt met de letter K en een volgnummer: K n, K*26, K*7Ó, K 94. We weten dat een belangrijk deel van het fonds De Groot overgegaan is naar het fonds Kannewet. K *7Ó (Tetjeroen) en K 94 (spinnende varkens) komen ook voor in het fonds Kannewet met hetzelfde volgnummer. Wij vermoeden dus dat deze prenten gedrukt zijn door Kannewet op naam van De Groot-Keur, zoals Kannewet zulks ook gedaan heeft voor de Erven van Hendrik van der Putte.

Vier geslachten hebben, gedurende honderd jaar ongeveer, het fonds van De Groot in stand ge­houden.

Het fonds De Groot en het fonds Lootsman zijn de enige 17e-eeuwse fondsen waarvan een min of meer belangrijk gedeelte bewaard gebleven is. In het fonds De Groot zijn bovendien verschillende prenten bewaard, gedrukt met houtblokken van16e-eeuwse of vroeg-17e-eeuwse uitgevers. Dit geldt voor de Hoornkruiper (Michiel de Groot), de Ark van Noach (Wed. Gysb. de Groot), het Luilekker­land (Erven Wed. Gysb. de Groot), de „Ses Nederlandse Bataviers" (Gysb. de Groot-Keur) en ver­schillende andere.

Behalve de enkele prenten bewaard op naam van Lootsman, zijn er in het fonds Conynenberg-Van der Putte nog wel andere16e-eeuwse prenten te vinden, maar dat fonds is toch vooral karakteris­tiek voor de 18e eeuw. Het fonds De Groot daarentegen is meer representatief voor de17e-eeuwse Nederlandse prentkunst.

Enkele prenten uit het fonds De Groot zijn gesigneerd : L.B.M, en WH. We weten dat het fonds De Groot, of het belangrijkste gedeelte van dit fonds, successievelijk in het bezit gekomen is van de uitgeTers Kannewet, Stichter en Noman. Ook in deze jongere fondsen vinden we verschillende prenten gesigneerd L.B.M, en WH. Enkele hiervan kennen we reeds uit het fonds De Groot, maar van de prenten nrs. 7, 15, 18, 20, 46 uit het fonds Kannewet en de prenten nrs. 407 en 429 uit het fonds Noman, alle gesigneerd WH, zijn geen uitgaven bewaard uit het fonds De Groot, evenmin als van de prenten Kannewet nrs. 87, 95 en Noman nr. 162 gesigneerd L.B.M. Toch menen we met vrij

____________________

1 Dronckers, Veiz. Waller, nrs. 734 en 1147. Catal. Boekenoogen, blz. 10. — 2 Kleerkooper van Van Stockum, I, blz. 243. — ! Tijdschr. Boekw., XIII, blz. 200.

 

p. 154

 

grote zekerheid te mogen aannemen dat al de prenten, gesigneerd L.B.M, en WH, oorspronkelijk deel hebben uitgemaakt van het fonds De Groot.

In het fonds Kannewet vinden we ook verschillende afdrukken van lye-eeuwse, niet gesigneerde blokken, die ons reeds bekend zijn uit het fonds De Groot. Het is dan ook niet onwaarschijnlijk dat talrijke andere lye-eeuwse platen uit het fonds Kannewet eveneens uit het fonds De Groot zijn overgenomen.

Bij de prenten uitgegeven op naam van De Groot zijn reeds de belangrijkste genres vertegen­woordigd die in de latere volks- en kinderprenten zullen voorkomen : bijbelprenten, historische prenten, satirische prenten zoals de afbeeldingen van „De Nieuwe Verkeerde Wereld" en „Het Lui­lekkerland", mythologische prenten, prenten met spreekwoorden, met dieren, met de verhalen van Krelis en Maartje van Oostzaan, van Jan de Wasser, van Tetjeroen en Steven van der Klok; morali­serende prenten en allegorische prenten naast prenten met ruwe boertige voorstellingen. Alles samen zijn dit nog meer volksprenten dan kinderprenten. Er zijn nog geen prenten bij met kinderspelen, nog weinig didactische prenten of prenten met ambachten, beroepen, vreemde volkeren enz., onder­werpen die in de tweede helft van de 18e eeuw een belangrijke plaats zullen innemen.

 

Prentlijst

In onderstaande lijst zijn de prenten op naam van Michiel de Groot (1657-1680) gemerkt : 1 M.d.Gr.; — deze op naam van Gysbert de Groot (1683-1692) : 2. G.d.Gr.; — deze op naam van de Weduwe van Gysbert de Groot (1692-1719) : 3. Wed. G.d.Gr.; — deze op naam van de Erven van de Wed. Gysbert de Groot en Antony van Dam (1719-1724) : 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D.; — deze op naam van de Erven van de Wed. de Groot (1725-1738) : 5. E. Wed. G.d.Gr.; — deze op naam van Gysbert de Groot-Keur (1738-1767) : 6. G.d.Gr.K.

Op één uitzondering na zijn de uitgaven De Groot niet genummerd, we hebben ze alfabetisch gerang­schikt naar de titels, hierbij geen rekening houdend met het lidwoord.

De prenten gemerkt met de letter K, welke vermoedelijk tot het fonds Kannewet behoren hebben we achteraan geplaatst.

 

3. De Zee-Monsters. 12 hsnn., vissen en andere waterdieren, 3. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. Afbeelding der voornaamste Heydensche Goden en Godinnen. 16 hsnn., mythologische figuren, 3. Wed. G.d.Gr., coll. Waller 2.

—. Afbeelding van de Geboorte / Lijden en Sterven] van de Saligkmaecker der Weereld. 36 hsnn., 3. Wed. G.d.Gr., gedat. 1717, coll. x.

—. Besiet alhier 5 soete Jeugd | hoe prijsselyk dat hier is de Deugd. 18 hsnn., allegorische figuren, 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x; 6. G.d.Gr. K., coll. x, Z.

—. Bybelschefiguren van het Nieuwe Testament. 16 hsnn., ichsn.: „'t Lam Gods door teedre zucht genoopt, || wordt door Joannes hier gedoopt", 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D. en 5. E. Wed. G.d.Gr. coll. x; 6. G.d.Gr.K., coll. Z.

—.Bybelsche Figuren van het Oude Testament. 16 hsnn., ie hsn. : „De Slang geteelt uyt Sondig Stof, || Verleyt onse Ouders / in den Hof...", 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. v Kuyk; 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. Waller 2; 6. G.d.Gr.K., coll. x, Ottema.

—. Bybelsche Figuren van het Oude Testament. 16 hsnn., ie hsn.: „Ziet Samson heeft door groote Kracht, || Stads Deuren op een Berg ge­bracht...", 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D. en 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Dees Dieren van verscheijden Aerd, Dogh yder geldt maer na sijn waerd. 24 hsnn., dieren, 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. Waller 2; 5. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. Dese Vogels die gy siet | En singen noch en krayen niet. 9 hsnn., 2. G.d.Gr., gedat. 1691, coll. x.

—. Die met gemack sijn kost wil winnen / Die set sijn Vaerkens aen het spinnen, 1 hsn., spinnende varkens, sociaal-politieke satire, 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Dit is de Kroon-Princes uyt 't Huys van Groot-Brittangien. 1 hsn., 6. G.d.Gr.K., coll. Waller 2.

—. Dit is 't Geselschap na de zwier; Men singt, men pronkt, men maekt goet Gier. 24 hsnn., allerlei personages : mannen en vrouwen die musice­ren, wandelen, drinken, roken, 5. E. Wed. G.d.Gr., gedat. 1732, coll. Z.; 6. G.d.Gr K., gedat. 1742, coll. x.

—. Dit zijn Leeringe der Philosophen / Daarvan gy moet weeten | Dat sy meest hebben geleert / De matigheyt niet te vergeeten. 8 hsnn. ges. WH, 6. G.d.Gr.K. gedat. 1742, coll. x.

—. Dit zijn Rare Snaakse guuren, Daar de Jeugd niet om zal truuren. 24 hsnn., Rubbert Janse en zijn Trijn, 6. G.d.Gr.K. gedat. 1738, coll. x.

—. Eusopus leert alle dieren / Dat yder sal leven in goede manieren. 24 hsnn. ges. M.A.V., 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. Ey siet dees Actie-Handelaers | De een krijg 't ruytn d'ander schaers. 24 hsnn. 6. G.d.Gr.K., coll. Fries Gen.

—. De Franze Tyranny in Nederland bedreven, Ziet men hier afgebeeld en uyt-gedrukt naar 't Leven. 16 hsnn., 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D. gedat. 1724, coll. x; 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. Waller 2; 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. De Geboorte, Van den Zaligmaker Jezus Christus, uyt de Maaget Maria. 8 hsnn. ges. WH, 5. E. Wed. G.d.Gr. gedat. 1725 en 1731, coll. x; 6. G.d.Gr.K., gedat. 1742, coll. Z.

—. Genesis aen het VII Capittel. 1 hsn., ark van Noach, 3. Wed. G.d.Gr., coll. x; 5. E. Wed. G.d.Gr. en 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Georgië De 1 ]| Koning van Engelant. 1 hsn., koning te paard, zonder naam v. uitgever, coll. x.

—. (herde)ninnen met hoopen / Komt Je... 36 hsnn., landelijke taferelen, 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. x.

—. Hier hebje 't Leven en Bedrijf || Van Jan de Wasser en zijn Wijf. 24 hsnn. ges. WH, 6. G.d.Gr.K., coll. Waller 2.

—. Hier hebt ghy Jonge Lien, Vogels, Uyl, Kat en Nest te sien. 4 hsnn., 6. G.d.Gr.K., coll. x

—. Hier is al weer wat nieus voor u Kinders in dese Prent / Van Jan van Spanje en Trijn Salie is 't heel pertinent. 24 hsnn., 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. Hier staan de Boomen met Vruchten behangen: Daar Vryers en Vrysters naa verlangen, 1 hsn., vrijsterboom, 5. E. Wed. G.d.Gr. gedat. 1727 en 1736, coll. x; 6. G.d.Gr.K. gedat. 1743, coll. Z.

—. Hier staan heel cierlyk afgeprent, Vier Vogels wel al bekent: De werelt door gepresen, Naar schoonheyt, moed, en wakkerheyt, Kunt gij ordentlyk leesen. 4 hsnn., pauw, haan, kalkoen, zwaan, 5. E. Wed. G.d.Gr. en 6. G.d.Gr., coll. x.

—. Hier zietge o jonge jeugdt! veel Dieren afgebeeldt: Ey zie hoe elk in aardt, en eigenschap verscheelt. 4 hsnn. ges. L.B.M., leeuw en olifant, apen, paard en koe, kat en hond, 4. E. Wed. G.d.Gr. v.D., coll. x; 6. G.d.Gr.K., coll. Z.

—. Hier ziet ge o Jeugt in vier getije, Het vlugge Jaar ten einde glije. 4 hsnn., de vier jaargetijden, 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. Z.

—. Hier ziet ge o jonge Jeugt het geen uw oogen streelt / De Koninklijke Jagt heel konstig afge-beelt. 8 hsnn., 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Hier ziet gy afgebeeldt | o jeugt! Heldt Paulus leeven; Die u een voorbeeldt strekt / om Hemel-waardts te streeven. 16 hsnn., 4. E. Wed. G.d. Gr.v.D., coll. x; 5. A. Wed. G.d.Gr., coll. Z.; 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Hier ziet gy Poesjenelles leven, Zoo u dees Printen te kennen geven. 18 hsnn., 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. x.

—. Hier ziet gy van verscheyde Stof, 't Begin is fin maar 't End is Grof. 12 hsnn. ges. WH, allerlei boertige personages en toestanden, 6. G.d.Gr. K. gedat. 1743, coll. Waller 2.

—. In Land- en Zee-Gesigten hier, Wilt daar in scheppen U playsier. 8 hsnn. ges. L.B.M. : 4 afb. landbouw en veeteelt, 4 visvangst en zeevaart, 2. G.d.Gr., coll. Fries Gen.; 3. Wed. G.d.Gr., coll. x; 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. BK..

—. Jeugd Spiegeld uw aan dese Kat / en wilt geen quaat doen leeren / Soo raakt gij niet in groot ver­driet | en sult dees straf afkeeren. 4 hsnn., strijd tussen de kat, de muizen en de kippen, 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., gedat. 1721, coll. x.

—. De Jeugt wert hier gestigt / Door 't werk in tucht gehouwen | Gelijk men daaglijks ziet van 't Doo-pen of tot Trouwen. 48 hsnn., van dopen tot trouwen, 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. N.O.M.

—. Jongens | ey siet dees Vryasie aan | van Crelis en Maertje van Oossaan. 16 hsnn., 5. E. Wed. G.d.Gr. en 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Kind're hier gy voor uw siet || 't Leven van ons Klaas en Griet. 8 hsnn., 4. E.Wed. G.d.Gr.v.D., coll. Waller 2.

—. Jongens wilje vreugd vermeeren / Wilt in dese Print studeren, Want het is van Tetjeroen / Die eenyder kon voldoen... 8 vss. 24 hsnn., 6. G.d. Gr.K., coll. Fries Gen., x.

—. Kindren siet dees Vogels aan / en wilt uw vlijd pronkt, men maekt goet der. 24 hsnn., allerlei personages : mannen en vrouwen die musice­ren, wandelen, drinken, roken, 5. E. Wed. G.d.Gr., gedat. 1732, coll. Z.; 6. G.d.Gr K., gedat. 1742, coll. x.

—. Dit zijn Leeringe der Philosophen / Daarvan gy moet weeten / Dat sy meest hebben geleert / De matigheyt niet te vergeeten. 8 hsnn. ges. WH, 6. G.d.Gr.K. gedat. 1742, coll. x.

—. Dit zijn Rare Snaakse guuren, Daar de jeugd niet om zal truuren. 24 hsnn., Rubbert Janse en zijn Trijn, 6. G.d.Gr.K. gedat. 1738, coll. x.

—. Eusopus leert alle dieren / Dat yder sal leven in goede manieren. 24 hsnn. ges. M.A.V., 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. Ey siet dees Actie-Handelaers / De een krijg 't ruym d'ander schaers. 24 hsnn. 6. G.d.Gr.K., coll. Fries Gen.

—. De Franze Tyranny in Nederland bedreven, Ziet men hier afgebeeld en uyt-gedrukt naar 't Leven. 16 hsnn., 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D. gedat. 1724, coll. x; 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. Waller 2; 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. De Geboorte, Van den Zaligmaker Jezus Christus, uyt de Maaget Maria. 8 hsnn. ges. WH, 5. E. Wed. G.d.Gr. gedat. 1725 en 1731, coll. x; 6. G.d.Gr.K., gedat. 1742, coll. Z.

—. Genesis aen het VII Capittel. 1 hsn., ark van Noach, 3. Wed. G.d.Gr., coll. x; 5. E. Wed. G.d.Gr. en 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Georgië De 1 | Koning van Engelant. 1 hsn., koning te paard, zonder naam v. uitgever, coll. x.

—. ... (herde)rwttett met hoopen / Komt Je... 36 hsnn., landelijke taferelen, 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. x.

—. Hier hebje 't Leven en Bedrijf | Van jan de Wasser en zijn Wijf. 24 hsnn. ges. WH, 6. G.d.Gr.K., coll. WaUer 2.

—. Hier hebt ghy Jonge Lien, Vogels, Uyl, Kat en Nest te sien. 4 hsnn., 6. G.d.Gr.K., coll. x

—. Hier is al weer wat nieus voor u Kinders in dese Prent / Van Jan van Spanje en Trijn Salie is 't heel pertinent. 24 hsnn., 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. Hier staan de Boomen met Vruchten behangen: Daar Vryers en Vrysters naa verlangen, 1 hsn., vrijsterboom, 5. E. Wed. G.d.Gr. gedat. 1727 en 1736, coll. x; 6. G.d.Gr.K. gedat. 1743, coll. Z.

—. Hier staan heel cierlyk afgeprent, Vier Vogels wel al bekent: De werelt door gepresen, Naar schoonheyt, moed, en wakkerheyt, Kunt gij ordentlyk leesen. 4 hsnn., pauw, haan, kalkoen, zwaan, 5. E. Wed. G.d.Gr. en 6. G.d.Gr., coll. x.

—. Hier zietge ô jonge Jeugdt! veel Dieren afgebeeldt: Ey zie hoe elk in aardt, en eigenschap verscheelt. 4 hsnn. ges. L.B.M., leeuw en olifant, apen, paard en koe, kat en hond, 4. E. Wed. G.d.Gr. v.D., coll. x; 6. G.d.Gr.K., coll. Z.

—. Hier zietge o Jeugt in vier getije, Het vlugge Jaar ten einde glije. 4 hsnn., de vier jaargetijden, 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. Z.

—. Hier ziet ge ô jonge Jeugt het geen uw oogen streelt / De Koninklijke Jagt heel konstig afge-beelt. 8 hsnn., 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Hier ziet gy afgebeeldt | o jeugt! Heldt Paulus leeven; Die u een voorbeeldt strekt / om Hemel-waardts te streeven. 16 hsnn., 4. E. Wed. G.d. Gr.v.D., coll. x; 5. A. Wed. G.d.Gr., coll. Z.; 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Hier ziet gy Poesjenelles leven, Zoo u dees Printen te kennen geven. 18 hsnn., 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. x.

top

—. Hier ziet gy van verscheyde Stof, 't Begin is fin maar 't End is Grof. 12 hsnn. ges. WH, allerlei boertige personages en toestanden, 6. G.d.Gr. K. gedat. 1743, coll. Waller 2.

—. In Land- en Zee-Gesigten hier, Wilt daar in scheppen U playsier. 8 hsnn. ges. L.B.M. : 4 afb. landbouw en veeteelt, 4 visvangst en zeevaart, 2. G.d.Gr., coll. Fries Gen.; 3. Wed. G.d.Gr., coll. x; 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. BK..

—. Jeugd Spiegeld uw aan dese Kat / en wilt geen quaat doen leeren / Soo raakt gij niet in groot ver­driet l en sult dees straf afkeeren. 4 hsnn., strijd tussen de kat, de muizen en de kippen, 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., gedat. 1721, coll. x.

—. De Jeugt wert hier gestigt / Door 't werk in tucht gehouwen / Gelijk men daaglijks ziet van 't Doo-pen of tot Trouwen. 48 hsnn., van dopen tot trouwen, 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. N.O.M.

—. Jongens / ey siet dees Vryasie aan / van Crelis en Maertje van Oossaan. 16 hsnn., 5. E. Wed. G.d.Gr. en 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Kind're hier gy voor uw siet || 't Leven van ons Klaas en Griet. 8 hsnn., 4. E.Wed. G.d.Gr.v.D., coll. Waller 2.

—. Jongens wilje vreugd vermeeren / Wilt in dese Print studeren, Want het is van Tetjeroen | Die eenyder kon voldoen... 8 vss. 24 hsnn., 6, G.d. Gr.K., coll. Fries Gen., x.

—. Kindren siet dees Vogels aan / en wilt uw vlijd vermeeren || Soo sult gy vroolijk eer gy 't weet / 't A JB | al speelent leeren. 24 hsnn., abc met dieren, 6. G.d.Gr.K., coll. N.O.M., x.

—. Kind'ren weest tog niet bevreest / als gy deese Helden leest. 16 hsnn. met volgende inschriften in de prent gegraveerd : Atlas, Alexander Magni, Romulus, Julius Caesar, Sampson, Hercules, Roelant, De Cid, Amadis van Gaule, Mahomet, Poliphemus, Cadmus, Achillius, Claeske Reus van Sparwou, Le Géant, Capit Mort, 3. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. Komt hier nu Kinder s rcyn | en lees dees Vogels al / Gy hebt met groot en kleyn / hier hondert in 't getal. 24 hsnn., grote vogelkooi, 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. x.

—. De Leering van veel Philosoophen. 18 hsnn., mythologische en allegorische voorstellingen, 6. G.d.Gr.K., coll. Waller 2.

—. Merckt wel op dees figuur en wat sy bediet : !| Sy leert houden maet in al dat men doet en siet. 1 hsn., de hoornkruiper, aantekening in inkt op de prent : 1674, 1 M.d.Gr., coll. Muller 2542; zonder naam v. uitgever, coll. x.

—. De Niewe Slagtyt. 24 hsnn., de twaalf bovenste het slachten van runderen, de twaalf onderste, het slachten van zwijnen, 4. E. Wed. G.d.Gr. v.D., coll. x.

—. De Nieuwe verkeerde Wereldt. 36 hsnn., 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x, BK..

—. Nieuw vermakelijk Leuy-Lekkerland || Daar sig de Leuijaart in bevand. 8 hsnn., 3. Wed. G.d.Gr., moderne nadruk, coll. Waller 2.

—. Nodige Gedagten. 12 hsnn., R.-K. devoties, 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. x.

—. Nu ik mijn Vyand heb gebragt geheel Confuys / || Soo stap ik onvermoeyd / weer naer mijn Boeren huys. 1 ksn. ges. L.B.M., 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. o Jongens wilt u weer vermaken, hier zijn veel rare Snaken, Sesendertig in 't getal, leest se vrij, bezietse al. 36 hsnn., volksgebruiken en bezig­heden, 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Het Oorlogschip genaamt Hollandia. 1 hsn., 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Een Oudt Man in sijn kamer sittende, spreeckt. 1 hsn, oud man die mediteert bij doodshoofd, onderschrift 24 vss. 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. x; 6. G.d.Gr.K., coll. Waller 2,

—. De Prins van Frieslant || Erf Stad-Houder, 1 hsn., prins te paard, 6. G.d.Gr.K., gedat. 1754, coll. x.

—. Sa Kinder siet dees Helden aan, Zeer Moedig op haar Paaiden voort gaan. 4 hsnn., militairen tepaard, 6. G.d.Gr.K., gedat. 1739 en 1745, coll. Waller 2.

—. Salomons Tempelen DavidsHuys. 2 hsnn., 6. G. d.Gr.K., gedat. 1743, coll. x.

—. De Ses Nederlandse Bataviers / Zijnde yder op het beste / na hare Moode / Opgepronckt. 2 hsnn., in elk drie figuren : kapitein, tamboer, vaan-drig, sergeant, musketier, pijper, 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Sie daar al weer wat nieuws / van Steeven lieve Steeven : Sa Jongens loopt en koopt / wijl sy nog is in 't Leeven. 24 hsnn., Steven de meid, 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. Siet jonge Jcught hier uyt kunt gy leeren / Hoe men in de Werclt moet verkecrcn. 16 hsnn., spreekwoorden, 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. Z.; 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. Siet Steven van der Klok : Met al zijn groote Daaden / Waarmee hy was versien / en volop mee beladen. 24 hsnn., 6. G.d.Gr.K. gedat. 1741, coll. x.

—. De 16 Staatcywagcns, die voor hare Doorluchtighe-den Mevrouw de Keur-Vorstin van Brandenburg, en Mevrouw haar Moeder de Princesse Douarière van Oranje, met de voortreffelijkste Personaadjen der Vorstelijke Huyzen van Oranje, || Anhalt en Nassau, & op de Markt vertoont zijn, en door de stad reden, toen d'Edele Groot-achtbare Heeren Burgemeesteren der Stadt Amsterdam hare Vorste­lijke Doorlnchtigheden op 't Raathuis vergaste. Door Jan Vos. 16 hsnn. met vlg. ondcrschr.: De Eendracht, Gclderlandt, Hollandt, Zeelandt, 't Sticht Uijtrecht, Vrisland, Over Ysel, Groenin­gen, Keyser Adolf, Prins Willem 1, Prins Mau-rits, Prins Hendrick, Prins Willem II, Prins Willem III, De Danckbaerheyt, 't oud-Amst-Wapen, 1 M.d.Gr. gedat. 1659, coll. Muller 21443.; ongedat. coll. Ottema en Muller 2144b.

—. Trap des Ouderdoms. 1 hsn., trap met paren, 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. Waller 2; 6. G.d.Gr. K., coll. x.

—. Trap des Ouderdoms. 1 hsn., trap met uitsluitend mannen, 6. G.d.Gr.K. gedat. 1741, coll. x.

—. Veel Snakerijen siet gij hier. En veel gediert' tot u playsier. 36 hsnn., allerlei personages en vogels, 6. G.d.Gr.K., coll. Fries. Gen.

—. De Vreyasie van Krelis en Maart je van Oosaan. 16 hsnn., 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. x, y.

—. Wie luy en lecker is / die moet na 't Leckerlandt || Die eet' er vleesch en visch / en repter hand noch tand. 1 hsn., luilekkerland, 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. Wie in het leeren schept pleysieren / Die leest dees vier-en-twintig Dieren : Die brengen elk haer letter mee / Van het geheele A JB /C. 24 hsnn., abc met dieren, 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x. (Afb. 55).

—. Een wijze vrouw besit door de genoeghsaemheydt van haer geest alle de goederen || der werelt. De Matigheydt is een vyandt der begeerte, 1 hsn., Maria en Marta, luc. X, 38-42, 1 M.d.Gr., coll. Stoffel.

—. Wilhelmus de Derde Prince van Orangien. 1 hsn., 4. E. Wed. G.d.Gr.v.D., coll. x.

—. William en Maria || Rex Brittannia. 1 hsn., Willem III en Maria Stuart, elk in Bloemen­krans, 5. E. Wed. G.d.Gr. ged. 1729, coll. Ottema.

—. —. 4 hsnn. met vlg. opschr. : „Den Avond­stond', Armoed in verstant, Bankroetier, Bedrogh", 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. Ottema

—. —. 4 hsnn. in bloemenkrans, „Bekeeringh, Bystant, Bevalligheyt, Blint in 't Verstant", 6. G.d.Gr.K., coll. x, Z.

—. —. 1 hsn., boom met twee wapenschilden, aan elke zijde een tamboer, 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. —. 4 hsnn., hen met kuikens, haan, hond en kat met muis in de muil, 5. E. Wed. G.d.Gr., coll. x.

—. —. 2 hsnn., os en kameel, 6. G.d.Gr.K., coll. x.

—. —. 48 hsnn., ruiters, coll. y. kil— . 4 hsnn. ges. WH, vorsten : „Hertog van Marlenburg, Hertoginne van Marlenburg, De Keurvorst van Beyeren, Den Dolphyn van Vrankrijk", 6. G.d.Gr.K., coll. N.O.M.

*K26. De Jeugd die Trap voor Trap / wordt aangezet in 't Leeren / Vind hier door zoete scherts / haar Leer-lust te vermeeren. 20 hsnn., spreekwoorden, 6. G.d.Gr.K., coll. Waller 2.

*K76. jongens wilje vreugd vermeeren / wilt in dese print studeren; want het is van Tetjeroen / die yder kon voldoen. 24 hsnn., 6. G.d.Gr.K., coll. Fries Gen.; zonder nr., coll. Fries Gen., x.

K94. Hier ziet men de Varkens haspelen en Spinnen || Om zo haar zobere kost te gewinnen, 1 hsn. gereproduceerd bij Van Heurck en Boeken-oogen, 1 P.P.B., blz. 43.

 

p. 158

 

Het  fonds Van  der  Haeghen  te  Gent

in het folkloremuseum te Gent zijn tweeëndertig houtblokken bewaard welke in vorige eeuwen gediend hebben voor het drukken van volksprenten, speelkaarten, nieuwjaarswensen en een drie-koningenkroon. Deze verzameling is bekend onder de naam : het fonds Van der Haeghen, omdat zij afkomstig is van de Gentse drukkersfamilie Van der Haeghen die deze houtblokken omstreeks 1865 verkocht heeft aan het Gentse stadsbestuur 1.

De meeste van deze houtblokken dateren uit het begin van de 18e eeuw. Voor welke uitgever werden deze blokken gegraveerd? Dit is niet met zekerheid te achterhalen.

I. Van der Haeghen en zijn voorganger D.J. van der Haeghen, waren uitgevers van de Gazette van Gent. Deze laatste had de zaak overgenomen van zijn oom J. Bogaert, die op zijn beurt, in 1804, de Gazette van Gent en de drukkerij overgenomen had van de weduwe van J.E. van der Schueren. Gaan. we na welke de vorige drukkers waren van de Gazette van Gent, dan ontmoeten we de namen Judocus Begyn (1761-1794), Michiel de Goesin (1749-1761), PJ. Vereecken (....-1749), F. en D. van der Ween (....-1733), Michiel Graet (1713-1720), Maximiliaen Graet (1667-1713) 2.

Het is mogelijk, maar in het geheel niet zeker, dat de vroegere eigenaars van de Gazette van Gent ook eigenaars geweest zijn van de bewaarde houtblokken. Namen als deze van Judocus Begyn en. Michiel de Goesin, drukkers die talrijke volksboeken en ook driekoningenbrieven hebben uit­gegeven 3, rruken deze veronderstelling zeer aannemelijk.

 

Er is slechts een enkele originele prent bewaard gedrukt met een van deze houtblokken en dan nog zonder naam of drukkersadres1. Kort nadat bedoelde blokken in het bezit gekomen waren van de ad Gent werden er enkele afdrukken van gemaakt. Een bijna compleet stel van deze afdrukken bevindt zich in de collectie Waller van het Rijksprentenkabinet te Amsterdam.

Van geen enkel met naam bekende Vlaamse uitgever van v66r de 19e eeuw, zijn meer dan twee of drie volks- of kinderprenten bewaard. Het fonds Van der Haeghen dat enkele tientallen hout-' blokken omvat is dan ook van bijzonder belang. Naast vele 18e eeuwse blokken, waarvan enkele .gedateerd zijn, zoals de geschiedenis van Tijl Uilenspiegel (1724), zijn er andere als de „floskaartjes" 1 en de portretten van vorsten waarbij het portret van Frederik Hendrik, prins van Oranje, die onge­twijfeld afkomstig zijn uit de 17e eeuw. Dit is ook het geval voor enkele godsdienstige prenten uit dit fonds.

Deze blokken afkomstig uit verschillende periodes zijn onderling ook zeer verschillend van karakter. Naast de artistieke gravures voorstellende Sint-Anna te Bottelare en een Onze-Lieve-Vrouw , met vruchtenkorf treft men een onbeholpen, naïeve maar toch expressieve houtsnede aan van Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkrans. Naast blokken met Vlaamse inschriften hebben we hier ook een paar prenten met Franse inschriften.

In onderstaande lijst hebben we, omwille van het belang van dit fonds, het formaat van de blok-, ken vermeld en sommige hiervan meer uitvoerig beschreven dan in dit werk overigens gebruikelijk is.

 

Prentlijst

Slechts enkele oorspronkelijke afdrukken zijn bekend.

—. —. 1 hsn. 32 X 24 cm, Sint-Rochus met engel en hond, versierde omlijsting, coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 36 X 28 cm, Christus aan het kruis, Maria en Johannes, omlijst met emblemen van de passie, coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 35,5 x 28 cm, Gekroonde Lieve Vrouw, met gekroond Jezuskind op de schoot, aan haar voeten een vruchtenkorf, boven 't hoofd van Jezus de H. Geest onder de gedaante van een duif in stralenkrans, rechts boompje, coll. Waller 3.

—. S. Anna tot Botelaer. 1 hsn. 36 X 22 cm, voorstel-•ling van „Sint-Anna ten drieën", Sint-Anna draagt Onze-lieve-Vrouw op de arm, welke op haar beurt het Christus-kind draagt, Sint-Anna heeft in de andere hand een appel. Onderschrift : S. Anna is de bot || Maria is de blom En jesus is de vrucht, || der maeghden Bruydegom. Coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 36 X 25 cm, Onze-lieve-Vrouw van de Carmel in de kruin van een boom, omkranst met 15 medaillons, voorstellende de mysteriën van de Rozenkrans, links en rechts de H. Teresia en Sint Jan van het Kruis, aan de voet van de boom afbeelding van de hel. coll. Waller 3.

—. 1 hsn. 3 3 X 26 cm, Lieve Vrouw met in rechterhand scepter en op de linkerarm Jezuskind met wereldbol, boven haar hoofd de H. Geest als duif in stralenkrans en 2 engelen met lauwerkrans, links kerk, enkele huizen en bedevaarders, rechts kerk en kapel, omlijst met versierde portiek, coll. Waller 3. (Afb. 56.)

—. 1 hsn. 3 5 x 26 cm, Christus aan het kruis, aan de voet van het kruis ridder in i6e-eeuwse klederdracht, katafalk met brandende kaarsen, geheel onderaan over de gehele breedte van het blad lijk volledig ingewikkeld in wade; links en rechts van het kruis zijn, vermoedelijk later, twee kleinere houtsneden ingewerkt met teksten van een „Ghebedt des avonds" en „Oefeningen des morgens", versierd met de zinnebeelden van de vier evangelisten, coll. Waller 3.

—. 4 hsnn. elk 16 X 12 cm, 1. Christus aan het kruis met Maria, Johannes en Maria Magdalena aan de voet van het kruis.

— 2. Engel met weeg­schaal in linkerhand, houdt met rechterhand dui­vel in bedwang met kruis in de vorm van lans.

— 3. „N. Dame de Liesse", tekst ingegraveerd in de plaat. — 4. „Notre Dame de Foy", tekst in de plaat gegraveerd, coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 33,5 X 27 cm, floskaartjes, 36 afb. gemerkt met nummers en namen, coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 35,5 X 28,5 cm, afb. van leurders met hun straatroepen, coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 35,5 X 28,5 cm, kopie van vorige plaat, coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 36,5 X 29 cm, 16 afb. van soldaten waarvan twee met vlag, een met drie leliebloe­men, de andere met drie katten, coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 36,5 X 29 cm, kopie van vorige plaat, geen afdruk bekend.

—. —. 1 hsn. 31 X 26 cm, 20 afb. van soldaten, een draagt vlag met adelaar, coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 32,5 X 26 cm, 20 afb. van soldaten, ruiterij, twee reeksen van elk 10 afb. elke reeks gemerkt van 1 tot X, coll. Waller 3.

—. Misère de la Gairre, 1 hsn. 37,5 X 30 cm, 20 afb. van militaire taferelen, Franse onderschriften in zeer gebrekkige spelling, coll. Waller 3 ; originele uitgave, coll. v. Trappen.

—. —. 1 hsn. 38 X 29,5 cm, 30 afb. van soldaten, voetvolk, franse benamingen, coll. Waller 3.

—. De Boere-Kermis. 1 hsn. 36 X 28,5 cm, 24 kermis-taferelen met onderschriften (reprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 162), coll. Waller 3.

 —. Den Ghendtschen Ommeganck. 1 hsn. 35 X 28 cm, 24 taferelen van de Gentse Ommegang uit het begin van de achttiende eeuw met onderschriften (reprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 170), coll. Waller 3.

—. Anno - De Klughteghe Historie van Uylenspieghel -MDCCXXIII. 1 hsn. 38 X 26 cm, ges. 1.C.I.(e-gher), 30 taferelen, coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 26,5 X 35,5 cm, 30 afb. van Spreek­woorden, (afb. 136), coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 36 X 29,5 cm, 24 afb. van circusspelen met onderschriften, coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 38 X 26,5 cm, 24 afb. van vorsten te paard, met onderschriften (nr. 12 „De Paus van Romen te Paard", nr. 19 „Syn Hoogheyt Fre-derik Hendrik"), coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 37 X 31 cm, 30 afb. van allerlei voor­werpen, personages en bezigheden, met onder­schriften (patriot, harnas, os braden, luchtbal), coll. Waller 3.

—. —. 1 hsn. 36 X 29,5 cm, 9 afb. van vorsten, Franse onderschriften, originele afdruk coll. Boerma

—. —. 1 hsn. 34 X 30,5 cm, 15 afb. van adellijke of vorstelijke personages, geen afdruk bekend.

—. —. 1 hsn. 36 X 29 cm, 8 afb. van bedelaars en muzikanten in klederdracht van omstreeks 1600, met onderschriften, geen afdruk bekend.

—. —. 1 hsn. 36,5 X 26,5 cm, 8 afbeeldingen : één muzikant en zeven koorddansers, geen afdruk bekend.

 

_________________-

1 F. van der Haeghen, Bibliographie Gantoise, 7 dln., Gent 1858-1869, V (1865), blz. 472. — 2 Van der Haeghen, a. w., zie delen III, IV en V op geciteerde namen. — 3 Zie Dronckers, Verz. Waller, voce Begyn. Van Heurck en Boekenoogen, I.P.P.B., blz. 168, Ch. de Goesin.

 

p. 160

 

  1. Hand  te  Alkmaar

Van  J. Hand, boekdrukker en boekverkoper in de Houttilstraat, over de Kaasmarkt te Alkmaar, werkzaam van 1791 tot 18601, is slechts één prent bewaard. De houtsneden van Hendrik Numan, gebruikt voor deze prent, zullen vermoedelijk gegraveerd geweest zijn voor een uitgave van de fabels van Esopus in boekvorm.

 

Prentlijst

2. Wanneer de lust tot Prentbeschouwen, || Bij u, o Jeugd! zig openbaard, ... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, illustraties voor de fabelen van Esopus, coll. Waller 3

____________________________________

1 Cfr. Lcdeboer, De Boekdrukkers, blz. 2.

 

p. 161

 

W.  Hegerman  te  Amsterdam

 

Er is één prent bewaard op naam van W. Hegerman, met adres „in de Nes, in de Gekroonde Jugte Bybel". Dit was het adres van de firma Kannewet, waarvan de inboedel geveild werd in 1781 1. Willem Hegerman wordt in het Gildeboek reeds vermeld in 1761, maar werd pas lid van het gild op 15 januari 1781 2. Vermoedelijk is slechts een klein gedeelte van de vele houtgravuren uit het fonds Kannewet in het bezit gekomen van Hegerman. Ook S. en W. Koene hadden een gedeelte gekocht en het belangrijkste deel van dit fonds is eigendom geworden van de Erven der Wed. Stichter. De hieronder vermelde prent is een herdruk van de uitgave Kannewet nr. 61.

 

Prentlijst

10. Kinders hier ziet gy aardig af-geprent / Duyfken en Willemeynkens Leven exelent. 30 hsnn., coll. Waller 3

____________________

1 Cfr. fonds Kannewet. — 2 Gemeentearchief Amsterdam, Boekverkopersgilde, blz. 30 : Willem Hegerman boekverkooper, gekochte burgercedul 11 januari 1761. Gild 15 januari 1781.

 

p. 161

 

Hemeleers-Van Houter  te  Schaarbeek (Brussel)

 

het fonds kinderprenten van het huis Hemeleers-Van Houter vormt een late nabloei van de po­pulaire houtgravure. Wij zouden eerder van verval kunnen spreken dan van bloei want de kin­derprenten van Hemeleers, alle verschenen zonder naam of adres van uitgever, zijn gemakkelijk te herkennen aan hun verwaarloosde uitvoering, zowel wat het afdrukken van de blokken als het kleuren der prenten betreft.

Maar het fonds Hemeleers is rechtstreeks verwant met de 18e-eeuwse en vroeg-ipe-eeuwse Nederlandse kinderprenten. In dit fonds immers zijn terechtgekomen tal van Nederlandse houtblok­ken gegraveerd door H. Numan, J. Robyn, A. Cranendoncq, G. Oortman, J. van Lieshout, W. Bal en I. Coldewyn; houtblokken afkomstig van de firma's Stichter, Noman en Van Staden. Hierom hebben we het nuttig geoordeeld hier de volledige lijst op te nemen van de prenten verschenen in dit fonds, alhoewel sommige prenten van Hemeleers uitsluitend van Franse teksten zijn voorzien.

Aan het werk van Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 521, ontlenen we volgende bijzon­derheden over deze firma. M. Hemeleers, geboren te Molenbeek, vestigde zich als drukker te Schaar­beek in 1827. Behalve kinderprenten drukte hij ook speelkaarten en fantasiepapier. Hij overleed op il oktober 1880. Zijn zaak werd voortgezet door één van zijn zonen tot in het jaar 1894, datum van opheffing van het bedrijf. De meeste van de houtblokken werden verbrand, enkele zijn terechtge­komen in het Kon. Museum van het Jubelpark te Brussel 3.

Het fonds omvat 161 prenten. De blokken van de eerste 94 prenten werden voor de firma nieuw gegraveerd. Het zijn meestal vrij slordige kopieën van Franse prenten, soms ook van prenten van Brepols (De Godzaligen Huyszegen, Mayeux kopie van Brepols nr. 112, 30 kopie van nr. no, 38 kopie van nrs. 38 en 39, 39 kopie van 54, 57 van nr. 71, 79 van nr. 137, 83 van nr. 124), van Glenisson en Van Genechten (5 kopie van nr. 28, 11 van nr. 4) en van Beersmans (36 kopie van nr. 38). De

_____________

3 L. Crick, Over mannekensbladen, in Volkskunde, XXVI (1920), blz. 216.

 

p. 162

 

blokken van de prenten 95 tot 161 zijn van Hollandse herkomst. Zij zijn in het bezit gekomen van de firma Hemeleers door overname van een gedeelte van de houtblokken van de firma Van Staden en C° te Amsterdam, die op haar beurt in het bezit gekomen was van houtblokken welke voor het eerst uitgegeven waren door H. Numan en door de firma's van Egmont, Stichter, Hendriksen, Noman en Hoffers. Op onderstaande lijst geven wij, naast de nummers van de prenten Hemeleers, het overeen­komstig nummer uit het fonds Van Staden.

 

Prentlijst

A. Godsdienstige prenten

—.Den Godzaligen Huyszegen || La bénédiction du Ménage. || Miraculeus beeld van O.L. Vrouw te Scherpenheuvel || Image Miraculeuse de Notre Dame a Montaigu. 2 hsnn., 1. O.L.V. van Scherpen­heuvel, 2. Maria Magdalena aan de voeten van de Gekruisigde, coll. Waller 1, v. Heurck, e.a.

e. a.


 

—.De Laetste avond-mael van Christus || Met zijne Apostelen. — La Sainte Cêne. 1 hsn., coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

—. Cantique de Sainte Geneviève. 1 hsn., coll. v. Heurck, x, e. a.

—. Saint Job / De H. Job. 2 hsnn., 1. Sint-Job; 2. In­trede van Jezus te Jeruzalem, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., Bibl. Haarlem.

—. Saint Jean-Baptiste — Den H. Joannes-Baptista. — Saint Hubert — Den H. Hubertus. 2 hsnn., coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

—. Cantique de l'Enfant Prodigue. 4 hsnn., volgens Van Heurck en Boekenoogen, J.P.F., blz. 522.

B. Profane prenten

1. —. 20 hsnn., militairen, Franse onderschriften, coll. v. Heurck, Waller 1, e. a.

2. Grenadiers de la vieille garde impériale. — Garde départementale. 28 hsnn., militairen, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

3. —. 9hsnn.,jongensspelen, Franse onderschriften, coll. Bibl. Haarlem.

4. —. 16 hsnn., militairen, Franse onderschr., coll. v. Heurck.

5. —. Meisjesspelen en bezigheden, Franse onder­schr., coll. Waller 1, v. Heurck.

6. —. 16 hsnn., beroepen, ambachten en leurders, Franse onderschr., coll. v. Heurck, Bibl. Haar­lem, e. a.

7. —. 9 hsnn., allerlei personages, Franse onder­schriften, coll. v. Heurck, Bibl. Haarlem.

8. —. 21 hsnn., militairen, geen onderschr., coll. Waller 1, v. Heurck.

9. Musique Militaire. 3 hsnn., coll. Waller 1.

10. —. 30 hsnn., toneelpersonages, coll. v. Heurck, e. a.

11. —. 16 hsnn., ambachten, coll. v. Heurck, e. a.

12. —. 12 hsnn., Don Quichotte, coll. Waller 1, Z., e. a.

13. Koddigheden, volgens Van Heurck en Boeken-oogen, 1.P.F., blz. 522.

14. —. Vliegende koninklijke garde, Slag van Esling enz., coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

15. Wandeling van den Vetten os. —r Promenade du boeufgras. 1 hsn., coll. Waller 1, x.

16. —. 16 hsnn., kunsten te paard, Franse onder­schriften, coll. Waller 1, Folkl. Mus Antw.

17. —. 16 hsnn., militairen, coll. Waller 1, x, e. a.

18. —. 12 hsnn., beroepen, spelen en bezigheden, coll. Waller 1, Z., e. a.

19. —. 16 hsnn., Don Quichotte, Franse onder­schriften, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw.

20. Galerie Religieuse. 15 hsnn., sanctjes, coll. Waller 1, Z., e. a.

21. Cavalerie Turque. 12 hsnn. op 3 rijen, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

22. —. 21 hsnn., militairen, coll. Waller 1.

23. Siège de Sébastopol. 6 hsnn., coll. Waller 1, x, e. a.

24. —. 6 hsnn., slede, militairen, rondgaan met de beer, coll. Waller 1.

25. Musique Bavaroise. 18 hsnn., militairen, coll. Waller 1.

26. Personnages de Théatre. 25 hsnn., coll. Waller 1, x, e. a.

27. —. 16 hsnn., ambachten en 4 taferelen uit het leven v. Robinson, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

28. Militairen. 20 hsnn., coll. Z.

29. —. 40 hsnn. (5 rijen), militairen, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

30. Jeu de l'Enfance. 15 hsnn., meisjesspelen en bezigheden, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

31. —.4 hsnn., lansiers en kurassiers, coll. v. Heurck.

32. —. 30 hsnn., acrobaten, Franse onderschriften, coll. Waller 1, v. Heurck, Bibl. Haarlem.

33. —. 28 hsnn. (4 rijen), militairen, coll. Waller 1.

34. —. 25 hsnn. (4 rijen), militaire ruiterij, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

35. —. 1 hsn. met 6 verschillende draadpoppen, coll. Waller 1, Bibl. Haarlem.

36. Artillerie. 6 hsnn., coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

37. —. 5 hsnn., militairen, coll. Z.

38. —. 12 hsnn., militaire ruiterij, Franse onderschr., coll. Waller 1, x, e. a.

39. —. 30 hsnn., spreekwoorden en gezegden, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

40. —. 14 hsnn., kinderspelen, coll. Prov. Bibl. Leeuw.

41. Armee Beige. — Guides. 15 hsnn. (3 rijen met elk 5 ruiters), coll. v. Heurck, x, e. a.

42. —. 16 hsnn., allerlei personages, coll. Waller 1, x.

43.—. 1 hsn., koningsbriefjes, coll. Waller 1, x, e. a.

44. Jeu de l'oie. — Ganzenspel. 1 hsn., coll. Waller 1, v. Heurck, Folkl. Mus. Antw., e. a.

45. Familie Impériale de Napoléon. 4 hsnn., elk met 4 vakken, coll. Waller 1, x.

46. —. 6 hsnn., militaire ruiterij, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

47. —. 16 hsnn., geschiedenis van de blauwe vogel, coll. Waller 1.

48. —. 12 hsnn., dieren, coll. Waller 1, x, e. a.

49. —. 6 hsnn., militaire ruiterij, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

50. Bédouins. 21 hsnn. (3 rijen), militairen, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

51. —. 24 hsnn., abc met personages, coll. Waller 1, v. Heurck.

52. Artillerie Legere. 3 hsnn., coll. Waller 1, x, e. a.

53. — 3 hsnn., vreemde volkeren, coll. Waller 1.

54. —. 40 hsnn., militairen, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

55. —. 2 hsnn., boot en trein, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

56. Armee Beige. — Lanciers. 3 hsnn., coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw.

57. —. 20 hsnn., geschiedenis van Klein Duimpje, coll. Waller 1, e. a., met nr. 56, Folkl. Mus. Antw., z. nr. Z.

58. Armee Beige. — Infanterie. 22 hsnn.,coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

59. Histoire defées et de peau d'dne. 12 hsnn., onder­schriften tweetalig, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

60. Jeu de Cartes,Jeu de Dominos. 28 hsnn., domino­spel, 32 hsnn., kaartspel, coll. Waller 1, Jubelpark, e. a.

61. —. 16 hsnn., militaire ruiterij, coll. Folkl. Mus. Antw.

62. Soldaten Leven. — Vie Militaire. 3 rijen hsnn., coll. Folkl. Mus. Antw., Volksk. bureau Am-sterd.

64. —.16 hsnn., kozakken, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

65. Histoire du peut Chaperon Rouge. — Historie van Roodkapje. 12 hsnn., coll. "Waller 1, v. Heurck, x, e. a.

66. Histoire du chat Botte. — Geschiedenis van den Gelaarsde Kater. 20 hsnn., coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

67. —. 1 hsn., Wandelende Jood, Franse tekst, coll. x, Crick.

69. —. 15 hsnn., sanctjes, coll. Waller 1, Prentenkab. Brussel, e. a.

70. —. 9 hsnn., figuren om uit te knippen (toneel-schermen), coll. Waller 1.

71. Cantique de Sainte Geneviève. ï hsn., H. Genove-va met 6 kolommen Franse tekst, coll. Waller 1, Z., e. a.

72. —. Kanonniers, volgens Van Heurck en Boeken-oogen, J.P.F., blz. 523.

73. Cavalerie Franc_aise. 12 hsnn., militaire ruiterij, coll. x.

74. Immaculée Conception. — De Onbevlekte Ont-fangenis. 2 hsnn., Onze-Lieve-Vrouw en H. Elisabeth v. Hongarije (;), coll. Waller 1, e. a.

75. —. Personages en dieren, volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 523.

78. —. 12 hsnn., de avonturen van Mayeux, coll. Folkl. Mus. Antw., e. a.

78. Cavalerie Franc.aise, 12 hsnn., coll. Waller 1, Bibl. Haarlem.

78. La sainte Cène. — De Laetste Avond-Mael Van Christus Met Zijne Apostelen, 1 hsn., coll. Z.

79. Geschiedenis van Napoleon 1. — Histoire de Napolé­on Ier. 4 hsnn., elk met 4 vakjes, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

allerlei personages en bezigheden, coll. Waller 1, x, e. a.

83. Histoire de Jean et Marguerite. — Geschiedenis van Jan en Mtrgaretha. 24 hsnn., Jan de Wasser voor­gesteld met apen, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

85. —.22 hsnn., militairen, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

86. —. 16 hsnn., militairen, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

87. —. 8 hsnn., militaire ruiterij, coll. Waller 1, v. Heurck.

88.—. 18 hsnn., militaire ruiterij, coll. Waller 1, v. Heurck.

89.—. 5 hsnn., 1 „Crédit est mort" en 4 busten van vorsten waaronder Willem 1, coll. Waller 1, x, e. a.

90.—. 12 hsnn., militaire ruiterij, coll. Waller 1, x.

91. Cavalerie Fran^aise. 12 hsnn., militaire ruiterij, coll. Waller 1.

92. —. 10 hsnn., militaire ruiterij, coll. Waller 1, x.

93.—. 15 hsnn., van verschillend formaat, allerlei taferelen, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

94. Histoire de Belgiqne. Geschiedenis van België'. 12 hsnn., vorstelijke personages (Keizer Karel, Jan zonder vrees, Godfried v. Bouillon enz.) (tarot-spel), coll. v. Heurck, x, e. a.

95. Het Vermakelijk Harlikein-Spel. 1 hsn., coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

96. De nijvre Haringvangst, die zooveel bloei mag schenken... 4 vss. 8 hsnn., coll. Waller 1, x, e. a.

97. Gevogelten in soort zal deze Plaat u toonen! ... 4 vss. 35 hsnn., vogels, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

98. Kinderlief weer een geschenk || Naar uw zin... 4 vss. 25 hsnn., abc met menselijke figuren, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

99. Vermakelijk Kinderspel. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

100. Hier ziet gij lieve jeugd, veel zaken... 2 vss. 36 hsnn., allerlei voorwerpen, coll. Waller 1.

top

101. Waakzaamheid en deugdsbetrachting, bronnen van geluk en vreugd,... 2 vss. 4 hsnn., strijd van de kat en de muizen, coll. Waller 1, v. Heurck,

102. Wilt ge'u nog eens vermaken... 8 vss. 12 hsnn., militairen, coll. Waller 1, x.

103. Leer deez' spreuken te geleiden... 4 vss. 36 hsnn., spreekwoorden en gezegden, coll. v. Heurck, Folkl. Mus. Antw., e. a.

104. Jongens doet het u pleisier... 8 vss. 16 hsnn., dieren, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

105. Ziet hier wat jonge knapen spelen... 2 vss. 12 hsnn., ges. G.O(ortman), jongensspelen, coll. Waller 1, N.O.M.

106. Wil kinderen u met deze snaken || En met hun zang en spel vermaken... 4 vss. 24 hsnn., muzikanten, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

107. Kinders hebt ge lust nog wat te zien en wat te lezen... 2 vss. 9 hsnn., kindervermaken, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

108. Kinder-Spelen. 12 hsnn. ges. G. Oortman, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw.

109. Hier ziet ge de kleedij, der mannen... 2 vss. 9 hsnn. (3 rijen) militairen, coll. v. Heurck, x,

110. Deez prent met veel verscheidenheid ... 6 vss. 9 hsnn., kindervermaken, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

111. Elk kind dat leert met lust en vlijt, || Zijn deze plaatjes toegewijd. 9 hsnn., kindervermaken, coll. v. Heurck, x, e. a.

112. Voor Vorsten Vaderland waagt deze heldenstoet ... 2 vss. 16 hsnn., ges. A. Cranendoncq, militaire ruiterij, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

113. Niet steeds brengt rijkdom of geld den mensch geluk en voorspoed aan... 2 vss. 2 hsnn., geschiedenis v. Hans v. Polen, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

114. Ziet kinderen! 't bedrijf van Steven van der Klok... 4 vss. 24 hsnn., coll. Waller 1, x, e. a.

115. Gij ziet in deze Plaat de dap'pre ruiterij... 4 vss. 6 hsnn., ges. W. Bal, militaire ruiterij, coll. Waller 1, x, e. a.

116. Met eerbied en bewondering... 4 vss. 1 hsn., Laurent Kosters drukkerij, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

117. Trap des Ouderdoms. 1 hsn., ges. H. Numan, coll. Waller 1., x.

118. Toen Munchaus zo is u bekend... 8 vss. 16 hsnn., mensen uit de maan als apen voorgesteld, coll. Waller 1, N.O.M., e. a.

119. Komt, kindertjes! Komt hier, wilt doctor Steven kijken, || Met zijn knecht Spring in 't Veld. 20 hsnn., ges. H. Numan, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

120. Zie hoe een ontmoeting Juffrouw Schoon Gelaat || Wel zesmaal veranderen doet op deez' plaat. 16 hsnn., personages en klederdrachten, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

121. Het Nieuw Vermakelijk Luilekkerland. 24 hsnn., coll. Waller 1, x, e. a.

122. Onderscheidene Voorstellen. 15 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

123.'f Vermaaklijk tijdverdrijf, Zoo noemt men alles... 2 vss. 36 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller 1.

124. Ziet kind'ren een twaalftal nieuw figuren... 4 vss. 4 hsnn. elk met 3 afbeeld, ges. A.C.(ranendoncq), spreekwoorden, coll.Waller 1, v. Heurck, e. a.

126. Schutterij || te Paard en te Voed. 2 hsnn. ges. Coldewyn, militaire ruiters, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

127. Het uitstapje naar Haarlemmer kermis. 14 hsnn., omnibus, trein en allerlei personages en bezig­heden, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

128. Komt Kind'ren, koopt deez' Prent, zij zal u wis vermaken... 4 vss. 16 hsnn., kinderspelen, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

129. Ha, ha 't Drie Koningsfeest ziet men hier vrolijk vieren... 6 vss. 1 hsn. (Robyn), coll. Waller 1, Koninkl. Bibl. Brussel, x.

130. Hier ziet gij de krijgers gereed om te strijden, en 't land, van den vijand geheel te bevrijden. 16 hsnn. (4 rijen) ges. A.C.(ranendoncq), militairen, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

131. Deez' zes paar schetsen in dit Prenttafreel wil too-tien... 4 tss. 12 hsnn., de 12 maanden, coll. Waller 1, x.

132. —. 16 hsrni., ges. W. Bal, leven van het paard, coll. x.

133. Zesfab'len, lieve jeugd, word' u hier voorgesteld... 4 vss. 6 hsnn., fabels, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

134. Deez' Prent vertoont U, lieve Jeugd, || Een aantal Helden... 4 vss. 20 hsnn., militairen en militaire school, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

135. Als gij, lieve kleinen, deez' prent hebt gelezen... 4 vss. 8 hsnn., kinderbezigheden, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

136. Knappe jongens groot en klein! || Kiest g'een am­bacht, kies dan 't myn... 8 vss. 12 hsnn., ambachten, coll. Waller 1, N.O.M.

137. Zie hier vier en twintig snaken ... 4 vss. 4 hsnn., met op elk 6 personages, ges. A. Cranendoncq, coll. WaJler 1, N.O.M., e. a.

138. Kan verscheidenheid vermaken ... 4 vss. 4 hsnn., met op elk 6 taferelen, ges. Cranendoncq, personages en bezigheden, coll. Waller 1, N.O.M., e. a.

139. Wilt met aandacht eens beschouwen ... 4 vss. 4 hsnn., musicerende en dansende kinderen, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

140. Beschouw hier met opregte vreugd, || De spelen eener blijde jeugd... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen en bezigheden, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

141. Geschiedenis van Genoveva. 12 hsnn., coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw.

142. Daar hebt gij, kinderen, weer een tal... 4 vss. 4 hsnn. ges. J.V. Lieshout, 2 schepen, 2 kinderspelen, coll. Waller 1, N.O.M., e. a.

143. Wilt gij de Rarekiek soms zien... 4 vss. 20 hsnn., allerlei taferelen, coll. Waller 1, x, e. a.

144. —. 8 hsnn., alfabet letters A-H, met personages, coll. Waller 1, Z.

145. —. 8 hsnn., alfabet, letters I-P, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

146. De Natuur. 6 hsnn., landschappen, stadsgezich­ten, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

147. Dees' Dieren, toonen zich als levend aan uw oogen... 4 vss. 8 hsnn., dieren, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

148. De groote Vogelkooi. 24 hsnn., met elk 4 vakjes, coll. Waller 1, x, e. a.

149.—.2 hsnn., ges. H. Numan, 1. jongensspelen; 2. meisjesspelen, coll. Waller 1.

150. De Tooverlantaarn van Mr. Laronde. 5 hsnn., leurders, coll. Waller 1, v. Heurck, e. a.

151. De Verkeerde Wereld. 28 hsnn., coll. v. Heurck, x, e. a.

152. Hier toonen Jagers met hun Honden ... 4 vss. 36 hsnn., jagen en vissen, coll. Waller 1, N.O.M., e. a.

153. Geliefde jeugd in ieder dier, || Blinkt Gods weldadig albestier. 8 hsnn., 6 viervoetige dieren en 2 vogels, coll. Waller 1, x.

154. Komt nu, lieve meisjes... 4 vss. 16 hsnn., vrouwenbezigheden en spelen, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw.

155. De kunst heeft lieve jeugd voor U in prent gezet || 't Gezellig A.B.C. ... 2 vss. 12 hsnn., in elke blok 2 vakken ges. A.C(ranendoncq), coll. Waller 1, x, e. a.

156. De Rarekiek. 20 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller 1, Bibl. Haarlem.

157. Komt kind'ren gaat mee mijn buitenplaats eens zien... 4 vss. 12 hsnn. ges. Robyn, landleven, coll. Waller 1, x, N.O.M.

158. Verscheidenheid behaagt den mensch... 2 vss. 28 hsnn, ges. G. Oortman, allerlei taferelen, coll. Waller 1.

159. Tijl Uilenspiegel heeft in zijn leven... 4 vss. 20 hsnn., coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw.

160. Spoorweg en andere rijtuigen. — Chemin de fer et autres véhicules. 19 hsnn., 8 met rijtuigen en n met allerlei personages, coll. Waller 1, x.

161. De vier getijden des Jaars. || Les quatre saisons de l'année. 8 hsnn., de 4 jaargetijden en 4 kl. hsnn. met personages, coll. Waller 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.

 

p. 167

   

J. Hendriksen  te  Rotterdam.

 

De firmanten van de bedrijven : J. Hendriksen, Hendriksen jr. en Ulrich, T.J. Wijnhoven

Hendriksen, allen te Rotterdam, waren onderling nauw verwant.

Jan Hendriksen, geboren te Doornmersiel in Oost-Friesland 1, werd op ip december 1781 lid van het Rotterdamse boekverkopersgild; op 5 oktober 1790 komt hij voor in de boeken van „de finale admissie" en op 5 maart 1794 doet hij zijn poorterseed. In 1805 laat hij zijn zoon Theodorus Johannes Wijnhoven-Hendriksen inschrijven als leerling 2.

Verschillende prenten van J. Hendriksen zijn gedateerd. De oudste datum op deze prenten is 1797, de jongste 1826. J. Hendriksen noemde zich „drukker en boekverkoper" of „boek- en kunst-plaatdrukker", en was gevestigd „op de Hoogstraat bij het stadhuis". T.J. Wijnhoven-Hendriksen treedt later op als „boek- en plaatdrukker" op hetzelfde adres. Enkele van zijn prenten zijn gedateerd 1832. De inboedel van T.J. Wijnhoven werd openbaar geveild te zijnen huize op 3 mei 184? 3.

Hendriksen junior was in de jaren 1816-1818 geassocieerd met J.B. Ulrich. Was hij dezelfde als de Hendriksen, die omstreeks 1832 zijn vader opvolgde onder de naam T.J. Wijnhoven-Hendriksen, of was Hendriksen j r. een andere zoon van Jan Hendriksen?

Het fonds van J. Hendriksen, van Hendriksen jr. en Ulrich, van T.J. Wijnhoven-Hendriksen en dat van J.B. Ulrich hebben elk hun eigen nummering en worden dus als zelfstandige fondsen behan­deld.

Jan Hendriksen heeft een grotendeels nieuw fonds samengesteld. Hiervoor heeft hij beroep ge­daan op bekende graveurs van kinderprenten : H. van Lubeek, G. Oortman, A. Cranendoncq en J. van Lieshout. Niet alle prenten van deze graveurs zijn gesigneerd. De nrs. 2 en 11 zijn gesigneerd Lubeek en de nrs. 12 en 25 H. v. Lubeek, maar ook de niet gesigneerde prenten 28, 33 en 50 schijnen van de hand van Van Lubeek te zijn. G. Oortman heeft maar één prent gesigneerd, namelijk nr. 15 (kinderspelen), maar de prenten genummerd 14, 16 tot 21, 23, 24 en 27 zijn, naar de tekentechniek te oordelen, eveneens van de hand van G. Oortman. De nrs. 46, 77, 81 tot 84, 88 en 8p zijn gesigneerd A. Cranendoncq, de graveur uit Zutphen die vooral gewerkt heeft voor de firma De Lange te De­venter.

Toch is dit fonds niet geheel nieuw. Een gedeelte van de houtblokken uit het fonds van de Erven der weduwe J. van Egmont zijn in het bezit gekomen van J. Hendriksen. Daartoe behoren de platen gesigneerd H. Numan, de nrs. 42, 47, 64, 65 welke in het fonds Van Egmont voorkwamen on­der de nrs. 21, 124, 26 en 5p, en de prent nr. 44, waarvan de oorspronkelijke uitgave van Van Egmont niet meer bewaard gebleven is. Daartoe behoort ook de prent nr. 56 : de vier elementen ges. A.

______________________________

1 Gem. Archief Rotterdam, Boeken Finale Admissie blz. 30. — * Ibid., Kasboek Boekverkopersgild. Inventaris nr. 21. Jan Hendriksen was gehuwd niet een juffrouw Wijnhoven, zie : Ledeboer, De boekdrukkers, blz. 327. — 3 Catalogus van een verzameling van ongebonden boeken, bestaande uit vele aanzienlijke kopten. Benevens Koper-Plaatdrukpersen, en verder alles wat tot eene complete Plaatdrukkerij behoort. Voorts assortimenten, papieren, schoolboeken en een aantal ander artikelen. Rotterdam 1849. — Naar de Catalogus van de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels, Deel IV, blz. 60.

 

p. 168

 

Bouwens (nr. 93 bij Van Egmont). Ook de niet gesigneerde prenten 49, 52, 61 zijn oorspronkelijk verschenen in het fonds van Van Egmont, daar respectievelijk genummerd 100, 31, 4. Prent nr. 63 (haantje, bok en vogeltje) is bij Van Egmont verschenen zonder volgnummer.

H. van Lubeek heeft in navolging van de kunstplaatsnijder H. Numan voor J. Hendriksen een paar stadsgezichten gesneden : nr. 2 (Rotterdam en Delfshaven) en nr. 11 (Amsterdam en Schiedam), maar met minder vaardigheid dan zijn voorganger. In het fonds Hendriksen worden ook nog vele traditionele onderwerpen van de oudere kinderprenten behandeld : bijbelse verhalen, historische ta­ferelen, dieren, ambachten en bezigheden, spelen, abc, voertuigen, het luilekkerland, de trap des ouderdoms en de toneelsuccessen : Urbanus en Isabel, en Kloris en Roosje. Nieuwere onderwerpen zijn de verhalen van Moeder de Gans : Klein Duimpje, Assepoester enz., alsook de militaire taferelen.

Jan Hendriksen heeft zijn prenten niet alleen rechtstreeks verkocht maar ook door bemiddeling van wederverkopers, die zijn prenten bedrukt kregen op hun naam. Als wederverkopers van het fonds J. Hendriksen zijn opgetreden de firma's Broedelet en Rykenberg te Purmerend, H. Palier en Zoon te 's Hertogenbosch en J.A. Ryke te Rotterdam.

Vroegere uitgevers gebruikten de blokken welke gediend hadden ter illustratie van boeken of almanakken om hiermede kinderprenten samen te stellen. Jan Hendriksen gebruikte de blokken van zijn kinderprenten om er boekjes mede te maken 1. De activiteit van J. Hendriksen als boekdrukker was vrij belangrijk; zijn fondslijst van 1822 vermeldt 200 titels 2.

Enkele platen uit het fonds J. Hendriksen (o. m. nrs. 13, 24, 83, 89) zijn via J. Noman & Zoon te Zaltbommel en P.C.L. van Staden te Amsterdam in het bezit gekomen van de firma Hemeleers-Vart Houter te Schaarbeek, andere platen uit dit fonds (b. v. nrs. 16 en 19) zijn eveneens via J. Noman & Zoon in het bezit gekomen van P.J. Brepols, andere nog (b. v. nrs. 65, 69, 72 en 99) zijn langs dezelfde weg in het bezit gekomen van de firma Glenisson & Van Genechten te Turnhout.

Prentlijst

onbekend of niet uitgegeven: 5, 9, 29, 35, 39, 40, 41, 43, 51,53,54,55,57,58, 60,62,66,67,68,74,78,85,87,90,92,93,95,96.

 

1. 'k Ben Waakzaam en Getrouw altyd / Terwijl 'k wie my beledigt byt. 1 hsn., hond, gedat. 1806, coll. Waller 3.

2. Rotterdam, van de zijde van de Maas te zien. || Gezicht van Delftshaven van de zijde van de Maas te zien. 2 hsnn. ges. Lubeek, gedat. 1797 en 1805, coll. Waller 3.

3. Het Nieuw vermakelijk Kinder-spel. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller 3; gedat. 1808, coll. Oudh. Gen.

3. Zelfde prent als voorgaande gedrukt met nieuwe houtblokken, coll. Waller 3.

4. Komt Kinderen Komt met Hoopen j|| Om deze Ambachts-Prent te Koopen. 20 hsnn., ambachten, coll. x.

6. Het nieuw Vermakelijk Lui-lekker-land. 24 hsnn., gedat. i8oj, coll. Waller 3, N.O.M.

7. Ziet kindeun / ziet dees prent eens aan / wat fraaie beelden hier op staan. 12 hsnn., allerlei personages en bezigheden, gedat. 1817, coll. Ottema.

8. Hier geeft een yder ons een blyk, voor 't komstig Speeltuig en Muzyk. 24 hsnn., dwergfiguren, muzikanten, coll. v. Gijn.

9. onbekend

10. Zinsspeling op eenige onbekende Ambachten en Handwerken. 20 hsnn., coll. N.O.M., Ottema.

11. Gezicht van Amsterdam, aan de Oostzyde. || Gezicht van Schiedam, aan de zyde van de Maas. 2 hsnn., ges. Lu­beek, gedat. 1804, coll. Waller 3, archief Haarlem.

12. Ziet kinderen Broer en Zusje Spelen || Wil gul in hunne Vreugde deelen. 4 hsnn., ges. H.V. Lubeek en HVL, taferelen uit het kinderleven, gedat. 1810, coll. Waller 3.

13. Komt hier nu Kinderen rijn, en leest dees Vogels al, Gij hebt met groot en klein, hier Hondert in 't getal. 24 hsnn., grote vogelkooi, gedat. 1808, coll. N.O.M., coll. x.

14. Dit is het Trouw — Geval en wonderlijk Schouwspel Dat hier is afgebeeld van Urbanus en Isabel. 24 hsnn., coll. Waller 3, N.O.M., e. a.

15. Ziet hier wat Jonge Knapen spelen, || Hun Oeffening zal u niet vervelen... 4 vss. 12 hsnn., ges. G.O(ortman), kinderspelen, gedat. 1806, coll. Waller 3, x.

16. November 'slagters besten tyd, Mits goed en vet geweid. 12 hsnn., de slachttijd, coll. Waller 3, gedat. 1816, coll. x.

17. Weer zes en dertig nieuwe Prentjes, || 't zyn Jongens, Meisjes, Wyfjes, Ventjes, || Van mode en smaak voor '( eerst in 't licht, || Ten dienst van 't Leervak ingerigt. 36 hsnn., allerlei bezigheden, gedat. 1806, coll. Waller 3, N.O.M.

18. Kinderen zoo ge u wilt vermaken, || Komt, beschouwt dan deze Snaken, || Elk in zynen stand en doen, || Wilt daarby uw Leeslust voen. 24 hsnn., allerlei 38. personages en bezigheden, coll. Waller 3, N.O.M., e. a.

19. Van al de Letters, op de Letterlijst gesteld... 4 vss. 24 hsnn., abc met dieren, gedat. 1806, coll. Waller 3, x.

20. Ziet, lieve Kleine ziet, kan u dit werk bekoren... 4 44, vss. 12 hsnn., allerlei voertuigen, jagers en vissers, coll. Waller 3, x, e. a.

21. Hier hebt gy agtien fraije Prentjes, || Ziet lieve 44, Kinderen deze Ventjes... 6 vss. 18 hsnn., landbouw, jacht, visvangst en ijsvermaak, gedat. 1806,  coll. Waller 3, coll. N.O.M., e. a.

22. Deez' prent is 't geld wel dubbeld waard : || Ziet dieren tam en wild van aard. 24 hsnn., dieren, coll. N.O.M., Atlas van Stolk 475, Gemeentearchief Rotterdam.

23. Ziet hier, o jonge Jeugd, kan u deez' Prent behagen? Een aantal Gediert, Wordt u hier opgedragen. 24 hsnn., vogels, coll. Waller 3, N.O.M., e. a.

24. Kom, Kind'ren, koop deez' Prent zy zal uw wis vermaken, || Hier hebt gy weer een Keur van aller­hande zaken... 4 vss. 16 hsnn., kinderspelen, coll. Waller 3, x.

25. Beschouwt hier, Kinderen! een achttal wilde dieren, 52. Die weinig ons bekend, in vreemde landen tieren. 8 hsnn. ges. H.V.L.(ubeek), coll. Waller 3, N.O.M.

26. Ziet hier o Jeugd in deze prent... 4 vss. 36 hsnn., van doop tot trouwen, coll. N.O.M.

27. Ziet wat in deeze prent, elks Beeld en Werk beduid, || En kiest, o Kinderen voor u het best er uit. 36 hsnn., vrouwelijke beroepen en bezigheden, gedat. 1804, coll. Waller 3.

28. Geen nutter dier voor rat en muis, || Als een mooi katje in uw huis....4 vss. 1 hsn., kat, coll. Waller 3.

29. onbekend

30. Ziet hoe dit hondje zittend wagt.... 6 vss. 1 hsn., hond, gedat. 1803, coll. NOM.

31. Daar hebt gij Kinderen weer getal, Van tweepaar uitgezogte Platen... 4 vss. 4 hsnn., twee met afb. van schepen en twee met spelende kinderen ges. Lieshout, coll. Gemeente-archief Rotterdam.

32. Ziet hier, Kindersl op deze Prent, Den Pruisschen Adelaar... 4 vss. 12 hsnn., ges. v. Lieshout, allerlei personages, coll. x.

33. Wilt met aandagt eens beschouwen, || Dees' beeltenis van alle vier, Drie die haar bij het spelen houden || En een met bloemen ziet gij hier. 4 hsnn. ges. Lubeek, musicerende kinderen, coll. N.O.M.

34. Komt hier die kinderen ryn, en lees dees vogels al : Gij hebt met groot en klein, hier honderd in 't getal. 24 hsnn., grote vogelkooi, coll. x, Z.

35. onbekend.

36. —. 1 hsn., prinses Frederika Sophia Wilhelmina en prins Willem V te paard, vers. oml., coll. Norge.

37. onbekend.

38. —. 4 hsnn., militairen, coll. Ottema.

39-41. onbekend.

42. —. 24 hsnn. ges. H. Numan, geschiedenis van Dr. Steven en zijn knecht, volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 524-525.

42. De trap des ouderdoms. 1 hsn. ges. H. Numan, op naam Palier en Zn., coll. Waller 7.

43. onbekend.

44. —. 2 hsnn. ges. H. Numan, jongen vist met lijn, meisje houdt baarsje in de hand, gedat. 1805, coll. N.O.M.

44. Dit leger ruiters en soldaten, zullen vegten en geen leven laten. 9 hsnn., coll. Ottema.

45. De Geboorte van 's Werelds Heiland. 8 hsnn., coll. N.O.M.

46. Deze rijden en rotsen om van te beven, Zoo zagtjes maar voort, en maken geen leven. 4 rijen hsnn. ges. A. Cranendoncq, voertuigen, coll. Fries. Gen., Norge.

47. Kermisprent. 1 hsn. ges. H. Numan, man met draaiorgel en een knaap met marmot, gedat. 1805, coll. N.O.M.

48. Trap des Ouderdoms. 1 hsn. Coll. N. O. M. 12627.

49. Bijbelsche Historiën. 24 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller 3.

50. Kermis Print. 2 hsnn., speeltent en poppenkraam en soldaten op mars, coll. Waller 3.

51. onbekend.

52. Belegering van Leiden; begonnen den 5 Mey, en verlaten den 3 Oktober. 8 hsnn., coll. Waller 3.

53-55. onbekend.

56. Zie hier naar Kunst geschetst Lucht, Water, Vuur en Aarde... 4 vss. 4 hsnn. ges. A. Bouwens, gedat. 1811, coll. N.O.M.

57-58. onbekend.

59. Wonderlijke Avonturen van Schipper Willem Ysbrandsz. Bontekoe. 8 hsnn., coll. Gemeentearchief Rotterdam.

60. onbekend.

61. Hier word door Jacob Cats, ô Jeugd! u voorgeschreven, Al de verandering, in 's menschen gansche leven. 24 hsnn., coll. Waller 3, N.O.M.; gedat. 1810, coll. y.

62. onbekend.

63. Een Haantje met een bok, een Vogeltje daarneven, Hoe ofgy die gebruikt dat is net om het even. 3 hsnn., coll. x.

64. Afbeelding van het Luthersche Wees- en Oude Mannen en Vrouwenhuis op 't Weesperveld, te Amsterdam, 1 hsn. ges. H. Numan, coll. y.

65. Afbeelding van de Luthersche nieuwe kerk te Amster­dam, 1 hsn. ges. H. Numan, coll. x.

66-68. onbekend

69. Zie Kinderen weer wat nieuws, ' Maar volg het pad der deugd. || Het dient om Uw te leeren, || Dan zal men Uw altoos eeren. 8 hsnn., ambachten en beroepen, gedat. 1811, coll. Wallcr 3, N.O.M., Atlas v. Stolk 5824, e. a.

70. Daar kinderen hebt ge een print, Waar ge uw vermaak in vindt. 8 hsnn., kinderspelen, coll. Waller 3, N.O.M., e. a.

71. Deez Kinderprent leert, kort en goed. Wat nut de Werktuigkunde doet... 4 vss. 8 hsnn., werktuigkunde, coll. N.O.M., Ottema.

72. Ziet Kinders op deez' print verscheidenheid van Visch, Die ons de Zee verschaft, meest smaaklyk op den disch. 12 hsnn., vissen, coll. Wallcr 3, x, e. a.

73. Ziet kinders in deez' print, Of gy er uw vermaak in 89, vindt, 8 hsnn., vrouwel. bezigheden, coll. N.O.M.

74. onbekend.

75. Hier ziet 'g een Stoet van Helden, uitgelezen, |[ Volgt hunne dapperheid, Wilt nooit geen vijand vreezen. 9 hsnn., militaire ruiterij, coll. Waller 3; gedat.1810, coll. x.

76. Met liste en snoode lagen Wist Buonaparte de volken te plagen | Maar de hollanders en belgen vol moed. Ontsloegen zich van dat helsche gebroed. 4 rijen hsnn., geschiedenis van Napoleon van Elba tot Waterloo, coll. N.O.M.

77. Ziet kinderen hier uit kunt gy leeren || Hoe een soldaat moet exereeeren. 6 hsnn. ges. A.C(ranendoncq), militairen, coll. Ottema.

78. onbekend

79. Ziet kinderen nu deze prent | Ik hoop gij zijt er mee content... 4 hsnn. ges. A. Cranendoncq, militairen, coll. v. Gijn.

80. Om uw leerlust bot te vieren || Ziet ge u bekende en vreemde dieren. 25 hsnn., coll. x, v. Gijn.

81.Zie kinderen een twaalftal niemve figuren, Het zijn alle rare kuren. 4 hsnn. ges. A.C(ranendoncq), allerlei boertige taferelen, coll. Waller 3.

82. Kan verscheidenheid vermaken... 4 vss. 4 hsnn. ges. Cranendoncq, elke hsnn. verdeeld in 6 vakjes, allerlei bezigheden, coll. N.O.M.

83. De kunst heeft Lieve Jeugd! voor U in prent gezet, .| 't Gezellig A,B,C, het nuttig alphabeth. 12 hsnn. ges. A.C(ranendoncq), coll. x.

84. Hier ziet gij de toebereidsclen van den strijd, ;j Daar wij eens door zijn verblijd. 16 hsnn. ges. A.C.(ra-nendoncq), taferelen uit de strijd tegen Napoleon, coll. Waller 3.

86. Geeft verscheidenheid genoegen, || Dan wordt hier uu> smaak gestreeld || In een dertigtal van prentjes | Ziet ge U steeds wat nieuws verbeeld. 36 hsnn., leurders en ambachten en allerlei taferelen, coll. N.O.M.

88. Zie deez' Soldaten hier marcheren, || Om zich dapper te verweren. | Indien Napoleon tegen ons zich steld :| Onze kracht en moed hem nederveld. 24 hsnn. ges. A.C.(ranendoncq), militairen, coll. Waller 3.

89. Zie hier vier en twintig snaken || Gansch verschil­lend in hun aard | Kinderen, om u te vermaken ' Wordt door ons geen vlijt gespaard. 24 hsnn. ges. Cranendoncq, koddige personages, coll. Wallcr 3.

90. onbekend

91. Met wild en tam en huisgcdiert... 4 vss. 8 hsnn. ges. Cranendoncq, dieren, col]. Westfries museum.

94. Zyne krachten te besteden Tot vermaak of nut der jeugd... 4 vss. 9 hsnn., ambachten, coll. x.

95-96. onbekend

97. Gij, lieve Kind'ren! kunt uit Duimpjes voorbeeld leeren, Dat moeden overleg 't gevaar kan overheeren. 12 hsnn., Klein Duimpje, coll. N.O.M., x.

98. Asschepoesters leed en vreugde || Wordt u, Kind' ren! hier vertoond... 4 vss. 12 hsnn., coll. Waller 3, x.

99. Verlustigt, Kind'ren! U een poosje, || Bij 't gene u hier de prentkunst biedt; || 't Is Kloris Bruiloft met zijn Roosje, || Wie kent dit Neerlands blijspel niet? 8 hsnn., gedat. 1826, coll. N.O.M, en Fries Gen., ongedat., coll. x.

_________________

1 In de bibliotheek van het Fries Genootschap te Leeuwarden is bewaard : Nieuw Kinder Prente-Boek, bij een verzameld tot vermaak der Jeugl. Te Rotterdam bij J. Hendriksen, 2e druk, (z. j.). Het bevat blokken o. m. uit de prenten nr. 83, 84 en 86. — 2 BibL Vereeniging, Personalia J. Hendriksen.

 

p. 170

 

Het  fonds  Hendriksen jr.  en   Ulrich  te  Rotterdam

 

De boek- en kantoordrukkerij van Hendriksen jr. en J.B. Ulrich te Rotterdam was gevestigd op de Botersloot lett. I, nr. 437 en 442.

Bij de tien prenten welke uit dit fonds bewaard gebleven zijn, bevinden zich vier herdrukken van prenten uit het fonds van J. Hendriksen. De nummers 1, 13, 16 en 18 van Hendriksen jr. en Ulrich stemmen overeen respectievelijk met de nrs. 80, 83, 82 en 89 van J. Hendriksen. Op één na zijn deze prenten van J. Hendriksen gesigneerd A. Cranendoncq. Al de overige prenten van Hendriksen jr. en Ulrich, de nrs. 2, 5, 7, 8, 9 en to, zijn eveneens gesigneerd A. Cranendoncq. Het is niet uitgesloten dat ook deze prenten oorspronkelijk tot het fonds van J. Hendriksen zouden hebben behoord.

 

Prentlijst

onbekend of niet uitgegeven: 3,4,6,11,12,14,15,17.

1. Zelfde prent als J. Hendriksen 80, coll. x.

2. Die zijn tijd, zijn vlijt en krachten, Aan zijn bezigheden paart... 8 vss. 9 hsnn. ges. A. Cranen­doncq, ambachten, coll. Ottema.

3-4. onbekend

5. Teekenaar, graveur en drukkers, Stellen hier in deze prent... 4 vss. 17 hsnn. ges. Cranendoncq, leurders en allerlei taferelen, coll. N.O.M.

6. onbekend

7. Ziet hier een Agttal U vertoond, || Die Neerlandsch Legermacht vertellen... 4 vss. 8 hsnn. ges. A. Cranen­doncq, militairen, coll. Waller 3.

8. Al wat men in dees Prent beziet, | Is Aperij en anders niet... 4 vss. 24 hsnn. ges. A.C. en Cranendoncq, taferelen met apen, coll. x.

9. Daar Wij hier bij Poezy, || Teeken- Sny- en Druk­kunst voegen... 8 vss. 9 hsnn. ges. A. Cranendoncq, beroepen, leurders en schepen, coll. Waller 3, x.

10. Nu Napoleon is van kant, | Rijden wij naar onsVaderland. 4 rijen hsnn. ges. A. Cranendoncq, legerwagens, coll. Waller 3.

11-12. onbekend

13. Zelfde prent als J. Hendriksen 83, coll. Waller 3,N.O.M., e. a.

14-15. onbekend

l6. Zelfde prent als J. Hendriksen 82, coll. x.

18. Zelfde prent als J. Hendriksen 89, coll. Waller 3, x.

— . — . 30 hsnn., straatroepen. Catal. Beyers, Utrecht, mei 1966, nr. 1779.

 

p. 171

 

T.C.  Hoffers  te  Rotterdam

 

Volgens van Heurck en Boekenoogen was T.C. HofTers werkzaam te Rotterdam van 1820 tot 1837 1. Op zijn uitgaven staat het adres vermeld „ter boekdrukkerij van T.C. Hoffers in de Korte Pannekoekstraat bij de Nieuwe markt, Wijk i, nr. 330". Vermoedelijk was deze HotFers een zoon van J.P. Hoffers werkzaam in Den Bosch in het begin der 196 eeuw 2.

T.C. Koffers heeft voor zijn fonds geheel nieuwe kinderprcntcn laten maken. De meeste van deze prenten zijn gegraveerd door Christiaaii Jacob Schuyling. De nrs. 2 tot en met 5, 7 tot en met

17. 20 en 21, zijn aldus gesigneerd, maar de nummers 19, 22 tot en met 25, 27, 29 en 31, zijn, alhoewel niet gesigneerd, naar alle waarschijnlijkheid eveneens van de hand van Schuyling.

De kwalificatie „geheel nieuw" geldt enkel voor de houtblokken, dus voor het materiaal, want naar uitvoering en inhoud sluiten deze gravuren volkomen aan bij de traditionele kinderprenten van hun tijd. In dit fonds, dat zo goed als volledig bewaard gebleven is, vinden we dierenprenten (4, 7,

18. 35), prenten met soldaatjes (1,3,6, 30), het alfabet (2) een prent over vreemde volkeren (3), kinder­spelen (8 en 9), moraliserende prenten (16 en 17), historische prenten (n, 21, 27, 29), de sprookjes van Moeder de Gans (25, 26, 37, 38), de oude verhalen van Uilenspiegel (23), Floris en Roosje (24), Jan de Wasser (31) en van Genoveva van Brabant (32), ook de nieuwe verhalen van Engelse inspiratie : Richard Whittington (15) en Robinson Crusoë (19), verder prenten met beroepen en ambachten (10, 12, 14, 35), met de vierjaargetijden (13), de kermis (22) en met de onvermijdelijke floskaartjes (36).

Het fonds van T.C. Hoffers is omstreeks 1840 overgenomen door een onbekende uitgever van Den Haag die zijn prenten merkt „'s Gravenhage 1840"; deze uitgaven zijn in onderstaande lijst ge­merkt : 1840.

De prenten van Hoffers hebben veel bijval gekend en zijn nog in grote getale bewaard met of zonder naam van de uitgever of op naam van een der wederverkopers, die als grossiers de prenten van Hoffers hebben helpen verspreiden. Deze wederverkopers waren : J. A. Heyse, Mindermann & C° en J.W. Schut & C° te Amsterdam, A. van Alphen en gebr. van Kapel te Delft, H.C. Dooremaalen te Rotterdam, G. Hesselink, W., W. en J., en W. en M.P. Hissink te Zutphen.

 

Prentlijst

1. Deez' print is voor het zoete Kind, || Dat zijne ouders wel bemind : || ... 4 vss. 20 hsnn., militairen, coll. Atlas v. Stolk 437, v. Gijn, e. a.

2. Deez' Print, o lieve Jeugd! ziet gij aan u vereeren, || Om spelend, met gemak, het A,B,C, te leeren. 24 hsnn. ges. Schuyling, coll. Waller 4, x, e.a.

3. Zie hier o lieve jeugd! een aantal oorlogshelden || Die door het oorlogsvuur den vrede eens herstelden. 16 hsnn. ges. Schuyling, militairen, coll. Ottema.

4. O lieve kinderen! ziet de dieren op deez' print; Kent hunnen naam en aart, als gij hen levend vindt. 8 hsnn. ges. Schuyling, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

5. Ziet, Kinderen! hier twee Azianen, || Dan volgen er twee Afrikanen; || Drie zijn er uit Anstrazia, || En één slechts uit Amerika. 8 hsnn. ges. Schuyling, vreemde volkeren, coll. Waller 4, x; op naam W. en J. Hissink, N.O.M.

6. Zie lieve kleine op deze print; Maakt Muzikanten aan u bekend... 4 vss. 16 hsnn. ges. Schuyling, militaire muzikanten, coll. x; 1840, coll. x.

7. Ziet, Lieve Jeugd! dit Pluimgediert... 4 vss. 12 hsnn. ges. Schuyling, vogels, coll. Waller 4, Stoffel; 1840, Waller Z 1.

8. Het kind dat altijd vlijtig leert... 4 vss. 12 hsnn. ges. Schuyling, kinderspelen, coll. N.O.M., x, e. a.; 1840, coll. Waller Z 1.

9. Deez' prent vertoont u, lieve Jeugd! || Het vol genot van kindervreugd... 4 vss. 12 hsnn. ges. Schuyling, meisjesspelen, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

10. De handel, schoon in 't klein gedreven, ([ Schijnt toch nog eenig ivinst te geven... 4 vss. 16 hsnn. ges. Schuyling, leurders, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

11. Voorstelling der ontvlngting van den zeer beroemden Hitgo Grotins of Huig de Groot, uit zijne gevangenis op het || Slot Loevestein, liggende tegen over de stad Gorinchem of Gorkum, in Zuid Holland; voorge­vallen in htt jaar 1621. 8 hsnn. ges. Schuyling, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.; met titel : De Geschiedenis van Hugo de Groot. 1840, coll. N.O.M., Muller 6368 A, e. a.

12. Let wel, Kinderen! en bemerkt, Hoe Vlas en Lijnwaad werdt bewerkt. 16 hsnn. ges. Schuyling, coll. Waller 4, Atlas v. Stolk 5827, e. a.; 1840, Waller Z 1.

13. De Lente schetst het beeld der jeugd, || De Zomer Jonge-Lieden deugd, || De Herfst vertoont den huwelijks-tijd |[ De Winter wijst op d'eeuwigheid. 4 hsnn. ges. Schuyling, de vierjaargetijden, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.; 1840, coll. x.

14. Kunt gij fraaijer prent begeeren? Kindren, hier is veel teleeren? 24 hsnn. ges. Schuyling, ambachten en beroepen, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

15. Eenige bijzonderheden uit het leven van Richard Whithington, wiens geboortejaar niet juist bekend is, doch die te || Londen, de hoofdstad van Engeland, in den ouderdom van bijna 90 jaren is overleden. Zijne geschiedenis staat in Arrenberg, || Historiën en zonder­linge gevallen, vierde deel, 296 tot 317. 8 hsnn. ges. Schuyling, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.; met titel: De Levensgeschiedenis van Richard Whithington. Op naam Gebr. v. Kapel, coll. N.O.M., x, e. a.

16. Vooraf gedaan, daarna bedacht, heeft menigeen in leed gebragt. 16 hsnn. ges. Schuyling, allerlei kin­dertaferelen, coll. Waller 4; zonder naam van uitg., coll. x, v. Gijn, e. a.

17. O, hoe edel is het Kind, Dat tot deugden is gezind! 12 hsnn. ges. Schuyling, moraliserende taferelen, coll. N.O.M., v. Gijn, e. a.

18. Ziet, Kinderen! veel Dieren en hun naam op deze prent, 't Verblijf in 't Werelddeel of Land maakt zij u ook bekend. 36 hsnn., dieren, coll. x; 1840, coll. x.

19. De Geschiedenis, bij welke deze afbeeldingen behooren, 's zeer leeslustwekkend en leerrijk, beschreven door den beroemden kindervriend || Campe. De derde Druk van dezelve is, in 1815, uitgegeven te Amsterdam, bij J. ten Brink Gz. en J. de Vries. 12 hsnn. ges. Schuyling, Robinson Crusoë, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.; 1840, coll. x.

19. De levensgeschiedenis van Robinson. 12 hsnn. Als vorige prent maar andere tekst, coll. BK.

20. Eenige bijzonderheden uit het leven van Peter den Grooten, Czaar, of Keizer, van Rusland, gedurende zijn verblijf || als Scheepstimmerman te Zaandam en Amsterdam, in 1697 en 1698; en zijn tweede bezoek aldaar in 1717. Volgens de || Beschrijving van den Heer en Mr. J. Scheltema. 12 hsnn. ges. Schuyling, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

21. De Geschiedenis van den Zwitser Willem Teil. Beschreven door Arrenberg : Historiën en zonderlinge gevallen, Deel 3 bl. 25-29 en door F.L. Graaf van || Stolberg... 2 regels. 8 hsnn. ges. Schuyling, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.; met titel : De Geschie­denis van Tel uit het vrije Zwitserland, Leert u, o lieve Jeugd! de liefde tot het Vaderland. Coll. v. Gijn; op naam v. Alphen, coll. x.

22. Zie op deez' Prent, o lieve jeugd! Een kleine schets van Kermisvreugd. 16 hsnn., kermistaferelen, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

23. Uilenspiegel was een guit, ; En voerde vele grillen uit; 1| Doch kind'ren volgt nooit zijn leven || Dat u geen eer maar schand zou geven. 24 hsnn., coll. Waller 4, x, e. a.

 

24. Ziet kind'ren ziet een poosje, || Kent gij deze bruiloft niet? || 't Is die van Kloms met zijn Roosje, || Wat deez' prent u hier aanbied. 8 hsnn., coll. N.O.M.; op naam Mindermann & C°, Atlas van Stolk 3979; op naam van Alphen, coll. Norge; zonder naam van uitg., coll. x.

25. Dees prent is 't geld wel dubbel waard, j| Waar Asschepoester van den haard, j] En in verdrukking van 't gezin, || Toch werd verheven tot Vorstin. 12 hsnn., coll. Ottema, Norge; 1840,coll. Waller Z 1.

26. Ziet eens, kindren! deze prent || Maakt u duidelijk bekend || Met klein Duimpje, o zoo raar || Doch het is een Fabel maar. 12 hsnn., coll. Ottema, v. Veen, e. a.

27. Dit Prentgcschenk leert U van Speyk, || door moed beroemd, in deugden rijk, || En leert dat de geschiedenis, || Van uwen tijd heldhaftig is. 8 hsnn., coll. Atlas van Stolk 694, x.

29. Dat u deez prent o Vaderlandsche jeugd, j j Oprecht verblijd en hartelijk verheugd || Want bij de smaad door Belgen aangedaan || Lacht u de moed en deugd van Hollands strijders aan. 8 hsnn. geschiedenis van 1830, coll. Waller 4, x; z. a., coll. v. Gijn.

30. Aanschouw o jeugd in deze prent || Waaraan men Neerlands magt erkent... 4 vss. 16 hsnn., militairen, op naam Gebr. v. Kapel, coll. Atlas v. Stolk; op naam Hissink, coll. x.

31. De Vernieuwde Jan de Wasscher. 24 hsnn., op naam Hissink, coll. Waller 4, v. Gijn; op naam Gebr. v. Kapel, coll. x.

32. Leert, kinderen uit deez' prent van Genovefa's leven, Dat, als er onspoed treft, de deugd geduld kan geven. 12 hsnn., leven van Genoveva, coll. N.O.M., x; 1840, coll. Waller Z 1, e. a.

33. Zie! lieve Kindertjes dat 's plaisier, vijf en dertig vogels vindgij hier... 4 vss. 35 hsnn., Atlas v. Stolk 5827, x; 1840, Waller Z 1, N.O.M., e. a.

34. De Groote Beestenmarkt alhier in onze stad, || Bevat in overvloed aan Vee een groote schat... 4 vss. 12 hsnn. ges. W. Bal, de slachttijd, coll. Borms; 1840, coll. x, N.O.M.

35. De Haring-Visscherij brengt schatten in ons land, || Leest kinderen dan deez' prent, gij ziet aan alle kant : j | Hoe ieder in zijn vak, tot nut der Maatschappij, || Op hoop van groote winst, met ijver werkzaam zij. 8 hsnn. ges. W. Bal, de haringvisserij, coll. v. Gijn, Norge; op naam Gebr. v. Kapel, coll. Waller 4; 1840, coll. x.

36. Het vermakelijk Kinderspel. 36 hsnn., floskaartjes, op naam G. Hesselink, coll. Ottema.

37. Van Moeder de Gans, o lieve jeugd zijn hier in fabeldicht deez acht verhalen in een prent gesteld en ieder toegelicht. 8 hsnn., Roodkapje, Blauwbaard en andere vertellingen, op naam Hesselink, coll. Ottema; op naam Gebr. v. Kapel, N.O.M.

38. Roodkapje.   12   hsnn.,   op   naam   Hissink,   coll. N.O.M.; op naam Gebr. v. Kapel, coll. x, N.O.M.

—. Deez' Prent o lieve Jeugd, maalt het Tafreel zeer schoon, || van Baron Wildenhain, en den Onechten Zoon. 24 hsnn., op naam G. Hesselink, coll. x, Ottema.

_______________

1 Van Heurck en Bockcnoogcn, I.P.P.B., blz. 64. NB. Hoffers drukte nog in 1839. AB2 In de Bibliotheek van de Vereeniging ter Bevordering van de Be­langen des Boekhandels, Gildearcliieven nr. 196, is een rekwest bewaard van D. du Mortier en Zoon te Leiden de dato 31 maart 1800 tegen niet geautoriseerde nadrukken door J.P. Hoffers in Den Bosch.

 

p. 173

 

F.B.  Hollingerus-Pypers  en  Broese  &  C°  te  Breda

 

Over F.B. Hollingerus-Pypers is enkel bekend dat hij zich in 1815 gevestigd heeft te Breda en overleden is in 1825, en dat hij in 1820 Petrus Rudolf Broese had aangesteld als leider van zijn bedrijf1.

F.B. Hollingerus-Pypers had geen opvolger, zijn zoon was advocaat geworden. Deze heeft in 1828 de zaak verkocht aan zijn bedrijfsleider P.R. Broese.

Op 1 mei 1828 stichtte P.R. Broese, samen met zijn broeder J.G. Broese, boekhandelaar te Breda, de firma Broese & C°, waarin opgenomen waren de bedrijven van F.B. Hollingerus-Pypers en van W. van Bergen & C°.

Dadelijk nam de zaak een grote uitbreiding, doordat haar de verzorging werd toevertrouwd van de uitgaven van de in dat zelfde jaar 1828 opgerichte Kon. Militaire Academie te Breda. In 1840 werd de zaak uitgebreid met een letter gieterij. De firma Broese & C° was toen het grootste drukkers-bedrijf van Noord-Brabant.

_______________________

1 Deze en volgende gegevens zijn ontleend aan een manuscript van H. Palier, bewaard in het Prov. Genootschap van Kunsten en Wetenschappen te 's Hertogenbosch.

 

p. 174

 

In 1843 trok J.G. Broese zich uit de zaak terug en vestigde zich als boekhandelaar te Utrecht. Tien jaar later, in 1853, overleed P.R. Broese. Eén maand v66r zijn overlijden had hij zijn bedrijf overgedragen aan de Amsterdamse boekhandelaar Jan Frederik Schlcycr, die zijn Amsterdamse zaak ophief en de drukkerij van Broese te Breda voortzette onder de naam Broese & C°.

Voor zover ons bekend is, werden er door deze firma na 1853 geen kinderprenten meer uitge­geven.

In de fondslijst van Broese & C° over de jaren 1840-1853 werden o. m. aangekondigd :

„Kinderprenten per riem, best papier, gekleurd f. 7.60, zwart f. 5.25 per riem, ordinair papier, gekleurd f. 3.62½, zwart f. 3.10" 1.

Het fonds van F.B. Hollingerus-Pypers omvatte een twintigtal nummers, meestal opgevat en uitgevoerd in de traditionele geest : Jan de Wasser, dieren, ambachten, spelen, kermistaferelen, mili­tairen, spreekwoorden, het landleven.

Hollingerus-Pypers had ook gefungeerd als wederverkoper van het fonds W.v. Bergen & C°. Van de nrs. 58, 61, 62, 68 van W. van Bergen & C° zijn ook exemplaren, bewaard op naam van F.B. Hollingerus-Pypers 2.

De overige prenten uit het fonds Broese & C° komen vermoedelijk alle uit het fonds van Van Bergen. Dit konden wij nagaan voor Broese 20 = Van Bergen 59, Broese 21 — Van Bergen 23, Broese 22 == Van Bergen 60, Broese 23 = Van Bergen 3, Broese 25 — Van Bergen 15, Broese 28 = Van Bergen n, Broese 30 = Van Bergen 65. Van prent nr. 29 van Broese (9 moraliserende taferelen ges. Waleson) is geen uitgave bekend op naam van Van Bergen, maar ook deze prent zal oorspron­kelijk wel tot dit fonds hebben behoord, daar Waleson, voor zover bekend, enkel voor het fonds Van Bergen kinderprenten heeft gegraveerd.

De uitgaven Broese & C° zijn dus slechts herdrukken van blokken uit de fondsen Hollingerus-Pypers en W. van Bergen & C°.

 

Prentlijst

De prenten op naam F.B. Hollingerus-Pypers zijn in onderstaande lijst aangeduid : 1. H.P.; die op naam Broese en Comp. : 2. Br. & O.

1. AI is hier de oude Jan, op 't Nieuwerwetsch gekleed, Hem wachten in den Echt, dezelfde Vreugd en Leed. 24 hsnn., Jan de Wasser, 1. H.P., coll. Otteraa; 2. Br. & C°, coll. Wallcr 2, x, e. a.

2. Het Huishouden van Jan Steen. 12 hsnn., 1. H.P., coll. Waller 4; 2. Br. & C°, coll. Waller 2, N.O.M., e. a.

3. Als 't Koning, Vaderland of Vrijheid, moge gelden, || Wordt Neérlands volk soldaat en zijn soldaten helden. 12 hsnn., militairen, 1. H.P., coll. Waller 4; 2. Br. & O», coll. Waller 2, N.O.M., e. a.

4. Zie hier, c lieve Jeugd! een aantal vreemde dieren, Nu kunt gij wederom uw leerlust laten zegevieren. 16 hsnn., dieren, 2. Br. & C°, coll. Waller 2, N.O.M., c. a.

5. Deez' prent leert U, o lieve Jeugd! hoe gij uw kost kunt winnen, Als men niet lui is, en heeft geld, negotie te beginnen. 20 hsnn., leurders, 1. H.P., coll. Waller 4; 2. Br. & O, coll. Waller 2, v, Kuyk,

6. In deze prent, ô jonge lien \ Kunt gij veel fraaye zaken zien... 4vss. 36 hsnn., allerlei voorwerpen, 1. H.P., coll. Prov. Bibl. Leeuw., Ottenia; 2. Br. & C°, coll. Waller 2, N.O.M., e. a.

7. Lieve Jeugd, wil U vermaken, met deze prent, neemt U plezier... 2 vss. 8 hsnn., kunstenmakers; 2. Br. & C°, coll. Waller 2, Muller 6373, e. a.

8. Beschouw in deze prent een aantal dappere Helden, \ Wier Trouw en Dapperheid, in 't bloedig Veld betoont... 4 vss. 16 hsnn., militairen te paard, 1. H.P., coll. Waller 4,  Atlas v.  Stolk z. nr.; 2. Br. & C°, coll. Waller 2, N.O.M., e. a.

9. Deez' prent, 6 jeugd! bevat veel speelen, Hij zal gewis U niet vervelen. 30 hsnn., spelende kinderen, 1. H.P., coll. Waller 4, zelfde prent met nr. 10; 2. Br. & C°, coll. Waller 2, Muller 6373, e. a.

10. Kinderen deez' Prent bevat veel zaken; Wilt er vreugd en nut uit rapen. 12 hsnn., kermistaferelen, 1. H.P., coll. Ottema; zelfde prent met nr. 9, 2. Br. & C°, coll. Waller 2, N.O.M.

11. Kijk eens, wat aantal schoone zaken, Dat u, o jeugd! dit prentje biedt... 8 vss. 36 hsnn., gebouwen, personages en voorwerpen, 2. Br. & C°, coll. Waller 2, N.O.M., e. a.

12. Vaderlandsche Spreekwoorden. 24 hsnn., 2. Br. & C°, coll. Waller 2, x.

13. Kijk, Kinderen! zie in deez print, Die zal u Leer­zaam wezen... 2 vss. 12 hsnn., allerlei personages en taferelen, 2. Br. & C°, coll. Waller 2, x.

14. —. 8 hsnn., werktuigkunde, 1. H.P., vermeld bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 489.

14. Wanneer gij iedere prent oplettend gaat beschouwen... 4 vss. 4 hsnn., Sint-Nicolaas en 3 militairen, 2. Br. & O, coll. N.O.M.

15. Verlustig u o jeugd! deez' Natiën te bekijken, || Elk heeft zijn eigen roem, zijn eigen levensaard, || 't Karakter van den Brit, zal nooit geen Turk gelij­ken, || De Nederlander wijkt zeer ver van den Spanjaard. 9 hsnn., typen van verschillende nationaliteit, 2. Br. & C°, coll. Waller 2, N.O.M.

16. Welk aantal fraaije, schoone zaken, || Zijn hier, o Jeugd! niet afgemaaid. 4 vss. 20 hsnn., allerlei per­sonages, 2,. Br. & C°, coll. Waller 2, x, e. a.

17. Zie hier u/at jonge Knape spelen. 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen, 2. Br. & C°, coll. N.O.M.

17. Landbouw erij. 16 hsnn., landbouw, 2. Br. & C°, coll. Waller 2, N.O.M., e. a.

18. Het Dieren rijk, o jeugd! is uw beschouwing waard... 4 vss. 8 hsnn., dieren, 2. Br. & C°, coll. Waller 2, N.O.M., e. a.

19. Militairen te paard. 5 rijen hsnn., 2. Br. & C°, coll. Waller 2, x, M.d.M, (Afb. 58).

20. Het Ras der Honden. 24 hsnn. ges. Waleson, 1. H.P., coll. Ottema; 2. Br. & O, coll. Waller 2, N.O.M.

21. Zie in deez' Prent de Vrolijkheid, Van Saartje Jaiis de keukenmeid. 24 hsnn., 2. Br. & C°, coll. Waller 2, N.O.M., e. a.

22. Zelfde prent als 17, kinderspelen, 2. Br. & C", coll. Waller 2, x, e. a.

23. Kinderen wilt toch vlijtig leeren, || Dan zal ik u deez' Print vereeren, || Welaan 't gebruik is u gegund, ] Wijl gij er steeds uit leeren kunt. 12 hsnn., allerlei spelen en bezigheden, 2. Br. & C°, coll. Waller 2, archief Haarlem.

24. Deez' Prent o Jeugd! u toegewijd, || Verdient wel uw oplettendheid, || 't Is Fabelkunde dat gij ziet, || Wees vlijtig, vrees de moeite niet. 16 hsnn., mythologische en andere figuren, 2. Br. & C°, coll. x.

25. Zelfde prent als nr. 24, 2. Br. & C°, coll. Waller 2.

25. Zie hier, o lieve Jeugd die 't Spelen steeds bemint || Wat onze konst en vlijt, U aanbiedt in deez' Print || Vindt gij daarin vermaak dat gij niet kunt ontberen j Gij kunt het A.B.C, hier spelende uit leeren. 25 hsnn. ges. Waleson, 2. Br. & C°, coll. Waller 2.

26. Zelfde prent als nr. 25, 2. Br. & C°, coll. N.O.M.

27. Artilleristen. 16 hsnn., militairen, 2. Br. & C°, coll. Waller 2.

28. Slagttijd. 12 hsnn. ges. Waleson, 2. Br. & C°, coll. Waller 2.

29. Wil naarstigheid en deugd, uit deze plaatjes trekken... 2 vss. 9 hsnn. ges. Waleson, moraliserende tafere­len, 2. Br. & C°, coll. Waller 2, Muller 6373.

30. Deez' prent, o jeugd! u toegewijd || Verdient ook uw opmerkzaamheid. 8 hsnn., ambachten en beroepen, 2. Br. & C°, coll. Waller 2, Muller 6373.

31. Het Vindingrijk vernuft des menschdoms ziet gij hier || In werktuigkunst... 4 vss. 8 hsnn., werktuig-kunde, 2. Br. & C°, coll. Waller 2.

 

___________________

1 In het handschrift staat vermeld f. 36.25 en f. 51. Dit is ongetwijfeld een vergissing tenzij hiermede de prijs bedoeld is voor 10 riem. — 2 58 en 68 in de collectie Ottema, 61 in de collectie Waller, en 62 in de collectie N.O.M.

 

p. 176

 

Hurez te  Kamerijk

 

T.F J. Hurez was van 1803 tot 1818 werkzaam als drukker, uitgever en boekhandelaar te Kamerijk (Cambrai) in Noord-Frankrijk. Zijn zoon, Armand-Ferdinand Hurez, die een zeer verzorgde opvoeding tad genoten en de titel verworven had van baccalaureus in de letteren, volgde zijn vader op in 1818 en overleed in 1832. De zaak werd voortgezet door de weduwe, die naar alle waarschijn-lijkleid de |olksprenten van haar voorgangers niet meer herdrukt heeft1.

_______________

1 P.l. Duchartre et R. Saulnier, L'Imagerie populaire, Parijs, (1925), blz. 247.

 

p. 177

 

Vele van de prenten uitgegeven door deze firma, vooral de godsdienstige, hebben Franse en Nederlandse opschriften en onderschriften, of enkel Franse titels maar tweetalige onderschriften. Op deze prenten is als adres vermeld „De la Fabrique de A.F. Hurez, Imprimeur-Libraire, Grande Place, n° 76 a Cambrai", of enkel : „De la fabrique de Hurez" (ook : „d'Hurez").

De prenten van Hurez werden vermoedelijk veel verkocht in Frans-Vlaander en, dat in het begin van de vorige eeuw veel minder verfranst was dan tegenwoordig. Het zal wel met het oog op dit afzetgebied geweest zijn, dat de firma Hurez haar prenten voorzag van tweetalige teksten. Het is niet bekend of deze prenten ook nog op min of meer belangrijke schaal zouden verspreid geweest zijn in Vlaams-België.

De meeste prenten van Hurez bevatten slechts één houtsnede; ofwel een houtsnede van betrek­kelijk groot formaat, ongeveer 33,5 x 23 cm, met titel en onderschrift, ofwel een kleinere houtsnede, ongeveer 26,5 x 20 cm, rechts, links en onderaan omrand met teksten, bij de religieuze prenten teksten van gebeden of godsdienstige lofzangen. De prenten zijn niet gesigneerd, doch de meeste houtsneden zijn het werk van een zekere Godard II van Alençon 1.

De firma Hurez te Kamerijk was een van de belangrijkste uitgeefsters van volksprenten uit het begin der vorige eeuw in Frankrijk.

Al de prenten waarvan wij hieronder de titels mededelen, bevinden zich, in het Prentenkabinet van de Kon. Bibliotheek te Brussel. Als de prent meerdan één houtsnede bevat, wordt zulks vermeld.

 

Prentlijst

—. Jugement universel. — Het algemeen oordeel. (Laatste oordeel).

—. Le Déluge. — Den algemeynen watervloed. (De zondvloed).

—. La Création du Monde. — De Schepper der Wereld. (Het aards paradijs).

—. Jésus-Christ meurt pour nos péchés. (Jezus sterft aan het kruis). Teksten : Oraison a Jésus pour obtenir une bonne mort. — Gebed tot Jesus om eene goede doot te verkrijgen.

—. Notre Seigneur Jésus-Christ flagellé. — Onzen Heer Jesus-Christus gegeesselt.

—. Notre Seigneur Jésus-Christ vis-a-vis Pilate. — Onzen heer Jesus-Christus in tegcnwoordigheyd van Pilatus.

—. Notre Seigneur Jésus-Christ vis-a-vis de Hérode. — Onze Heer Jesus-Christus in de tegenwoordigheyd van Herodes.

—. Fuite en Egypte. — De Vlucht naer Egypten.

—. Baptéme de Notre Seigneur. — Het Doopsel van Onzen Heer.

—. Sainte Elisabeth, Reine de Hongrie. — De H. Elisa-beth, Koninginne van Hongarien.

—. Sainte Geneviève, patronne de Paris. Met Frans en Nederlands gebed.—. Oraison a Sainte Anne. — Gebed tot de Heylige Anna.

—. Sainte Colette, Vierge, Abbesse et Réformatrice de l'ordre de Sainte Claire. — Heylige Coletta, || Maed (sic), Abdisse en Envormster (sic) van het Order van H. Clara.

—. Cantiques Spirituels. (Bijschrift :) Oraison a Sainte Helene. Gebed tot de heylige Helena.

—. Cantique de Saint-Alexis. (Bijschrift :) Oraison a Saint Alexis. — Gebed tot den Heyligen Alexius.

—. Saint-Vincent Diacre. — Den Heyligen Vincentius, Diaken.

—. Saint Gervais et Saint Protais, Freres et Martyrs. — Den Heyligen Gervasius en Protasius, Broeders en Martelaars.

—. Oraison a Saint-Jean-Baptiste. — Gebed tot den Heyligen Joannes-Baptista.

—. Oraison a St. Corneille, Pape et Martyr. — Gebed tot den H. Cornelius Paulus (paus) en Martelaer.

—. Oraison a Saint-Joseph. — Gebed tot den heyligen Joseph.

—. Saint Julien L'Hospitalier. (Bijschrift :) Oraison a Saint Julien l'hospitalier. — Gebed tot den Heyli­gen Julianus den herberger.

—. Oraison a Saint Crépin et Saint Crépinion. — Gebed tot den heyligen Crispinus en de heyligen Crepinianus.

— . Saint Remi, Archevéque de Reims. — Den heyligen Remigius Aertsbisschop van Rheyms.

— . Le Lion de Florence. — Den Leeuw van Florence. , La Petite Cendrillon. — Het kleyn Assche Meysken (Assepoester).

— . Cantique de Notre-Dame || des Sept Douleurs. — Lof-Zang van onze lieve Vrouwe van de zeven Weeën.

— . Notre Dame de Grace de Cambrai. Met gebed in het Frans en in het Nederlands.

— . Notre-Dame de Liesse. — Onze Vrouwe van Blydschap.

— . Le Calvaire D'Arras. — Den Calvarieberg van Atrecht.

— . Représentation du Saint Suaire de Besan^on. — Verbeelding van den Heyligen begraefdoek van Besançon.

— . Sentiments d'amour envers Ie Saint-Sacrement. — Gevoelens van liefde tot het Heylig Sacrament.

    . Oraison a Jésus pour obtenir une bonne mort. — Gebed tot Jesus om eene goede dood te verkrygen. 5 hsnn., Christus aan het kruis met Maria, Johannes en Magdalena, links en rechts apostelen, boven en onder 5 zinnebeelden van de passie.

    — . Den Levens-loop van den Menscb of den Menscb in zjne verscheyde Jaeren. // Fr. titel. 1 hsn., trap des ouder­doms. Coll. Alain Dubois.

— . L'Assomption - De Hemelvaart van de Maagd Maria, moeder Gods. 1 hsn., gebed Fr. en Ned., Coll. Mus. Kamerijk.

— . — .1 hsn. Christus en de H. Magdalena. Gebed tot Jezus om een goede dood te verkrijgen, ook Fr. tekst., coll. Mus. Epinal.

— . — .1 hsn. Christus en de twaalf apostelen. Gebed Fr. en Ned. Coll. Mus. Kamerijk.

— . Saint Donat, Martyr. 1 hsn., gebed Fr. en Ned., coll. Mus. Kamerijk.

— . Oraison a Saint Pierre. Gebed tot én Heylig Petrus. 1 hsn. Gebed Fr. en Ned. Coll. Mus. Kamerijk.

— . Le grand Diable d'Argent, Patron de la Finance. // Den grooten Zilverin Drommel Bewaerder der Scbat-Kisten. 1 hsn. Coll. Mus. Kamerijk.

— . Assemblee du Concile National Francais // De Kerkvergadering van Vrankrijk. 1 hsn., Coll. Mus. Kame­rijk.

— . Adolescente de Paul et Virginie // De Jonkheyd van Paulus en Virginia, 1 hsn., Coll. Louis Ferrand.

— . Les Malheurs ... (Fr. titel) // De ongelukken van Piramus en Thishé in hunnen minnen-ondel (sic), 1 hsn., Coll. A. Agnaud en A. Dubois.

— . Cantiques Spirituels. 1 hsn. O.L. Vrouw van Bijstand. Fr. gebed en « Gebed tot onze Vrouwe van Goeden Toevlugt». Coll. Mus. Kamerijk.

    . Notre Dame de Bonne Délivrance. 1 hsn. « Gebed tot onze Vrouwe van Goede Verlossing ». Gebed Fr. Coll. Mus. Kamerijk.

 

___________________

1 Ed. Richard, Les Godard d'Alm^on graveurs sur bois, Domfront, 1921.

 

p. 178

 

Hendrik van  Irhoven  te  ’s  Hertogenbosch

 

Deze uitgever, waarvan slechts één enkele prent bewaard is, was te Den Bosch gevestigd in de Vuchterstraat1. Hij heeft ook gewoond „op den hoogen-Steenweg" 2. Er is drukwerk van hem bekend uit de jaren 1741-1746. Op de hieronder vermelde prent noemt Hendrik van Irhoven zich „Boeckdrukker en boekverkooper in het Trapken".

 

Prentlijst

_—. Kinden deeze Steeden die gy hier, voor u Siet / af-geprent, || Zyn de voornaamste die in Braband en Holland zijn bekend. 12 hsnn., gezichten op ver­schillende steden; de namen in de prent gegra­veerd : Lovain, Malines, Rotterdam, Bruges, het vierde plaatje stelt de wagen van Keizer Karel voor, die een schaap doodrijdt te Mechelen, Amsterdam, Gand, Anvers, Leyden, Bruxelles, Bois-le Duc, Mastric, gedat. 1743, coll. Waller 5.

____________

1Prov. Genootschap van Kunsten en Wetenschappen te 's Hertogenbosch, Handschrift H. Palier, blz. 33. — 2 Ledeboer, De boekdrukkers, blz. 221.

 

 

p. 178

 

Abraham  Kanjewiele  te  Leiden

De kopij van deze catalogus was reeds bij de drukker toen ik het bericht ontving dat de heer Mr. F.C. van Veen de hand had kunnen leggen op een aantal 16e- en 17e-eeuwse prenten, waar­onder drie prenten van een, tot nu toe, onbekende Leidse prenten uitgever : Abraham Kanjewiele.

Als beroep en adres staat op deze prenten vermeld : „Papier-Verkooper over de Have in de Goude Stal tot Leyden".

Wie was deze Abraham Kanjewiele? Volgens inlichtingen van het Gemeen te-Archief te Leiden, was Abraham Kanjewiele woonachtig te  Amsterdam toen hij  op  11  november  1690  onder-

___________________________

1Prov. Genootschap van Kunsten en Wetenschappen te 's Hertogenbosch, Handschrift H. Palier, blz. 33. — 2 Ledeboer, De boekdrukkers, blz. 221.

 

p. 179

 

trouwde met Maria de Taye uit Leiden. Op 11 december van dit zelfde jaar wordt Abraham Kan­jewiele aangenomen als poorter van Leiden. Op 21 augustus 1718 verhuist Abraham Canjewille (sic) met vrouw en kinderen naar Amsterdam.

Hier hebben we reeds twee verschillende schrijfwijzen van zijn naam. Een derde schrijfwijze vinden we bij Kleerkooper en Van Stockum 1 die volgend uittreksel geven van het poortersboek van Leiden in d°. 5 jan. 1691 „A. Canjewiele, papiervercooper, soon van Jan Sibrantsz., mede papier-vercooper en poorter alhier".

Een van de gravures van Kanjewiele, de papegaai in de ring omlijst met mooie bladerkrans, was ons reeds bekend door een herdruk van Johannes Kannewet te Amsterdam (nr. 3), (afb. 59).

De namen Kanjewiele, Canjewille en Kannewet lijken erg op elkander. Kunnen dit geen varian­ten zijn van dezelfde naam?

Was Johannes Kannewet, boekdrukker in de Nieuwe Loyerstraat te Amsterdam, die op 30 januari 1715 de gereedschappen van zijn drukkerij verkocht aan T. van der Hoff2, misschien een broe­der van Abraham Kanjewiele? En was Johannes Kannewet (junior), de ons bekende uitgever van kinderprenten, wonende in de Nes in de gekroonde Jugte Bijbel, en aldaar werkzaam van 1736 tot 1780 3, misschien een zoon of neef van Abraham Kanjewiele? De enige aanwijzing buiten de verwant­schap van de namen, is het feit dat een van de houtblokken van Abraham Kanjewiele later in het bezit was van Johannes Kannewet (jr.).

 

Prentlijst

—. Gy Papegaey Al In de kooy / Doet klappe Netyes Fraay en Mooy. 1 hsn., papegaai in ring, omlijst met bladerkrans, coll. y. —. Hier ziet gy Veelerlei Mannier Ider Gekleerd en na zijn Swier. 8 hsnn., Nederlandse en vreemde klederdrachten uit het midden van de 176 eeuw, coll. y.

 —. O Kat Wilt dit dogh wel verstaen / Gy Zijt van Muys en Rotgevaan. 1 hsn., strijd van de kat en de muizen, kat omringd door muizen en ratten, omlijst met bladekrans, coll. y (plaat IV).

 

__________________

1 Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 115. — 2 Ibid., I, blz. 115. — 3 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 458.

 

 

p. 179 

 

Johannes  Kannewet  te  Amsterdam

 

Uitgever J. Kannewet is beter bekend uit de talrijke volksboeken en de merkwaardige volks-prenten welke op zijn naam staan dan uit de schaarse biografische gegevens welke over hem zijn gepubliceerd.

Vooreerst moeten we doen opmerken dat er in de 18e eeuw, in Amsterdam, minstens twee uitgevers werkzaam geweest zijn onder de naam Johannes Kannewet, vermoedelijk vader en zoon of oom en neef Kannewet.

De eerste J. Kannewet was reeds werkzaam als uitgever in 1710 en was dit nog in 1732 4. Volgens F.G. Waller 5 was Johannes Kannewet, de uitgever van de prenten, werkzaam „in de Nes, in de Gekroonde Jugte Bybel", van 1736 tot 1780.

_________________

4 In 1710, drukte J. Kannewet de Handvesten der stad en de Baronnage van Ysselsteyn. (Cartotheek Enschedé, Bibliotheek van de Vereeniging van den Boekhandel). In 1715 woonde J. Kannewet in de Nieuwe Loyerstraat en verkocht hij „alle soodani-ge platen, letteren en gereedschappen tot de druckerij behoorende voor 906 guldens 351." (Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 115). Doch op 29 nov. 1717 verzocht hij consent om te mogen drukken en uitgeven den bijbel „in 't geheel als te deele" (Ibid., I, blz. 116). In 1732 brengt hij nog een herdruk van Cats' 's Werelds begin (cartotheek Enschedé, Bibliotheek van de Vereeniging van den Boekhandel). — 5 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 458. —

 

p. 180

 

In het vorig hoofdstuk, over Abraham Kanjewiele, hebben we reeds gesproken over een mogelijke verwantschap tussen deze uitgever van kinderprenten, gevestigd te Leiden en in 1718 verhuisd naar Amsterdam, en J. Kannewet. In ieder geval kwam de houtblok van een van de drie bekende prenten van Kanjewiele, de papegaai, in het bezit van J. Kannewet (nr. 3) en het is dus niet uitgesloten dat het fonds Kannewet de voortzetting was van het fonds Kanjewiele.

Het fonds Kannewet is zeer merkwaardig, niet door het eigen karakter of de originaliteit van de vele prenten die bewaard gebleven zijn, maar door het feit dat talrijke prenten van bekende en on­bekende uitgevers uit de loc, iyc en 18e eeuw in het fonds Kannewet zijn opgenomen. Vandaar dat in dit fonds herhaaldelijk dezelfde onderwerpen voorkomen onder verschillende volgnummers 1 en dat zeer dikwijls drie of vier verschillende prenten hetzelfde volgnummer dragen, soms onder­scheiden door één of twee sterretjes of door de letter K.

Het fonds De Groot zal vermoedelijk kort na 1756 in het bezit gekomen zijn van J. Kannewet (datum van de laatst gedateerde uitgave van G. de Groot-Keur). Vele prenten van Kannewet zijn gedrukt met blokken van De Groot, andere zijn getrouwe kopieën van prenten uit het fonds De Groot. Van de prenten die G.J. Boekenoogen vermeldt op zijn lijst Kannewet2 worden er zeven aangeduid als16e-eeuwse gravures en tweeënzestig als 17e-eeuwse.

Hoezeer J. Kannewet er tegen opzag om zijn mooi geld te spenderen aan het graveren van nieuwe blokken, waar hij het naar zijn mening net zo goed met oude kon gedaan krijgen, blijkt uit zijn actualiteitsprenten. Zijn concurrenten Ratelband & Bouwer hadden door de graveur A. Bouwens een prins Willem V laten graveren. Ook Van der Putte en Van Egmont hadden een Willem V in hun fonds. Kannewet nu heeft twee prenten van Willem V in zijn fonds. Voor de eerste, nr. 5, heeft hij een­voudig het portret van Willem Carel Hendrik Friso, vroeger verschenen onder hetzelfde volgnummer, herdrukt en enkel de titel gewijzigd door ervan te maken Prins Willem de $de Erf-Stadhouder der vcr-eenigde Nederlanden; voor de andere prent, nr. **5, heeft hij een oud portret van prins Willem III genomen en er de titel boven gedrukt : Prins Willem de Vde.

Slechts een gering aantal prenten uit het fonds Kannewet is gesigneerd. De acht prenten gesigneerd WH (7, 14, 15, 18, 20, **24, 46, 83) en de vier prenten gesigneerd L.B.M. (**16, **22, *87, ^95) komen alle uit het fonds De Groot. Nog vijf andere prenten zijn gesigneerd, eveneens met initialen : nr. *9 : AF, nr. 19 : JM, nr. *31 : I.C.I., nr. 35 MA V, nr. K93 : G.V.L. Van deze monogrammisten is ons slechts één enkele bij naam bekend, Jan Christoffel Jegher. Op de prent gegraveerd door Jegher (nr. *3i) zijn 28 spreekwoorden afgebeeld. De blokken van deze prent behoorden dus oorspronkelijk ook aan een 17e-eeuwse uitgever.

Typisch voor talrijke prenten uit het fonds Kannewet is de omlijsting met bloemen- of vruchten-krans. Voor de omlijsting van vorstelijke personen worden deze kransen soms aangevuld met de af­beelding van wapenschilden en bovenaan met engelen met kroon in lauwerkrans.

Bij de merkwaardige oude prenten, welke bewaard gebleven zijn in het fonds Kannewet, maar waarvan de originele uitgevers ons niet bekend zijn willen we speciaal de aandacht vestigen op de volgende prenten : nr. 7 : 't Rattenschip, een politieke satire, waarover we in de iconografische be­handeling van de prenten verder zullen uitwijden; nr. 14 : half symbolisch half humoristisch, met voorstelling van een molen als levend personage, van een botervat als boerin, van een buste als laken-verkoopster; nr. 35 : 't Toonecl der Amsterdamsche Gekken en Gekkinnen j Zo buyten het Lazamshuys als

__________________

1 Jan de Wasser met cc nrs. *22, **23, *34, 42; een papegaai 3,**14, **15; Leven van Jezus 20, *28, 38, **47; Luilekkerland 72, *82, *p6; De Verkeerde Wereld K 41, 62; Spelende Cupido's *33, *58; Krelis en Maartje van Ooszaan 13, *59; Leven van David 16, 19 ; Van doop tot huwelijk *43, 50. — 2 Van Heurck en Boekenoogen, I.P.P.B., blz. 81-83.

 

p. 181

daar binnen; nr. 44 : met de afbeelding van 16 kreupele bedelaars, naar Hieronymus Bosch, met het satirische opschrift :

Al dat op den Bedel-zak geerne leeft 't Gaat meest al kreupel op beyde zijden Daarom den Kreupelen Bisschop veel Dienaars heeft Die om een vette proef den regte gange mijden.

nr. 48 een volkse interpretatie van de dodendans (zie af b 125); nr. *49 niet taferelen uit Amadis de Gaule; nr. *73 Masiton met al zijn gekken (Welk personage wordt er bedoeld met Masiton >); nr. K93 hond en kat met het weinig preutse onderschrift :

Ik ben mijn Juffers Hondeken Ik kus en lek haar mondeken En leg aan haar Borsjes bloot En slaap 's Nagts in haar schoot.

Noch door de uitgever, noch door het publiek werd vermoedelijk aanstoot genomen aan der­gelijke tekst. Op deze prent volgt doodgewoon de moraliserende prent nr. 94 met de zeer stichtelijke titel :

't Alderbest dat daar is op Aard Is te zijn met Godt gepaard.

Dat deze prenten van Kannewet groot succes moeten hebben gekend, kunnen we niet alleen afleiden uit het feit dat relatief zeer veel prenten van deze 18e-eeuwse uitgever bewaard gebleven zijn, maar ook uit de vaststelling dat Kannewet de fondsen van zijn twee voornaamste voorgangers zodanig overtroefd heeft dat Gysbert de Groot-Keur en de Erven H. van der Putte als zijn wederverkopers gaan fungeren. De prenten op naam van Gysbert de Groot-Keur en gemerkt K n, *K 26, *K 76 en K 94, zijn zeker uitgaven van Kannewet. Van de nrs. *K 76 en K 94 zijn zowel uitgaven bewaard op naam van Kannewet als op naam van De Groot. Alleen Kannewet merkte zijn uitgaven niet de let­ter K of met één of twee sterretjes. Zo zijn er ons niet minder dan 74 prenten bekend (zie catalogus Van der Putte) verschenen op naam der Erven H. van der Putte, waarvan we, niet enkel door de typo­grafische karakteristieken, maar ook door de wijze van nummering en door het feit dat we in het fonds Kannewet dikwijls de originele uitgave vonden met hetzelfde nummer, met zekerheid kunnen aannemen dat het uitgaven zijn van J. Kannewet.

De strekking van talrijke volksboekjes uitgegeven door J. Kannewet is geheel gelijklopend met die van het prentenfonds. Naast traditionele onderwerpen uit de middeleeuwse literatuur, als Reynaert de Vos, De Ridder met de Zwane en Grisildis 1, kluchtboeken als de Historie van den jongen Jacke en de Jonge Dogters Tydkortinge 2, minneboekjes als De Vrolijke Minnaar 3 en De tien vermakelijkheden des huwelijks 4, wordt in het boekenfonds van Kannewet, net zo als in het prentenfonds een ruime plaats ingenomen door bijbelse literatuur, b.v. door De Historie van Adam 5, Den Christelijken Tijd-verdryver, Ofte geestelijk Raadzel-boek 6, De Schriftuurlyke onderwyzer, ofte Jeugds Onderrigter, Doorlopende alle Boeken des Ouden En Nieuwen Testaments 7. Om de zeer ernstige stof van dit laatste boek wat aantrek­kelijker te maken, heeft Kannewet op de titelbladzijde een afbeelding geplaatst van Suzanna in het bad.

__________________________

1 Catalogus Boekenoogen, blz. 13-17-24. — 2 Dronckers, Verz. IValler, nrs. 754 en 1698. — 3 Catal. Boekenoogen, blz. 44. — 4 Dronckers, Verz. Waller, nr. 1629. — 5 Catal. Boekenoogen, blz. 35. — 5 Dronckers, Verz. Waller, nr. 1705. — 7 Ibid., nr. 711.

 

p. 182

Daar het fonds Kannewet vrij volledig bewaard gebleven is, en klaarblijkelijk een zeer groot succes gekend heeft bij het volk, bieden deze prenten en volksboekjes een goed inzicht in de mentali­teit van de gewone man in de 18e eeuw.

Een belangrijk gedeelte van de houtblokken uit het fonds Kannewet is later in het bezit gekomen van de Erven der Wed. Stichter en nadien van de firma Noman te Zaltbommel. Enkele blokken hiervan zijn via de zoon Noman en via de firma van Staden eigendom geworden van de Turnhoutse uitgevers Brepols en Glenisson en Van Genechten. Een ander gedeelte werd op de auctie Kannewet in 1781 1 aangekocht door S. en W. Koene te Amsterdam en een zeer klein gedeelte door W. Heger­man, de opvolger van Kannewet „in de Gekroonde Jugte Bybel" in de Nes.

 

Prentlijst

ontbrekende nummers: 51, 65, 84, 85, 101.

 

1. Georgius Lodewyk, Koning van Groot Britangjen, ec. 1 hsn., de prins te paard in bladerkrans, coll. Waller L; met titel : Georgië * de 1 koning* van Engelant, coll. Atlas v. Stolk 5829.

**2. Willem de vierde, Prince van Orange en Nassau || Erf-Stadhouder der Vereenigde Nederlandse Pro-vintien. l hsn., de prins te paard in bladerkrans, coll. x.

3. Ey ziet dees Papegaay | || Eens staan in deze Ring /... 8 vss. 1 hsn., papegaai in bladerkrans, coll. Waller L, x; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Z. (Afb. 59).

*3. Za Tamboer slaat u Trom en Pyperd' Fluyten, || Ten beste van 't Land en d'Oranje Spruyten. 1 hsn., tamboer en fïjfelaar, coll. Waller L, N.O.M., Muller 3980. (Afb. 65).

**3. Wilhelmus de ide Prince d'Orange dien Dappere Held | || Die als een fiere Leeuw zyn Vyand nederveld. 1 hsn., de prins met leeuw in romeins harnas, coll. Waller L.

4. Een Jager gaat tejagt en Schiet gelyk een Man / || Het zy Hart of Ree of wat hy schieten kan. 1 hsn., hertejacht in bladerkrans, coll. Waller L.

**4. De Prins van Friesland || Erf stad-houder, 1 hsn., Wülem IV, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

5. Willem Carel Hendrik Friso, Prince d'Orange & Nassau, 1 hsn., de prins te paard in omlijsting met wapens, coll. x; met titel : Prins Willem de $de, Erf-Stadhouder der vereenigde Nederlanden, enz., coll. x.

*5. Dees Prent Verbeeld van 't minste tot het meesten || De vijf Zinnen des Menschen ende Beesten. 1 hsn., de 5 zintuigen aangevuld met 4 dieren, coll. Waller L.

**5. Prins Willem de Vde Erf-Stadhouder der Vereenig­de Nederlanden, enz. 1 hsn., Willem III, prins van Oranje, coll. Waller L, x.

6. Anna van Bronswyk, Princesse d'Orange & Nassau, (volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 81, portret van Maria Stuart, echtgenote van Willem III van Oranje) 1 hsn., prinses te paard in bladerkrans, coll. Waller L, x, e. a.

6. Zijn Doorlugtige Hoogheyds Gemalin te Paard. 1 hsn., Frederica Sophia Wilhelmina van Pruisen, in bladerkrans, coll. Waller L.

**6. George de H, Koning van Engeland. En Wilhel­mina Charlotta, zyne Gemalinne. 1 hsn., 2 por­tretten in vruchtenkrans, coll. Waller L.

7. Ey Kinders ziet dees Tamboers alzo snel | || Zy slaan met elkander op de Trom zeer fel... 4 vss. 2 hsnn. ges. WH, 2 tamboers in bladerkrans, coll. Waller L, N.O.M., e. a.

*7. Kinders wie heeft dit oyt meer verzonnen | Dat d' Ratten met Katten den Krijg begonnen, 1 hsn., het rattenschip, coll. Waller L, x, e. a.

8. Hier hebt gy Jonge Jeugd | 't Vermaek van de Kennis-vreugd, 1 hsn., vaandrig tussen twee tamboers in bloemenkrans, coll. Waller L, Muller 3978.

**8. Hier ziet gy Afgebeeld den Prince van Orangiën || Met de Kroon-Prinses uyt' Huys van Groot-Brittangien. 2 hsnn., prins en prinses van Oran­je, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Fries Gen.

9. Het Sterf, Parade-Bed, en Rouw-gevaat... 2 vss., 4 hsnn., 1 en 2, sterfbed van Maria Stuart, prinses van Oranje, gemalin van Willem III (1695), 3 en 4, lijkstatie en praalstoet. Coll. Museum voor Stad en Lande Groningen.

9. Kinders, komt nu aangeloopen / || Om 't Osje-boe te Koopen | || 't Is een Gild-os exelent, || Gy kunt het Koopen voor kleyn Geld. 1 hsn., ker-mis-os in bladerkrans, coll. Waller L, Muller 3978.

*9. Hier hebt gy Negen Zang-Godinnen / met geheel / Op Harp l Bas / Fluyt / Citter en Veel / met zoet gekweel, 1 hsn. ges. AF, 9 zanggodinnen, coll. Holl. Houtsn. 12.

10. De Renosseros pertinent | || Staat hier verbeeld indeze Prent... 4 vss. 1 hsn., rinoceros in blader-krans, coll. Waller L.

*10. Dit Wonder-werk zeer wel bekend / || Staat af­gebeeld in deze Prent / || Het is al van de Sardam-mer stier / j| Dat schrikkelijk boos verslindend dier | | Hetwelk door zyn zeer groote magt | || Man | Vrouw | en Kind heeft omgebragt. 1 hsn., coll. N.O.M., x; op naam Erve H.v.d. Putte, Atlas v. Stolk 1939.

**10. Leef als de looze Slang / Leef als het Duyfken plag | Op dat gy niemand krenkt | U niemand krenken mag. 1 hsn., allegorische voorstelling van deugden, coll. x; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Norge.

11. Ey kinders ziet dees Heeren aan / Yder heeft een Juffrouw by hem staan. 4 hsnn., allerlei persona­ges, coll. x, Ottema.

*11. Kinders ziet dees Vogels groot en schoone / || Hoe heerlijk zy beyde haar vertoone. 2 hsnn., ekster en rotgans, coll. Waller L.

12. Beziet en koopt nu jong en Oud / Dees Pluym-gedierte uyt het Woud. 4 hsnn., vogels, coll. x.

13. Ey ziet hier eens de Bruyloft aan / Van Krelis en Martjen van Ooszaan. 4 hsnn., coll. N.O.M., x.

*I3. Wanneer 't Geloof met de Liefde is eens gepaard | || Zo is 't een vasten Borg die nimmer vervaard. 2 hsnn., geloof en liefde, coll. Waller L.

14. Ey lieve schoud dees Prent eens aan / Gy zult daar van verwonderd staan. 4 hsnn., molen voorge­steld als levend personnage, botervat als boerin, buste als storFenverkoopster, wever, coll. Waller L, Muller 3979.

14. De Geboorte van den Zaligmaker Jesus Christus, uyt de Maaget Maria. 8 hsnn. ges. WH, coll. N.O.M.

14. Ziet hoe Kloekmoedig hem David vertoonde | Om­dat de Reus Goliath 't Leger Israëls hoonde. 6 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. N.O.M., x.

*I4. —. 2 hsnn., allegorische voorstelling van Sim-metria en duivel met oud man, coll. Waller L, ongenummerd coll. x.

**I4. Kinders ik heb nog noyt een Wyn-zopje geproefd... 4 vss. 1 hsn., papegaai, coll. N.O.M.

15. Ziet hier de Vier Deelen des Werelds aan / Yder met zijn Naamen voor U staan. 4 hsnn. ges. WH, Europa, Azië, Afrika en Amerika, coll. Waller L, x.

*15. Een Papegay | een Arent / Swaan en Oyevaar / Staan hier na 't Leven by elkaar. 4 hsnn., op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

**I5. De Papegay in 't Groene Wout | Draagt een Kleed van geluwe-gout. 1 hsn., papegaai, coll. Waller L, x, e. a.

16. De Hond en Kat | Oliphant en Aape | Daar kunt gy uwe Vreugd uyt raape. 4 hsnn., coll. Waller L, N.O.M., e. a.

16. Ziet eens het Leven van David wel | Een Vorst en Koning in Israël. 6 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. x.

*16. Hier ziet gy | o Jonge Jeugd! in deze Nieuwe Prent / Vier Dieren afgebeeld na 't Leven pertinent. 4 hsnn., paard, koe, olifant en leeuw, coll. Waller L; op naam Erve v.d. Putte, coll. x, e. a.

**16. Nu ik myn vyand gebragt heb geheel confuys | || So stap ik onvermoeyd | weer naer myn Bocren-huys. 1 hsn. ges. L.B.M., haan, coll. x.

17. Veel zoeken door practyk haar Keel en Beurs te vullen | En op het Jaar-getey te Drinken en te Smullen. 4 hsnn., Pinksteren, kermis, Drie­koningen en vastenavond, coll. N.O.M., x.

17. Zelfde prent als nr. 20, coll. Waller L, x.

*I7- Varkens die spinne / Katte die zinge | Honden die Teere | en Aapen die Scheere. 4 hsnn., satirische voorstellingen, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

**17. Hier staat de trotze Paauw te pryken / || Met al zijn Veeren uytgespreyt. De Haan zal het u in Moed niet wijken; Terwijl de Hen de Eyeren leyd. 1 hsn., pauw, haan en hennen, coll. Waller L.

18. Kinders deze Prent beduyden ons zeer lang | Al­hier van 't begin tot Zodoms ondergang. 6 hsnn. ges. WH, taferelen uit het O. T., coU. Waller L, N.O.M., x.

*18. Ziet eens deze agt paar Aapen / || Ze zijn op Speelen afgeregt | || En hoe zy hier vreugde rapen : || Krakeelen brengt haar in gevegt. 8 hsnn., taferelen met apen, coll. Norge.

**18. De Tempel Salomon Die in Jerusalem ston. 2 hsnn., tempel en zicht op Jeruzalem, coll. Waller L.

19. Schoon David als een Held voor Saul had gestrede | Beloonde hy hem niet met een geruste vreede. 8 hsnn. ges. JM, taferelen uit het O. T., coll. x, Z.

*I9. Den Haan zal 's morgens vroeg het Huysgezin opwekken, || Het Hennetje zal met Eyers voen het Huys... 4 vss. 4 hsnn., haan, hen, hond, kat, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

20. Ey Kinders wilt dees Print aanmerken / Aan-schoud dog Godes Wonderwerken. 8 hsnn. ges. WH, Jezus' mirakelen, coll. Waller L, x.

*20. Ziet hier 3 Jonge Jeugd | hetgeen u Oogen streeld | De Koninklijke Jagt heel Konstig af-gebeeld. 8 hsnn., jachttaferelen, coll. Waller L, x, Muller 3979.

**20. Kinderen hier zijn de Vier Staten der Menschen | || Welke denkt gy nu best voor U zelven te wen-schen? 4 hsnn., bedelaar, krijgsman, boer en heer, coll. Waller, x.

21. —. 18 hsnn., vorstelijke personages, coll. Ottema.

*21. Tot scha der Spanjaards / en al der Vyandcn spijt : Word Leyden door Godts hulp van Tyranny be-vrijt. 8 hsnn., ontzet van Leiden, coll. Waller L, x.

**21. De Oorlogs Daden, der Geallieerde, en Fransse Armee. 8 hsnn., oorlogstaferelen, coll. Waller L.

22. Uyt de Schriften der Griexe Wysgeeren / Mag men ook wel goede Lessen leeren. 9 hsnn., lering der filosofen, coll. Waller L, x; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. v. Gijn.

*22. Kinders hier hebt gy wat raars / De Twaalf Maanden dezes | aar s. 1 hsn., met 12 af b., coll. N.O.M.

**22. In Land en Zee-gezigten hier / Wild daar in scheppen u pleyzier. 8 hsnn. ges. L.B.M., coll. N.O.M., y; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x, Z.

*23. Deze Prenten mooy en wel l Zyn 'er zestien op een Vel. 16 hsnn., dieren, coll. Waller L, x.

**23. Kinders met groot vermaak hier ziet / Het Leven van Jan met zijn Griet. 8 hsnn., Jan de Wasser, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

24. Tot Lof en Roem dees Helden fier | || Men haar Schepen vertoond op papier | || Kniptze uyt na uw behagen / || Voor een kleyn Geld kunt gy ze dragen. 15 hsnn., schepen, coll. N.O.M., x, e. a.

*24. Dit Wild en Tam Gediert / en Vogels schoon van Veeren / Zyn om u l o Jonge Jeugd / het A,B,C, te Leeren. 24 hsnn., abc met dieren, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

**24. Dit zijn de Leeringe der Philosophen | daar van gy moet weeten / Dat zy meest hebben geleerd / de matigheyd niet te vergeeten. 8 hsnn. ges. WH, filosofen, coll. Waller L, Norge.

*25. Hier ziet gy Keyzers / Koningen / Princen / en Heeren / || Die ons Land wel eertijds kwamen te Regeeren. 20 hsnn., vorsten, coll. Waller L, Ottema, Muller 3979.

26. De Nieuwe Curjeuze Zinnebeelden. 20 hsnn., spreekwoorden, coll. Waller L.

*26. Hier hebje Twaalf Paar Neusen / als Reusen; Om eens te keyken, wie ze best gelyken. 24 hsnn., misvormde neuzen, coll. Waller L, Muller 3979.

*27. Hier ziet gy de Tragedische Historiën / || Tot Denkbeeld der eeuwige Memorie». 18 hsnn., naar de verhalen van Bandello, coll. Ottema.

**27. —. 8 hsnn., allegorische figuren, coll. Waller L.

*28. Jonge Jeugd laat dees Historie / Uw steeds strekke tot Memorie. 12 hsnn., leven van Jezus, coll. Waller L, N.O.M., Ottema, e. a.

29. Jongens wild 'er wel op letten / || Hier zijn ver-scheyden Portretten... 4 vss. 24 hsnn., vorstelijke personages, coll. Ottema.

*29. De Herders en Herderinne hier / Verstrekken u tot groot playzier. 36 hsnn., pastorale taferelen, coll. x.

**3O. Op rykdom, of s' Warels Staaten... 2 vss. 8 hsnn., allerlei personages, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Waller N.

*31. Dees Spreuken zijn tot uw vermaak || Een yder past op zijne zaak. 28 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), spreekwoorden, coll. Waller L. 32. Dees Vogels zonder liegen / Zullen u niet ligt ontvliegen. 16 hsnn., coll. N.O.M., x.

*32. Alderley zoort van Ambagten ziet gy hier l Elk bezonder toond zijn Konsten na de Zwier. 30 hsnn., ambachten, coll. Waller L; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

**32. Ey Jeugd beschouwt hier met aandagt / Europaas Vorsten en haar pragt. 12 hsnn., vorstelijke per­sonages, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Waller N, x.

*33-Jonkheyd wild gy speelen leeren | || Komt met Cupido verkeeren. || Want hy wind van yder prijs l || Niemand is hem te wijs. 24 hsnn., spe­lende cupido's, coll. Norge, v. Trappen.

**33. Aanhoord dog zoete Jeugd / Hoe prijselijk dat hier is de Deugd... 5 vss. 18 hsnn., allegorische figuren, coll. Waller L, x.

34. Hier hebt gy nu verscheyde Vis |[ Die wel smaakt als z'zijn op den Dis. 16 hsnn., vissen, coll. Waller L.

*34. Hier heeft de Jeugd tot haar gerijf | Jan de Wassers Leven en bedryf. 48 hsnn., coll. Waller L.

35. Ezophus leert en beveelt aan alle Dieren l Dat Yder zal leven in goede manieren. 24 hsnn. ges. M.A.V., fabels van Esopus, coll. Waller L, Ottema.

*35. 't Tonneel der Amsterdamze Gekken en Gekkin-nen / Zo buyten het Lazarus-Huys als daar binnen. 16 hsnn., gekken, coll. y.

36. Ziet jonge Jeugd | hier kunt gy leeren / Hoe men in de Waereld moet vakeeren. 16 hsnn., spreek­woorden en rijmpjes, coll. Waller L, Ottema.

36. Ziet eens hoe kloekmoedig dees Muys en Kik-vorsschen gaan te Velde | || 't Schijnd dat zy allemaal willen zijn kloekmoedige Helde. 24 hsnn., taferelen uit de kikvorsenkrijg en de fabelen van Esopus, coll. y.

37. Aanschoud dees Prent met aandagt al | Gy hier de Wreedheyd vinden zal. 16 hsnn., Franse tirannie, coll. Waller L, N.O.M., e. a.; ex. met dezelfde titel maar andere hsnn., coll. x.

*37. Bybelsche Figunren van het Nieuwe Testament. 16 hsnn., coll. Waller L, N.O.M., e. a.

K37. Zelfde prent als *37, coll. Waller L.

38. Kinders beziet eens pertinent | Dat hier Verbeeld word in dees Prent. 16 hsnn., leven van Jezus, coll. Waller L, N.O.M., e. a.; ex. met gedeel­telijk vernieuwde blokken, coll. x.

38. Hier ziet gy Af-gebeeld / o Jeugd | Held Paulus Leven... 2 vss. 16 hsnn., taferelen uit het N. T., op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

K38. De oorlogs Vlooien van de Heeren Staten Gene­raal | en die van den Koninck van Engelandt. 32 hsnn., coll. x.

*38. Zelfde prent als K 38, volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 82.

**38. Kinders kent gy deze Knaapen wel? || Al hun doen is niet meer als Aapen-spel. 12 hsnn., taferelen met apen, menselijke bezigheden, coll. v. Gijn.

39. Kinderen uyt dit speelen kundgy lezen | || Alder-hande Speelen na uw begeeren. 16 hsnn., spelende cupido's, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Waller N, x.

*39. Het Landmans Leven is zeer goed | Als het ge­paard gaat met voorspoed. 24 hsnn., bezigheden van de boer, coll. Waller L.

40. Hy za Jongens komt nu hier | || Het is van aller­hande Spel... 4 vss. 24 hsnn., kinderspelen, coll. Waller L, N.O.M.

40. Wild dees Prent zeer wel betragten / En steld daar op U gedagten. 16 hsnn., zinnebeeldige voor­stellingen en taferelen uit het O. T., coll. x, y, e. a.

*40. Het is een algemeen bevel | voor elk een; te wee­ten : Die niet wil Werken / (zegt Paulus /) zal ook niet Eeten. 16 hsnn., ambachten en beroe­pen; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Waller N, x, e. a.

K4I. De Verkeerde Wereld. 12 hsnn., coll. x.

**41. Wy Vrybuyters uyt ons Hussaaren Regiment /Zijn op 't meest bemint | by die ons 't minste kent. 20 hsnn., vagabonden, op naam Erve v.d. Putte, coll. x.

42. Hier hebt gy het Leven en Bedryfj Van Jan de Wasser met zyn Wyf. 24 hsnn., coll. N.O.M., x, e. a.

*K42. Een Yder pronkt alhier op zijne Staten Wagen / || De helden van Nassau worde hier ten troon ge­dragen. 15 hsnn., stoet van praalwagens, coll. Waller L, N.O.M., e. a.

**42. Zo als Adam alle Dieren noemen zouden / Dat zoude hun Naam zijn / en die ook behouden. 28 hsnn., dieren, coll. Muller 3978; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

43. Zie Daar al weer wat raars / van Steven lieve Steven / || Za jongens loopt en koopt / wijl zy nog is in 't Leven. 24 hsnn., op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Muller 3980 A.

*43. Hier ziet gy met vermaak de Kinders opgetogen || En ook een Ouderspligt elk na zijn vermogen. 16 hsnn., van doop tot huwelijk, coll. Waller L.

*K43. Zelfde prent als *43, coll. Waller L.

44. Veel Ambagten by elkaar / En Spreekwoorden te gaar. 24 hsnn., op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

top

 

*44. Al dat op den Bedel-zak geerne leeft / 't Gaat meest al kreupel op beyde zijden / || Daarom den Kreu­pelen Bisschop veel Dienaars heeft / || Die om een vette proef den regte gange mijden. 16 hsnn., kreupele bedelaars (naar H. Bosch), coll. Waller L, Muller 3979.

*45- De Winterze Tijd-verdrijf. 36 hsnn., winter-vermaken, coll. Waller L.

46. Jongens wild gy vreugd vermeeren | || Zoo wild ras dees Spreuken Leeren. 24 hsnn. ges. WH, spreekwoorden, coll. Waller L.

47. —. 16 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. BK..

**47.Joh. 3 : 16. Alzo liefheeft Godt de Wereld gehat | dat hij zijn Zoone geeft / Op dat een eyglijk die in hem gelooft | niet sterft : maar eeuwig leeft! 16 hsnn., leven van Jezus, coll. Waller L, N.O.M., e. a.

48. Ey Kinders wild dit Gedierte bekijken | Niemand zal van zijn plaats afwijken. 24 hsnn., dieren,

coll. x. 48. Dees Dieren van verscheyden aard | Dog yder is het zijne waard. 24 hsnn., dieren, coll. y; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Waller N, x, Muller 3980.

*48. Ziet eens wat voor zware slagen | Dees Gelovige hebben moete dragen. 30 hsnn., heiligen, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x, Z.

**48. Die 't Sterven in zijn Leven heeft geleerd / Die vind de bitterheyd des Doods geweerd. 16 hsnn., emblemata-figuren betreffende de dood, coll. x, Z.

49. Jongens u word hier getoond | || Hoe de Konst zijn Meester loont | |[ Zo van Dansen als van Springen || En veel andere fraije dingen. 24 hsnn., kunsten­makers, coll. Waller L, Norge.

*49. Komt gy kinderen / komt aanschoud | | hier is stof voor Jonk en Oud. 18 hsnn., taferelen uit de „Amadis de Gaule", coll. Waller L, x, e.a.

**49. 'k Tel Seven-en veertig Dieren / en een Wilde­man : Kinders leer ƒ op dat gy wel Lezen en tellen kan. 48 hsnn., op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

50. De jeugd werd hier gestigt / door 't Werk in tugt gehouden | Gelijk men Dagelijks ziet / van 't Doopen af tot 't Trouwen. 48 hsnn., van doop tot huwelijk en taferelen met allerlei bezighe­den, coll. x; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Muller 3980 A.

*50. Komt hier gy Jonge Jeugd | hier is wat Nieuws na u begeeren : Veel Spreuken en Zinnebeelden kunt gy hier leeren. 24 hsnn., coll. x.

51. Kinderen aanschoud deze Prentjes pertinent | Het is 't Amsterdamscbe Scherm-School zeer wel bekent. 25 hsnn., coll. Museum voor Stad en Lande Groningen.

*52. Kinders hier ziet gy veel Snakerijenjier | En veel Gediert' tot yders vermaak en pleyzier. 36 hsnn., personages, dieren en voorwerpen, coll. N.O.M., x.

53. Kinders wilt voor al dees Printe koopen / Want hier ziet gy veelderley Menschen loopen. 36 hsnn., leurders, straatroepen, coll. Waller L, x; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. N.O.M.

54. Hier is Tetjeroen / met zijn fatsoen / Die nu dood is. || En al de Gekken met haar Snaaren | Die daar waaren / mee op zyn Begrafenis. 36 hsnn., coll. Ottema.

*54. Jongens wild uw hier vermaken || Hier vind gy veel raare snaken... 4 vss. 36 hsnn., taferelen met volksgebruiken betreffende Driekoningen, het Sint-Maartensvuur e. a., verder allerlei bezig­heden, coll. N.O.M., Norge.

55. Hier hebje het Leven van Jan Knol | En hoe hij raakte op den hol. 36 hsnn., coll. x, Ottema.

*56. Dit is 't Gezelschap na de Zwier : Men zingt / men pronkt / men maakt groot der. 24 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller L, x.

57. Kinders wild dees Vogels bekijken | Zy zullen u zeer wel gelijken. 36 hsnn., coll. x.

*57. Hier ziet gy Vissen | Vogels en Zee-Monsters fijn l Tot uw vermaak en pleyzier zo groot als klyn. 24 hsnn., coll. Waller L, x.

58. Jonge jeugd wild met vermaak || Deze prent leere Lezen... 4 vss. 24 hsnn., dieren, coll. N.O.M.

*58. Hier hebt gy Jonkheyd koen / Het Leven en Bedrijf l Van Cupidoos gedoen / Al tot uw Tijd­verdrijf. 23 hsnn., spelende cupido's, coll. Waller L, x, e .a.

59. Kinders ziet hier de Vryagie eens aan / Van Krelis en Maertje van Ooszaan. 16 hsnn., coll. Waller L, N.O.M., Atlas v. Stolk; z. nr., coll. x; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Muller 3980.

60. Wy zijn in Duitschlands Oorlogs-Velden Be­kend | voor Sestien Oorlogs-Helden. 16 hsnn., vorsten en generaals te paard, coll. Waller N; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

61. Kinders hier zietgy aardig af-geprent / Duyfken en Willemeynkes Leven exelent. 30 hsnn., coll. Waller L, x.

*61. Diversche Bespiegelinge. 24 hsnn., allerlei tafe­relen met zedelessen en spreuken, coll. Stoffel. Ziet hier Jonge Jeugt voor oogen | Hoe dat een Dogter is bedrogen / En door list en sno practyk / Een schoorsteen veger wierd zeer rijk... 6 vss. 24 hsnn., Chrysenia en de schoorsteenveger, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Waller N, x.

62. Als gy dees Nieuwe Wereld ziet / 't Is al verkeerd en raakt tot niet. 36 hsnn., de verkeerde wereld, coll. Waller L, N.O.M.

63. Dit is het Trouw-geval / en Wonderlijk Schouw­spel l Dat hier is af-gebeeld van Urbanus en Isabel. 24 hsnn., op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x, Z.

*63. De Amsterdamze Kermis Vreugd. 24 hsnn., coll. Waller L.

*K63. Zelfde prent als nr. *63 volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 83.

64. Dit is 't Oud gebruyk der Kinderen | En duurd nog zonder hindren. 24 hsnn., taferelen uit het kinderleven, coll. x, y.

66. Af-beelding van het Vertrek van haare Koninklijke Hoogheden / en Aankomst der zelver in Engeland, Alsmede haare Krooningen tot Konink en Ko­ningin van Engeland. 16 hsnn., Willem III, coll. Waller L.

*66. Bybelsche Figuuren van het Oude Testament. 1 6 hsnn., coll. Waller L, x; op naam Er­ve H.v.d. Putte, coll. Stoffel.

67. De Leerzaamheyd maakt Ryk de Dronkenschap verkwist | Dus ziet voorzigtig toe dat gy 't laatste mist. 24 hsnn., moraliserende taferelen, coll. Waller L, N.O.M., e. a.

*67. Bybelsche Figuren van het Oude Testament. 1 6 hsnn., coll. x.

68. Om dat gij zoete Jongelingen / Altijd tragt na nieuwe dingen... 8 vss. 24 hsnn., taferelen uit het O. T. en N. T., coll. Waller L, N.O.M., e. a.

69. Jongens wilt u gaan verkloeken / Leest Samuëls en Koninks Boeken... 4 vss. 24 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller L, N.O.M., e. a.

70. Hier ziet gy Afgebeeld ô Jeugd / 't Apostels Le­ven l |1 Door Lucas voor-gesteld | En in de Hande­ling Beschreven. 24 hsnn., taferelen uit het N. T., coll. N.O.M., x, e. a.

71. De Nieuwe Vermaakelyke Amsterdamze Slagt-Tijd. 24 hsnn., coll. Waller L, Ottema, e. a.

72. Het Nieuwe Vermaakelyk Luy-lekker-land. 24 hsnn., coll. N.O.M., x; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Norge.

*72. Ey ziet dees Actie-Handelaars | De een krijgt 't ruym d'ander schaars. 24 hsnn., coll. Fries Gen.

73. Het vermaakelijke A,B,C, voor de Jonge Jeugd. 24 hsnn., abc met dieren, coll. Waller L, x, Muller 3979.

*73. Masiton met al zyn Gekken | Kunnen uw tot vreugd verwekken. 36 hsnn., allerlei koddige personages, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Waller N, Muller 3980 A.

74. Hier heeft de jeugd tot haar gerijf, Thijl Uylen-spiegels Leven en bedrijf. 24 hsnn., coll. Waller L, N.O.M., e. a.

K74. Het Leven en Snoot bedrijf, Gevangenis en Dood, van Cartousie tot Parijs. 20 hsnn., coll. Waller L, N.O.M., e. a.

75. Levendigen Af-beeldzels van verscheyde Bybelsche Historiën. 20 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller L, x, a. e.

*75. Kinders wilt gy vrolyk wezen || Wilt dees Print met aandagt lezen... 4 vss. 28 hsnn., allerlei bezigheden, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Waller N.

76. Jongens wilje Vreugd vermeeren, / Wild in deze Print studeren, Want het is van Tetjeroen, die een yder kon voldoen. 24 hsnn., op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x, Norge.

77. Ziet Steven van der Klok : Met zijne groote Daa-den | Waar mee hy was verzien / En vol mee was beladen. 24 hsnn., coll. Waller L, N.O.M., e. a.

*77. —. 48 hsnn., ruiters, coll. y.

78. Za Jongens komt met hoopen | En wild dees Print­jes Koopen. || Want hier hebje voor u Geld / Het Leven van Spring in 't Veld. 24 hsnn., coll. Wal­ler L; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x.

79. Hier is al weer wat Nieuws voor u kinders in deze Prent / Van Jan van Spanje en Trijn Salie 't is heel Pertinent. 24 hsnn., coll. Waller L, N.O.M., e. a.

80. Nieuw vermaaklyk Leven / Sterven / en Uyt-vaert / van den Aap Keesje-maat. 36 hsnn., coll. Waller L, x.

81. Ziet dees Beesten met haar vier / Gemaakt tot ons pleysier. 4 hsnn., dieren, coll. x.

82. Hier hebt gy Jonge Lien / Uyl Kat en Vogel-nest te zien. 4 hsnn., dieren, coll. x.

*82. Hier is tans wel vreugde te vinden / || Als gy ziet aan deze Vrinden | || In 't onbekend Luylekker-land | || Een yder heeft het abondant. 8 hsnn., luilekkerland, coll. x; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Waller N.

83. Dees Vorsten zig alhier vertooncn / In haar Ge­waad en Pragt zeer schoenen. 4 hsnn. ges. WH, vorstelijke personages, coll. Ottema.

86. De Katte is / Alhier gewis; Een Visken wil zy Eeten : || Maar ratten fel | En Muyzen snel; zal zy ook niet vergeten, 1 hsn., kat, coll. x.

K*86. Hier ziet gij Jonge Jeugd mits dezen, De Vier-getijde des Jaarsgeprezen. 4 hsnn., coll. Waller L, Muller 3979; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. x, Z.

*87. Hier ziet gy jonge Jeugd! veel Dieren af-gebeeld : En ook hoe elk in aard en eygenschap verscheeld. 4 hsnn. ges. L.B.M., coll. x.

88. Het Oorlog-Schip genaamt Hollandia. 1 hsn., Hollands oorlogsschip, coll. Waller L.

 *88. Waar Zotheyd heerst / daar staat het zeer wan­schapen | Zo als deze Prent verbeeld | in 't Rijk der Aapen. 4 hsnn., taferelen met apen, coll. N.O.M., x, e. a.

*89. Ziet hier vertoond Dier Fabel Prenten vol van Zinnen / || Om het leerzame Kind | al stigtende te vermaaken. | hsnn., oorlog van de katten en de ratten, coll. Waller L.

90. Des Menschen op en Ondergang / Valt den eenen zoet den ander bang. 1 hsn., ouderdomstrap met vrouwelijke figuren, coll. Waller L, N.O.M., e. a.

*90. Zelfde titel als nr. 90 maar in de prent op elke trap mannelijke en vrouwelijke figuur, coll. Waller L, x.

91. Kinders nu al weer an Coerazie / Hier hebtgy weer een raar Pottazie. 1 hsn., rebus, coll. Waller L, x; ongenummerd, coll. Volksk. bureau Amst.; moderne afdruk, coll. N.O.M., BK.

 91. Zelfde prent als voorgaande, met titel : Kinders hier ziet gij heel net en pertinent / De Boere Almanak verbeeld in deze Prent, coll. Waller L, Fries Gen.

.*K91. Dit is een Denkbeeld voor de Jeugd om aan t' pry-zen | Zig met vernoegzaamheyt te laten Onder-wyzen. 1 hsn., hoornkruiper, politieke satire, coll. N.O.M.

*92. Elk plukt zyn Vrugt hier na den eys, Uyt dit zoete Aardsch' Paradijs, 1 hsn., vrijstersboom, op naam Erve H.v.d. Putte, coll. N.O.M., x, e. a.

93. Nu hebt gy alles hier / Speeld daar mede tot uw pleyzier. n hsnn., beroepen, bezigheden en andere voorstellingen, coll. N.O.M., x. K93. —. 2 hsnn. ges. G.V.L., hond en kat, coll. x; op naam Erve H.v.d. Putte, coll. Waller N, Muller 3980.

94. 'f Alderbest dat daar is op Aard | Is te zijn met Godt gepaard. 22 hsnn., stichtelijke tafereeltjes, coll. Waller L.

*94. Hier ziet men de Varckens Haspelen en Spinnen | Om zo haar zobere Kost te gewinnen, 1 hsn., politieke satire, coll. N.O.M., x; ge­merkt K94, coll. Norge; z. nr., coll. y.

95. Deeze Prent Vertoond u hier | De Zee-slag van drie Helde Fier. 6 hsnn., portretten van zee­helden (Tromp, De Ruyter, de Nassause-held) en zeetaferelen, coll. x.

*95. Boeren of dorpze Kennis-vreugd, 1 hsn. ges. L.B.M., kermis, coll. Waller L, Muller 3979.

96. Ey Kinders ziet dees Sint Nicolaas / Hoe hy hem weerd gelijk een baas. n hsnn., eerste af beelding: Sint Nicolaas, verder dieren en een bijbelprent, coll. Fries Gen., x.

top

*96. Het Oud vermakelijk Luylekker-land, 1 hsn., coll. Waller L, x.

K96. Zelfde prent als voorgaande, coll. N.O.M.

97. Hier zietgy alles abondant / 't Geen der is al op het Land. 6 hsnn., dieren en molens, coll. Waller L, N.O.M., e. a.

97. Zelfde prent met 7 hsnn., coll. x.

*97. Noach door zijne Godvrugt groot | Werd dus ge­holpen uyt de Nood. 1 hsn., de ark van Noach, coll. Waller L, N.O.M.

*K97. Zelfde prent als voorgaande, coll. N.O.M., x.

98. Die genegen is om te Vaaren / Moet hem komen hier Vcrklaaren. 6 hsnn., oorlogsschepen, coll. N.O.M., x.

*98. Een oud Man in zijn Kamer zittende, Spreekt.1 hsn., oud man met doodshoofd, coll. Waller L, N.O.M., e. a., z. nr. coll. Muller 3979.

99. Dees Scheepe vaaren over Zee / De Vissen hebt gy daar ook mee. 10 hsnn., schepen, vissen en portret van Hendrik van Nassau, coll. Waller L, x.

*99. Hier ziet gy in dees Prent vertoond | || Hoe de moetwil word gestraft... 8 vss. 1 hsn., de verloren zoon, coll. Waller L, x, Muller 3979; op naam Erven H.v.d. Putte, Norge, Z.

100. De Gekroonde Scheep-vaart / En Walvis-vangst wyd vermaard. | hsnn., allerlei schepen en walvisvangst, waarboven kroon gedragen door engelen met bazuinen, coll. Muller 3978, x; z. nr. coll. Waller L.

102. Vermaakelijke Zin-spreuken. 24 hsnn., spreek­woorden, coll. x.

—. Deze Vogels die gij ziet / En zingen nog en krayen niet. 9 hsnn., vogels, coll. Waller L.

—. Nieuwe Curjeuze Snaaken en Aardige Portretten. 20 hsnn., populaire typen, o. a. Tetjeroen, Scharmouche, Hans Ulrich enz., coll. Waller L.

—. —. 16 hsnn., driekoningenbriefjes, coll. Wal­ler L.

—. Titel gedeeltelijk afgescheurd ...ge Jeugd laat dees Historie... 12 hsnn., taferelen uit het N. T., coll. N.O.M.

—. Hier hebt gy Jonge Jeugd het Bot Westphaalze Geesje | Die door haar Werke schynd te zijn een Kwade Beesje. (nummer afgescheurd) 48 hsnn., verhaal van Geesje van Westfalen; coll. x.

—. (Nummer onleesbaar). Het Sterf, Parade-Bed, en Rouw-gewaat; Word hier vertoond door Konst en Plaat. 4 hsnn., 1 en 2 sterfbed en paradebed van Maria Stuart, prinses van Oranje, gemalin van Willem III (1695), 3 en 4 hjkstatie, praalstoet, coll. Atlas v. Stolk, supplement na Muller 2906 B.

____________________

1 Cfr. manuscript bij de prent „Het Rattenschip" van W. en S. Koene, coll. Waller 5.

 

p. 189

 

Dirk Kemink te Utrecht

 

Dirk kemink, zoon van Harmen Kemink uit Doesburg, is de stichter van het huis Kemink te Utrecht. Geboren in 1718, vestigde hij zich omstreeks 1740 als boekdrukker. Op de enige prent welke uit zijn fonds bewaard is gebleven, wordt als uitgeversadres vermeld : „Te Utrecht, gedrukt by Dirk Kemink; Boek- en Papierverkoper in de Schoute-steeg". Dirk Kemink overleed in 17981. De prent geeft een voorstelling van twaalf tuchtstraffen en is één van de merkwaardigste cultuur­historische documenten uit deze tijd. Hier wordt o. m. afgebeeld hoe „ligtekoyen" moeten spinnen (in het spinhuis), hoe „kleyne

_________________________

1 Ledeboer, Alphab. Lijst, blz. 94

 

190

 

men gebrandmerkt. Soldaten kwamen er ook niet licht af : „Wippen was soldaten straf voor heenen / nu slaat men ze met cordons of teenen".

Deze prent dateert uit de jaren 1753-1776. Dirk Kemink, kocht het stadsburgerrecht van Utrecht in 1753 en was ingeschreven als boekdrukker gevestigd in de Schoutesteeg. In 1776 werd zijn zoon, Harmanus Hendrikus (1757-1832), in de zaak opgenomen en sedertdien luidde de firmanaam „Dirk Kemink en Zoon, boekdrukkers in de Schoutensteeg" 1.

 

Prentlijst

—. Kinders wilt dees Printe Leezen, En leert van Jongs op kwaad doen Vreezen. 12 hsnn., tuchtstraffen, coll. Waller 5, Historische Atlas der gemeente Utrecht (catal. supplem. 1905, nr. 90). (Afb. 60).

 

____________________________

1 Maandblad van Oud Utrecht, XI (1936), blz. 64-65

p. 190

 

Wilhelmus  van  Kessel  te  Haarlem.

Van deze uitgever is slechts één prent bekend. Deze prent is gedateerd 1726. Dit schijnt het laatste jaar van zijn bedrijvigheid geweest te zijn.

W. van Kessel was gevestigd „aan de Markt, op de hoek van de Zijlstraat, bij 't Stadhuis". Hij was werkzaam van omstreeks 1694 2 tot omstreeks 1726 3, en werd opgevolgd door zijn dochter Geertruid, gevestigd op hetzelfde adres. Zij noemde zich echter „Stads Drukster van de Steede Bever­wijk" 4. Van Geertruid van Kessel zijn geen prenten bekend.

 

Prentlijst

—. Titel weggeknipt. 12 hsnn., landelijke taferelen, coll. Waller 5.

 

___________________

2 Catalogus der tentoonstelling van boek- en prentkunst binnen Haarlem in vroeger eeuwen 1 aug.-is oct. 1913 in het Frans-Hals-Museuni, Haarlem 1913, blz. 34, boeken uitgegeven door W. van Kessel en gedateerd 1694, 1706. — 3 Niet alleen de hierboven vermelde prent is gedateerd 1726, maar ook één van de boe­ken uitgegeven door W. van Kessel : Laurierkrans gevlochten om 't hoofd van Laurens Koster, Haarlem 1726. — 4 Aange­haalde Catalogus, blz. 34.

 

p. 190

 

Barent Koene, S. & W. Koene en B. Koene  te  Amsterdam

ER zijn drie boekdrukkers bekend met de naam Barent (of Barend) Koene. De oudste werd op 31 augustus 1746 burger van Amsterdam en op 25 juni 1757 lid van het boekverkopersgilde aldaar 5. Kort na 1794 heeft hij bedankt als lid van het gilde 6. Hij werd begraven op 24 januari 1800 7. De prenten verschenen op naam van Barent Koene vermelden als adres : „Boekdrukker op de Lindegragt, Noordzy". Deze prenten zijn verschenen v66r 1781, want in dit jaar wordt het bedrijf omgezet in een compagnonschap en nog in hetzelfde jaar overgedragen aan S. en W. Koene 8.

De zoon van Barent Koene, geboren11 oktober 1768 en eveneens Barend gedoopt, kwam in het gilde op 1 oktober 1781 9; hij werd niet opgenomen in het bedrijf van zijn vader, en was van 1787

_________________________

5 Gem. Archief A'dam, Gildeboek Boekverkopers, blz. 17, nrs. 65-66. — 6 Bibl. Vereeniging, Gildearchief n° B, 70. Register van leden, blz. 160. — 7 Gem. Archief A'dam, Begraaf b. — 8 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 459. — 9 Gem. Archief A'dam.

 

p 192

tot 1796 werkzaam als boekbinder op de Haarlemmerdyk 1. Deze Koene heeft geen volks- of kinder-prenten uitgegeven.

Wie waren deze S. en W. Koene, die het bedrijf van Barent Koene senior hebben overgenomen? Van Steven Koene is bekend, dat hij Amsterdams burger werd op 19 mei 1784 en lid van het boek-verkopersgilde op 7 december 1795 2. Over W. Koene hebben we geen inlichtingen gevonden. De firma S. en W. Koene bleef gevestigd op de Lindegracht tot circa 1800 3. Ze werd omstreeks die tijd overgebracht naar de Boomstraat. Op de prenten uitgegeven door S. en W. Koene komen beide adressen voor.

Barend Koene, zoon van Steven, was reeds v66r 1810 firmant van de firma S. en W. Koene 4. Volgens Waller heeft hij zich in 1814 op eigen naam gevestigd en was hij werkzaam tot 1830 5. Deze Barend Koene vermeldt zijn doopnaam op zijn uitgaven steeds verkort : „B. Koene, boekdrukker in de Boomstraat". In de Cartotheek Enschedé 6 staan gedateerde uitgaven vermeld van B. Koene, waarvan de oudste de datum 1817 en de jongste de datum 1829 vertoont.

De firma Koene heeft gedurende drie geslachten veel volksboeken en talrijke volks- en kinder-prenten gedrukt en herdrukt. Veel van deze volksboeken zijn bekende prozabewerkingen van mid­deleeuwse ridderromans : De Vier Heemskinderen, de Ridder metter Zwane, De Historie van Floris en Blanchefleur en dergelijke meer.

Bij het betrekkelijk gering aantal prenten dat uit het fonds Koene bewaard is gebleven, bevinden zich talrijke afdrukken van oudere gravures.

We vermelden vooreerst de twee zeer mooie16e-eeuwse ruiterportretten, het ene van keizer Karel V, het andere van Karel van Orléans, welke dan door B. Koene en S. en W. Koene (nr. 42) zijn herdrukt als Sint-Nicolaasprenten. Deze prenten maakten deel uit van een uitgebreide reeks portretten van vorstelijke personages uitgegeven te Antwerpen in de eerste helft van de 16e eeuw, de meeste door Hans Liefrinck, enkele door Sylvester van Parijs; sommige prenten uit deze reeks vertonen het monogram van Cornelis Anthonisz 7.

In het fonds Koene zijn drie prenten bewaard, gesigneerd met het monogram van Arnoud Nicolai 8 : de eerste (S. & W. Koene nr. 18 met 16 hsnn.) stelt voor de fabelen van Esopus, de tweede (S. & W. Koene nr. 62 met 20 hsnn.) werd voorgesteld als reisbeschrijving van Pierlala}en de derde (B. Koene, z. nr., 20 hsnn.) met titel Kom Vrindjes Hier zijn twintig mooie printjes werd aangeboden als (een aardig allerlei). Deze drie kinderprenten zijn samengesteld met gravures gemaakt in opdracht van Christoffel Plantijn voor het boek Centum Fabulae van Gabriele Faerno, verschenen te Antwerpen in 1567 9.

De Bijbelprent nr. 51 van S. & W. Koene, herdrukt als nr. 15 door B. Koene, bevat zestien 16e-eeuw?e houtgravures gesigneerd TL, een ons onbekende monogrammist.

De herdruk van een andere zeer merkwaardige16e-eeuwse prent, het Rattenschip van S. & W. Koene (z. nr., met titel : „Kinders wie heeft dit oyt verzonnen || Dat Ratten den kryg met de Katten begonnen"), heeft deze uitgevers heel wat last veroorzaakt. Uit een handschrift bij deze prent bewaard op het Rijksprentenkabinet te Amsterdam, blijkt dat de uitgevers in februari 1797 voor het „Comité voor Waakzaamheid" gedaagd werden op beschuldiging een spotprent op de Patriotten te hebben

___________________

1 — Waller, Biogr. Woordenb., blz. 459. — 2 Gem. Archief A'dam, Gildearchief nrs. 65-66, blz. 260. — s Een Nieuwe Historie van Fortunatus Borse, bij S.W. Koene op de Lindegragt, 1796. Een schoone Historie van de Verduldige Helena bij S.W. Koene in de Boomstraat, 1804. — 4 Bibl. Vereeniging, Gildearchief n° B 70, blz. 169. — 5 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 459. — 6 Bibl. Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels te Amsterdam. — ' Nijhoff, Houtsneden, deel tekst, blz. in. — 8 Zie Biographie Nationale, XV, 1899, blz. 663-671. — 9 Tekst van de titelpagina van de uitgave van 1572 (Antwerpse stadsbibliotheek) : Centum || Fabulae || ex || Antiquis au- || ctoribusde- || lectae, || et || a Gabriele Faerno || Cremonensi carmi- || nibus explicatae, ||Antwerpiae ||Exojfidna Christoph. || Plantini, MDLXXII.

 

p. 194

 

uitgegeven. De satirische voorstelling van de oorlog tussen ratten en katten, waarvan reeds voorbeel­den voorkomen op de randversieringen van de middeleeuwse miniaturen 1, werd aangezien als „een revolutionaire en rustverstoorende Print die op hun patriotten of keiser nu in deese tijd toepasselijk gemaakt is...". Alle exemplaren van deze prent werden in beslag genomen. S. & W. Koene hadden deze plaat gekocht op de auctie Kannewet in 1781. Op deze veiling hadden zij nog veel meer hout­blokken gekocht. Dit blijkt uit de talrijke prenten in het fonds Koene, die ons reeds bekend zijn uit het fonds Kannewet. Bij de prenten van Koene komen zelfs herdrukken voor uit het fonds Kannewet, welke in dit fonds zelf niet bekend zijn. Dit is b. v. het geval met de mooie prent van S. & W. Koene met 4 afbeeldingen van regionale klederdrachten, (z. nr. Zie hier de aloude deftigheid...) en gesigneerd WH. Deze initialen zijn afkomstig van een houtgraveur die verschillende prenten gegraveerd heeft voor het huis De Groot. Deze prent zal oorspronkelijk wel behoord hebben tot het fonds De Groot en via Kannewet in het bezit gekomen zijn van S. & W. Koene.

Behalve vele oude en bekende prenten hebben de Koene's ook verhalen in beeld gebracht waar­van ons geen andere uitgaven bekend zijn. Deze prenten zijn voorzien van welsprekende titels : Frontyn, de Wyve-beul genaamd (S. & W. Koene 4), Jonge jeugd, hier ziet gy thans; Hoe de oudejochem Jans, En zyn Huisvrouw Anneke Zare, Twee berugte snaaken waaren (S. & W. Koene 24),Jeroen Pompoen en Rozalinde, Was inderdaad een aardig Paar; Gy zult in deeze Printjes vinden, Hoe zeldzaam hun ver­keering waar. (S. & W. Koene 82).

Ook verschenen er gelegenheidsprenten in het fonds Koene : Zegen-Zang op het huwelijk van prinses Frederica Louisa Wilhelmina van Oranje met erfprins Carel George August van Brunswijk, 1790 (S. & W. Koene z. nr.), Neerlands Vreugde dagen; Of de Feestviering van het plechtig Trouwverbond van Z. K. H. Willem Frederik Kroonprins van Oranje met Mevrouwe de Grootvorstinne Anna Paulowna: En Hoogst deszelfs Heuchelijke aankomst in de Nederlanden in 1816 (B. Koene z. nr.). Aansluitend bij deze gelegenheidsprenten gaf B. Koene ook losbladige gelegenheidsliederen uit als de Vreugde-Zang bij de landing en blijde intrede van prins Willem Frederik in 1813 en de Treur-zang, || Behelzende een getrouw verhaal van de moorden, Rooveryen en Plunderingen; || gepleegd door de Franschen troupen te || Woerden. || Van den 24sten tot den 2jsten November 1813 (Muller 5882).

Het is wel jammer, dat meer dan de helft van dit merkwaardige fonds verloren is gegaan en on­bekend gebleven. Na het ophouden van dit bedrijf zijn een aantal houtgravures uit het fonds Koene terechtgekomen in het fonds van de Erven der Wed. H. Rynders.

 

Prentlijst

Van de genummerde prenten zijn de volgende onbekend of niet uitgegeven:

1,3,5,7,9,11-14,19-23,25,26,28-30,32,33,35-40,43,44,46-50,53-61,63-77,79-81,83-85.

De uitgaven van Barent Koene „op de Lindegragt" zijn in onderstaande lijst gemerkt 1. Ba. K.; deze van S. en W. Koene : 2. S. & W.K.; die van B. Koene „in de Boomstraat" : 3. B.K.

 

1. onbekend

2. Komt hier nu Kinderen, beziet dees vogels al, / Gy hebt met groot en klein hier hondert in 't getal. 24 hsnn., grote vogelkooi, 3. B.K., coll. x.

3. onbekend

4. Frontyn, de Wyve-beul genaamd, || Was om zyn deugd niet zeer befaamd, || De snoode rol door hem gespeeld, || Word in dees print u afgebeeld. 12 hsnn., geschiedenis van Frontijn en zijn ongelukkige vrouw, 2. S. & W.K., coll. x.

5-7 onbekend

8. Hier Kind'ren leest ge in 't lang en breed, Al wat Thyl Uilenspiegel deed... 4 vss. 2. S. & W.K., coll. Waller 5, x; 3. B.K., z. nr., coll. Fries Gen., Kossmann.

 9. onbekend

10. Het Groot Raadselspel. (eenig in zijn zoort). 12 hsnn., ill. uit lye-eeuws boek, met onderschriften geformuleerd als raadsels, 2. S. & W.K., coll. Waller 5, x.

11-14 onbekend

15. Hier, lieve Kind'ren, heb ik eens, || Voor u iets fraais, iets ongemeens... 4 vss. 16 hsnn. ges. T.L., taferelen uit het O. T., 3. B.K., coll. Waller 5.

16. (Titel gedeeltel. afgescheurd) ... deeze Snaaken, Kuntgy u nu wat vermaaken. 12 hsnn., taferelen met apen, 2. S. & W.K., coll. Waller 5.

17. Twintig Printjes om één oortje, || En tien Printjes om één duit, | Dat 's te pynewaard zeid Doortjc, || Wel ik koopze en knipze uyt. 20 hsnn., allerlei taferelen, 2. S. & W.K., coll. Waller 5.

18. Twee duiten maar, twee duiten maar || Dan hebt ge er zestien bij malkaar || Geïnventeerd met veel geduld, || Door kromme Esopus met zyn bult. 16 hsnn. gesig­neerd met monogram van Arnoud Nicolaï, illustr. uit Centum Fabulae van G. Faërno, 2. S. &W.K., coll. Waller 5; 3. B.K., z. nr., coll. x.

19-23 onbekend

24. Jonge jeugd, hier ziet gij thans; || Hoe de oudejochem Jans, || En zyn Huisvrouw Anneke Zare, || Twee berugte Snaaken waaren. 20 hsnn., 2. S. & W.K., coll. Ottema.

25 onbekend

26 onbekend

27. Deez' Vogelen plaisant, Vind men in Nederland. 20 hsnn., vogels, 2. S. & W.K., coll. x.

28-30 onbekend

31. Ziet eens deeze agt paar Aapen, || En hoe zy hier vreugde raapen : || Ze zyn op Speelen afgeregt, || Krakeelen brengt haar in gevegt. 8 hsnn., taferelen met apen, 2. S. & W.K., coll. x. (Afb. 61).

32 onbekend

33 onbekend

34. Den Haan zal s' morgens vroeg het Huisgezin op­wekken. || Het Hennetje zal met Eyers voen het Huys... 4 vss. 4 hsnn., dieren, 2. S. & W.K., coll. Ottema.

35-40 onbekend

41. Kom Kind'ren wilt met vlyt op deeze Print studeren, || De vaersies kund gy met gemak van buiten leeren, || Het is vermaaklyk als gy de Print beschouwt, || Maar dubbeld nut als gy de vaersjes ook onthoud. 9 hsnn. ges. M.E., taferelen uit het O. en N. T., 2. S. & W.K., coll. Stoffel.

42. Sint Nicolaas. 1 hsn., vermoedelijk van Cornelis Anthonisz, voorstellende hertog Karel van Or-leans te paard, zonder naam van uitgever, coll. Waller 5.

43 onbekend

44 onbekend

45. Kom Kind'ren lees op uw gemak, || Dit is de print van Jan Tabak. 15 hsnn., 2. S. & W.K., coll. Stoffel.

47. Belegering en Ontzetting der Stad Leyden. 8 hsnn. van verschillend formaat, 3. B.K., coll. x.

46-50 onbekend

51. Zelfde prent als nr. 15, 2. S. & W.K., coll. Waller 5, x.

52. Historische en Bybelsche Prent — Verbeelding, uit 't Oude en Nieuwe Testament. 20 hsnn., 2. S. & W.K., coll. x.

53-61 onbekend

62. Hier hebt ge een Reisbeschryving, ja, En dat nog wel van Pierlala. 20 hsnn. ges. met monogram van Arnoud Nicolaï, illustraties uit Centum Fabulae van G. Faërno, 2. S. & W.K., coll. Waller 5.

63-77 onbekend

78. Een groote dikke vette Deensche Gilde Os / En een groote Turksche Kameel. 2 hsnn., 2. S. & W.K., coll. Waller 5; 3. B.K., z. nr., coll. N.O.M.

79-81 onbekend

82. Jeroen Pompoen en Rozalinde / Was in der daad een aardig Paar;... 4 vss. 20 hsnn., geschiedenis van Jeroen en Rozalinde, 2. S. & W.K., coll. Ottema.

83-85 onbekend

86. Het leven en Bedrijf van den beruchten Dief en Moordenaer Kartousie / Geradbraeckt den 28 November 1721. 20 hsnn., vermeld in Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 170; op naam Schale-kamp, coll. Ottema.

—. Afbeelding van zijn Doorlugtige Hoogheid Prins Willem de Vijfden, benevens deszelfs Zoons en Dog-ter, als de Erf-prins Willem Fredrik, Willem George Fredrik en Fredrica, Louiza, Wilhelmina. 2 hsnn., z. naam van uitgever, coll. Waller 5.

—. Beziet dit volkje eens ter deeg Zij staan elkaar niet in de weeg. 36 hsnn., allerlei personages, 3. B.K., coll. Waller 5.

—. Die genegen is om te Vaaren, || Moet hem komen hier verklaren. 6 hsnn., oorlogsschepen, 3. B.K., coll. Waller 5.

—. Dit 's Don Antonie Magino; || Die de Planeeten uit kan leggen, || Die yder zyn gebreken zo || Maar vier­kant voor de kop durft zeggen. 28 hsnn., fysiogno-miek, 3. B.K., coll. Waller 5, N.O.M.

—. Hier hebt gy Jonge Lien / Uyl Kat en Vogel-nest te zien. 4 hsnn., kinderen met dieren, 3. B.K., coll. y.

—. In 's Menschen hart zijn veel gedachten / j| Elk leer' zich voor verkeerdheid wagten. 20 hsnn., emblemata, 3. B.K., coll. Waller 5.

—. Kermis-Os. 5 hsnn., bekranste os omlijst met 4 decoratieve hsnn., 1. Ba. K., coll. Waller 5.

—. Kinderen! hier kunt gij beschouwen || Differente Mannen en Vrouwen. 36 hsnn., portretten van be­roemde mannen en vrouwen, 3. B.K., coll. N.O.M.

—. Kinderen komt hier aangeloopen || Om het Osje Boe te koopen || '( Is een Gild-os excelent || Gij kunt hem koopen voor klein geld. 1 hsn., 3. B.K., coll. Ottema.

—. Kinders wie heeft dit oyt meer verzonnen || Dat Ratten den Kryg met Katten begonnen, 1 hsn., ratten belegeren 't kasteel van de katten, 2. S. & W.K., coll. Waller 5, Atlas v. Stolk 5831, Oudh. Gen. XIX A.

—. Kom Vrindinnetjes, kom Vrindjes || Hier zijn twintig mooie printjes... 8 vss. 20 hsnn. ges. met monogram van Arnoud Nicolaï, ill. uit Centum Fabulae van G. Faërno, 3. B.K., coll. Waller 5.

—. Neerlands Vreugde dagen, || Of de Feestviering van het plechtig Trouwverbond van Z. K. H. Willem Frederik, || Kroonprins van Oranje, met Mevrouwe de Grootvorstinne Anna Paulowna. En Hoogst des- zelfs Heuchelijke aankomst in de Nederlanden in 1816. 1 hsn., 3. B.K., coll. Waller 5, x.

—. De Oude Hollandsche Gaare-Keuken. 16 hsnn., spreekwoorden, 2. S. & W.K., coll. x.

—. Pas geboren / Een / een kind. || Tien / die de Pap en Trommel mind. || Twintig | is de tijd van vryen. Dertig | gaen uit Speelemyen... 12 vss. 1 hsn., ouderdomstrap, 3. B.K., coll. Waller 5.

—. Sint Nikolaas. 1 hsn., Keizer Karel V te paard, 3. B.K., coll. Prent. Kab. Amst. (Corn. Anth. Hsnn. II).

—. De tekenkunst verschaft u hier || Weer iets tot leering en plezier. 16 hsnn., dieren, 2. S. & W.K., coll. Ottema.

—. Zegen-zang, || Op de Allervoortreffelykste en Ge­lukkigste Hooge Huwelyks-Verbintenissen, || van Zijne Doorluchtige Hoogheid, den Heer, || Carel George August, | Erfprins van Brunswyk, enz. enz. enz. | Met Haare Doorluchtige Hoogheid, Mevrouw | Frederica Louisa Wilhelmina, || Prinsesse van Orangeen Nassau, enz. enz. enz. ... (1790). 1 hsn., prinselijk paar, waaromheen 2 erezuilen en 2 vignetten, 2. S. & W.K., coll. x.

—. Zie hier de aloude deftigheid || Zoo praalde men in vroeger tijd... 4 vss. 4 hsnn. ges. W.H., regionale klederdrachten, 2. S. & W.K., coll. Ottema; 3. B.K., z. nr., coll. Waller 5.

—. Zie hier het leeven en bedryfj Van Jan de Wasser en zijn Wijf. 24 hsnn., 3. B.K., coll. Ottema.

—. —. 32 hsnn., driekoningenbriefjes, 1. Ba. K., coll. Waller 5.

— . Stoomboot. 1 hsn. - B. Koene, Catal. Beyers, mei 1966, nr. 1761.

top

 

196

 

C.J. Koster, Wed. C.J. Koster, Merman Koster en R.L. Klinkert

te  Amsterdam

 

 J. koster en zijn opvolgers waren gevestigd op de Haringpakkerij bij de Nieuwendyk n° 253. Cornelius Joannes was aldaar werkzaam van 1825 tot 1847. Zijn weduwe zette de zaak voort tot 1850 -1. Van de drie prenten op naam van Merman (of Herman) Koster en de ene prent op naam van R.L. Klinkert weten we alleen dat ze verschenen zijn na 1850. We kunnen deze prenten niet nader dateren.

C J. Koster is ook actief geweest als wederverkoper; in de collectie Van Kuyk zitten twee prenten op zijn naam uit het fonds Wendel, Kok-Van Kolm (nrs. 11 en 24) en in de collectie Borms een prent (nr. 119) welke wij toegeschreven hebben aan het fonds Glenisson.

Een prent „Kinderlijke bedrijven" uit het fonds Koster is gesigneerd Fuchs. Dit is ongetwijfeld Frederik Christiaan Fuchs, werkzaam te Amsterdam tot 1855, zoon van de graveur Carl Christiaan Fuchs 2. Ook de meeste andere prenten uit het fonds Koster zijn getekend en gegraveerd in deze stijl, het is niet uitgesloten dat ook deze van de hand zijn van graveur Fuchs. Deze houtsneden staan ver van de naïeve, soms onbeholpen volkskunst. Zij geven realistisch getrouwe beelden en zijn met zorg afgewerkt; het zijn merkwaardige tijdsdocumenten.

De uitgaven op naam van CJ. Koster zijn in onderstaande lijst gemerkt : 1. C.J.K., de op naam van de Wed. C J. Koster : 2. Wed. K.; die op naam van Merman (Herman) Koster : 3. M.K.; de prent op naam van R.L. Klinkert : 4. R.L. Kl.

 

 Prentlijst

Ontbrekende of niet uitgegeven prenten: 2,3,5,7,8,11,13,14,16,

De uitgaven op naam van CJ. Koster zijn in onderstaande lijst gemerkt : 1. C.J.K., de op naam van de Wed. C J. Koster : 2. Wed. K.; die op naam van Merman (Herman) Koster : 3. M.K.; de prent op naam van R.L. Klinkert : 4. R.L. Kl.

1. Verheugt u vrij, gij, lieve kleinen | Op 't feest dat gij zoo goed toch kent || Sint Nicolaas komt u verschijnen || Dus neem de vreugd in deze prent. 12 hsnn., Sint-Nicolaasfeest, 3. M.K., coll. N.O.M.

2. onbekend

3. onbekend

4. —. 12 hsnn., bruiloft van Kloris en Roosje, 3. M.K., coll. BK..

5. onbekend

6. Indien nu deze prenttafereelen, || U vermaken en tevens leeren... 4 vss. 9 hsnn., moraliserende tafere­len, 1. C.J.K., coll. Waller 6.

7. onbekend

8. onbekend

9. Lieve Kleinen, 't is van Alphen || Niet meer, dat U versjes geeft; || Neen gij weet het zeker allen || Dat uw vriend hier niet meer leeft... 12 vss. 9 hsnn., kinderleven, 1. C.J.K., coll. x.

9. —. 6 hsnn., gedeelte van alfabet, letters G-I, met menselijke figuren, 2. Wed. K., coll. N.O.M.

10. Het Nieuw Vermakelijk A B C || voor Lieve Kin­deren. 6 hsnn., gedeeltelijk alfabet, letters M tot S, met menselijke figuren, 2. Wed. K., coll. N.O.M.

11. onbekend

12. Mijn spelen is leeren, mijn leeren is spelen... 6 vss. 9 hsnn., kinderspelen, 1. C.J.K., coll. N.O.M.; z. nr., coll. x; 2. Wed. K., coll. N.O.M.

13-14. onbekend

15. Eerst naar School, en daar geleerd!... 4 vss. 9 hsnn., taferelen uit het kinderleven, 1. C.J.K., coll. N.O.M., z. nr., coll. x.

16. onbekend

17. Zelfde prent als nr. 9, 2. Wed. K., coll. N.O.M.

—. Natuur, hoe godlijk schoon, || Spreidt gij uw glans ten toon... 6 vss. 6 hsnn., maan, regenboog, vuur-spuwende berg, staartster, onweder, opgaan van de zon, 1. C.J.K., coll. Waller 6, N.O.M., e. a.; met nr. 15, coll. N.O.M.

—. Kinderlijke Bedrijven. 8 hsnn. ges. Fuchs, 1. C.J.K., coll. Waller 6, N.O.M.

—. De Werkende en Spelende Meisjes. 6 hsnn., meisjes-spelen en -bezigheden, 1. C.J.K., coll. Waller 6.

—. Hier ziet ge in twaalf Prenttafreelen, || Verscheidene u bekende spelen... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen en -bezigheden, 1. C.J.K., coll. Waller 6.

—. Driewerf gelukkig is de mensch || Wiens hartewensch || Zich uitstrekt om voor God te leven... 6 vss. 6 hsnn., leven van Genoveva, 1. C.J.K., coll. y.

—. Ziet kinderen in deze twaalf prenttafereelen U eene be­langrijkegeschiedenis voorgesteld,... 2 regels, 12 hsnn., leven van Genoveva, 1. C.J.K., coll. x.

—. Laat lieve jeugd, / het pad der deugd, / U vroeg be­hagen. 6 hsnn., moraliserende prent, 1. C.J.K., coll. Ottema.

—. Spreekivoorden. 6 hsnn., spreekwoorden en gezeg­den, 1. C.J.K., coll. Ottema.

—. Als deez' prenten u behagen, || Moogt gij vrij om meerdere vragen... 4 vss. 9 hsnn., personages, kin­derspelen en -bezigheden, 1. C.J.K., coll. Atlas v. S tolk 5833, x, e. a.

—. Het Nieuwe Vermakelijk A.B.C. || voor Lieve Kinderen. 6 hsnn., alfabet letters T-Z, 1. C.J.K., coll. x.

—. Velen dezer Prenttafereelen || Vertoonen u bekende Spelen... 6 vss. 8 hsnn., kinderspelen, 1. C.J.K., coll. N.O.M.

—. Alweer een achttal Prenttafereelen Ter verpoozing bij uw spelen. 8 hsnn., kinderspelen, 4. R.L. KL, coll. N.O.M.

__________________________

1 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 460. — 2 Ibid., blz. 105

 

p. 197

 

Gebroeders  Koster  te  Amsterdam

 

Door de firma „Gebroeders Koster", werkzaam te Amsterdam van 1829 tot 19181, is in de eerste helft van de vorige eeuw uitgegeven en herhaaldelijk herdrukt een romantisch geïllustreerde kinderprent, bedoeld als propagandamiddel in de strijd tegen het alcoholisme.

 

Prentlijst

—. De Gevolgen van de Flesch. Naer de Engelsche Platen van G. Cruikshank. 8 hsnn., gevolgen van de dronkenschap, ex. gemerkt : tweeenvijftigste druk, coll. Waller 6; ex. gemerkt : zesenveer­tigste druk, coll. Z., e. a.

 

_______________________

1 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 460

 

p. 198

 

Pieter Koumans  te  Leeuwarden

 

Even als zijn vak- en stadsgenoten Abraham Ferwerda en Wigerus Wïgeri was Pieter Koumans gevestigd in de Peperstraat. Hij woonde aan de noordzijde, in het huis „De Jonge Ruyter". Van 1678 tot 1698 was in dit huis gevestigd geweest de drukker Johannes de Ruiter 1. Was het huis genoemd naar deze bewoner of had deze bewoner zijn naam te danken aan het huis ?

Johannes de Ruiter was in 1698 opgevolgd door Gerrit Koumans; die volgens W. Eekhoff in 1722 werd opgevolgd door Pieter Koumans.

Volgens Waller was Pieter Koumans werkzaam van 1735 tot 1780 2. Op de prenten welke van hem bewaard gebleven zijn vindt men de datums 1759 en 1768.

Reeds in 1672 was er in de Peperstraat te Leeuwarden een Lambert Coumans gevestigd 3. Was deze Lambert een voorouder van Pieter?

Pieter Koumans was stadsdrukker en gaf veel geschriften uit van predikanten.

Uit zijn fonds zijn slechts vijf prenten bewaard, twee hiervan hebben wij aangetroffen in de col­lectie van het Fries Genootschap en twee in de collectie Waller; de vijfde prent is vermeld in de gids van de historische tentoonstelling van 1877.

 

Prentlijst

-. De Wonderlyke en Zeldzame historie van Thyl Ulenspiegel. 25 hsnn., coll. Ottema; met titel : De wonderbaarlijke en zeltzame historie van Thyl Ulenspiegel, gedat. 1768, coll. Fries Gen.

-, De Geboorte / Leven / Wonderwerken / Lyden / en Sterven van den Zaligmaker Jesus Christus. 35 hsnn., gedat. 1759, coll. Fries Gen.

-. Veel vermakelyke Weereld-wyze en Zinryke Spreu­ken. 30 hsnn., spreekwoorden, coll. Waller 6.

-. Afbeeldinge van verscheidene Gedierten en Vogelen. 24 hsnn., coll. Waller 6.

-. Friesche Soldaten. Gedat. 1768. Vermeld in de Gids voor de bezoekers van de historische tentoon­stelling van

 Friesland gehouden in Z. M. Paleis te Leeuwarden in den zomer 1877, Leeuwarden 1877.

— . Afbeeldinge van Keyzers / Koningen. 1 hsn met 12 figuren van vorsten. Coll. Museum voor Stad en Lande Groningen.

 

____________________________

1 Eekhoff, Bibl. Leeuwarden, blz. 209 en 439-440. — 2 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 460. — 3 EekhofF, B/6/. Leeuwarden, blz. 209.

 

Drukkerij Landbouwkundig Gesticht te Montfoort

 prentlijst

veel prenten nog onbekend of niet uitgegeven.

5. -, 12 hsnn., taferelen met militairen, coll. Landwehr (thans ZeBi?; niet in KB)

18. —. 2 hsnn., taferelen met kinderen, coll. N.O.M.

23. Zie kinderen hier Vorsten van Allerlei Staten | En kooplui en boeren en vreemde soldaten |[ En meer nog de prentertjes van klein en van groot || Maar let er op jongens het slot is... de dood. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller 6, N.O.M., e. a.

32. -, Ziet, kindren, hier een nieuwe prent…, 12 hsnn., coll. Landwehr (zie 5.)

 

199

 

Het Fonds De Lange  te Deventer

Jan de lange kwam in 1738 als drukkersknecht in de drukkerij van de weduwe Enoch de Vries aan het Bergschild te Deventer 1. Deze drukkerij was de rechtstreekse voortzetting van het be­drijf van een der oudste Nederlandse drukkersgeslachten, dat der Paffraets (15e-16e eeuw).

In 1750 overleed de weduwe De Vries 2 en werd het bezit der oude rechten van haar drukkerij een twistappel tussen haar zoon Marinus de Vries en Jan de Lange. Het gevolg was dat, nadat de drukkerij „geheel en al over de hand geslagen was" 3, derden met de buit gingen lopen. J.H. van Wijk kreeg het exclusieve recht het stadsdrukwerk te mogen verzorgen 4, de overige privileges, zoals het drukken voor de staten van Overijssel en het drukken van de Deventer Almanak, werden aan Marinus de Vries toegekend 5.

Ondanks deze tegenslag is Jan de Lange opnieuw aan het drukken gegaan. Uitgaven van hem zijn bewaard vanaf het jaar 1758 6.

Inmiddels was Jan de Lange gehuwd met J. Villet en na haar overlijden hertrouwd met H. Breu-kers7. Het schijnt hem in zaken toch voor de wind te zijn gegaan, want in 1759 kon hij zich een huis kopen aan de Brink waarin hij zijn drukkerij onderbracht 8. Na het overlijden van Marinus de Vries krijgt hij het recht om te drukken voor de Gedeputeerde Staten van Overijsel en tot het drukken van

__________________________

1 Alg. Rijksarchief Den Haag, Resol. van de Hoogmogende Heren van de

Staten Generaal der Ver. Ned. Provinciën 1750, blz. 760. —2 Gem. Arch. Deventer, Begraafb. St. Leb. Kerk., 13 mei 1750. — 3 Alg. Rijksarch. Den Haag, Rekwest van Jan de Lange aan de Staten Generaal nr. 7700; 11 nov. 1750. — 4 Gem. Arch. Deventer, Resol. boek 21 jan. 1757. — 5 Resol. Staten Generaal Vereenigde Nederl., 1750 nov. 23, blz. 787. — e Uit 1758 dateren drie uitgaven : J. Greven, Disputatio juridica de officia praefecti urbis (IV, 51 blz., 8°); R.S.fchultej. Een nieuw bundeltje uitgeknipte geestelijke gezegden (VIII, 328 blz., 8°); David harp-speelende alderhande lofzangen (16 blz.). De uitgeversactiviteit van Jan de Lange is dus minstens negen jaar vroeger te dateren dan aangeduid bij Waller, Biogr. Woordenb., blz. 401. — ' Gem. Arch. Deventer, Trouw­boeken, resp. 24 mei 1744 en 12 mei 1755. — 8 Gem. Arch. Deventer, Liber renuntiationum, 27-6-1759.

 

200

de Deventer Almanak1. Bij de dood van de weduwe J.H. van Wijk, in 1779, neemt hij haar plaats in als stadsdrukker. Zo verenigde hij weer in één hand de oude rechten die eens de Paffraets bezeten hadden.

Op 15 februari 1768 was Jan de Lange samen met zijn zoon Jan Hendrik aanvaard als burger van de stad Deventer 2. Zijn enige dochter, Maria Elisabeth, huwde met de Deventer drukker L.A. Kar-senberg.

In 1787 verzoekt Jan de Lange de magistraat van de stad Deventer, om zijn zoon Jan Hendrik in zijn plaats aan te stellen als stadsdrukker en aan deze het octrooi voor het drukken van de Deventer Almanak over te dragen 3. Dit verzoek wordt ingewilligd, op voorwaarde echter dat Jan Hendrik voor de stad geen hoger drukloon zou berekenen dan voor de particulieren. Kort nadien echter moe­ten er moeilijkheden gerezen zijn tussen J.H. de Lange en het stadsbestuur want na één jaar werden hem beide rechten ontnomen. Deze rechten werden overgedragen aan A.H. Rha 4 die, vreemd ge­noeg, zijn drukwerk geheel of gedeeltelijk liet uitvoeren op de persen van Jan Hendrik. Maar reeds in 1789 kon Rha, wegens ziekte, niet op tijd klaarkomen met de stadsdrukwerken, en mocht Jan Hendrik tijdelijk bijspringen. Op het eind van het volgende jaar, in 1790 dus, overlijdt A.H. Rha, en Jan Hendrik krijgt opnieuw voor tien jaar het octrooi voor het drukken van de Deventer Almanak 5, die sinds­dien en tot voor enkele jaren door de firma De Lange gedrukt werd. De titel van stadsdrukker kreeg Jan Hendrik terug in 1795.

Jan Hendrik de Lange, gehuwd met A. van Diest, had behalve drie dochters ook een zoon Jan, geboren 21 april 1799, die hem in de zaak zou opvolgen.

Na het overlijden van Jan Hendrik op 14 maart 1822 werd de zaak geleid door de weduwe, die zeer spoedig haar zoon Jan bij zich in de zaak opnam. Jan de Lange junior heeft het bedrijf voortgezet tot zijn vroegtijdige dood op 6 november 1849 6. In 1837 had hij de Deventer Courant opgericht.

Zijn moeder, de weduwe van Jan Hendrik, beleefde het nog, hoe op hun beurt haar kleinzonen de leiding van het bedrijfin handen namen, hoe het bedrijf werd uitgebreid met een steendrukkerij, en hoe in 1855 voor het eerst een snelpers in gebruik werd genomen. Zij overleed op 92-jarige leef­tijd op 26 juli 1867. In 1885 werd het familiebedrijf omgezet in een naamloze vennootschap 7.

Van de prenten gedrukt op naam van Jan de Lange 8 zijn er slechts zes bewaard gebleven, alle genummerd : het laagste 26, het hoogste 49. Het is mogelijk, dat Jan de Lange enkele houtblokken voor zijn prenten zelf heeft laten graveren, maar het lijdt geen twijfel dat de meeste houtblokken veel ouder zijn. Zo is nr. 43 De drie Koningen komende uit Oriënt (drie edellieden te paard) ongetwijfeld een16e-eeuwse gravure, waarvan het onderschrift is weggekapt, om niet in tegenspraak te zijn met de nieuwe titel die aan de prent werd gegeven (afb. 63).

Het is ook niet waarschijnlijk dat met de voorstelling op de prent nr. 47 oorspronkelijk 't Sluiten der Vrede te Ryswyk, Anno 1694 (sic, in plaats van 1697) bedoeld was. Deze heer te paard, vergezeld van twee landsknechten, allen in16e-eeuwse klederdracht, stelt niets anders voor dan een thuiskomst van de jacht of van een reis (afb. 109). Ook de Turksche Galei is een16e-eeuwse of vroeg-iye-eeuwse gravure.

Vanwaar kwamen deze oude houtgravures? Uit de voorraad van de voorgangers De Vries of nog van Paffraet?

_____________________________

1 Gem. Arch. Deventer, Resol. boek, 7 juli 1761. — 2 Gem. Arch. Deventer, Burgerboek, 15 febr. 1768. — 3 Gem. Arch. Deventer, Rekwesten en Resol. boek, 7 sept. 1787. — 4 Gem. Arch. Deventer, Resol. boek, 2 sept. 1788. — 5 Ibidem., 23 nov. 1790. — 6 Waller, Biogr. Woordenb., blz. 461, vermeldt dat Jan de Lange jr. werkzaam was 1722-49. Deze data berusten op een drukfout en moeten gelezen worden als 1822-49. — 7 Deventer als industriestad, Uitgave van het depar­tement Deventer der Maatschappij van Nijverheid, 1907, blz. 95. — 8 Jan de Lange senior vermeldt zijn voornaam voluit op de prenten, Jan de Lange junior merkt zijn prenten „J. de Lange".

 

202

 

De prenten van Jan de Lange zijn natuurlijk overgegaan naar het fonds van de zoon J.H. de Lange. Van de nummers 37 en 39 vinden we zowel exemplaren op naam van Jan de Lange als op naam van J.H. de Lange : de nummers 26, 47 en 49 ontbreken bij J.H. de Lange, en nr. 43 (de Drie Koningen) is vervangen door een militaire prent. Verschillende andere prenten welke ons nu bekend zijn als uitgaven van J.H. de Lange, hebben ongetwijfeld eerder behoord tot het fonds van Jan de Lange, die sommige prenten op zijn beurt had overgenomen uit vroegere fondsen. Dit is zeker het geval met de l6e-eeuwse prenten nr. 45 (jager met moedwillige honden; af b. 135) en nr. 58 (de graven van Egmont en Hoorn). Een andere oude prent van J.H. de Lange, De Geboorte van den Zaligmaker (nr. 12), ge­signeerd WH, dus hoogstwaarschijnlijk uit het fonds De Groot, zal vermoedelijk in het bezit gekomen zijn van De Lange via Kannewet, samen met andere prenten uit het fonds De Grootl. Bij de uitgaven van J.H. de Lange vinden we naast herdrukken uit het fonds Kannewet 2 ook gravures uit het fonds Van der Putte : nr. 79, Pruisische Huzaren (Hendrik van der Putte nr. 144), nr. 80, kinderspelen en kinderverma'ak (Wed. H. van der Putte nr. 113).

Maar J.H. de Lange heeft ook zelf prenten laten graveren en heeft hiervoor o. m. een beroep ge­daan op de houtgraveurs Alexander Cranendoncq uit Zutphen (nrs. 56 en 61) en LI. de Lanier (nrs. 44, 94, 95, 96). Beide graveurs blijven ook na de dood van Jan Hendrik in relatie met het huis De Lange.

In enkele gevallen kunnen we goed nagaan welke prenten uit het fonds van zijn vader door J.H. de Lange vervangen werden door nieuwe prenten. Dit geldt voor de nrs. 40, 42, 50 en 73, waarvan telkens twee verschillende prenten bewaard gebleven zijn.

De oude prent nr. 40 De Amsterdamsche Kermisvreugd, overgenomen uit het fonds van Jan de Lange, heeft J.H. de Lange vervangen door een lokale historische prent Het Beleg van Deventer (nr. 42). Het Dagelijks Werk der Dienst-Meisjes heeft hij vervangen door het meer populaire Leven en Bedrijf van Jan de Wasscher en zijn Wijf(nx. 50); Twaalf Paar Neuzen door een militaire prent (nr. 73); Spreu­ken door nr. 73 Leurders.

Er zijn 57 prenten bekend uit het fonds van J.H. de Lange. Het hoogste nummer is 96. Deze prenten hebben een ruime verspreiding gevonden. Voor de verkoop in het westen van het land had J.H. de Lange de medewerking verworven van de Amsterdamse wederverkopers Mindermann en Schalekamp, Van de Grampel & Bakker, die de prenten ontvingen bedrukt met hun firmanaam.

Er is slechts één enkele prent bewaard bedrukt met de naam : „Ter Boekdrukkerij van de Wed. J.H. de Lange en Zoon" (nr. 15), een oude prent met de afbeeldingen van twintig spreekwoorden en zegswijzen, een houtgravure welke Jan de Lange zelf vermoedelijk nog uit een ouder fonds had overgenomen.

Jan de Lange junior, zoon van Jan Hendrik de Lange, drukte op zijn uitgaven zijn voornaam steeds afgekort b. v. „Ter Boekdrukkerij van J. de Lange", of „Te Deventer bij J. de Lange, boekdruk­ker", dit in tegenstelling tot zijn grootvader, die zijn voornaam steeds voluit had gedrukt op zijn uitgaven : „Gedrukt bij Jan de Lange".

J. de Lange heeft de vernieuwing van het fonds verder doorgevoerd. Op een twintigtal na 3 heeft hij al de gravures van zijn voorganger vervangen door nieuwe. Slechts bij uitzondering heeft hij een vroegere prent laten kopiëren 4. Meestal heeft hij de oude prenten vervangen door nieuwe met

__________________________

1 J.H. de Lange 4 = G. de Groot-Keur, De Koninklyke Jagt..; J.H. de Lange 32 = G. de Groot-Keur z. nr., z. titel, inc. Het Nachtegaeltje helder singt... = Kannewet, nr. onbekend; Wed. J.H. de Lange & Zn. nr. 15 = G. de Groot-Keur K 26 = Kannewet K 26. — a J.H. de Lange nr. 5 is een herdruk van J. Kannewet 79. — 3 De prenten genummerd : 2, 3, 38, 39, 4.1, 43, 44, 50, 61, 72, 82, 85, 94, 95, 96, 103, 107. — * J. de Lange nr. 25 is een kopie van J.H. de Lange, nr. 25 en J. de Lange nr. 80 een kopie van J.H. de Lange nr. 5.

 

203

 

andere onderwerpen. Hierbij heeft hij de voorkeur gegeven aan prenten met ambachten en allerlei bedrijven, aan militaire prenten en aan taferelen uit het kinderleven. Niet minder dan 33 van deze nieuwe prenten zijn gewijd aan ambachten, beroepen en diverse personages, zes hiervan zijn gesigneerd A. Cranendoncq, en zeven LI. Delanier. Van de negen nieuwe prenten gewijd aan het kinderleven, zijn er ook drie gesigneerd LI. Delanier. Er zijn 14 nieuwe militaire prenten. Twee hiervan zijn gewijd aan de Belgische opstand van 1830. Men oordeelde in Deventer niet mild over deze opstandelingen. Het onderschrift bij het eerste plaatje van prent nr. 9 luidt :

O Brusselaar! beroofd van zinnen,

Ontrolt gij nu de oproer-vaan :

Wat zult gij met die misdaad winnen?

Duur komt die vrijheid U te staan!

 

En bij het laatste plaatje, voorstellend de overwinning van de prins te Leuven, wordt gemeld :

Bij Leuven blonk de moed der dappren,

En was voor 't moordgespuis geducht;

Men zag Oranjes Vanen wappren,

En 't Belgisch Koningje op de vlugt.

De sprookjes van Moeder de Gans, Klein Duimpje (nr. 5) en Blauwbaard (nr. 77), alsmede het verhaal van Robinson Crusoë (nr. 27) duiken nu voor het eerst op in dit fonds.

Het fonds van Jan de Lange junior heeft nog een ruimere verspreiding gevonden dan dat van zijn vader. Behalve voor de firma's Mindermann en Schalekamp die reeds voor J.H. de Lange optraden als wederverkopers, drukte J. de Lange zijn prenten ook met de naam van de firma's J.J. Bollemij en de Erven Wijsmulier te Amsterdam, maar eveneens voor J. Verkouter te Bergen-op-Zoom en F. Holt-kamp te Sneek, zodat hij niet alleen vertegenwoordigd was in het oosten en het westen, doch ook in het noorden en het zuiden van het land.

J. de Lange heeft van enkele prenten uit zijn fonds ook een Friese uitgave in de handel gebracht. De Friese teksten werden bezorgd hetzij door „Maester" Foeke Creults, hetzij door de beroemde Deventer predikant Joost Hiddes Halbertsma. Deze prenten zijn meestal ongenummerd, ze zijn ver­schenen ofwel op naam „drukt by J. de Lange, oon 'e Brink to Dimter" ofwel op het adres van zijn voortverkoper te Sneek „To Keap by F. Houtkamp to Snits".

Van de onderstaande nummers uit het fonds van J. de Lange is ook een Friese uitgave ver­schenen. Bij elk nummer hebben wij een of meer collecties aangeduid waarin bedoelde prent te vinden is.

2. Fries Gen., Tulner.

3. Fries Gen., Waller M, N.O.M., e. a.

11. Waller M, N.O.M., e. a.

17. Waller M, Fries Gen., e. a.

30. Ottema.

31. Waller M, Fries Gen., e. a.

33. Fries Gen., v. Kuyk.

34. N.O.M., Fries Gen., e. a.

37. N.O.M., Fries Gen., e. a

39. Fries Gen., v. Kuyk, e. a.

43. Fries Gen.

48. Waller M, N.O.M., e. a.

52. Waller M, Fries Gen., e. a.

54. Waller M, Fries Gen., e. a.

61. B.K.

63. Waller M, N.O.M., Fries Gen., e. a.

78. Fries Gen., v. Kuyk, e. a.

97. Waller M, Fries Gen., e. a.

Prentlijst

 

1. Jongens wilje Vreugd vermeeren | Wild in deze Print studeren; Want het is van Tetjeroen | Die een yder kon voldoen. 24 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. Fries Gen., x.

1. —. 6 hsnn., de tijden van den dag, 4. J.d.L., op naam. Schalekamp, van de Grampel & Bak­ker; coll. Waller M, x; op naam Minder-mann, coll. Ottema.

2. —. 36 hsnn., floskaartjes, 2. J.H.d.L., coll. Ottema; 4. J.d.L., coll. Waller M.

3. Het Trouwgeval en Wonderlijk Schouwspel, Staat hier nu afgebeeld van Uranus en Isabel. 24 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. Ottema; 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer.

4. Hier ziet gy jonge Jeugd hetgeen uw Oogen streeld | Een Koninklijke Jagt heel konstig Af-gebeeld. 8 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. Waller M, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

4. —. 8 hsnn., ambachten, 4. J.d.L., coll. Waller M, x.

5. Hier is alweer wat Nieuws voor u Kindcrs in deze Prent | Van Jan van Spanje en Trijn Salie 't is heel Pertinent. 24 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. x, Ottema.

5. —. 12 hsnn., Klein Duimpje en de Gelaarsde Kat, 4. J.d.L., coll. Waller M, x, e. a.

6. Zoete Spreuken / Zinnebeelden | regt geschoeyt al voor de jeugd l ziet men hier tot zoete leering / en ver-meering van haar vreugd. 20 hsnn., spreekwoorden en zinnebeelden, 2. J.H.d.L., coll. Ottema.

6. Ziehier het leven en bedrijf || Van Jan de Wasser en zijn wijf|| Die leere U, dat ras getrouwd || Iets is dat lang daarna nog rouwt. 24 hsnn., 4. J.d.L., coll. Waller M, N.O.M., Bibl. Deventer, e. a.

7. De jeugd werd hier gestigt || door 't werk in tugt gehouwen || Gelijk men daaglijks ziet || van 't Doo-pen af tot 't Trouwen. 48 hsnn., van doop tot trouwen, 2. J.H.d.L., coll. Waller M.

7. De Trap des Ouderdoms.hsn., 4. J.d.L., coll. x, Norge.

8. Jonge Luy haar Werk. 2 hsnn., sleden, 2. J.H.d.L., op naam Mindermann en C°, coll. Waller M, x.

8. —. 3 hsnn., vrouwelijke personages en kleder­drachten, 4. J.d.L., coll. Waller M, x.

9. —. 8 hsnn., strijd van 1830, 4. J.d.L., coll. Waller M, x, e. a.

10. —. 12 hsnn. ges. A. Cranendoncq, de vier jaar­getijden, e. a., 4. J.d.L., coll. Waller M, x,

11. De Nieuwe Vermakelijke Amsterdamse Slacht-Tyd. 24 hsnn., 2. J.H.d.L., op naam Mindermann en C°, coll. x.

11. —. 16 hsnn., personages, beroepen en bezighe­den, 4. J.d.L., coll. Waller M, Muller 6382.

12. De Geboorte van den Zaligmaaker Jesus Christus, uit de Maaget Maria. 8 hsnn. ges. WH, leven van J. C., 2. J.H.d.L., coll. Waller M.

12. —. 12 hsnn., kooplui en leurders, 4. J.d.L., coll. Waller M, Z., e. a.

13. —.9 hsnn. ges. A. Cranendoncq, ambachten en bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, x, e. a.

14. Veelderley Schoone Figuuren van alderley Wild en Tam Gediert. 48 hsnn., 2. J.H. de L., coll. Z.

14. —. 4 hsnn., wagens, 4. J.d.L., coll. x.

15.De jeugd die Trap voor Trap | word aangezet in 't Leeren / Vind hier door zoete schets / haar Leer-lust te hernieuwen. 20 hsnn., spreekwoorden, 3. Wed. J.H., coll. Waller M.

15. Schutterlijke Dienst in de Vesting. 16 hsnn., mili­tairen, 4. J.d.L., op naam Erve Wijsmulier, coll. x.

16. —. 6 hsnn., taferelen uit het krijgsleven, 4. J.d.L., coll. Waller M, N.O.M., e. a.

17. Als gy dees Nieuwe Wereld ziet | 't Is al verkeerd en raakt tot niet. 36 hsnn., de Verkeerde Wereld, 2. J.H.d.L., op naam A. Meyer, coll. x.

17. —.9 hsnn. ges. A. Cranendoncq, ambachten en beroepen, 4. J.d.L., op naam Mindermann en Schalekamp, coll. Waller M, x, e. a.

18. —. 8 hsnn., leurders, 4. J.d.L., coll. Waller M, x.

19. Komt hier nu Kinders reyn / en lees dees Vogels al | Gy hebt met groot en kleyn / hier Hondert in 't getal. 24 hsnn., de grote vogelkooi, 2. J.H.d.L., coll. Z.

19. Schutterij. 12 hsnn. ges. A.C.(ranendoncq), mi­litairen, 4. J.d.L., coll. x, Ottema.

20. Zie, lieve Jeugd, u hier weer dingen afgebeeld, Wier onderscheiden aard uw aandacht zeker streelt. 12 hsnn., personages, dieren en voorwerpen, 4. J.d.L., coll. Atlas v. Stolk 58353, x, e. a.

21. In deeze Prent vind men 't vermeld l De Dood van Docter Spring in 't Veld. 24 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. Waller M, Muller 3981 D.

21. Zie hier Zespaar Handelaren, Lieve Jeugd, u af­gebeeld, || Meest voorzien van zulke waren, Daar de smaak door wordt gestreeld. 12 hsnn., leurders, 4. J.d.L., op naam C.A. Verkouteren, coll. Z.

23. Een nuttig allerlei kan hier uw oog bekijken... 4 vss. 36 hsnn., personages, dieren, planten en voorwerpen, 4. J.d.L., coll. Waller M, N.O.M., e. a.

24. —. 8 hsnn., rijtuigen, 4. J.d.L., coll. Waller M, x, e. a.

25. Ziet Steven van der Klok : Met al zijn groote Daaden / Waar mee hy was voorzien / en vol op mee beladen. 24 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. Ottema, x; met titel : Hier ziet gij Steven van der Klok, En al zijn hoog geroemde daden, Waar hy zooveel opzien trok En zich met eer zag overladen. Coll. Waller M; 4. J.d.L., nieuwe houtblokken, kopie in spiegelbeeld van de vorige, coll. Bibl. Deventer, x, e. a.

26. De Jongens vermaakelijke Tijd-kortinge. 24 hsnn., personages met dieren, 1. Jan d.L., coll. x.

26. Zie hier, leergrage jeugd! allerlei, || Dat hebt u tot vermaak en leeringegedij!... 4 vss. 36 hsnn., dieren, planten, gebouwen en voorwerpen, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

27. —. 32 hsnn., driekoningenbrief, 2. J.H.d.L., coll. Muller 3981 D.

27. —. 4 hsnn., Robinson, 4. J.d.L., coll. Waller M, N.O.M., c. a.

28. —. 12 hsnn., Belgische Opstand, (militairen), 4. J.d.L., op naam Wijsmuller, coll. Waller M, x.

29. De Trap des Ouderdoms.hsn., trap met vrouwe­lijke figuren, 2. J.H.d.L., coll. Prov. Bibl. Leeuw., x.

29. Speel knapen, meisjes! in uw onbezorgde jeugd... 4 vss. 8 hsnn., taferelen uit het kinderleven, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer.

30. Kinderen de Zardammer Stier, || Zijn groote Wreedheyd ziet gy hier.hsn.; 2. J.H.d.L., coll. Waller M, Ottema, e. a.

30. Wanneer het leeren is gedaan, || Dan moogt ge eens vrolijk spelen gaan ... 4 vss. 12 hsnn., taferelen uit het kinderleven, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

31. Nu ik mijn vyand heb gemaakt geheel confuis || Zoo stap ik onvermoeid, weer naar mijn Boeren huis.hsn., haan, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

32. —. 4 hsnn., vogels, 2. J.H.d.L., coll. x; op naam Schalekamp, coll. N.O.M.

32. —. 3 hsnn., militairen te paard, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer.

33.Dew dappren Krijgers, die gij hier in prent aan­schouwt || Werd vrijheids edle zaak vereerend toe­vertrouwd. ... 4 vss. 2 hsnn., bovenste infanterie, onderste cavalerie, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

34. Als gy dees Nieuwe Wereld ziet | 't Is al verkeerd en raakt tot niet. 36 hsnn., de verkeerde wereld, 2. J.H.d.L., coll. x.

34. —. 12 hsnn., kattenorgel, ouderwetse mallemo­len, kindertoneel, gezicht op tentoonstelling, Sint-Nicolaas-etalage enz., 4. J.d.L., coll. N.O. M., Atlas v. Stolk 5835, Bibl. Deventer, e. a.

35. Beziet en koopt nu Jong en Oud Dees Pluym-gedierte uit het Woud. 4 hsnn., vogels, 2. J.H.d.L., coll. x.

35. Leert eerst uw opgelegde taak, En kort den tijd dan met vermaak. 24 hsnn., kinderen met dieren, 4. J.d.L., coll. Waller M, N.O.M., e. a.

36. Dees Beesten die gy hier ziet / Die eeten of drinken niet. 4 hsnn., dieren, 2. J.H.d.L., coll. Waller M, x.

top

36. Wanneer gij graag vermaken ziet, || Let dan op 't geen men u hier biedt... 4 vss. 12 hsnn., spelen en bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer.

37. Deze prenten mooy en wel / Zyn 'er Zestien op een Vel. 16 hsnn., dieren, 1. Jan d.L., coll. Muller 3981 C; 2. J.H.d.L., coll. Waller M.

37. —.hsn., acrobaten, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

38. Het Nieuwe Vermakelijke Luy-lekker Land. 24 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4. J.d.L., nieu­we hsnn. kopieën van de vorige, coll. N.O.M., Bibl. Deventer, e. a.

39. Kinders hier hebt gy tot u playsier / Dan Jan en Lys op 't Ijs vol zwier. 28 hsnn., spelen en winter-vermaken, 1. Jan d.L., coll. Muller 3981 C; 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4. J.d.L. nieuwe hsnn., kopieën van de vorige, zonder titel, coll. Bibl. Deventer, e. a.

40. De Amsterdamsche Kermis Vreugd. 24 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. Waller M; z. nr., coll. x.

40. Hier zietgy 't lang beleg, dat Deventer eens duldde, || Toen 't Snoode Fransch gespuis de maat der boosheid vulde... 4 vss. 4 hsnn., Franse overheersing, 2. J.H.d.L., coll. x; op naam Schalekamp en v.d. Grampel, coll. Atlas v. Stolk 6211.

41. De Verkeerde Nieuwe Weereld. 2 hsnn., twee rijtuigen, 2. J.H.d.L., coll. Waller M, Z.; 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, x, e. a.

42. Het Dagelyks Werk der Dienst-Meisjes. 40 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. N.O.M., x.

42. Hier hebt gy het Leven en bedryf van Jan de Was-scher en zyn Wyf. 24 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. Ottema.

42. Afbeelding van een Corps Muzikanten der Schutterij. 12 hsnn., militairen, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deven­ter, x.

43. De drie Koningen komende uit Oriënt,hsn., drie

i6e-eeuwse vorsten te paard gebruikt als dire-koningenprent, 1. Jan d.L., coll. x, Enschedé. (Afb. 63.)

43. Ziehier de Redders van de wreed verdrukte Landen || Zij scheurden den Tiran den roof uit klaauw en tanden... 4 vss. 8 hsnn., militaire ruiterij, 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, x.

44. —. 16 hsnn. ges. IIDL(anier), ambachten en personages, 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

45. Als de honden niet en willen | h de Jagt maar tijd verspillen,hsn., illustratie van het spreekwoord „met onwillige honden is het kwaad hazen vangen", 2. J.H.d.L., coll. Waller M, y.

45. —. 8 hsnn. ges. J.J. Delanier, ambachten, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, x.

46. Tot scha der Spanjaards | en al der Vyanden spijt: Word Leyden door Godts hulp van Tyranny bevrijt. 8 hsnn., ontzet van Leiden, 2. J.H.d.L., coll. Waller M, N.O.M., e. a.

46. Hier ziet ge een aantal bezigheën, || O jeugd! op deze Prent bijeen || Zoo komen beide klein en groot || Aan ruimer, of aan schaarscher brood,hsnn., aller­lei personages en bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M; Bibl. Deventer, e. a.

47. 'f Sluiten der Vrede te Rijswijk | Anno 1694 (sic),hsn., 1. Jan d.L., coll. Muller C.

47. —. 4 hsnn., de vierjaargetijden, 4. J.d.L., coll. x, Norge; op naam Schalekamp & van de Grampel, coll. Z.

48. —. 2 hsnn., bierwagens, 4. J.d.L. coll. Waller M, Bibl. Deventer.

49. De Turksche Galey met al syn slaven || Ziet eens hoe dat zij ze plagen,hsn., 1. Jan d.L., coll. Waller M.

49. —. 20 hsnn. ges. 1.I.D.(elanier), kinderspelen en andere bezigheden, 4. J.d.L. coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

50. Hier hebje Twaalf Paar Neuzen / als Reusen; om-eens te keyken | wie ze best gelyken. 24 hsnn., karikaturen op de neuzen, 2. J.H.d.L., coll. N.O.M.

50. —. 16 hsnn., militaire ruiterij, 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4. J.d.L., coll. Waller M, x.

51. —. 12 hsnn. ges. 1.I.D.L.(anier), kinderspelen en bezigheden, coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

52. Siet hier Kinders Kleyn en Groot | des Werelds doen | het Leven en de Doodt. 36 hsnn., floskaartjes, 2. J.H.d.L., coll. Waller M.

52. Verschillend werk, door 't brein der menschen uitge­dacht, || En nut tot oefening der menschelijke kracht, || Vertoonen wij, o jeugd! hier weer aan uw gezigt, || En wijzen u die aan in weinig reeglen dicht. 4 hsnn. ges. 1.I.D.L.(anier), allerlei bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

53. —. 12 hsnn. ges. 1.I.D. Lanier, leurders, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer.

54. —. 12 hsnn., allerlei bezigheden en bespottelijke toestanden, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, x, e. a.; op naam Erve Wijsmuller, coll. Z.

55. —. 8 hsnn. ges. 1.I.D.L.(anier), beroepen en bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

56. —. 9 hsnn. ges. A. Cranendoncq, kinderspelen, 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4. J.d.L., coll. Waller M, x, e. a.

57. —. 16 hsnn. ges. 1.I.D.L.(anier), ambachten, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.; op naam Erve Wijsmulier, coll. Z.

58. De Graaf van Hoorn. De Graaf van Egmond. 2 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. Waller M.

58. —. 9 hsnn. ges. 1.I.D.L.(anier) vrouwelijke be­zigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

59. —. 16 hsnn. ges. A. Cranendoncq, beroepen en bezigheden, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, x, e. a.

60. —. 9 hsnn. ges. A. Cranendoncq, ambachten en beroepen, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. De­venter, e. a.

61. —. 9 hsnn. ges. A. Cranendoncq, ambachten en bezigheden, 2. J.H.d.L., coll. Ottema; op naam Mindermann, coll. N.O.M.; 4. J.H.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

62. Bybelsche Figuuren van het Nieuwe Testament. 16 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. Atlas v. Stolk 5834, x.

62. —. 12 hsnn. ges. 1.I.D.L.(anier), de verkeerde wereld, 4. J.d.L., coll. Waller M, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

63. Jongens U word hier getoond | Hoe de Konst zijn Meester hond | || Zo van Danssen als van Springen || En veel andere fraye dingen. 24 hsnn., kunsten­makers, 2. J.H.d.L., coll. Waller M.

63. —. 16 hsnn., allegorische figuren, 4. J.d.L., coll. Atlas v. Stolk 5835 d, x, e. a.

64. Jonge Jeugd wild met vermaak | Deze Prente leere lezen / Wanneer gij dan wat verder raakt / een Teekenaar ook wezen. 24 hsnn., dieren, 2. J.H.d.L., coll. Waller M.

64. Afbeelding van een Militaire kamp. 9 hsnn., 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer.

65. Ziehier tot uw vermaak, waarmee gij al kunt spelen || Op dat geen oogenblik, o jeugd! u moog' vervelen. 12 hsnn., kinderspelen en -bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

 

66. Dit Wild en Tam Gediert' / en Vogels schoon van Veeren / Zyn om l// ô jonge Jeugd / het A,B,C, te Leeren. 24 hsnn., abc met dieren, 2. J.H.d.L., coll. Waller M, Fries Gen., e. a.

66. —. 6 hsnn., militairen : 4 infanterie, 2 cavalerie, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, x, e. a.

67. Dit is een Nieuwe Kermis Vreugd / Gedigt voor de Jonge Jeugd. 12 hsnn., allerlei personages en tafe­relen, 4. J.H.d.L., coll. x.

67. —. 16 hsnn. ges. A. Cranendoncq, beroepen en bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

68. Dees Dieren van verscheyden aard / Dog yder is het zijne waard. 24 hsnn., dieren, 2. J.H.d.L., coll. Waller M.

68. —. 16 hsnn., militairen, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

69. —. 6 hsnn., allerlei bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

70. —. 12 hsnn., uit het leven van Paljas, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

71. —. 12 hsnn. ges. A. Cranendoncq, ambachten, beroepen en bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

top

72. Het brieschend Paard, dat zijn Ruiter trots gevoelt / bezwijkt niet in den slag... 8 vss. 8 hsnn. ges. 1.I.D.L.(anier), militairen te paard, 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4.J.d.L.,coll. Bibl. Deventer, e.a.

73. Jongens wilt gy vreugd vermeeren | Zo wild ras dees Spreuken Leeren. 24 hsnn., een tiental spreuken en allerlei taferelen, 2. J.H.d.L., coll. Waller M, Fries Gen.

73. —. 36 hsnn., leurders, 2. J.H.d.L., coll. Ottema, Fries Gen.

73. —. 16 hsnn., dieren, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deven­ter, x, e. a.

74. —. 12 hsnn., personages en bezigheden, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, x, e. a.

75. —. 12 hsnn., dieren, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deven­ter, x.

75. — .8 hsnn., emblemata, 2. J.H. de L., coll. Z.

76. Afbeelding van een Korps Schutters. 12 hsnn., 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer.

77. —.12 hsnn., geschiedenis van Blauwbaard, 4. J.d.L., coll. Waller M, N.O.M., e. a.

78. —. 36 hsnn., leurders, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

79. Hier hebt gy Jonge Jeugd / Veel Pruyssische Hus-saaren en Ruyters tot u Vreugd. 12 hsnn., 2. J.H.d.L., coll. x.

79.—.16 hsnn., Belgische opstand van 1830, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, x, e. a.

80. Dit is het oud gebruyk der Kinderen / En duurd nog zonder hinderen. 24 hsnn., kinderspelen en bezig­heden, 2. J.H.d.L., coll. Fries Gen. x.

80. Hier is alweer wat nieuws voor u kinderen in deze prent, Van Jan van Spanje en Trijn Salie 't is heel pertinent. 24 hsnn. ges. G.N. Garama, kopieën van J.H. de Lange nr. 5, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

81.—.3 hsnn. ges. 1.I.D.L.(anier), jachttaferelen, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, x, e. a.

82. Zoo kan het Fabeldicht u leeren en vermaken... 4 vss. 6 hsnn., fabels, 2. J.H.d.L., coll. Bibl. Deventer; 4. J.d.L., coll. Waller M, x, e. a.

83. Leerd dit o jonge jeugd / maar wilt u niet vergaapen / Al wat men op 's waerelds Schouwburg spreid l Is 't regte spel der Aapen. 4 hsnn., taferelen met apen, 2. J.H.d.L., coll. Waller M.

83. —. 8 hsnn., leurders, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

84. Kind'ren ziet dees Vogels aan / en wild uw vlijt ver­meeren || Zo zult gy vrolijk voor gy 't weet l 't A | B | al speelend leeren. 24 hsnn., abc met vo­gels, 2. J.H.d.L., coll. N.O.M.

84. —. 12 hsnn., allerlei bezigheden, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, Mus. Zwolle, e. a.

85. —. 3 hsnn., militairen, 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer.

86. Het leven en bedryf van den beruchten Dief en Moordenaar Kartouche / Geradbraakt den 28 No­vember 1721. 20 hsnn.,2. J.H.d.L.,coll. Hanewald.

86. Nederlandsche Militie. 9 hsnn., militairen, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, x.

87. —. 26 hsnn., allerlei personages, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

88. Hier ziet uw oog, o jeugd! veelsoortig werk ver­toond, || Dat gij beoefnen ziet, waar ge ook in Neerland woont. 9 hsnn. ges. IA en SI, allerlei ambachten en bezigheden, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, N.O.M., e. a.

89. Hier vindt de jeugd, tot haar gerijf, || Tyl Uilen­spiegels snaaksch bedrijf. 24 hsnn., allerlei bezig­heden, 4. J.d.L., coll. Bibl. Deventer, Norge, e. a.

89. —. 6 hsnn. ges. JJ. de Lanier, taferelen uit een verhaal over Nemorin en Estelle, 4. J.d.L., op naam Mindermann, coll. Waller M.

90. —. 12 hsnn. ges. A. Cranendoncq, allerlei bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, Bibl. Deventer, e. a.

91. De dappre Kryger, onder Vaderlandsche vanen,... 4 vss. 21 hsnn.,militairen, 4. J.d.L., coll. Waller M.

92. Deez' Prent vertoond U, lieve Jeugd, || Een aantal Helden, die hun leven, || Geld het de Eer van 't Land, met vreugd, || En Heldenmoed ten besten geven. 36 hsnn., manuaal, 2. J.H.d.L., op naam Schale-kamp & v. d. Grampel, coll. y.

92. —. 16 hsnn., allerlei personages en ambachten, 4. J.d.L., coll. Waller M, x, e. a.

93. —. 16 hsnn. ges. A. Cranendoncq, taferelen uit het kinderleven, 4. J.d.L., coll. Waller M, x, e. a.

94. Zie hoe deez' Paarde-ryders springen, || En zich in duizend bogten wringen. 12 hsnn. ges. LI. de La-nier, kunsten te paard, 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4. J.d.L., coll. x.

95. —. 4 hsnn. ges. LI. de Lanier, militaire wagens, 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4. J.d.L., op naam Mindermann, coll. Waller M, x.

96. —. 6 hsnn. ges. LI. De Lanier, kinderspelen, 2. J.H.d.L., coll. Waller M; 4. J.d.L., coll. Waller M.

97. Zie allerlei bedrijf en werk... 4 vss. 12 hsnn., allerlei bezigheden, 4. J.d.L., coll. Muller 6382, x, e. a.

98. —. 6 hsnn., taferelen uit een verhaal over Nemo­rin en Estelle, vervolg op nr. 89, 4. J.d.L., op naam Mindermann, coll. Waller M, van Trap­pen.

100. —. 16 hsnn. ges. 1.I.D.L.(anier), allerlei spelen en bezigheden, 4. J.d.L., coll. Waller M, x, e. a.

101. —. 4 hsnn., kunsten op paarden, 4. J.d.L., coll. x, Ottema, e. a.

102. —. 16 hsnn., allerlei personages, 4. J.d.L., coll. Ottema.

103. Zelfde prent als nr. 37, 4. J.d.L., coll. Waller M.

104. —. 2 hsnn., kunsten op paarden, 4. J.d.L., op naam Mindermann, coll. Waller M, x.

105. —. 4 hsnn., militairen, 4. J.d.L., op naam Min­dermann, coll. Waller M.

107. Zelfde prent als nr. 7. 4. J.d.L., coll. Waller M,N.O.M.

—. Deez' kramer veilt zijn waren || verzeil my op myn pad. 12 hsnn. ges. LI. De Lanier, leurders, 4. J.d.L., coll. drukkerij De Lange Deventer.

top

 

Philippus Lecuyer & Alberts (niet in De Meyer) 1

37. Sanctus Alo. 1 hsn. met ingesneden tekst. H. Eloy in de smidse. Met adres en datering: Tot Uden in t land van Ravensteyn. 1772. Geen afdruk bekend.

XXII.-. 1 hsn. met ingesneden tekst, sierpapier van twee rocaillefiguren. Adres: Ce vend a Boisleduc chez P.J. Lecuyer. Geen afdruk bekend.

-. SS Trinitas. 1 hsn., ges. Lecuyer, heilige drieënheid. Geen afdruk bekend.

-. H. Huybrecht. 1 hsn. met ingesneden tekst, sint Hubertus knielend voor het hert. Geen afdruk bekend.

-. St. Cornelius. 1 hsn. met ingesneden tekst, de heilige Cornelius afgebeeld met een kerk. Geen afdruk bekend.

-.-. 1 hsn. met ingesneden tekst, onbekende vrouwlijke heilige, waarbij de naam van de heilige is weggesneden. Geen afdruk bekend.

-. Ghebedt tot den H. Antonius v(an) Padua....1 hsn. met ingesneden tekst, H. Anthonius met kindje Jezus en een gebed.. Met adres: Ce vend chez P.I. Lecuyer tot Udn. Geen afdruk bekend.

-. Mater Amabilis. 1 hsn. met ingesneden tekst, Maria in medaillon. Geen afdruk bekend.

-. S. Maria Mater Dei ora pro nobis...1 hsn. met ingesneden tekst, ges. Tot Ude L.C. O.L. Vrouw van Marieboom. Geen afdruk bekend.

-. Afbeeltsel van het miraculeus beelt van onse L.V. tot Weert. 1 hsn met ingesneden tekst.

-. Mater Dolorosa. 1 hsn met ingesneden tekst en adres tot Uden. Maria van zeven smarten. Geen afdruk bekend.

-. -. 1 hsn., 2 vogels in kooi. Geen afdruk bekend.

-. De 4 waarheden deser tegenwoordige eeuwe. 1 hsn. met ingesneden tekst., de vier standen: de pastoor, de soldaat, de boer en de advocaat. Coll. N.O.M.

-. S. Homo Bonus. 1 hsn. met ingesneden tekst. de h. Homo Bonus, patroon van de kleermakers en kooplieden. Adres: tot Uden. Geen afdruk bekend.

-. Gebedt tot den h. Engel. 1 hsn. met ingesneden tekst. De engelbewaarder met een gebed. Adres: 2x tot Uden. Geen afdruk bekend.

-. O.L.V. van Handel. 1 hsn. met ingesneden tekst: MIRAKELEUS BELDT VAN ONSE || LIVE VROUWE TOT HAENDEL ||........ Geen afdruk bekend.

-           . Onze Lieve Vrouw Ter Linde. 1 hsn. met ingesneden tekst:. ONSE LIEVE VROU VAN DER LINDEN TOT UDEN IN T LANDT VAN RAVENSTYN. BY    P.J.LECUYER. Geen afdruk bekend

-. Den mensch in zyne verscheyden ouderdom. 1 hsn. met ingesneden tekst. Ouderdomstrap. Met adres en sign.: Tot Maeseyck bij J.M. Alberts. Coll. Maas-Rooijakkers, Eindhoven

_____________________________

1 Zie voor prentdrukker Lecuyer: Arie van den Berg en Gerard Rooijakkers, Een prentenmaker zonder pers. De houtsneden van Philippus J. Lecuyer te Uden en 's-Hertogenbosch, 1772-1774. Volkskundig Bulletin, 16 1990, p. 254-309.

 

208

 

Hans  Liefrinck  te  Antwerpen

 

In het historisch overzicht van de 16e eeuw hebben we gewezen op de belangrijke activiteit van Hans Liefrinck als uitgever van prenten. De meeste zijner uitgaven, onder meer talrijke portretten van vorstelijke personages gegraveerd door Cornelis Anthonisz, kunnen we niet beschouwen als volksprenten. Doch daarnaast heeft Liefrinck ook enkele prenten uitgegeven, en vermoedelijk zelf gegraveerd, welke zowel naar onderwerp als naar uitvoering meer tot het genre volksprent behoren dan tot het genre kunstprent.

Hans Liefrinck, in 1558 deken van het Sint-Lucasgilde, was zowel „figuersnyder" als „printer" en was gevestigd „op die Lombaerde veste inden witten Haeswint" 1. Zijn zoon, eveneens Hans ge­noemd, werd in 1581 ingeschreven in het gilde als „figuersnyder" en „kunstverkooper" 2. Het was zeker Hans I, die prenten uitgegeven heeft van Cornelis Anthonisz, wiens tijdgenoot hij was.

Bij de prenten, gerekend tot de eigen produktie van Hans Liefrinck, bevinden zich enkele belang­rijke en zeer leuke volksprenten. De platen betreffende het wonderlijk natuurverschijnsel gezien te Antwerpen op 19 februari 1552 en over het wonderkalf met mensenhoofd worden uitvoerig besproken in het hoofdstuk : historische onderwerpen, F. wonderbare gebeurtenissen. De mooie prent van de hennetaster (plaat IX) wordt besproken in het hoofdstuk : allegorische onderwerpen.

Een Franse rijmprent Grosse Court Abbesse 3, door A.J.J. Delen toegeschreven aan Hans Liefrinck, hebben we niet opgenomen op deze lijst. Het is een satire op de nietsnutten die niet werken, veel verteringen maken en uiteindelijk tot de bedelstaf geraken.

 

Prentlijst

 

________________

1 Liggeren, I, blz. 207. — 2 Ibid., blz. 279. — 3 Prentenk. Antwerpen. Zie Delen, Gravure, II, blz. 26.

 

209

top

 

Gebroeders van  Lier te  's  Gravenhage

 

Charles en David van Lier zijn beiden geboren te Utrecht, de eerste in 1809, de tweede in 1813.

Beiden zijn overleden te 's Gravenhage, respectievelijk op 19 december 1881 en op 4 december 1885 4. Van 1837 afkomen zij voor in de bevolkingsregisters van 's Gravenhage, en van 1840 af af­wisselend als steendrukkers of boekverkopers.

Hun kinderprenten zijn gemerkt : „bij gebr. van Lier te 's Hage". Naast kinderprenten hebben ze ook vele andere lithografieën gedrukt, waaronder talrijke met Franse teksten, gemerkt „Frères van Lier".

Het fonds litho grafische prenten is vrij omvangrijk geweest : nr. 73 is het hoogste nummer van de bewaarde prenten. Van dit zeventigtal zijn er nog slechts zes bekend.

Het werk van de gebroeders Van Lier is nog ambachtskunst, net zoals de oude lithografieën van Brepols en van Glenisson en Van Genechten, maar voor zover we aan de hand van de enkele bewaarde prenten kunnen oordelen, hebben deze prenten wel het formaat van de kinderprenten over­genomen en ook enkele onderwerpen daarvan (Sint-Nicolaas, ambachten), maar taferelen met een zeegezicht of een Brabants landschap kunnen niet meer tot de eigenlijke kinderprenten gerekend worden.

 

Prentlijst

3. Aankomst van St. Nicolaas. Litho, Sint-Nicolaas werpt speelgoed uit boven de stad, coll. Waller 6.

6. Engelsche Visschershoot met hare Vangst uit Zee teruggekeerd. Litho, coll. Waller 6.

9. —. Litho met 4 afb., paarden in verschillende houdingen, coll. Waller 6.

11. — . Litho, straattaferelen. Coll. Y.

22. Eene ree zoogt het kind van Genovena. Litho, coll. Y.

24. Siegfried ontdekt Genovena. Litho, coll. Atlas van Stolk.

42. — . Litho, lijkplechtigheid Napoleon. Coll. Z.

49. De Scheerder. — Le Barbier. Litho, coll. Waller 6.

62. — . Litho, Italiaans stadsgezicht. Coll. Y.

73. Een Noord Brabandsch Landschap. — Paysage du Braband Septentrional. Litho, coll. Waller 6.

—. —. Litho met 4 afb., 1. Het verkopen van een slavin, zonder naam van uitgever, coll. Wal­ler 6.

_____________

4 Volgens mede­delingen van de gemeentearchivaris te 's-Gravenhage.

 

p. 211

 

Lootsman,  Conynenberg,  Van  der  Putte  te  Amsterdam

 

De oudste bekende volksprenten uit dit fonds zijn gedrukt op naam van de weduwe Theunis Jacobsz. Lootsman. Eén hiervan is gedateerd 1670.

De weduwe Theunis Jacobsz., met haar meisjesnaam Lijntje Robyns, was afkomstig uit Antwer­pen 1. Haar echtgenoot, overleden in 1650, telde onder de belangrijkste Amsterdamse uitgevers van zijn tijd 2. Hij liet zijn weduwe vijf onmondige kinderen na. Bijna veertig jaar lang heeft de weduwe Theunis Jacobsz het bedrijf van haar echtgenoot voortgezet3. Intussentijd waren hare kinderen meer­derjarig geworden. De oudste Jacobus trad zelfstandig op als boekdrukker van 1653 tot 1668 4, van deze laatste datum af, tot zijn overlijden in 1679, was hij geassocieerd met zijn broeder Casparus 5. De oudste dochter van de weduwe Lootsman, Cathalina, was gehuwd met Michiel de Groot, eveneens een bekende drukker en uitgever van volksprenten. De tweede dochter, Johanna, was ook gehuwd met een drukker, Jacobus Konynenberg 6. Deze laatste overleed in januari 1675 7. Na de dood van zijn broeder Jacobus (1679) heeft Casparus Lootsman ook even samengewerkt met zijn zuster, de weduwe Konynenberg 8.

Al deze firmanten : Jacobus Lootsman, Jacobus en Casparus Lootsman, Casparus Lootsman en de weduwe Konynenberg waren gevestigd „Op 't Water in de Lootsman", waar ook de weduwe Theunis Jacobsz gevestigd was en zelfstandig werkzaam bleef tot haar overlijden in 1689 9- Haar zoon Casparus Lootsman volgde haar op. Van hem zijn een zestal prenten bewaard, waaronder de Avonturen van Willem Bontekoe en de Pelgrimage van Duif ken en Willemynken. Deze en andere prenten van Casparus Lootsman zien er niet naar uit, alsof ze zouden zijn afgedrukt van nieuwe blok­ken. Wij achten het dan ook zeer waarschijnlijk dat deze houtgravures reeds deel uitmaakten van het fonds van de weduwe Theunis Jacobsz.

Casparus Lootsman, overleden in 171110, bleef vermoedelijk ongehuwd. Zijn zuster, de weduwe Konynenberg, had twee zonen : de oudste, Antony, werd dominee te Loenen u, de ander, Jacobus, werd door zijn oom Casparus Lootsman opgeleid in het drukkersvak.

__________________________

1 Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 387. — 2 Hij gaf verschillende werken uit van Jacob Cats, een nieuwe druk van de Byeticorfvan Marnix van Sint-Aldegonde, van de Zeeusche Nachtegael en was in 1641, samen met J.F. Stam, E. Coppenburg en O.B. Smient, mede-uitgever van de statenbijbel. Zie lijsten van zijn uitgaven in de Cartotheek Enschedé in de Bibliotheek van de Vereeniging van den Boekhandel te Amsterdam. — 3 In de hiervoor vernoemde Cartotheek Enschedé zijn zeven drukken vermeld van de Tresoor van de Gewichten, Maten van Koorn enz., verschenen bij de wed. Theunis Jacobsz van 1652 tot 1673. Op 14 maart 1659 werd aan de wed. Theunis Jacobsz. consent verleend voor het drukken van de bijbel (Zie Ledeboer, Alfabetische Lijst, blz. 590). In de Cartotheek Enschedé is tenslotte ook nog een uitgave vermeld van Cats' Spiegel van den ouden en nieuwen tijd, uitgegeven door de weduwe Theunis Jacobsz in 1690, het jaar na haar dood dus. _ 4 Waller, Biogr. IVoordenb., blz.404- — 5 Zeevaartboeken gedateerd 1688,1676 en 1678 uitgegeven door Jacobus en Casparus Lootsman. Zie Cartotheek Enschedé.— 6 Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 388. —  7 Ibid., I, blz. 147. _ 8 Uitgave van 1694 in Cartotheek Enschedé. — 9 Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 387. — 10 Ibid., ï, blz. 388. — 11 Ibid., I, blz. 387.

 

 

p. 211

In 1695 was Jacobus Conynenberg naast zijn oom aangesteld als tweede drukker van „'t Klein Zegel" 1 en in 1711 volgde hij deze op als boekverkoper „Op het Water in de Lootsman".

Jacobus Conynenberg junior, die op de prenten zijn naam met een C afdrukte, is als uitgever van boeken en prenten werkzaam geweest van 1711 tot omstreeks 1723 2. Hij is het die voor het eerst de prenten van zijn fonds nummert. Uit zijn fonds zijn twee ongenummerde en zes genummerde prenten bewaard. Het laagste nummer is 12, het hoogste 119. Hieruit kunnen we besluiten dat dit fonds meer dan 100 verschillende prenten omvatte, maar ook hoe weinig exemplaren er van deze uitgaven uit het begin der 18e eeuw bewaard zijn gebleven.

In de eerste hieronder beschreven prent uit het fonds Conynenberg richt de uitgever zich tot de volwassenen : „Komt Vryers en ghy Vrysters, Koopt geen Vincken ofte Lysters..."; maar op een andere prent (nr. 94) zien we de uitgever zich tot de kinderen richten : „Ziet hier Kinders, wilje kijken / Gy hier Christens Reyze ziet...". Hier gaat men van de volksprenten over naar de kinderprent.

De drukkers Casparus Lootsman en zijn neef Jacobus Conynenberg waren voorzeker welgestelde lieden. De tante van Casparus Lootsman, Magdalena Robyns, een rijke zuster van Lyntje Robyns,

____________________

1 Ibid., I, blz. 387. — 2 De juiste datum van zijn overlijden is ons niet bekend. In de cartotheek Enschedé zijn uitgaven ver­meld op naam Jacobus Conynenberg gedateerd van 1713 tot 1723.

 

p. 212

 

had in haar testament van 30 juni 1693, haar neef, Caparuss Lootsman, en haar nicht, Jannitje (Johanna) Lootsman, echtgenote van Jacobus Konynenberg, tot haar universele erfgenamen aangesteld; ook haar neef en nicht Joanncs Lootsman en Cathalina Lootsman, echtgenote Michiel De Groot, behoorden tot haar erfgenamen. Bovendien had zij verschillende bedragen, variërend van 1000 tot 5000 gulden, toegewezen aan haar achterncven, o. m. 3.000 gulden aan Jacobus Conynenberg 1. Deze erfde latei-van zijn moeder Johanna Lootsman, de weduwe Conynenberg, en ook van zijn oom Casparus Lootsman. Hij was bovendien, samen met zijn broer, dominee Antony Conynenberg, universeel erfgenaam van zijn tante Cathalina Lootsman, weduwe Michiel de Groot2.

Is Jacobus Conynenberg vroeg op rust gegaan en heeft hij omstreeks 1723 zijn zaak verkocht aan Isaak van der Putte, of is deze in het bezit gekomen van het fonds Lootsman na de dood van Jac. Conynenberg; De juiste toedracht is ons onbekend. Alleen weten we, dat alle volks- en kinderprenten uitgegeven door Isaak van der Putte het adres dragen „op 't Water in de Lootsman".

Isaak van der Putte, die uit ccn oud drukkers- en uitgeversgeslacht stamt 3, was voorheen ge­vestigd op de N.Z. Voorburgwal. In 1710 was hij op zesentwintigjarige leeftijd gehuwd met Barbara van Heekeren 4; in 1720 reeds, was hij „overman" van het boekverkopersgild.

Op één uitzondering na, een driekoningenbrief, zijn al de bewaarde prenten uit het fonds van Isaak van der Putte genummerd. Het laagste bewaarde nummer is 19, het hoogste 221. Van dit be­langrijk fonds zijn slechts 18 prenten bewaard. Of Isaak van der Putte voor zijn prenten de nummering van Jacobus Conynenberg behouden heeft kunnen we niet nagaan, daar geen enkel van de bewaarde nummers bij de twee voorkomt en ook geen enkel gelijke prent. Wel vinden we in het fonds van Isaak van der Putte een emblemataprent (nr. 60) die we reeds kennen uit het fonds van Casparus Lootsman, maar die daar ongenummerd was.

Veel beter dan in het fonds Conynenberg kan men in het fonds Van der Putte de evolutie na­gaan van de volksprent naar de kinderpraat : „Het leven en bedrijf van de beruchten dief en moor­denaar Cartouche" (nr. 68) kunnen wc moeilijk een opvoedend verhaal voor de jeugd noemen, evenmin als de landlopers en de bedelaars van de prent Luy en Lekker (nr. 55) een stichtelijke voor­stelling kan heten, maar de meeste overige prenten richten zich, naar voorstelling en tekst, werkelijk tot de jeugd. De uitgever tracht de jeugd aan te trekken door verschillende epitheta „Jonge Jeught" (nr. 75), „Zoete Jongelingen" (nr. 116), „Leergierige Jeugd" (nr. 124).

Isaak van der Putte was een welgesteld man. We weten dat hij in 1742 een jaarlijks inkomen ge­noot van 3.000 gulden, er twee dienstboden op na hield, en een huishuur van 1050 gulden betaalde. Zijn zoon Abraham, die bij hem inwoonde, verdiende 1.ooo gulden per jaar 5. Abraham volgde zijn vader op omstreeks 1748 6.

__________________

1 Kleerkooper en Van Stockum, I, blz. 387. — - Ibid., l blz. 240. — 3 Wallcr, Biogr. Woordatli., blz. 473 vermeldt : Isaak van der Putte wcrkz. A'dam 1711-48, „op de N. Z. Voorburgwal" 1711, „op 't Water in de Lootsman" 1728-48. Bij zijn overlijden, 1748, woonde Isaak van der Putte „op 't Water bij de Karnemelkstecg" K.S., I, blz. 568. — De Van der Puttc's zijn bekend als lettcrgieters en ook als uitgevers van de zogenaamde „putjes-drukken" van de werken van Vondel. Op de titelpagina van deze uitgaven is als firma-vignet een waterput afgebeeld. — De grootvader van Isaak was Jan Gcrritz van der Putte. Abraham Jansz. van der Putte geb. ±1635, ovcrl. 1718, boekverkoper, later suppoost van de bank van lening, was de oom van Isaak. K.S.I. blz. 569-70, zie ook Waller, Biogr. Woordenboek, stamtafel tegenover blz. 464. Over de Van der Putte's als uitgevers van bijbels zie : J.W. Enschede, De Voorgeschiedenis der Nederlandsche Bijbelcompagnie, Het Boek, 1914, blz. 273-288. — 4 Kleerkooper en Van Stockuni, I, blz. 568. — 5 Oldewelt, Kohier personeele Quotisatie 1742, Amsterdam, dl. II, blz. 124. Wijk 18, nr. 1434. — 6 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 473. — Enschedé, Fonderies, deelt mede op blz. 210 : „Izaak van der Putte était mort en 1748; son fils Hendrik lui avait succcdé". Het is wel Abraham die Isaak heeft opgevolgd en met Hendrik. In de cartotheek Enschedé vonden wij de volgende aantekeningen op naam Van der Putte : „Isaac van der Putten van Petten, boekdrucker heeft syn groot gekogt. Burger cedul vertoont het geld en de nos(?) voldaen desen 4 May 1711. Leden Boekverkoopersgild A'dam. — Abraham van der Putte, boekverkooper en boek­drukker, geboren burger heeft het geld voldaan de 27 dec. 1728. Leden Boekverkoopersgild A'dam."

 

p. 214

Op naam van Abraham van der Putte zijn slechts vijf prenten bewaard : een ongenummerde „Cartouche" die een andere „Cartouche" is dan die uit het fonds van zijn vader, een „Jonge Prins van Oranje", en drie merkwaardige oude volksprenten : nr. 24 „Het Tooneel der Amsterdamse Gekken en Gekkinnen", nr. 70 „De Nieuwe Modens op sijn Flaems", en nr. 129 een mooie 16e-eeuwse houtgravure met de afbeelding van een galei met 40 riemen.

Vier jaar slechts, van 1761 tot 1765, heeft Hendrik van der Putte, opvolger van Abraham, aan het hoofd gestaan van het bedrijf, nochtans zijn er een vijftigtal prenten bewaard, gedrukt op zijn naam. Op enkele uitzonderingen na dragen de prenten van Hendrik van der Putte een volgnummer, maar de nummering stemt niet overeen met deze toegepast door Isaak van der Putte 1. Uit de staat van de afgedrukte blokken en uit de aard van de bewaarde prenten menen wij te mogen afleiden dat Hendrik van der Putte weinig vernieuwing bracht in het fonds van zijn voorgangers. Naast bijbelprenten en stichtelijke verhalen als Duifjes en Willemynkes Pelgrimage, vinden we bij de prenten van Hendrik van der Putte grove boerten als „Het geestigh Leeven van Jan Knol", die zich begeeft „tot het hoere leven" en „smookt voor playsier bij wijn en venusdier".

De weduwe van Hendrik van der Putte heeft de zaak voortgezet tot omstreeks 1767 2. Zij heeft in hoofdzaak de oude prenten van haar voorgangers herdrukt en, wanneer de blokken te ver versleten waren, nieuwe kopieën laten maken van de oude blokken 3.

De Van der Puttes waren niet alleen uitgevers en drukkers doch ook letter gieter s. De weduwe Van der Putte heeft in 1767 de volledige lettergieterij verkocht aan de gebroeders Ploos van Amstel en vermoedelijk heeft zij in hetzelfde jaar de uitgeverij en de drukkerij overgelaten aan haar dochter 4.

Bij het voortzetten van de oude familiezaak van 1767 tot 1793 werden de erven Van der Putte bijgestaan door Bastiaan Boekhout.

Afwisselend vinden we dan op de uitgaven, zowel op de boeken als op de prenten, vermeld : „Bij d'Erve H. van der Putte, boekverkoopster (ook : papier- en boekverkoper(s)) op 't Water in de Lootsman", ofwel „Bij d'Erve van der Putte en Bastiaan Boekhout, boekverkopers op 't Water in de Lootsman". Dit verschil in benaming bewijst niets voor de chronologie van deze uitgaven, want er bestaan uitgaven met het eerste adres welke gedateerd zijn : 1771, 1780, 1784, 1790 5, en uitgaven met het tweede adres gedateerd : 1778, 1782, 1791, 1792 6.

De erven Van der Putte hebben veel prenten uit het oude fonds herdrukt, maar ook nieuwe prenten laten aanmaken. In deze jaren komen in dit fonds voor het eerst gesigneerde prenten voor : de nummers 35 (een grote houtsnede met de afbeelding van twee tamboers en een vaandrig) en 155 (twee houtsneden „de Buyten-Amstel, des Zoomers en des Winters") zijn gesigneerd G.N. Garama; nummer 158 (2 houtsneden met mooie afbeeldingen van sleden) is gesigneerd A. Bouwens. Van deze laatste vermeldt F.G. Waller „werkzaam Amsterdam 1779-81" 7. Van G.N. Garama weten we alleen dat hij gewerkt heeft voor de erven Van der Putte, en dat ook in het fonds van De Lange te Deventer

______________________

1 De prenten van Isaak van der Putte nrs. 60, 66, 68, 112, 123, 124, en 221 werden herdrukt door Hendrik van der Putte, respectievelijk met de nrs. 110, 54, 108, 18, 63, 43, 46. — 2 Enschedé, Fonderies, blz. 212 : „la veuve continua a diriger l'im-primerie jusqu'a sa mort en 1774". Dit lijkt niet juist te zijn daar in 1768 reeds een boekje verscheen „Gulden Spiegel ofte opwekkinge tot Christelijke deugden" op adres Erve H. van der Putte. Zie veilingcatalogus G.T. Bom en Zoon A'dam, november 1908. (Bibl. Vereeniging.) — 3 De prenten uitgegeven door de weduwe Hendrik van der Putte en genummerd i, 14, 18, 43, 54, 58, 62, 72, 76, 77, 109, 115, 116 zijn respectievelijk herdrukken van de uitgaven Hendrik van der Putte i, Abr. van der Putte z. nr. Cartouche, Isaak van der Putte 112, 124, 66, Hendrik van der Putte 58, Isaak van der Putte 116, Hendrik van der Putte 72, 76, 77, 109, Isaak van der Putte 122, 214. Voor de prent nr. 61 heeft de weduwe Hendrik van der Putte, de blokken laten kopiëren van de uitgave Isaak van der Putte 116. — 4 Ch. Enschedé, Fonderies, blz. 211. — 5 Dronckers, Verz. Waller, nrs. 1185, 1581, 746, 1299. — 6 Ibid., nrs. 1175, 1173, 1496 en 13. — ' Waller, Biogr. Woorden­boek, blz. 106.

 

p. 215

 

een prent voorkomt (de geschiedenis van Jan van Spanje en Trijn Salie, nr. 80) geïllustreerd met 24 houtsneden door G.N. Garama.

Niet alle prenten gedrukt op naam van de erven Van der Putte zijn uitgaven van deze firma. Naast haar eigen uitgaven heeft de firma Van der Putte, de laatste jaren van haar bestaan, ook de uit­gaven in de handel gebracht van de firma Kannewet, maar gedrukt op haar naam. Haar activiteit als wederverkoopster is even belangrijk geweest als haar activiteit als uitgeefster. Er zijn bijna evenveel exemplaren bewaard van uitgaven Kannewet, gedrukt op naam der erven Hendrik van der Putte, als op naam Kannewet l.

De uitgaven Kannewet gedrukt op naam der erven H. van der Putte zijn niet opgenomen in onderstaande lijst, maar men vindt ze beschreven in de lijst Kannewet. Van volgende nummers uit het fonds Kannewet zijn, voor zover bekend is, ook uitgaven in de handel gebracht op naam der Erven H. van der Putte :

*3, 4, **4, *5, **5, **8, *10, 13, **14, *15, *16, **16, 17, *`17, 18, * *19, **22, **23,

24, *24, *28, 29, **30, 32, *32, **32, 37, *37, 38, 39, 40, *40, K*41, **41, **42, 44, **47, 48,

*48, **48, 49, **49, 50, 53, 55, *58, *59, 60, *601 61, *61, *62, 63, 68, 69, 70, *72, 73, *73, 75, *75, 76, 77, 78, *82, 86, *86, *87, *89, *91, 92, K93, *97, 98, *99.

De firma Van der Putte hield op te bestaan in 1794 2.

De volledige drukkerij installatie werd publiek verkocht in 1793. Van het midden der 17e  tot het eind der 18e eeuw hebben zeven generaties het fonds Lootsman- Van der Putte in leven gehouden. Het is één der merkwaardigste fondsen van Nederlandse volks- en kinderprenten.

 

Prentlijst

fonds is zeer onvolledig bekend

 

A. — UITGAVEN VAN DE WEDUWE THEUNIS JACOBSZ

3. Soetigheyt en ander Vreught Is hier voor de Jonge Jeught. 12 hsnn., emblemata, coll. y.

—. Het Leven en Bedrijf van Hans Slenderhinck / en Westfaelse Geesje. 36 hsnn. gedat. 1670, taferelen uit de geschiedenis van Slenderhinck (Slenner-Hincke), coll. y.

—. Veel verscheyde vermaeckelycke Spreeck-woorden. 20 hsnn., coll. y.

—. Van alles staat hier by malkaar, Wolf, Meer-Kat en een Toovenaar. 30 hsnn., de meeste hiervan ver­moedelijk afkomstig uit een fabelboek, coll. y.

—. Veel l Harten / Haecken : Veel / Oogen / Garen | Sagen | Maecken : Die | Bussen | tot Spayen Die / Vlessen etc. 1 hsn., rebus, coll. Stoffel.

 

B. _ UITGAVEN VAN CASPARUS LOOTSMAN

. —. 8 hsnn., avonturen van Willem Bontekoe en zijn schip, coll. Waller N. . —. 12 hsnn., Duifken en Willemijnken, coll. y.

—. Schriftuurlijke Figuuren | uyt het begin tot het eynde van de Handelingen der Apostelen. 20 hsnn., coll. x.

—. Wat baart de zoete Lent al Bloempjes en groen Kruyt, Daar d' Aerde 's Winters lijckt een Doodelijcke Kluyt. 12 hsnn., landschappen met perso­nages, coll. x.

—. —.36 hsnn., pastorale taferelen, coll. x.

—. Hier hebt gy al de Lichte Zieltjes / en een Licht-Hart l met een Pronkigh Hart | En een S:ngent Hart | dat veel geqffent wart. 15 hsnn , „Het Marckt-Schip van Keyenburgh" en 14 allego­rische voorstellingen met harten, coll. x. Zelfde prent zonder titel, coll. Waller N, x.

—. Komt Vryers en ghy Vrysters, || Koopt geen Vincken ofte Lysters, || Maar een Aecxter na de zwier, ||'t Is een hups en schrander dier : Want ghy kund hem Klappen leeren, || Dan kan hy u vreught vermeeren. 1 hsn., ekster, coll. Waller N.

—. Afbeelding van de Geboorte / Leven / Lijden en Sterven / van de Salighmaecker der Weereld. 36 hsnn., coll. x.

12. David Overwind den Reus Goliath | En wort Koning over Israël. 24 hsnn., coll. x.

27. De Koningh van Allekatten / En de Koningh van Ternate / Met alderhande Wilde en Tamme Ge­dierten. 24 hsnn., 2 vorstelijke personages en 22 dieren, coll. x.

43. —. 20 hsnn., oorlogsschepen, coll. x.

 

C. — UITGAVEN VAN JACOBUS CONYNENBERG

94. Ziet hier Kinders, wilje kijken / Gy hier Christens Reyze ziet / || Hy ontzag noyt Dam noch Dyken / Achten 't alles min als niet. 16 hsnn., naar Bunyans' The Pilgrim's Progress, coll. x.

109. Het Nieuwe en Aardig leven / Waartoe Keesje hem heeft begeven / Zo van Danssen en Springen / En meer andere Dingen / || Als Boeren Leven / Smullen en Weven / Spoelend' en Woelend' geraakt' hy aan 't Ent l Daar hy sijn Soontje maakt een Testament. 36 hsnn., taferelen met apen gekleed als mensen, coll. x. (Afb. 66).

119. (Wat voor Monsters / wat voor Dieren /) Geefd ons niet de Zee al uyt... 18 vss. 12 hsnn., afbeelding van walvisvangst en allerlei fantastische en andere dieren, coll. Waller N.

 

D. — UITGAVEN VAN ISAAK VAN DER PUTTE

 

19. Hier kunt gy jonge (lied)en, veel Adelyke Ruyters sien. 24 hsnn., vorsten te paard, coll. Waller N.

55. Luy en Lekker. 24 hsnn., bedelaars, gebrekkigen en kunstenmakers, coll. x.

56. Kermis Klucht' en Jongensspel, Ik hier hij malkander Stel. 24 hsnn., spelen en bezigheden, coll. Fries Gen.

60. Hier hebt gy al de Lichte Zieljes / en een Licht-Hart... Zelfde prent als Casparus Lootsman met zelfde titel, coll. x.

66. Hier kunt gy sien o jeugt, en ook wel merken aen, Wat wonderen in haertyd d'Apostelen hebben gedaen. 16 hsnn., taferelen uit het N. T., coll. x.

68. Het leven en Bedrijf van den beruchten Dief en Moordenaer Kartousie / Geradbraeckt den 28 No­vember 1721. 20 hsnn., coll. x.

75. Hier hebt ghy Jonge Jeught tot aangenaam Playsier, Een groot getal Monssieurs en Juffers van de Swier. 30 hsnn., allerlei personages, coll. x. 107. De Nieuwe Ambachten. 24 hsnn., ambachten, coll. y.

112. Hier in is voor u Jeugd l die 't leezen staag bemin­nen l Te vinden nieuwen Vreugd | Van Goden en godinnen, / En wel de voornaamst' van dien / die de heydens gunste bien. 16 hsnn., mythologische figuren, coll. x, y.

113. Jongens wilt ge vogels koopen || Waarom zoudt gij verder loopen... 12 vss. 12 hsnn., vogels, coll. Waller N.

116. Nadat gy zoete Jongelingen / Altijd tracht na nieuwe dingen || Men noemtse Bijbelsche Figuren / En toonen het met veel Schrifturen... 8 vss. 24 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. x.

122. Knechtjes en Meysjes Spel. 12 hsnn., van doop tot huwelijk, coll. Stoffel.

122. Nieuwe figuren uyt het Oude Testament, Staan hier voor al de Jeugd op het Papier geprent. 16 hsnn., coll. x.

123. 't Nieuwe Testament verheelt zig hier figuriglijk, Voor u niewgier'ge Jeugd, wel leest het dan gedurig-lijk. 16 hsnn., coll. x.

124. Ziet eens Leesgierige Jeugd Wat men u weer op komt Dissen / 't En zijn geen dieren ofte Vissen / Maer een Geestelik Geneugd || Eerst d' Evangelisten na elkaer l Dan Jesu wand'ling op der Aerde || Wat Hy doen deed en ook aenvaerde / Met sijn Apostels hoog vermaerd. 12 hsnn., taferelen uit het N. T., coll. x.

213. De vermakelijkheyt van de jonge Jeugt. 24 hsnn., allerlei personages en bezigheden, ook enkele spreekwoorden, coll. Waller N.

214. Het Leven en bedrijf van Klaas en Griet. 8 hsnn., coll. x.

221. Siet hier o jonge Jeugt, en merkt met behagen, Hoe 't Westfaalse Geesje haar in Amsterdam heeft ge­dragen. 24 hsnn., coll. Fries Gen. —. —. 32 hsnn., driekoningenbrief, coll. x.

top

 

E. — UITGAVEN VAN ABRAHAM VAN DER PUTTE

70. De Nieuwe Modens op sijn Flaems / op sijn Frans / op sijn Boers / en op zyn Edelmans. 8 hsnn., kleder­drachten, coll. y.

84. Schriftuurlijke Figuuren / uyt het begin tot het eynde van de Handelingen der Apostelen. 20 hsnn., coll. y.

129. 't Zijn alle geen Boeven die men zoo noemt / Die ter Galije zijn gedoemt. 1 hsn., l6e-eeuwse galei met 40 riemen, coll. x.

—. Het Leven en Bedrijf van Cartouche. || Geradbrackt binnen Parys den 18 November in het Jaar 1721. 16 hsnn., coll. Waller N.

—. De Jonge Prins van Oranje, 1 hsn., coll. Wal­ler N.

 

F. _ UITGAVEN VAN HENDRIK VAN DER PUTTE EN OPVOLGERS*

In onderstaande lijst zijn de uitgaven op naam Hendrik van der Putte gemerkt : 1. H.P.; — de uitgaven Wed. H. van der Putte zijn gemerkt : 2. Wed. H.P.; — de uitgaven Erve H. van der Putte en Bastiaan Bouk-hout : 3. E.H.P.B.; — de uitgaven op naam Erven H. van der Putte : 4. E.H.P.

Voor de prenten op naam Erve H. van der Putte zie ook de lijst Kannewet. De firma Erve H. van der Putte was ook wederverkoopster van de uitgaven Kannewet, zodat vele prenten op naam Erve H. van der Putte uitgaven zijn van Kanne­wet. Wij hebben deze uitgaven Kannewet, gedrukt op naam Erve H. van der Putte, vermeld in de catalogus van het fonds Kannewet.

 

1. 't Leven van Adam en Eva in het Paradijs. 24 hsnn., de eerste plaatjes hebben betrekking op Adam en Eva, de overige verbeelden kinderspelen, ambachten en beroepen, 1. H.P., coll. x; 2. Wed. H.P., coll. Waller N, x; 4. E.H.P., coll. N.O.M.

2. Kammen en Brillen te Koop. 36 hsnn., straatroepen, 1. H.P., coll. Waller N; 4. E.H.P., coll. Waller N, x.

3. Hier soo hebje Jonge Jeugd | De Amsterdamse Kermis vreught. 36 hsnn., kermistaferelen, 2. Wed. H.P., coll. N.O.M.

5. Veel vogels met playsier singen hier. 24 hsnn., abc niet vogels, 2. Wed. H.P., coll. x; 4. E.H.P., coll. N.O.M.

6. 't Leven en Bedrijf l Van Jan de Wasser en syn Wyf. 24 hsnn., 1. H.P., coll. Waller N; 4. E.H.P., coll. x.

7. Het Nieuwe Kinder-spel / playsierig om te lesen / Komt Jongens loopt en koopt / het werd van elk geprezen. 24 hsnn., kinderspelen, 2. Wed. H.P., coll. y, x.

8. Wie by het lesen schept pleysieren / Die leest dees vier-en-twintig Dieren, Die brengen elk haar letter mee / van het gehele A.B.C. 24 hsnn., abc met dieren, 2. Wed. H.P., coll. Waller N; 4. E.H.P., coll. x.

10. Siet Steven van der Klok / Met al zijn groote Da­den l Waer mee hy was versien / en volop mee be­laden. 24 hsnn., 1. H.P., coll. Waller N, x, e. a.

13. Het nieuwe Vermakelijke kaerte Spel. 36 hsnn., floskaartjes, 4. E.H.P., coll. x.

14. Zelfde prent als Abr. v. d. Putte, z. nr. „Het leven en bedrijf van Cartouche...". 16 hsnn., 2. Wed. H.P., coll. Norge.

16. Wie zijn beroep neemt vlytigh waar / Die is bevrijd van veel gevaar. 56 hsnn., allerlei personages, 1. H.P., coll. x.

17. Jongens! ey siet dees Vryasie aan l van Crelis en Maertje van Oossaan. 16 hsnn., 2. Wed. H.P., coll. N.O.M., Waller N, x.

18. Zelfde prent als Is. van der Putte 112, mytholo­gische figuren, 1. H.P., coll. Waller N, x; 2. Wed. H.P., coll. N.O.M., x.

19. Hier zietghy Oorloggs-Swier / oock Regen / Son en Maan / En hangen aen een Boom die 't Vaderlandt Verr'an. 16 hsnn., allerlei taferelen, 1. H.P., coll. Waller N.

20. De Nieuwe Vermakelijke Jongens Tijd-kortinge. 24 hsnn., kinderspelen, 4. E.H.P., coll. x.

21. De Tamboers ter Burgery van Amsterdam, 1 hsn., nieuwjaarsprent, 1. H.P., coll. x, Stoffel.

22. Prins Willem de V. Erf stadhouder, Etc. Etc. 1 hsn., de prins te paard in bloemenkrans, 4. E.H.P., coll. x, Ottema.

24. Het geestigh Leeven van Jan Knol / Wiens Geest al veeltijts was op hol. 36 hsnn., 1. H.P., coll. Waller N.

25. Ziet hier Kinders wilje kijken. Gij hier Christens Reize ziet || Hij ontzag nooit Dam noch Dyken. Achten 't alles min als niet. 16 hsnn., naar Bunyan, „Christens reize na de eeuwigheit", 1. H.P., coll. BK..

26. Sie daar al weer wat nieuws / van Steeven lieven Steeven : Sa Jongens / loopt / en koopt wyl sy noch is in 't Leven. 24 hsnn., het dienstmeisje Steven, 2. Wed. H.P., coll. Waller N, N.O.M., e. a.

27. Te Bethlehem in een Stal / lag hij die ons verlossen sal. 16 hsnn., taferelen uit het N. T., 1. H.P., coll. Waller N, x.

28. Het Tooneel van alderhande Postuuren. 20 hsnn.,  personages en spreuken, 2. Wed. H.P., coll. x; 4. E.H.P., coll. Waller N, Muller 3980 A.

29- Jongens wilt er wel op letten || Hier zijn verscheyden Portretten... 4 vss. 24 hsnn., adellijke personages, koningen, koninginnen enz., 4. E.H.P., coll. Ottema.

30. Hier ziet gy Verscheyde Wreede / Wilde en Tamme Gediertens. 24 hsnn., 2. Wed. H.P., coll. N.O.M., x.

31. Komt nu Jongens hier in siet l Voor twee Duyten minder niet. 20 hsnn., allerlei taferelen, 1. H.P., coll. x.  

33. De groote Hollandse vloot Van Scheepen kleyn en groot. 16 hsnn., 1. H.P., coll. Waller N, x; 4. E.H.P., coll. x, M.d.M.

35. Vaandrig en Tamboers der Burgerij van Amsterdam. 1 hsn. ges. G.N. Garama, 3. E.H.P.B., coll. x; 4. E.H.P., coll. Waller N, Muller 3980.

36. Komt hier nu Kinders reyn / en lees dees Vogels al / Gy hebt met groot en kleyn / hier hondert in 't getal. 24 hsnn., grote vogelkooi, 2. Wed. H.P., coll. x; 4. E.H.P., coll. x.

38. De Nieuwe Ambachten... 4 vss. 24 hsnn., ambach­ten en beroepen, 4. E.H.P., coll. Stoffel.

39. Bybelsche Figuren uyt het Oude Testament. 12 hsnn., 1. H.P., coll. Fries Gen.

40.'tLeven van Adam en Eva / in 't Paradys / met haar Kinderen. 24 hsnn., 4. E.H.P., coll. v. Trappen.

40. De Warande der dieren. 24 hsnn., grote vogelkooi, 4. E.H.P., coll. Fries Gen.

43. Zelfde prent als Is. v. d. Putte 124, taferelen uit het N. T.,  1. H.P., coll. Waller N, N.O.M., e. a.; 2. Wed. H.P., coll. x; 4. E.H.P.,

coll. Waller N.

46. Zelfde prent als Is. v. d. Putte 221, het WestfaalseGeesje,  1. H.P. en 4. E.H.P., coll. x. (Afb. 67.)

46. Komt Kinders Jong en Oud hier kunt gij klaar be­schouwen || De Vorsten van Europa, als ook haar Huwelijks-vrouwe. 24 hsnn., 1. H.P., coll. Waller N.

47. Een yder op 't lest en elk een is Zad / Te Amsterdam op 't Oud en Nieuwe Franse-pad. 24 hsnn., allerlei personages : bedelaars, leurders, drinkebroers enz., 4. E.H.P., coll. N.O.M.

48. Zelfde prent als H.v.d. Putte 10, Steven van der Klok, 1. H.P., coll. x.

49. De Kleyne en Nieuwe Verkeerde Wereldt. 28 hsnn., 2. Wed. H.P., coll. x.

52. Bijbelsche    guren uit het Nieuwe  Testament.  12 hsnn., 2. Wed. H.P., coll. v. Veen.

54. Zelfde prent als Is. v. d. Putte 66, taferelen uit het N. T., 1. H.P., coll. x; 2. Wed. H.P., coll. N.O.M.

57. De Jeugt die Trap voor Trap / wert aengeset in 't leeren / Vint hier door soete Schets / haer Leer-lust te vermeeren... 4 vss. 40 hsnn., spreekwoorden, 1. H.P., coll. x; 4. E.H.P., coll. Fries Gen.

58. Nieuw Luylekkerland. 24 hsnn. 1. H.P., coll. N.O.M.; 2. Wed. H.P., coll. Waller N; 4. E.H.P., coll. x.

59. Komt lustig Jongens loopt met vlyt / hier hebje d'Amsterdamse Slagttijd. 24 hsnn., 2. Wed. H.P., coll. x; 4. E.H.P., coll. x.

61. Na datgy zoete Jongelingen / Altyd tracht na nieuwe dingen... 8 vss. 24 hsnn., kopie van Is. v. d. Putte 116, 2. Wed. H.P., coll. x.

62. Zelfde prent als Is. v. d. Putte 116, taferelen uit het O. en N. T., 2. Wed. H.P., coll. N.O.M., x.

63. Zelfde prent als Is. v. d. Putte 123, taferelen uit het N. T., 1. H.P., coll. x.

64. Sie hier / o Jonge Jeught / als in een Schildery || Na waarheyt Afgebeeldt de Franse Tiranny. 16 hsnn., 2. Wed. H.P., coll. x.

68. Dees Kreupele Boggels sonder Kleeren / Haar Aal­moes geld onnut verteeren. 24 hsnn., kreupelen, 4. E.H.P., coll. Waller N.

70. Hier ziet gy Jeugdige Scholieren j Jesu Apostels be-sig staen... 8 vss. 12 hsnn., taferelen uit het N. T., 1. H.P., coll. x; 2. Wed. H.P., coll. N.O.M.; 4. E.H.P., coll. Waller N, Fries Gen.

72. Kermis Prijs, 1 hsn., kermis-os, 1. H.P., coll. Waller N; 2. Wed. H.P., coll. Waller N; 4. E.H.P., coll. Muller 3980 A.

75. De Vermakelijkeyt van de jonge Jeugt. 24 hsnn., allerlei toestanden en bezigheden, 4. E.H.P., coll. Waller N, x.

76. Wilt in dese Prent studeren / Daer valt vry wat uyt te Leeren. 12 hsnn., spreekwoorden, 1. H.P., coll. Waller N; 2. Wed. H.P., coll. x.

77. Voorzichtig zijn en wel tevreden / Leert gerust den tijdt besteden. 12 hsnn., spreekwoorden, 1. H.P., coll. Waller N; 2. Wed. H.P., coll. x.

78. Het Toneel der Koningen / Koninginnen / Vorsten en Heeren. 24 hsnn., vorsten, vorstinnen, mili­tairen, 1. H.P., coll. WaUer N; 4. E.H.P., coll. x.

79. —, 2 hsnn., kermis-os en kameel, 1. H.P., coll. Waller N, Muller 3980.

80. Komt Kinders wilt hier uyt leeren dan De tijd ver­streken daar is de man. 1 hsn., voorstelling van de tijd, 1. H.P., coll. x, Norge; 4. E.H.P., coll. Waller N.

81. Die lui en lekker is | die moet na ’t Lekkerland | die eet er vleesch en visch | en rept er hant noch tant. 1 hsn., 1. H.P., zonder volgnummer, coll. BK;

81. Die Lui en Lekker is, moet zig op reis begeeven, om in Lui-Lekker-Land als de rest te leeven. 3. E.H.P.B., coll. N.O.M., x.

82. William de III koning van Engeland | etc.... || Maria / Erf-Koningin van Engeland etc. 1 hsn., 1. H.P., coll. Waller N.

84. Het Oostindische Compagnies Jagt. 1 hsn., zeil­schip, 1. H.P., coll. Norge.

84. —. 4 hsnn., heraut en drie vorsten te paard, 4. E.H.P., coll. Norge.

86. —. 1 hsn., kermis-os in bloemenkrans, 4. E.H.P., coll. N.O.M., x.

87. Komt nu vrijers en vrijsters met hoopcn / |[ Om Leander en Silvia te kopen, 1 hsn., huwelijkstrouw, 2. Wed. H.P., coll. x.

88. De IIII Doorlichtte / Wei-Edele / en Groote Personagien. 4 hsnn., Koning Willem, Maria Stuart, Prins Maurits en Frcderik Hendrik, 1. H.P., coll. Stoffel; 4. E.H.P., coll. x.

90. De Hcere Christus segt / komt gaet U Visschen Staaken || Ick sal U | van nu af | tot Menschen-Visschers maliën. 16 hsnn., 2 taferelen uit het N. T. en 14 profane taferelen, 1. H.P., coll. Waller N, N.O.M.

top

92. Indien gij trage Jeugd te Lny syt yet te Lcercn...4 vss. 8 hsnn., luilekkerland, 1. H.P., coll. Waller N.

98. Hier hebt gy Jonckheyt koen | Het Leven en Bedrijf van Cnpidoos haer doen | Tot haer Plaeysier / En Groote Zwier. 23 hsnn., spelen van cupido, 1. H.P., coll. v. Trappen.

101. Zelfde prent als Jacobus Conynenberg 119, walvisvangst en allerlei dieren, 4. E.H.P., Atlas v. Stolk 5846 a.

104. Alderhandc Oost-Indische Beesten. 24 hsnn., dieren, 1. H.P., coll. x.

105. Verscheydcn schoone Nieuwe Sinncheclden | en verbeelde Spreekwysen. 20 hsnn., 2. Wed. H.P., coll. x.

108. Zelfde prent als Is. v. d. Putte 68, leven en dood van Cartouche, 1. H.P., coll. x; 5. E.H.P., coll. x, Norge.

109. De Jongens Tijdt-kortinge. 24 hsnn. personages met dieren, 1. H.P., coll. Waller N; 2. Wed. H.P., coll. Waller N.

110. Zelfde prent als Casparus Lootsman, z. nr. „Hier hebt gy al de Lichte Zieltjes...", 1. H.P., coll. Waller N.

111. Kinders merkt dees Print met malkaer / j| Van de Vier getyden in het Jaar. 4 hsnn., 1. H.P., coll. Waller N.

112. Wilde beesten / Wreede Dieren / | Vogels van geen sterke Aerd / Die op de Aerd en hooger zwieren | || Zijn hier nu by een vergaard... 16 vss. 24 hsnn., dieren, 4. E.H.P., coll. x.

113. Dit is het oudgebruyk der Kinderen / En duurd nog zonder hinderen. 24 hsnn., kinderspelen, 2. Wed. H.P., coll. x.

114. Af-beeldingc van verscheijde || Schimp, ende Spreeckwoorden. 24 hsnn., 1. H.P., coll. Waller N.

115. Zelfde prent als Is. v. d. Putte 122, taferelen uit het O. T., 2. Wed. H.P., coll. x; 4. E.H.P., coll. Muller 3980 A, v. Trappen.

116. Het bedorven Huyshonden. Zelfde prent als Is. v. d. Putte 214, Klaas en Griet, 2. Wed. H.P., coll. x.

121. —. 4 hsnn., vogels, 2. Wed. H.P., coll. x.

122. 't Nachtegaaltjen soct van Taal / Haalt de Prijs van altemaal. 12 hsnn., vogels, 1. H.P., coll. Waller N.

127. Wat ziet men menigeen het hooft gesierd met Krul­len || Om op liet Jaar-gcty te drinken en te smullen. 4 hsnn., Pinksteren, kermis, Driekoningen, vastenavond, 4. E.H.P., coll. Waller N.

129. Kermis Print, 1 hsn., de jonge prins van Oranje in bloemenkrans, 1. H.P., coll. Waller N.

130. De... Groote wilde en Tamme Beesten. 6 hsnn., de namen van de dieren in de prent gegraveerd : eenhoorn, oliphant, osse, beer, leeuw, hart, 2. Wed. H.P., coll. N.O.M., x.

142. Dit is het Tromv-geval / en wonderlijk schouwspel / Dat hier is af-gebeeld van Urbanus en Isabel. 24 hsnn., 1. H.P., coll. x.

144. Hier hebt gy Jonge Jeugd / Veel Pruyssische Hus-saaren en Ruyters tot u Vreugd. 12 hsnn., militairen, 1. H.P., coll. x; 4. E.H.P., coll. x.

149. De Amstcrdamsche Kermis Vreugd. 24 hsnn., 2. Wed. H.P., coll. Waller N, x.

150. Leerd dit 5 jonge jeugd / Maar wilt u niet vergaapen | Al wat men op s'waarelds Schouwburg specld | Is 't regte spel der Aapcn. 4 hsnn., taferelen met apen, 2. Wed. H.P., coll. Waller N, x; 4. E.H.P., coll. Ottema.

152. Bybelsche Figuren uyt het nieuwe Testament. 12 hsnn., 2. Wed. H.P., coll. x.

153. De Hedendaagsche Omloopcrs. 36 hsnn. ges. H.N., leurders en hun straatroepen, 2. Wed. H.P., coll. v. Trappen.

154. Het Dagelyks Werk der Dienst-Meisjcs. 40 hsnn., 4. E.H.P., coll. x.

155. Ajbeelding van den Buyten-Amstel des Zoomers. — Afbeelding van den Buyten-Amstel des Winters. 2 hsnn. ges. G.N. Garama, 4. E.H.P., coll. Wal­ler N, x, e. a.

156. Kinders komt nu aan geloopen, || Om 't Osje-boe te koopen, || '( Is een Gild-os exelent, || Gij kunt het Koopen voor klyn Geld. 1 hsn., kermis-os, 3. E.H.P.B., coll. Waller N.

157. Dit Wonder-werk zeer wel bekend | || Dat schrikke­lijk boos verslindend Dier. || Staat afgebeeld in deze prent... 6 vss. 1 hsn., Sardammer-stier, 3. E.H.P., coll. Waller N, Norge.

158. Jonge Luy haar Werk. z hsnn. ges. A. Bouwens, sleden, 4. E.H.P., coll. Waller N. 158. Hier heeft de Jeugd tot haar geryf, Thyl Ulenspiegels Leven en Bedryf. 24 hsnn., 4. E.H.P., coll. Waller N, Jubelparkmus. Brussel.

—. Carolina, Princesse van Nassau Weilburg, etc. etc. 1 hsn., 1. H.P., coll. x; 4. E.H.P., coll. Fries Gen.

—. En ziet dees Actie-handelaars l de een krijgt'(ruym en D'ander schaars. 24 hsnn., 4. E.H.P., coll. Stoffel.

—. George de $de Koning van Groot Britannien, Etc. 1 hsn., 4. E.H.P., coll. Waller N.

—. Het groote Admiraal Schip de Vreyheyd. 1 hsn., 1. H.P., coll. Waller N.

—. Hollandia,ofde Waakzaamheid, 1 hsn.,Nederland­se leeuw in bloemenkrans, 1. H.P., coll. x.

—. Jongens wilt gy kluchtig zijn | Koopt Jan en Marretje van Oostzaan van mijn. 36 hsnn. met burleske figuren, 4. E.H.P., coll. x.

—. Op het zien van een anders Winst en Neering | j] Zo haald men veeltijds zelfs de Wangunst in zijn Teering. 20 hsnn., ambachten en beroepen, 4. E.H.P., coll. N.O.M.

—. —. 1 hsn. Franse vorstin in bloemenkrans, 4. E.H.P., coll. Muller 3980 A.

—. Zelfde prent als Is. v. d. Putte 68, Cartouche, 1. H.P., coll. x.

—. Zelfde prent als Casparus Lootsman z. nr., „Duyfjes en Wülemyntjes Pellegrimmagie", 1. H.P., coll. Waller N.

—. Zelfde prent als Is. v. d. Putte, driekoningen-brief, 1. H.P., coll. Z.

top

 

Lucas te Amsterdam

—. —. kopergravure ges. G. Lucasz en L. Lucas, 8 bijbelse taferelen, coll. N.O.M.

________________

1 Van de 44 prenten, op naam Erve H. van der Putte, bewaard in portefeuille N van 's Rijksprentenkabinet te Amsterdam zijn er slechts 11 originele uitgaven van de firma Van der Putte; deze uitgaven zijn gemerkt met veel grotere cijfers dan de uitgaven Kannewet. Bij deze laatste uitgaven is het cijfer veelal nog gemerkt met één of twee asterisken (*). — 2 Gildearchief B., blz. 246, Bibl. Vereeniging.

 

p. 222

 

Lutkie en  Cranenburg  te  's  Hertogenbosch

Volgens nagelaten geschriften van H. Palier 3 en Max Lutkie 4 heeft Christoffel Christiaan Lutkie op 12 juli 1838, in samenwerking met A. Cranenburg, in de Keizersstraat te 's Hertogenbosch een kantoorboekhandel opgericht. In 1839 geven zij een prijscourant uit, waarop naast allerlei soorten papier, schoolboeken, kerkboeken, schrijfbenodigdheden, speelkaarten en dobbelstenen, ook kinder-prenten aangekondigd worden 5. Het is mogelijk dat deze prenten eigen uitgaven zijn die zij elders lieten drukken, maar het is waarschijnlijker dat de aangekondigde prenten afkomstig zijn uit een ander fonds. Het is pas in 1848 dat C.C. Lutkie en A. Cranenburg een eigen drukkerij oprichtten.

Enkele van de door hen uitgegeven prenten, namelijk de nrs. 30, 37 en 57, zijn respectievelijk herdrukken van de nrs. 4, 28 en 10 van T.J. Wijnhoven-Hendriksen. De blokken van deze prenten zullen zijn aangekocht op de veiling van het fonds Wijnhoven-Hendriksen in mei 1849.

___________________

3 In het Prov. Genootschap van Kunsten en Wetenschappen te 's Hertogenbosch. Bibl. Vereeniging. —4 In de Bibl. Vereeniging, personalia. —

5 1. Ordinaire kinderprenten, doch zeer fraaije, per riem 3,25; per boek —,16^.

   2. Beste op fraai schrijfpapier, gekleurd, per riem 9,75; per boek —,55.

   3. Beste zwarte, per boek —,50; per stuk —,Q2|.

   4. Idem fijn gekleurd, per boek —,75; per stuk —,04.

   5. Super fijne platen om in lijsten te plaatsen, per boek —,80; per stuk —,04.

   6. Idem, gekleurd, per boek 1,70; per stuk —,09.

 

p. 223

 

Uit het eerste fonds Lutkie-Cranenburg zijn tien prenten bekend, gemerkt L. & C.

Deze tien prenten vinden we, samen met andere nummers, terug in een nieuw, vrij uitgebreid fonds van meer dan honderd prenten, verschenen zonder naam en adres van uitgever. In zover de prenten uit dit nieuwe fonds gekleurd in de handel gebracht werden, zijn ze gekenmerkt door een koloriet dat door hellere of hardere kleuren 1 afwijkt van het gebruikelijke Hollandse koloriet en veel overeenkomst vertoont met het koloriet van de Belgische prenten uit deze tijd. Dit Belgisch koloriet is hoogstwaarschijnlijk toe te schrijven aan de Belgische uitgever Petrus Frans Wellens, die zoals we in de historiek van zijn bedrijvigheid hebben vastgesteld, in 1849 naar 's-Hertogenbosch was uitgeweken, en daar de houtsneden uit zijn eigen fonds heeft verkocht aan Lutkie & Cranenburg. Hij is, vermoedelijk samen met zijn zoon Jan Karel Wellens, in dienst getreden van deze firma.

Bij de behandeling van het fonds P.F. Wellens hebben wij de nrs. 1, 3, 4, 10, 11, 12 = 46,16 = 77, 19, 21, 24 — 30, 26 = 58, 28, 48 = 56, 49, 71, 73, 79 en 83 uit het nieuwe fonds Lutkie & Cranenburg aangeduid als hoogst waarschijnlijk van Belgische oorsprong. Naast deze Belgische prenten zijn in dit nieuwe fonds dus ook opgenomen de uitgaven Lutkie & Cranenburg, waarin reeds herdrukt waren een gedeelte van de houtgravures afkomstig van de Rotterdamse firma Wijnhoven-Hendriksen.

In de onderstaande lijst wordt in de eerste kolom het originele nummer van de prenten uit het fonds Wijnhoven-Hendriksen vermeld, in de tweede kolom het nummer van de herdrukken van deze prenten uit het eerste fonds Lutkie & Cranenburg en in de derde kolom het nummer van de herdruk­ken uit het nieuwe fonds.

.

 

 

__________________________

1 De oudste prenten uit dit nieuwe fonds zijn gekleurd met helblauw, helgeel en zacht roze; de jongere prenten met hard pruisisch blauw, oranjegeel en granaatrood

 

p. 224

Naast de herdrukken van de uitgaven gemerkt L. & C., van de uitgaven Wijnhoven-Hendriksen en van de hierboven vermelde Belgische prenten, bevat dit nieuwe fonds ook enkele herdrukken van prenten uit het fonds Van Egmont (o. m. de nrs. 75 en 90 ges. H. Numan en nr. 102), uit het fonds Ratelband en Bouwer (de nrs. 99 en 100 ges. A. Bouwens) en uit het fonds van een onbekend uit­gever waarvan twee prenten verschenen op naam van wederverkopers, één op naam van H.J. Mellink en de andere op naam van W. & J. Hissink, beiden gevestigd te Zutphen (zie lijst onbekende uitgever D, Mellink 9, Hissink 14, en lijst E, nrs. 26 en 27, respectievelijk herdrukt door Lutkie met de nrs. 13, 105, 87 en 10).

In dit nieuwe fonds Lutkie & Cranenburg vinden we herhaaldelijk twee en soms drie verschil­lende nummers voor herdrukken van dezelfde prent. Dit fonds zou dus nog in te delen zijn in twee (of drie) verschillende reeksen, elk met een eigen nummering. In enkele gevallen zou deze indeling niet onmogelijk zijn; voor sommige paren gelijke prenten met verschillende nrs. (36 — 72, 37 = 43, 44 = 50, 47 = 26) is gemakkelijk vast te stellen, dat de prenten genummerd 36, 37, 44 en 47 tot een jongere reeks behoren en latere herdrukken zijn van de nrs. 72, 43, 50 en 26, maar voor de overige en vooral voor de prenten waarvan maar één nummer voorhanden is, leek het ons niet mogelijk een betrouwbare indeling door te voeren.

We hebben dus al deze prenten in één lijst ondergebracht, welke wij betiteld hebben „Lutkie & Cranenburg, 2e reeks".

Dat de opvolgers van Lutkie & Cranenburg twee- of driemaal opnieuw met dezelfde houtsneden een nieuwe reeks met verschillende nummering hebben opgezet, is begrijpelijk, als we weten dat achtereenvolgens verschillende firmanten in het bedrijf Lutkie & Cranenburg werden opgenomen.

In 1850 neemt Christoffel Lutkie zijn broeder Johannes Wilhelmus als vennoot op in de zaak 1. Op 11 novembes 1852 overleed A. Cranenburg. In 1853 wordt een nieuw compagnonschap gesloten tussen C. Lutkie, H. Tiele en J.W. Lutkie 2. Dit bedrijf heeft grote uitbreiding genomen. Filialen werden gesticht te Amsterdam en te Rotterdam. Op 15 december 1877 gaan de gebroeders C. en J.W. Lutkie uit elkaar. Christoffel behoudt Den Bosch en Rotterdam, Johannes Wilhelmus krijgt het filiaal te Amsterdam, en associeert zich daar met P.C. Smit. Christoffel Lutkie overleed op 17 november 1881. Naar alle waarschijnlijkheid werden na die datum door de firma Lutkie & Cranen­burg geen kinderprenten meer uitgegeven.

 

Prentlijst

A. — EERSTE REEKS GEMERKT L. & C.

1. Willem II, Koning der Nederlanden, 1 hsn., Willem II te paard, coll. Waller 6, x.

3. Menagerie van verschillende Dieren. 4 hsnn., met elk 3 of 4 dieren, coll. y; met titel „Ver­schillende Dieren", coll. x.

4. Historie van Engelsch Duimpje. 20 hsnn., coll. v. Trappen.

7. Infanterie. 2 hsnn., op 2 rijen met elk 9 soldaten, coll. Waller 6.

8. Kermisvermaken. 16 hsnn., coll. Kossmann. 21. De 14 Statiën van onzen Heer Jezus Christus. 17 hsnn., coll. Kossmann.

30. Al wat het Kermistooneel ons biedt tot vermaken || Wordt, lieve jeugd, u voorgesteld in onderscheiden zaken. 8 hsnn., coll. y, z. a. coll. Ottema.

37. Van velerlei gebak en ook van lekkerny, || Is deze prent voorzien, wat uwe keus ook zij... 4 vss. 36 hsnn., eetwaren, coll. y.

57. Waar 't hert voor Land en Koning slaat || Is ieder burger steeds soldaat. 12 hsnn., soldaten, coll. y.

58. Als gij, mijne kinderen uw' les hebt geleerd... 2 vss. 20 hsnn. ges. Wellens, allerlei voorwerpen, coll. Z.

 

B. — TWEEDE REEKS, PRENTEN ZONDER NAAM OF ADRES VAN UITGEVER

 

1. Laat Lieve kinderen, laat de moordlust en bedrijven, || Van dezen grooten schurk, in uw geheugen blijven... 4 vss. 20 hsnn., Cartouche, coll. Waller Z 2, 16. Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

1. Opwekking aan de lieve jeugd. 12 hsnn., zelfde prent als de nrs. 12 en 46 van de tweede reeks. Coll. Y.

2. Het Fransch ABC. 25 hsnn. A-armurier, wapen­smid, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

3. Hier wordt u, o Jeugd! gegeven, || Tetjeroen zijn 17. kluchtig leven. 24 hsnn., coll. Waller Z 2, 18. Ottema, e. a.

4. Jan Klaassens kluchtige bedrijven || Ziet gij, tot uw vermaak in prent, ... 8 vss. 16 hsnn., coll. Waller Z 2, x, e. a.

5. Hier ziet ge 't leven en bedrijf Van Jan de Wasser en zijn wijf. 24 hsnn. ges. Cranendoncq, coll. Waller Z 2, x.

6. Hier ziet gij met groote vlijt || De handel en nijver­heid.24 hsnn., leurders, coll. Waller Z 2, v. Trappen.

7. Zie hier mijn lieve Jeugd een twaalftal tafreelen || Die zonder twijfel sterk uw weetlust zullen streelen.
12 hsnn., personages en bezigheden, coll. Waller Z 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

8. Zie hier, o lieve Jeugd, acht en veertig platen, || Veel ouds veel nieuws, veel fraais, kortom van alles wat... 4 vss. 48 hsnn., allerlei voorwerpen, coll. Waller Z 2.

8. Uilenspiegel was een guit || En voerde vele grillen uit... 4 vss. 24 hsnn., coll. Waller Z 2.

9. Blinde Mannetje. 2 hsnn., kinderspel, coll. BK..

9. Vermakelijk ABC. 24 hsnn., coll. Waller Z 2, x.

10. Als gij deez' lieve prentjes ziet || Herkent gij dan van Alphen niet... 4 vss. 15 hsnn., kindervermaken, coll. Waller Z 2, x.

11. Laat niets, wat leerzaam is, uw aandacht ooit ont­glippen... 4 vss. 20 hsnn., allerlei, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

12. Wilt in uw jongen tijd, toch lustig, ijvrig leeren... 4 vss. 16 hsnn., dieren en allerlei, coll. Waller Z 2, N.O.M., e.a.

12. Opwekking aan de lieve jeugd. 12 hsnn., morali­serende taferelen, coll. x.

13. Oostenrijksche Troepen. 2 hsnn., militairen, coll. Waller Z 2, x.

14. Fransche Troepen. 2 hsnn., militairen, coll. Waller Z 2.

14. Mijn knaapjes, wilt gestaag met deze prent verkeeren || Dan zult ge in korten tijd het A.B.C. goed lee- ren. 12 hsnn., alfabet van N. tot Z, coll. x.

15. Beijvert u, o Jeugd! om goed en wijs te worden... 4 vss. 12 hsnn., typen van verschillende volkeren, coll. Waller Z 2, N.O.M.

15. Groothandel in kleinigheden. 16 hsnn., leurders, coll. Waller Z, N.O.M.

16. De wisseling der jaargetijden, Doet ieder jeugdig hart verblijden. 4 hsnn., de 4 jaargetijden, coll. Waller Z 2, N.O.M.

16. De verkeerde wereld. 16 hsnn., coll. x.

17. Wintervermaken. 28 hsnn., coll. Waller 2, Z.

18. Zelfde prent als nr. 8, 48 voorwerpen, coll. Waller Z 2, x, e. a.

19. Het Nieuw Vermakelijk Ganzenspel. 1 hsn., coll. Waller Z 2, Z.

20. Van Velerlei gebak en ook van lekkernij || Is deze prent voorzien, wat uwe keus ook zij. 36 hsnn., eetwaren, coll. Waller Z 2, x.

21. Nieuw Arleauin Spel. 1 hsn., coll. Waller Z 2, x, e. a.

22. Deez' knapen zoeken hun vermaak... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen, coll. Waller Z 2, N.O.M.

23. Wat zou deze prent verbeelden, || 't Schijnt wel eens komedie spel... 4 vss. 8 hsnn., toneelspelers (f), coll. Waller Z 2, Ottema.

23. Panorama van Fraaije neuzen. 20 hsnn., coll. x.

24. Elk mensch hij zij dan klein en groot Moet zorgen voor zijn daag'lijks brood. 12 hsnn. ges. M.C., allerlei beroepen en bezigheden, coll. Waller Z 2, Enschedé.

24. Roodkapje kind'ren U bekend... 4 vss., 12 hsnn., coll. x.

25. Waar 't hart voor Land en Koning slaat, || Is ieder burger steeds soldaat... 4 vss. 12 hsnn., militairen, coll. Waller Z 2.

26. Als gij, mijne Kinderen, uw' les hebt geleerd, || Dan wordt ge tot loon met deez' prenten vereerd. 20 hsnn. ges. Wellens, allerlei voorwerpen, coll. Waller Z 2, x.

26. Het kinderspel || behaagt ons wel, Maar bij het Speelen, Voegt nooit krakeelen. 12 hsnn., kinder­spelen, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

27. Deez' plaat, o lieve jeugd zal wis u welkom wezen, || Zij stelt figuren voor... 4 vss. 12 hsnn., volkeren uit China, coll. Waller Z 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

28. Geschiedenis van Jan de Wasser. 24 hsnn., de ge­schiedenis van Jan de Wasser voorgesteld met apen, coll. Waller Z 2, x.

29. Zelfde prent als nr. 23, neuzen., coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

30. Zelfde prent als nr. 24, Roodkapje, coll. Waller Z 2, x, e. a.

31. Elk van deez' nuttige bedrijven, || Dient om de menschen te gerijven. 8 hsnn., leurders, coll. Waller Z 2; met nr. 32, coll. x.

 32. Wie zou 't niet gaarne mogen lijden, |[ Om tot vermaak eens uit te rijden?... 4 vss. 4 hsnn., rij­tuigen, coll. Waller Z 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

33. Hoe kinderen hun tijd verdrijven |[ Kan deze prent u klaar bewijzen... 4 vss. 16 hsnn., kinderspelen, coll. Waller Z 2, N.O.M.

33. Wat Moeder Gans vertelt, doet u deez' plaat aan­schouwen... 4 vss. 8 hsnn., vertelling van Asse­poester en van de Gelaarsde Kat, coll. y.

34. Der vad'ren deugd en kloek bestaan Toont deze prent ons duidelijk aan... 4 vss. 12 hsnn., beroemde vaderlandse mannen, haringvangst en tulpen-teelt, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

35. Van held van Speyk wordt hier een Tafereel gegeven, Hij redde Oud-Hollands vlag ten koste van zijn leven. 12 hsnn., coll. Waller Z 2, x, e. a.

36. Zoo draagt elk mensch het zijne bij || Tot heil der Maatschappij. 8 hsnn., leurders, coll. x.

36. Hier ziet gij Kloris met zijn Roosje || Dat lief en aardig suikerdoosje... 4 vss. 8 hsnn., coll. Waller Z 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

37. Deez' prent vertoont in menig beeld || Oud-Hollands roem in vroeger dagen... 4 vss. 12 hsnn., taferelen uit de vaderlandse geschiedenis, coll. Waller Z 2, Z.

38. Zelfde prent als nr. 34, coll. Waller Z 2.

38. Wat gij verlangt van dit of dat || Deez' prent ver­toont van alles wat. 16 hsnn., personages en bezig­heden, coll. Waller Z 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

39. Zie hier, o lieve Jeugd! van uit het verre Oosten || Veel volkeren bijeen, elk in zijn kleederdragt... 4 vss. 12 hsnn., vreemde volkeren, coll. Waller Z 2, x, e. a.

40. Wanneer gij onvermoeid met ijver steeds blijft leeren || Verwacht dan lieve jeugd, nog menig schoone plaat... 4 vss. 12 hsnn. ges. G. Kromsigt, vreemde volkeren, coll. Waller Z 2, x, e. a.

40. Wat onder 't Spaansche juk Oud-Holland heeft gestreden... 4 vss. 12 hsnn., taferelen uit de strijd tegen Spanje, coll. x.

41. Deez' nieuwe prent kan ons vermelden, || De glorie der september helden... 4 vss. 18 hsnn., militairen, coll. Waller Z 2, x, e. a.

41. Het nuttig rund, het morsig zwijn, Doet veler hand bedrijvig zijn. 12 hsnn., de slachttijd, coll. x, Z.

42. Deez' prent vertoont aan klein en groot, || Den dwazen Robinson in nood... 4 vss. 16 hsnn., coll. Waller Z 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

43. Zelfde prent als nr. 37, coll. Waller Z 2, x.

43. De Koning aan het hoofd de Prinsen in het veld,Zoo worden Hollands eer en wapenroem hersteld. 12 hsnn., militairen te paard, coll. Waller Z 2, x.

44. Tamboers en Hoornblazers der koninklijke garde. 2 hsnn., militairen, coll. Waller Z 2, x.

45. Hoe moed en trouw, gepaard aan list, || weleer De Groot te redden wist... 4 vss. 12 hsnn., Hugo Grotius, coll. Waller Z 2, N.O.M.

top

45. Van al de letters, op de Letter lijst geste ld, || Vind ge onder elk de zaak, die u 't afbeeldsel meldt... 4 vss. 24 hsnn., abc, coll. Waller Z 2, N.O.M.

46. Zelfde prent als nr. 12, moraliserende taferelen, coll. Waller Z 2.

47. Ziet elke letter van 't A,B,C, || Brengt hier een aardig prentje mee... 4 vss. 24 hsnn., coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

48. Al wat uw oog op deze print, || Zoo geestig afge-teekend vindt... 8 vss. 48 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. N.O.M.

48. Deez' plaat vertoont den mensch van de eerste kindscheid af || Door eiken leeftijd heen, tot aan het duister graf... 4 vss. 1 hsn., ouderdomstrap, coll. Waller Z 2, Z.

49. Zelfde prent als nr. 42, Robinson, coll. y.

49. Verschillende bedrijven, 15 hsnn., ambachten en beroepen, coll. Waller Z 2.

50. Nederlandsche Kavallerie en Infanterie. 5 rijen, militairen, coll. Waller Z 2, e. a.

50. Zelfde prent als nr. 41, „de September-helden", coll. x.

51. Ziet knaapje, ten geschenk een nieuwe fraaije prent || En zorgt dat ge weldra hiervan de letters kent. 12 hsnn., alfabet van A tot M, met per­sonen, dieren en voorwerpen, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

52. Zelfde prent als nr. 14 „Mijn knaapjes...", coll. Waller Z 2, x, e. a.

53. De historie van Tyl Uilenspiegel. 20 hsnn., coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

54. Hier vindt men nering en vertier || Elk wint zijn brood op zijn manier... 4 vss. 20 hsnn., leurders, coll. Waller Z 2, x.

55. Zelfde prent als 48, ouderdomstrap, coll. Wal­ler Z 2.

55. De Bekranste os. 1 hsn., coll. Waller Z 2, x, e. a.

56. De 14 statiën van onzen Heer Jezus Christus, ij hsnn., de 14 kruisstaties, Christus aan het kruis, Onze-Lieve-Vrouw van Smarten en de Zweetdoek van Veronika, coll. Waller Z 2.

57. —. 2 hsnn. ges. H. Numan, landelijke taferelen, coll. Waller Z 2, Prov. Bibl. Leeuw.

58. Othello of de Moor van Venetië. 10 hsnn., toneel­personages, coll. Waller Z 2, e. a.

58. Zelfde prent als nr. 26, allerlei voorwerpen, coll. y.

59. Kermisvermaken. 15 hsnn., coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

59. Zelfde prent als nr. 35, Van Speyk, coll. y.

60. Infanterie. 2 hsnn., coll. Waller Z 2, y.

61.Aan uwen blijden vliegertijd 1s, lieve jeugd, deez' prent gewijd. 8 hsnn., figuren om op de vlieger te plakken, coll. Waller Z 2, Bibl. Deventer.

61. —. 1 hsn., allegorische afb. betreffende het huis van Oranje, coll. y.

62. Zelfde prent als nr. 26 „Het kinderspel", coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

62. —. 1 hsn. ges. H. Numan, heer neemt afscheid
van vrouw en kind, coll. y.

63. Zelfde prent als nr. 33, vertelling van Assepoes­ter en van de Gelaarsde Kat, coll. Waller Z 2. 85.

64. Zelfde prent als nr. 24, beroepen, coll. x

64. Koninklijke Nederlandsche Infanterie. 12 hsnn., militairen, coll. Waller Z 2, x, e. a.

65. Zelfde prent als nr. 41, de slachttijd, coll. Waller Z 2, x.

65. Zelfde prent als nr. 36, leurders, coll. x.

66.—.11 hsnn., locomotief met wagons, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

67. Zelfde prent als nr. 45, De Groot, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

68. In menig beeld vertoont u deze plaat || Hoe 't Hollandsch hart voor Land en Koning slaat. 12 hsnn., militairen, coll. Waller Z 2, x.

69. Vermakelijk kinderspel. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller Z 2.

70. Het liedje van Arlekyn. 1 hsn., dansende harlekijn, coll. Waller Z 2, Bibl. Deventer, e. a.

71. Het dierenrijk is, lieve jeugd || Hier afgebeeld tot uwe vreugd... 4 vss. 30 hsnn., dieren, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a. .

72. Zelfde prent als nr. 40, taferelen uit de strijd tegen Spanje, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

72. Zelfde prent als nr. 34, coll. x.

73. Wilt gij van mij wat huisraad koopen? Zoo hoeft gij bij geen buur te loopen. 48 hsnn., allerlei huis­houdelijke voorwerpen, coll. Waller Z 2, x, e. a.

74. Zelfde prent als 48, allerlei personages en bezigheden, coll. Waller Z 2, x. 75. —. 2 hsnn. ges. H. Numan, brand in de Schouwburg te Amsterdam, coll. Waller Z 2, Ottema.

76. De Boeren Hofstede, 1 hsn., coll. Waller Z 2.

77. Zelfde prent als nr. 16, De verkeerde wereld, coll. Waller Z 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

78. Zelfde prent als nr. 15, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

79. Historie van Engelsen Duimpje. 20 hsnn., geschiedenis van Klein Duimpje naar de mondelinge traditie, coll. Waller Z 2, x.

80. Museum van vogels. 12 hsnn., coll. Waller Z 2,N.O.M., e. a.

81. Al wat het Kcrtnistooneel, ons aanbiedt tot vermaken, Wordt, lieve jeugd, u voorgesteld in onderscheiden zaken. 8 hsnn., kermistonelen, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

82. Het rijden is een schoone zaak || En strekt... 4 vss. 12 hsnn., voertuigen, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

83. Domino en kaartspel. 50 hsnn., coll. Waller Z 2, x, e. a.

84. Zelfde prent als nr. 36, leurders, coll. Waller Z 2.

85. Voor jonge Zeelieden. 10 hsnn., schepen, coll. Waller Z 2, x, e. a. Zelfde prent als nr. 62, coll. y.

86. Menagerie van verschillende Dieren. 4 hsnn. op elk 3 of 4 afbeeldingen van dieren, coll. Waller Z 2, Z.

87. Fransche Kavalerie in de Krim. 3 rijen hsnn., militairen, coll. Waller Z 2.

88. Museum van huisdieren. 4 hsnn., coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

89. Vermakelijk Kinderspel. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller Z 2.

89. Willem de tweede, Koning der Nederlanden, 1 hsn., coll. Waller Z 2, Bibl. Deventer, e. a.

90. Zelfde prent als nr. 62, coll. Waller Z 2, x.

91. Leve Dibbitz blijf beveelen... 4 regels, 4 rijen hsnn., letters met menselijke figuren, coll. Waller Z 2, Z., e. a.

92. Mensch leef vroom en goed. Eert uwen Vader en uwe Moeder. 4 rijen hsnn., letters met menselijke figuren, coll. Waller Z 2, Z.

93. Het Metalen Kruis, 1 hsn., spel, coll. Waller Z 2, Z.

94. Nieuwe Post of Reizigers Spel. 1 hsn., spel, coll. Waller Z 2.

94. Zelfde prent als nr. 14, „Mijn knaapjes...", coll. Bibl. Deventer.

95. Allerhande koopwaren. 8 hsnn., leurders, coll. Waller Z 2.

96. Allerlei Handel. 12 hsnn., leurders, coll. Waller Z2.

97. Zelfde prent als nr. 9, „blinde mannetje", coll. Waller Z 2, Z.

98. Sint Nicolaas. 12 hsnn., coll. Waller Z 2, N.O.M.

98. Zelfde prent als nr. 93, coll. x.

99. —. 1 hsn. ges. A. Bouwens, Willem V, coll. Waller Z 2, x, e. a.

100. —. 1 hsn. ges. A. Bouwens, prinses Wilhelmina, coll. Waller Z 2, x.

101. De Lente. — De Zomer. — De Herfst. — De Winter. 4 hsnn., coll. Z.

102. Zelfde prent als nr. 61, huis van Oranje, coll. Waller Z 2.

103.—.6 hsnn., musicerende groepen, coll. Waller Z 2.

104. —. 8 hsnn., ambachten, coll. Waller Z 2.

105. —. 4 hsnn., jachttaferelen, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

106. —. 8 hsnn., taferelen met mensen en dieren, coll. Waller Z 2, x

107. —. 12 hsnn., geschiedenis van Jan Steen, coll. Waller Z 2, x .

108. —. 6 hsnn., kindervermaken, coll. Waller Z 2, x.

109.—. 8 hsnn., Roodkapje en Klein Duimpje, coll. Waller Z 2.

110. -, 12 hsnn., personages en bezigheden, coll. Waller Z2

111.—. 18 hsnn., kinderspelen, coll. Waller Z 2, x.

112. —. 6 hsnn., spelen en bezigheden, coll. Waller Z 2, Prov. Bibl. Leeuw.

113. Luilekkerland. 20 hsnn., coll. Waller Z 2, Prov.Bibl. Leeuw., e. a.

114. —. 12 hsnn., allerlei ambachten en bezigheden, coll. Waller Z 2, x, e. a.

115.—.12 hsnn., kinderspelen, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

116. —. 12 hsnn., militairen, coll. Waller Z 2, Bibl. Deventer, e. a.

117. —. 4 hsnn., personages, circusspel, ijsvermaak, dansen, gemaskerd bal, coll. Waller Z 2, N.O.M., e. a.

118.—.12 hsnn., vrouwelijke bezigheden, coll. Waller Z 2.

119. -, 3 hsnn., vervoermiddelen, coll Waller Z2.

top

 

_______________________________

1 Manuscript Max Lutkie. — 2 Manuscript Polier.

 

p. 229

 

Martin-Delahaye  te  Rijsel  (Lille)

 

Evenals de firma Hurez te Kamerijk (Cambrai) had de drukkerij Martin-Delahaye te Rijsel ook enkele tweetalige religieuze volksprenten in haar fonds. De juiste datum van de stichting van i;: bedrijfis niet bekend. In 1805 was H.A.J. Martin-Delahaye gevestigd in de „rue de la Grande-ZJuussée" als boekhandelaar-boekbinder. Van 1819 af noemt de firmant zich „fabricant de Cartes et .ges" en is hij gevestigd „Grand' Place n° 10, la Maison peint en vert". Dit groene huis heeft hij in 1829 verlaten om zich te vestigen in de „rue des Arts, n° 28". Ongeveer één jaar later hield hij op met het uitgeven van prenten 1.

 

Prentlijst

—. Saint Marcou. Heyligen Marcou. 5 hsnn., in het midden grote afb. van de heilige; boven : de attributen van zijn passie; onder : de vijf wonden Christi; links en rechts : een apostel. Onder de hsnn. tweetalig gebed tot de H. Markoen, coll. Dupont Rijsel.

—. Calvaire de Jerusalem. 1 hsn., Christus aan het kruis tussen de twee moordenaars, aan de voet van het kruis knielen een geestelijke en een edel­man. Als onderschrift tweetalig gebed; Nederl.tekst : „Gebedt. Vergeef onzen heere de Schulden van uw gemeente, omdat uwe Grasie ons ont-slaet van de ongeluckige gewoonte van te sondi-gen", coll. Prentenk. van de Bibliothèque Na­tionale te Parijs.

—. Saint Donat, Martyre. 1 hsn., onder het beeld van de heilige een tweetalig „gebed tot den H. Donatus" (12 regels), coll. Musée des Arts et Trad. Populaires, Parijs, originele houtblok in het Museum van Schone Kunsten te Rijsel.

 

 

________________-

 1 A. Aynaud, L'imagerie lilloise, overdruk uit Le Vieux Papier, 1950, blz. 4. Zie ook P.L. Duchartre en R. Saulnier, L'ima-e Tcpulaire, Parijs 1925, blz. 233 en vooral de catalogus van de tentoonstelling L'image de Lille, Rijsel-Parijs, 1958, hier vermelde prenten beschreven zijn onder de nrs. 88, 116 en 119.

 

p. 230

Masier te Rotterdam

onbekend of niet uitgegeven: 4,5,6,11,13,14,16,20,21,22,23,24,27, 29-44, 46-52

 

1. Het nieuwe vermakelijk Luilekkerland. 24 hsnn., coll. y.

1. Deez prent o kindren doet u zien, || Die voor 's lands eer en welzijn waken... 4 vss. 8 hsnn., militaire ruiterij, coll. Gemeentearch. Haarlem.

2. Wilt lieve jeugd u met deez' prent vermaken, Beziet ze wel 't zijn allerhande zaken. 8 hsnn., ambachten, coll. Waller 6.

3. Verscheidenheid en Stand, zal jeugd u vrolijk maken. 12 hsnn., allerlei taferelen, coll. Waller 6.

4-6. onbekend

7. Afbeelding van acht onderscheidene werkzaamheden. 8 hsnn., ambachten, coll. x.

8. De trap des Ouderdorns. 1 hsn., coll. Oud. Gen. XIX A.

9. Omdat gij altijd vlijtig leert, en staag uw ouders lessen eert... 4 vss. 9 hsnn., spelen en allerlei bezigheden, coll. N.O.M,

10. Het beleg voor Antwerpen en de Heldendood van J.C.J. VAN SPEYK, op den 5 Febmarij 1831. 8 hsnn. (illustraties van de reis van Bontekoe), coll. y.

11. onbekend

12. De Slagtijd. 12 hsnn., coll. x.

13-14. onbekend

15. Dit leerzaam prentje lieve kindren | zal u in geene deelen hindren. 24 hsnn., abc, coll. Ottema.

16. onbekend

17. Het bedorven huishouden van dronke Jan en vuile Kaat. 24 hsnn. ges. H.V. Lubeek, coll. x. (Afb. 6).

18. Het ontzet der Stad Leiden. 8 hsnn., coll. y.

19. Wilt kinderen uw steeds vermaken, Gij vind hier alderhande Snaken. 36 hsnn., koddige personages, coll. y.

20-23.

24. Ziet hier een viertal modeklante, der gekken naaste bloedverwanten. 4 hsnn., spotprent op de mode, coll. x.

25. —. 36 hsnn., floskaartjes, vermeld bij J.C. Schultz Jacobi, De Nederlandsche doodendans, Utrecht, 1849, blz. 4.

26. Ziet dieren wild en tam van aart, Deez' prent is 't geld wel dubbeld waard. 4 hsnn., coll. x.

27. onbekend

28. Wilt met aandacht eens beschouwen, || Dees' beeltenis van alle vier, || Drie die haar bij 't Spelen houwen, || En een met bloemen ziet gij hier. 4 hsnn. ges. H.L. en H.V.L., kindervermaak, coll. x.

29-44. onbekend

45. Zelfde prent als nr. 10, coll. Waller 6.

46-52. onbekend

53. De Stier, de tijger en het paard, | Daarbij een Ezel en een Ezelin... 4 vss. 4 hsnn., dieren, coll. Waller 6 (zonder naam van uitgever, volgens Waller van Masier).

top

 

 

Paulus  Mathysz  te  Amsterdam

Paulus mathysz was werkzaam te Amsterdam als drukker en uitgever van prenten van 1640 tot 1684 1. Hij was gevestigd „in 't Musijckboek in de stoofsteeg". Hij heeft vermoedelijk ook muziekwerken gedrukt en uitgegeven. In elk geval bevat een zijner uitgaven Monsieur Sullemans soete vryagle 2, ook muziekteksten.

Hoeveel prenten Paulus Mathysz heeft uitgegeven is ons niet bekend. De enige prent welke uit zijn fonds bewaard bleef, is gemerkt nr. 1. De houtblokken van deze prent, gegraveerd door I.C. Jegher, zijn in het begin van de 18e eeuw in het bezit gekomen van C. Brouwer te Hoorn.

 

Prentlijst

1. Esopus Fabulen, Enden schrickelyken Oorlogh, tusschen de Muysen en Kikvorschen ontstaen door Wüterslangh : beschreven door Homeros. 24 hsnn., ges. 1.CJ.(egher), coll. Prentenk. Amsterd., Holl. Houtsn. 176 eeuw, portef. 8.

_________________

Waller Biogr. Woordere., blz. 465. — 2 Dronckers, Verz. Waller, nr. 558.

 

231

 

Mensing  en Van Westreenen te Rotterdam

In het adresboek van den boekhandel 1821-1830 wordt de firma Mensing & Van Westreenen ver­meld als „boekverkopers en steenplaatdrukkerij, op het Steiger wijk G n° 142". Volgens het adresboek van 1838 was deze firma gevestigd in de Hoogstraat wijk E nr. 371.

Er zijn ons uitgaven bekend waarvan de oudste gedateerd zijn 1822 en de jongste 1845 1.

De uitgeversactiviteit van deze firma was zeer gevarieerd. Naast school-, lees- en muziekboekjes voor de jeugd verschenen bij Mensing & Van Westreenen ook documentaire publikaties als de Complete naamlijst van alle de wijken en nommers der gebouwen... der Stad Rotterdam en het Reglement in den dienst der Stoombooten, eveneens godsdienstige publikaties zowel in het Engels en in het Frans, 2 als in het Nederlands, tenslotte nog gelegenheidspublikaties, waarvan verschillende naar aanleiding van de Belgische opstand 3.

De bedrijvigheid van deze firma op het gebied van de kinderprenten was vermoedelijk niet zeer uitgebreid. Er zijn slechts veertien prenten bekend. De uitgeverij Mensing & Van Westreenen was een van de weinige welke getracht hebben naast prenten in houtgravure ook een reeks artistieke kinderprenten in steendruk tot stand te brengen. Het zijn werkelijk mooie prenten, zij dragen geen titel, enkele zijn genummerd, hiervan zijn bewaard de nrs. 7, 8 en 12. Op twee na, zijn alle bewaarde prenten gewijd aan het afbeelden van standen en beroepen; een van de twee overige geeft een beeld van de vier jaargetijden en op de andere prent zijn acht spreekwoorden in beeld gebracht. Wat de inhoud betreft sluiten deze prenten dus volkomen aan bij de traditie van hun tijd.

In een circulaire van 1 september 1849 4 wordt medegedeeld dat de firma Mensing & Van Westreenen vanaf genoemde datum zal voortgezet worden onder de naam van Mensing & De Koning. Er zijn geen kinderprenten verschenen op naam van deze firma.

 

Prentlijst

A.— PRENTEN IN HOUTGRAVURE

14. Hier hebt gij achttien fraaje prentjes; || Ziet lieve Kinderen deze ventjes... 4 vss. 18 hsnn., verschil­lende voorstellingen, coll. y.

19. Gij jeugd die 't spelen steeds bemind, 't Is Kinderspel wat gij hier vind. 16 hsnn., kinderspelen, coll. y.

44. Het leven van Thijl Uilenspiegel. 24 hsnn., coll. y; op naam Van Alphen, coll. Waller 7.

 

B. — PRENTEN IN LITHOGRAFIE

7. —. 8 af b., beroepen en nationaliteiten, coll. Waller 6.

8. —. 8 afb., vrouwelijke beroepen, coll. x, Gemeentearchief Rotterdam.

10. —. 8 afb., vrouwelijke beroepen, coll. Gemeente­archief Rotterdam.

12. —. 8 afb., mannelijke ambachten, coll. N.O.M.

13. —. 8 taferelen uit de geschiedenis van Lambert Melisz te Westzaan, coll. y.

—. —. 8 afb., 4 mannelijke en 4 vrouwelijke beroe­pen, zonder naam v. uitg., coll. x.

—. —. 8 vrouwelijke figuren, (1.jodin), coll. Waller 6.

—.—.8 af b., mannelijke beroepen en bezigheden, (1. jager), coll. Waller 6.

—. —. 8 afb., vrouwelijke beroepen, (1. „scharremeid"), coll. Waller 6.

—. —. 8 afb., mannelijke en vrouwelijke beroepen, (1. klarinetspeler), coll. Waller 6.

—.—. 8 af b., mannelijke beroepen (1. scharenslijper), coll.Waller 6

—. —. 8 afb., spreekwoorden (1. morgenstond heeft goud in den mond), coll. Waller 6.

top

 

____________________________

1 Tableau des textes pour lesfêtes chrétiennes. 1822. Reglement voor de Mij. tot Nut der Zeevaart. 1845. — Dronckers, Verz. Waller, blz. 327 vermeldt als begin- en einddata van het bestaan van deze firma 1792-1849. — Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 466 vermeldt 1801-1849. — 2 A Selection of Psalms and Hymne-Tunes, (z. d.) Zie ook de onder 1 geciteerde Tableau des textes. — 3 A.v.d. Hoop jr., Aan den generaal Chassé (1832). — Aan het kasteel van Antwerpen (1832). —J. van Har-dewijk Rz., Aansporing tot moed en volharding (1832). — 4 Bibl. Vereeniging, Personalia.

 

232

 

H.  Moolenyzer  te  Amsterdam

Hendrik moolenyzer is gedurende een halve eeuw werkzaam geweest te Amsterdam als uitgever van populaire boeken en prenten. Van 1792 tot 1847 1 vinden wij hem op niet minder dan 7 verschillende adressen : 1794 Gasthuismolenstraat, 1798-1804 Beurssteegboog, 1806-07 Vijgendam, 1813 Hoek van de Nieuwe-Zijds Achterburgwal en Raamsteeg, 1814-23 Over de trappen van de Beurs, 1831-42 op het Rokin (bij de Beurs, tussen de Duifjes en Gaperstegen; bij de Stadsdrukkerij), 1847 op de Kolveniers-Burgwal bij de Hoogstraat.

Hij was uitgever van boeken over kaartspelen en de kunst van kaartleggen 2, van succesvole bruiloftsliederen 3, van de Historie van een vrouwe-broek en De vrouw is de baas 4.

Behalve enkele spelen uitgevoerd in houtgravure 5, zijn de overige volks- en kinderprenten uit­gegeven door H. Moolenyzer uitgevoerd in kopergravure. Wij veronderstellen dat H. Moolenyzer niet zeer veel prenten heeft uitgegeven. Er zijn er ons slechts zes bekend, ze zijn met zorg gegraveerd en enkele hebben een zekere documentaire waarde. De 12 stadsgezichten van Amsterdam zijn waar­devol voor de iconografie van deze stad, evenals de 12 gezichten van Hollandse dorpen waardevol zijn voor de iconografie van Bennebroek, Heemstede, Haarlem, Spaarndam, Heemskerk, Uitgeest, Kastrikum, Akersloot, Limmen, Marken, Wormer en Aalsmeer.

 

Prentlijst

A. — PRENTEN IN KOPERGRAVURE

3. —. rebus, coll. Prov. Bibl. Leeuw.

—. —. geïllustreerd alfabet, slechts onderste helft bewaard, coll. Prov. Bibl. Leeuw.

—. —. 4 rijen militaire ruiterij, coll. Waller 6.

—. —. 12 stadsgezichten van Amsterdam, coll. Waller 6.

—. —. 12 gezichten van Hollandse dorpen, zonder naam v. uitg., coll. Waller 6.

—. —. 12 ambachten en beroepen, zonder naam van uitg., coll. Waller 6.

—. Neringen en Hanteringen van den dag. 16 ambachten en beroepen, coll. Prentenk. Amsterdam.

—. Nuttig En Leerzaam Alphabet. Alfabet en de eerste tien cijfers elk met een tafereeltje, coll. Prentenk. Amsterdam.

 

B. — PRENT IN HOUTGRAVURE

—. 3 hsnn. ges. A.H. Binger, welke samen een geheel vormen, coll. Norge, gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., tegenover blz. 64.

_____________________________________

1 Waller, Biogr. Woordenboek, N.-Nederl. Graveurs, blz. 467. — 2 Dronckers, Verz. Waller, nrs. 245 en 672. — 3 Ibid., nrs. 341, 342. In 1841 verscheen de derde druk van de Nieuwe Verzameling van Bruilofsliederen, toepasselijk op huwelijksfeesten die op bekende wijze kunnen gezongen worden. — 4 Ibid., 791 en 554. — 5 B. v. het merkwaardige Stoombootspel gerepro­duceerd bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.P.B. tegenover blz. 64.

 

p. 234

 

David  du  Mortier en Zoon te Leiden

Te Leiden zijn drie boekverkopers met de naam David du Mortier werkzaam geweest. David du Mortier senior, zoon van Isaac Mortier 1, werd op 5 januari 1718 gedoopt in de Pieterskerk te Leiden; hij had één zoon en twee dochters. Deze enige zoon werd eveneens David genoemd en gedoopt in de Hooglandse kerk te Leiden op 7 april 1757.

David junior, getrouwd op 22 april 1787, had slechts één kind, een jongen, ook David genoemd, gedoopt op 20 februari 1788.

Het was vooral David junior die met zijn zoon werkzaam was als uitgever en drukker van boeken en prenten 2. De boeken bekend uit dit fonds zijn gedateerd van 1795 tot 1825 3. Twee prenten zijn gedateerd 1791.

D. du Mortier en Zoon waren o. m. medeuitgevers van de publikaties van de Mij. tot Nut van 't Algemeen en uitgevers in 1818 en 1825 van de bijbelvertaling van J.H. van der Palm. De firma was gevestigd op de hoek van de Salomonsteeg. David du Mortier was in 1816 met Van der Hey van Amsterdam en A. Loosjes Pz. van Haarlem medeoprichter van de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels 4. In 1855 was het bedrijf opgeheven en werd de inboedel ver­kocht 5.

Er zijn slechts acht prenten bewaard gebleven uit dit fonds. Deze prenten zijn gemerkt : 5, 7, 9, 10, n, 54, 56 en B. Het prentenfonds van D. du Mortier en Zoon zal dus minstens 56 nummers om­vat hebben.

De bewaarde prenten zijn herdrukken van oudere gravures, de nrs. 54 en 56 van16e-eeuwse houtsneden. Nr. 54, Adam en Eva, is een oude kopie van een houtsnede van Hans Sebald Beham (geb. te Nurenberg 1500, overl. 1550) 6; nr. 56, Christus aan het kruis, een artistieke houtsnede uit dezelfde periode, heeft een erg realistisch onderschrift, waarvan de aanhef luidt: „Zie hier het Kruis-gerecht, Zie hier des Heeren leven, Van boven tot beneden, Zo jammerlijk gerekt, Dat schier het vel geen rib, Geen zenuw houd bedekt... (6 vss.)".

Komen deze prenten uit een oud, ons onbekend, fonds du Mortier ?

In het Gemeentearchief te Leiden wordt de naam van de vader van David du Mortier senior, vermeld als IJsaac Mortier. Deze IJsaac Mortier is hoogst waarschijnlijk een afstammeling van „Jean Mortier a Leide", vermeld in 1679 7, en David Mortier „overman" van het Boekverkopersgild in 1716 8. Hij zal vermoedelijk verwant geweest zijn met de drukkers: Pierre Mortier, werkzaam van 1686 tot 1711 „In Parys" op de Vygendam te Amsterdam, en Corneille Mortier werkzaam van 1719 tot 1721 op hetzelfde adres 9.

De familienaam, de doopnaam, het uithangbord wijzen er op dat de families Mortier of Du Mortier afstammelingen waren van Franse réfugiés.

 

Prentlijst

5. Hier is alweer wat nieuws voor u, Kinders in deze Prent / Van Jan van Spanje en Trijn Salie 't is heel Pertinent. 24 hsnn., coll. v. Trappen.

7. De Jeugd werd hier gestigt / door 't Werk in tugt ge­houwen l ||gelijk men Daaglijksch ziet / Van 't Doo-pen af tot 't Trouwen. 48 hsnn., coll. Muller 3981 E.

9. Za Jongens komt met hopen, En wild nu Printjes kopen Want gij hebt hier voor klein Geld 't Leve van Spring in 't Veld. 24 hsnn., coll. Muller 3981 E.

10. Kinders hier ziet gij aardig af-geprent / Duyfken en Willemeynties Leven excellent. 30 hsnn., coll. v. Gijn.

11. De Nieuwe vermakelijke Slacht-tijd. 24 hsnn., coll. Ottema.

54. O Adam had gij niet in deze vrugt gebeten || O Eva / had gij u voor Satans... 4 vss. 1 hsn., Adam en Eva, gedat. 1791, coll. Waller 6. (Afb. 69).

56. —. 1 hsn., Jezus aan het kruis, gedat. 1791, coll. Muller 3981 E.

B. Hier ziet gy in deez' Prent veel schoone Tafereelen / Om 't Hart en om 't verstand der zoete Jeugd te streelen. 22 hsnn. van verschillend formaat met allerlei voorstellingen : bijbelse personages, pastorale taferelen, schepen enz., coll. Z.

top

_________________________

1 Volgens mededeling van het Gemeentearchief Leiden. — 2 De firma D. du Mortier en Zoon was ook werkzaam als vei­linghouder. De bibliotheek van het Gemeentearchief te Leiden bevat onder nr. 75548 de Catalogus van een zo uitnemend als fraai kabinet Natuur-, Wis- en Sterrekundige werktuigen, alsmede eene kleine maar uitgezochte verzameling boeken... Alles nagelaten door wijlen de heer Jan Paauw (Verkocht bij D. du Mortier en Zoon en Gebr. Murray 1804). — 3 Bibliotheek; Gemeente­archief Leiden nr. 280, boekje 21 (Leidse drukkers). De voornaamste auteur van D. du Mortier was C. Rogge die bij deze uitgever talrijke stichtende boekjes heeft laten verschijnen. — 4 Ledeboer, De boekdrukkers, blz. 273. — 5 Kruseman, Bouwstoffen, I, blz. 780. — 6 Cfr. Gustav Pauli, Hans Sebald Beham, ein Kritisches Verzeichnis seiner Kupferstiche, Radierungen und Holtzschnitte, Straatsburg 1901, blz. 323, nr. 687 d. — ' Bibl. Vereeniging, Cartoth. Enschedé. — 8 Bibl. Vereeniging nr. B 70. — 9 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 467.

 

p. 235

 

D.K.  Muller  &  Comp.  te  Arnhem

 

Het archief-bevolkingsregister der gemeente Arnhem is verbrand tijdens de slag om Arnhem in 1945. Uit het huwelijksregister en het register van overlijden blijkt dat Diedrich Carl Muller, geboren te Marburg, jonggezel, op 17 december 1818, aldaar in het huwelijk getreden was en dat hij in de ouderdom van vijfenzeventig jaar overleden is op 5 december 1842.

In het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem zijn acht kinderprenten bewaard, uitgevoerd ter steendrukkerij van D.K. Muller & Comp. gevestigd in deze stad. In de collectie Waller zijn vier prenten bewaard van deze uitgever. Deze prenten zijn genummerd maar dragen geen titel, behalve de prent nr. 59.

 

Prentlijsr

3. —. Zes taferelen uit het landleven : de korenmolen, het builen van het graan, de bakkerij, het oogsten van het graan, het dorsen en wannen, Coll. Waller 6, N.O.M.

4. —. Twaalf viervoetige dieren, coll. Waller 6, N.O.M.

5. Zes landelijke gezichten, coll. N.O.M.

6. —. Acht personages : harlekijn, officier, timmer­man, jager, huisknecht, kozak, kastelein, soldaat, coll. N.O.M.

8. —. Vier landhuizen, coll. N.O.M.

9. —. Zes taferelen met ruiters, coll. N.O.M, 1 o. —. Zes taferelen betreffende het paardrijden, coll. Waller 6. 12. —. Acht taferelen met militairen, coll. N.O.M.

58. —. Twee landelijke taferelen : koeien vóór de hoeve en wagen met paarden vóór de afspanning, coll. N.O.M.

59. Prentgeschenk voor de Jeugd, om den A-B al spelende te leeren, coll. N.O.M.

—. —. Acht afbeeldingen van leurders, coll. Wal­ler 6, BK.

 

p. 235

 

Ewout  Cornelisz  Muller,  te  Hoorn en te  Amsterdam

 

Ledeboer deelt mede dat Ewout Muller als boekdrukker werkzaam was te Amsterdam „in de Kerckstraat, in den Liesveltsche Bybel" van 1589 tot 1596 1. Schotel 2, vermeldt een uitgave van de Ghemeene Seyndtbrieven, verschenen bij Ewout Cornelisz. Muller in 1597, en Moes en Burger 3

________________________________

1 Ledeboer, Alfabetische Lijst, blz. 121. De „Liesveltsche Bijbel" doelt op „dat Oude ende dat Nieuwe Testament" in 1526 gedrukt te Antwerpen bij Jacob van Liesveldt. — " Schotel, Volksboeken, I, blz. 242. — 3 Moes en Burger, IV, blz. 141-152.

 

236

vermelden Amsterdamse drukken van 1593 en 1598, ook uitgaven verschenen bij Ewout Muller te Hoorn in 1589 en 1591.

Ewout Muller, waarvan één volksprent bewaard bleef, de oudste Nederlandse uitgave van de Verkeerde Wereld, is vermoedelijk een kleinzoon van de bekende „figuersnyder" Jan Ewoutsz, waarvan talrijke mooie rijmprenten bewaard zijn en die werkzaam was te Amsterdam „in den ver­gulden Passer" van 1535 tot 1566 1. Jan Ewoutsz heeft twee van zijn zonen opgeleid in zijn vak; Harmen Jansz. Muller en Cornelis Jansz. Muller. Deze laatste houden wij voor de vader van Ewout Cornelisz. Muller.

 

Prentlijst

—. —. 1 hsn. met 32 taferelen, de Verkeerde Wereld, in  uiterste  hoek  onderaan  rechts  ges.   Ewout Muller,  de  letters  wit  uitgespaard  op  zwarte achtergrond, coll. v. Veen. (Afb. 12).

 

________________________________

1 Waller, Biogr. Woordenb)., blz. 232

 

236

 

H.     van  Munster en  Zoon  te  Amsterdam

Hendrik van munster, boekdrukker, werd opgenomen in 't Gild op 2 september 1776 en Hendrik van Munster junior op 13 juni 1808 2. De firma was gevestigd „op de Achterburgwal bij de Gasthuismoolensteeg". Van 1811 tot 1829 luidt de naam van de firma : „H. van Munster en Zoon" en ze is alsdan gevestigd op de Warmoesgracht nr. 7. Het is pas na 1818 dat deze firma in het bezit gekomen is van de blokken van de „nutsprenten", de prenten voorzien van het zegel van de Mij. tot Nut van 't Algemeen, voordien uitgegeven door J. Bouwer en D. le Jolle. H. van Munster & Zoon hebben de prenten gemerkt van A tot Z en AA en BB herdrukt. De letter H werd later herdrukt, gemerkt met de letter C, en de letter E gemerkt met de letter D 3. Daarnaast hebben zij ook nog vol­gende nieuwe prenten uitgegeven.

 

Prentlijst

A. -Nederlandsche Weldadigheid. 12 hsnn. ges. A. Cranendoncq, voorstellingen betreffende wel­dadigheid, coll. N.O.M., Muller 6367, e. a.

B. Nederlandsche Spreekwoorden | in voorstellingen. 20 hsnn. ges. A. Cranendoncq, coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

DD. De nieuwe Jan de Wasscher. 16 hsnn., coll. Waller S, N.O.M., e. a.

EE.  O Kinderen! in deez' Bijbelprent, Wordt u het land en werkzaam leven, Van Koning David voorgesteld, In Samuëls verhaal beschreven. 12 hsnn. ges. J. Plug­ger, Davids leven, coll. Waller S, N.O.M., e. a.

___________________________________

2 Vereeniging Boekhandel, Gildearch. ur. B 70, blz. 202 en volgende. — 3 Zie fonds Ratelband en Bouwer.

 

p. 236

 

Nicolaas  Muys  te  Schiedam

 

Nicolaas muys, zoon van Willem Jansz. Muys, werd geboren te Schiedam op 14 februari 1686 4. In de rekeningboeken en het register van het Sint-Lucasgilde staat vermeld dat hij leerling was van 1700 tot 1703 en gildebroeder van 1704 tot 1757 5.

Op 11 september 1741 werd Klaas Muys aangesteld tot stadsdrukker. In 1757 vraagt hij ontslag als stadsdrukker 6 en vestigt zich in Rotterdam, waar hij in 1764 nog woonde 7.

 

________________________

4 Archief van de Gemeente Schiedam, Doopb. Ncd. Ger. Gem. nr. 6. — 5 Ibid., Oud-Ad­ministratief-Archief nr. 3043-3045 en 304.7. — 6 OAA nr. 17, Resol. Vroedschap : 18 juli 1757. — 7 ORA nr. 368, Giftb.

 

p. 238

 

Hij was ook uitgever van boeken. Op het Archief van de Gemeente Schiedam is een verzameling dichtproeven bewaard, voorgedragen in 1705 op een bijeenkomst van rederijkers te Schiedam, waar als gastvrouw optrad de Schiedamse Kamer „De Vijgeboom", onder de zinspreuk „'t Soet Ver­garen" (Arbor Fici, Dulci Congregare) 1. Verder is nog bekend een twaalfde druk van het brieven­boek Gemene zend-brieven door B. Hakvoord, eveneens uitgegeven door Klaas Muys 2.

Er zijn slechts negen prenten bewaard gedrukt op naam van Nicolaas Muys. Ze hebben ofwel het adres „op de Haven over de Beurs", ofwel „boeckverkooper op de Overmaesse Marct". De prenten zijn ongenummerd, het is dus niet mogelijk zich een idee te vormen van de omvang van dit fonds. Deze enkele prenten zijn klaarblijkelijk van verschillende herkomst. De Vijf Zinnen en de musicerende dames zijn vroeg 17e  eeuwse gravures, Het Grootste Oorlogschip genaamt de Eendracht een kunstgravure vermoedelijk van v66r de 18e eeuw. De Bybelsche Historiën zijn door een geheel andere hand gegra­veerd dan Het dom Westfaalse Geesje.

Waarschijnlijk heeft Nicolaas Muys enkele prenten zelf laten graveren en bij gelegenheid zijn fonds aangevuld met afdrukken van houtgravures uit één of meer vroegere fondsen, zoals dit trouwens vrij algemeen gebruikelijk was.

 

Prentlijst

—. Tot scha der Spanjaards | en al der Vyanden spyt : Wort Leyden door Gods hulp van Tyranny bevrijdt. 8 hsnn., coll. x, y.

—. Hier hebt gy jonge Lien / het dom West-phaalse Geesje / Die door haer handtwerk schijnt te zijn een leuyje beesje. 48 hsnn., coll. x, Z.

—. De Vijf Zinnen, 1 hsn., ruitvormig ingedeeld in vijf vakken, coll. x.

—. Levendige afbeeldsels van verscheyde Bybelsche Historiën. 20 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. x, Z.

—. Het grootste Oorlog-Schip genaamt den Eendracht. 1 hsn., coll. x.

—. De Jongens vermaekelyke Tydkortinge. 24 hsnn., allerlei bezigheden met dieren, coll. Waller 6.

—. —. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller 6.

—. Hier heeft de Jeugd tot haargerijf, Thyl Uylenspiegels Leven en bedrijf. 24 hsnn., coll. y.

—. —. 1 hsn., musicerende dames onder een boom, coll. y.

_________________________

1 Pallas vreugd van Rhetorike, die haar hebben gekompereert in ons aloude stadt Schiedam, met seven verscheyde kamers, op het Pinxterfeest 1705, 4", Klaas W. Muys 1705. — 2 Dronckers, Verz. Waller, nr. 659. — 3 Adres vermeld op de kinderprenten. 4 Nieuwsblad voor de Boekhandel, 1865, blz. 95-96 (jg. 52, nr. 20).

 

p. 238

 

Jan  Nieuwenhuyzen  en Jan van  Lee  te  Haarlem

Van Jan Nieuwenhuyzen, vader van de stichter van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, is ons enkel bekend dat hij in mei 1743 lid werd van het boekverkopersgild, als „boek- en papier-verkooper" gevestigd was „op 't Vewulft" 3 en in 1758, als doopsgezind predikant beroepen werd naar Middelharnis. Volgens inlichtingen uit het gildeboek liet hij in 1758 zijn drukkerij en boek­winkel publiek verkopen 4.

De prent nr. 17 uit het fonds Nieuwenhuyzen, spelende cupido's, is een herdruk van de plaat met hetzelfde onderwerp uit het fonds van Margareta van Bancken, stadsdrukster van Haarlem (1690). Mogen we hieruit besluiten dat het prentenfonds van Margareta van Bancken, eventueel via Willemvan Kesselen Izaak Enschedé, in het bezit gekomen was van Jan Nieuwenhuyzen? Dit is niet uitgesloten, maar ook niet te bewijzen, daar er slechts twee prenten op naam van Margareta van

___________________

1 Pallas vreugd van Rhetorike, die haar hebben gekompereert in ons aloude stadt Schiedam, met seven verscheyde kamers, op het Pinxterfeest 1705, 4", Klaas W. Muys 1705. — 2 Dronckers, Verz. Waller, nr. 659. — 3 Adres vermeld op de kinderprenten. — 4 Nieuwsblad voor de Boekhandel, 1865, blz. 95-96 (jg. 52, nr. 20).

 

239

 

Bancken bewaard gebleven zijn. De eerste negen nummers uit het fonds van Nieuwenhuyzen zijn alle bijbelse prenten, het is niet onwaarschijnlijk dat de doopsgezinde Jan Nieuwenhuyzen met deze stichtende prenten zijn activiteit als uitgever van kinderprenten heeft ingezet en zijn fonds later heeft aangevuld met blokken uit andere fondsen.

Uit het fonds Nieuwenhuyzen zijn 11 prenten bewaard, op één na alle genummerd; het laagste nummer is 6, het hoogste 63. Maar wij hebben een meer volledig beeld van het fonds Nieuwenhuyzen door wat er bewaard is in het fonds van Jan van Lee jr., opvolger van Jan Nieuwenhuyzen.

Jan van Lee jr. stamt uit een Haarlems drukkersgeslacht waarvan ons bekend zijn : Mathys van Lee, werkzaam van 1702 tot 1722 „op de markt over de vleeshal"; weduwe Mathys van Lee, tot omstreeks 1735; weduwe Mathys van Lee en Zoon tot omstreeks 1740; Jan van Lee tot omstreeks 1747 1, H. van Lee, werkzaam omstreeks 1752 4 en Jan van Lee jr. werkzaam van 1768 tot omstreeks 1784 2.

Volgens de hierboven vermelde data zou het H. van Lee geweest zijn die in 1758 op de veiling van het fonds Nieuwenhuyzen de houtblokken uit dit fonds zou hebben opgekocht. Wij kennen echter geen prenten bedrukt met de naam H. van Lee. Alle bewaarde prenten zijn op naam van Jan van Lee, „boek- en papierverkooper op de Groote Markt".

Van twee prenten zijn er uitgaven bewaard zowel op naam van Nieuwenhuyzen als van Van Lee (nrs. 8 en 43), van de overige prenten zijn de bewaarde exemplaren ofwel op naam van Nieuwen­huyzen ofwel op naam van Van Lee.

Naast de bijbelprenten vinden we in dit fonds verschillende prenten met afbeeldingen van dieren (nrs. 31, 33, 36 en een ongenummerde prent), de fabelen van Esopus (nr. 43), de oudste prent van de „Zerdammer stier" naar de kopergravure van B. Velthuyzen (nr. 45), een merkwaardige prent met de voorstelling van het thema: de strijd om de broek (nr. 51), de oudste volksprent van „De Trap des Ouderdoms", voorgesteld met vrouwelijke figuren (nr. 52), de oudste voorstelling van Jan de Wasser in 48 taferelen (zonder nummer).

Uit de 25 prenten die bewaard gebleven zijn, kunnen we afleiden dat de fondsen van Nieuwen­huyzen en Van Lee representatief waren voor de 18e-eeuwse volks- en kinderprenten.

 

Prentlijst

onbreekt of niet uitgegeven: 1, 10, 12-14, 16, 18-28, 30,34,35,37-42,44,46-50, 54-62, 64-68.

 

1. ontbreekt

2. Bybelsche Figuuren, des Ouden Testaments. 9 hsnn. (inc.) „Op 't heilige bevel aan Abraham...", Van Lee, coll. Waller 6, Muller 3983.

3. Bybelsche Figuuren, des Ouden Testaments. 9 hsnn., het leven van Joseph, Van Lee, coll. Muller 3983.

4. Bybelsche Figuuren, des Ouden Testaments. 6 hsnn. (inc.) „En hij droomde : en ziet, een leder was gesteld...", Van Lee, coll. Waller 6; z. nr., coll. x.

5. Bybelsche Figuuren, des Ouden Testaments. 9 hsnn. (inc.) „En zij namen hem, (Jozef) en wierpen hem in den kuyl...", Van Lee, coll. Waller 6.

6. Bybelsche Figuuren, des Ouden Testaments. 9 hsnn. (inc.) „Joseph onthaald zijn Broederen klaar...", Nieuwenhuyzen, coll. Waller 7, Muller 3983.

7. Bybelsche Figuuren, des Ouden Testaments. 9 hsnn.

(inc.) „Joseph oud-en-welbedagt...", Nieuwen­huyzen, coll. Waller 7, Muller 3983.

8. Bybelsche Figuuren, des Ouden Testaments. 9 hsnn. (inc.) „Jonas word hier gezwolgen...",

Van Lee en Nieuwenhuyzen, coll. Waller 6, Muller 3983.

9. Bybelsche Figuuren, des Ouden Testaments. 9 hsnn. (inc.) „Samuël zelfs op Gods bevel...",

Van Lee, coll. Waller 6, Muller 3983.

10. onbekend

11. Hier ?iet gij in deez' Prent verbeeld // Hoe Jezus Kwam... 4 vss., 18 hsnn., taferelen uit het leven van Jezus. Coll. Landwehr.

12-14. onbekend

15. Het kinderspel / Behaagd ons wel. 4 hsnn., taferelen uit het kinderleven, Nieuwenhuyzen,

coll. Wal­ler 7, Muller 3983.

16. onbekend

17. Ick Cupido speel in dees Heyligh || Wie is 'er voor mijn schichten veyligh. 24 hsnn.,

spelende cupido's, Nieuwenhuyzen, coll. Waller 7; Muller, 3983, vermeldt deze prent met

nr. 13.

18-28. onbekend

29. Bybelsche Figuuren des Ouden Testaments. 11 hsnn. (7 grote en 4 kleinere), andere platen

dan deze van nr. 9, Van Lee, coll. Waller 6, Muller 3983.

30. onbekend

31. Deez' Dieren loopen in 't Veld en niet op de straat, | j Leest tot uw Leering hetgeen hier onder staat. 4 hsnn., dieren : paard, koe, kameel en bok, Van Lee, coll. Waller 6, Muller 3983.

32. —. 36 hsnn., floskaartjes, Van Lee, vermeld bij Van Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 211.

33. Komt hier nu Kinders reyn en lees dees vogels al || Gy hebt met groot en kleyn hier honderd in 't getal. 24 hsnn., grote vogelkooi, Van Lee, coll. Waller 6, Muller 3983.

36. Rot een Paard, de Vis met zijn Staart. 6 hsnn., dieren, Van Lee, coll. Waller 6, Muller 3983.

37-42. onbekend

43. De Fabulen van Esofus. 15 hsnn., portret van „Eusofus", illustr. bij de fabelen aangevuld met andere taferelen als „De Armoe", „De Oorlog", Van Lee, coll. Waller 6; Nieuwenhuyzen, coll. Waller 7, Muller 3983.

44. onbekend

45. Dit is den Zerdammcr stier || Dat schriklijk boos verslindend Dier het welk door zijn groote kragt || Man, Vrouw en Kind heeft omgebragt. 1 hsn., Van Lee, coll. Muller 1932.

46-50. onbekend

51. Kwaad voor Teeken — Alles met Vriendschap niets met geweld. 2 hsnn., strijd om de broek, Van Lee, gereproduceerd bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 33, coll. Norge.

52. Des Menschen op en ondergang, Valt d'eene zoet en d'andere bang. 1 hsn., ouderdomstrap met vrou­wen, Nieuwenhuyzen, coll. Waller 7, Muller 3983.

53.—.13 hsnn. van verschillend formaat, allerlei taferelen, dieren en schepen, Van Lee, coll. Waller 6, Muller 3983.

54-62. onbekend

63.—.4 hsnn., militairen, Nieuwenhuyzen, coll. Waller 7, Muller 3983. (Afb. 71).

64-67. onbekend

69. Aanschouwt nu teere Jeugt tot u verbeiden || Wat in deez' Prent staat te onderscheiden. 12 hsnn. van ver­schillend formaat, allerlei taferelen, schepen enz., Van Lee, coll. Waller 6, Muller 3983.

—.—. 36 hsnn., bijbelse personages van Abraham tot Paulus, Van Lee, coll. Waller 6. .

—.—. 48 hsnn., Jan de Wasser, Nieuwenhuyzen, coll. Waller 7. .

—.Zijn voor de jeugd gedrukt, en 't kleine speelend knaapje. 6 hsnn. ges. M.V.S., dieren, Nieuwen­huyzen, coll. Waller 7.

—. Deeze beesten die niet loopen, Kan men voor twee duiten koopen. 15 hsnn. ges. M.V.S., Nieuwen­huyzen, coll. Stoffel.

top

_________________________

Ledeboer, Alfabetische lijst, blz. 105. — * Ledeboer, De Boekdrukkers, blz. 201.

 

241

 

J.  Noman en J.  Noman  & Zoon  te  Zaltbommel

johan noman stichtte zijn uitgeverij te Zaltbommel in 1806. Hij legde zich vooral toe op het uitgeven van vlot verkoopbare werkjes, bij voorkeur van kleine omvang zoals schoolboekjes, prentenboekjes, kinder- en gezelschapsspelen, deviezen voor ulevellen en zo meer. Naast deze pro-dukten gaf hij ook een paar tijdschriften uit en enkele wetenschappelijke werken 1.

Omstreeks 1814 heeft J. Noman het prentenfonds overgenomen van W.G. van de Sande & C°, gevestigd in de Warmoesstraat nr. 33a te Amsterdam 2. Dit fonds bestond uit 27 prenten, meestal met titels en onderschriften in het Nederlands en het Frans. J. Noman heeft de Franse teksten in zijn uitgave niet overgenomen en verschillende titels en onderschriften gewijzigd. Hij heeft eveneens een paar platen aan deze collectie toegevoegd (nr. 3 het manuaal en nr. 8 wintervermaak), en een paar platen (de nrs. 12 en 14) vervangen door nieuwe. Onmiddellijk ook heeft J. Noman er werk van ge­maakt om dit fonds uit te breiden 3 én door aankoop van oude prenten uit één of meer ons onbekende fondsen, én door aanmaak van nieuwe platen. Bij deze oude prenten zijn er bijbelse taferelen uit de16e eeuw en mythologische prenten uit de 176 eeuw gesigneerd I.C. Jegher (nrs. 30 en 47). Voor de aanmaak van zijn nieuwe prenten heeft J. Noman beroep gedaan op de houtgraveur J. Plugger (° Enkhuizen, 6 dec. 1795 — + Haarlem, 10 febr. 1871). Een tiental van deze prenten zijn gesigneerd 4.

De belangrijkste uitbreiding van het fonds werd verwezenlijkt door de aankoop in het jaar 1817 van het zeer belangrijke platenfonds van de Erve de Wed. C. Stichter 5. Dit fonds bevatte meer dan 200 prenten. Wij laten hier de lijst volgen van de prenten van J. Noman met de nummers van de overeenstemmende prenten van het huis Stichter.

 

 

lijst  was niet foutloos te copiëren

 

Noman

Stichter

Noman

Stichter

Noman

Stichter

Noman

Stichter

64

127

101

124

114

152

130

149

80

203

102

125

115

132

131

45

81

202

103

119

117

49

132

6

82

156

104

76

118

93

133

26

83

204

105

88

120

4

134

106

84

184

106

112

122

77

136

59

85

201

107

103

123

117

137

43

93

115

108

98

124

104

138

114

95

68

109

140

125

33

139

29

96

73

110

13

126

1

140

7

97

92

111

8

127

5

141

75

99

113

112

10

128

3

142

142

100

87

113

128

129

61

H3

99

144

48

177

143

207

120

239

164

145

19

179

31

208

67

242

116

146

134

180

122

209

111

246

176

148

38

181

133

211

81

248

182

149

44

182

65

212

90

251

91

150

30

183

27

213

100

252

63

151

79

184

145

214

173

253

32

153

55

185

139

216

9

255

209

154

118

186

78

217

12

256

206

155

54

187

50

218

108

257

179

156

24

188

66

219

2

258

187

157 

37

189

150

220

28

259

159

158

110

190

52

221

60

263

205

159

64

191

56

222

47

265

161

160

15

192

107

223

86

266

191

161

80

193

169

224

146

267

192

163

147

194

83

225

33

272

180

165

17

195

151

220

34

280

207

166

74

196

109

227

89

287

155

 

Het fonds Stichter bevatte niet alleen de prenten speciaal voor dit fonds gegraveerd door Numan, Robyn, Oortman e. a., maar ook de prenten overgenomen uit het fonds Kannewet waarin reeds een deel van het fonds De Groot opgenomen was, en dat nog vele andere oude prenten bevatte.

We vinden in het fonds J. Noman enkele herdrukken van oude prenten van Kannewet, welke ons niet bekend zijn uit het fonds Stichter 1. Ook de blokken van deze prenten zullen via Stichter in het bezit gekomen zijn van J. Noman. Het is mogelijk dat Stichter van deze blokken geen gebruik gemaakt had of dat de herdrukken van deze prenten, gemaakt door Stichter, verloren zijn gegaan.

Buitendien heeft J. Noman de houtblokken aangeworven van een honderdtal andere prenten van onbekende uitgevers uit de 176 en de 18e eeuw. Volgens G.J. Boekenoogen dateren de twee vogelplaten : nr. 315 en 341 en de dierenplaat nr. 342 uit de 16e eeuw 2.

Van de 17e-eeuwse gravures vermelden we vooreerst het tiental allegorische prenten nrs. 294, 318, 320, 330, 331, 333 tot 336 en 382, gegraveerd door Jan Christoffel Jegher, voor de Nederlandse

______________________

1 Hier volgen de nummers uit het fonds van J. Noman met het overeenstemmend nummer uit het fonds Kannewet : 89 = Kannewet *87, 147 = Kannewet *25, 238 = Kannewet *75, 273 = Kannewet *79, 296 = Kannewet *44, 297 = Kannewet **48, 308 = Kannewet *63, 231 = Kannewet 23, 324 = Kannewet *24, 328 = Kannewet 96, 329 = Kannewet *23. 359 = Kannewet 74, 399 = Kannewet z. nr. = Gysbert de Groot z. nr. gedat. 1691. — De spelende Cupido's, nr. 162 van J. Noman, zijn gesigneerd L.B.M., initialen van een graveur die gewerkt heeft voor het huis De Groot (17e-18e eeuw).

2 Van Heurck en Boekenoogen, I.P.P.B., blz. 87-88.

 

p. 243

 

uitgave van het boek : Iconologia, of uytbeeldingen des Verstands, van Cesare Ripa van Perugien, Am-Itcrdam, bij Dirck Pietersz. Pers, 1644 x.

Vooral belangrijk zijn de 17e-eeuwse en vroeg-18e-eeuwse gravures van de meest traditionele onderwerpen in het genre welke, door herdruk in het fonds Noman, bewaard gebleven zijn. We Vermelden hier speciaal : de spreekwoorden nrs. 282 en 358, de kinderspelen nrs. 283 en 375, de geschiedenis van Steven van der Klok nr. 274, het leven van Jan van Spanje en Trijn Salie nr. 285, Je slachttijd nr. 286, de schepen nrs. 303 en 304, de kermis nr. 308, de levensloop van geboorte tot huwelijk nrs. 314 en 362, de verkeerde wereld nr. 322, de fabelen van Esopus 323, de reis van Bonte­koe nr. 365, wintervermaak nr. 385, de pelgrimagie van Duifje en Willemyntje nr. 392, de neuzen nr. 396.

Het fonds van J. Noman is dus heel wat belangrijker door de oude gravures die in dit fonds wer­den opgenomen, dan door de nieuwe gravures welke speciaal voor dit fonds werden aangemaakt.

Omstreeks 1830 2 werd de uitgeverij van J. Noman voortgezet door zijn schoonzoon, Dirk van Haren-Noman, onder de firmanaam Joh. Noman & Zoon. J. Noman overleed in 1833 3 maar had BJn zoon in het vak opgeleid. Deze bracht de uitgeverij op een hoger peil en gaf verscheidene tijd-ichriften en een vrij groot aantal rechtskundige werken uit. Dirk van Haren-Noman was de eerste Nederlandse uitgever die de Nederlands-Indische markt voor de Hollandse boekhandel opende. In 1850 had D. van Haren-Noman zijn leerling P.H. van Alfen bij zich in de zaak opgenomen. Toen hij zelf in juni 1870 te Bellevue bij Parijs op 65-jarige leeftijd overleed, volgde Van Alfen hem op als hoofd van de firma J. Noman & Zn. V66r 1850 reeds had de firma haar houtgravures van de volksprenten afgestaan, gedeeltelijk aan de firma Van Staden te Amsterdam, en gedeeltelijk aan de firma's Brepols en Glenisson & Van Genechten te Turnhout.

De zoon Noman heeft in het tweede kwart van de 196 eeuw vele prenten uit het fonds van zijn vader herdrukt, meestal met hetzelfde volgnummer, soms met een ander volgnummer; hij heeft ook een aantal houtblokken overgenomen van de firma J. Hendriksen te Rotterdam, waarvan enkele blokken afkomstig waren uit het fonds J. van Egmont te Amsterdam 4.

De prentuitgaven van de firma Noman verschenen niet alleen op naam van J. Noman of J. Noman & Zoon, maar ook op naam van talrijke wederverkopers verspreid over het ganse land : te Aarlanderveen op naam van H. Pens & C°; te Alkmaar op naam van Hermanus Coster; te Amster­dam op naam van J.J. Bollemy, Mindermann & C°, Erve de Wed. H. Rynders, Schalekamp en Van de Grampel, C.C.L. van Staden, Erve Wijsmuller; te Bergen-op-Zoom op naam van J., J.C., en C.A. Verkouteren; te Delft op naam van A. van Alphen, te Dordrecht op naam van J. Zender; te Gouda op naam van G.B. van Goor; te Groningen op naam van A. Hazelhof; te Heereveen op naam van F. Hessel en van J. Krediet; te Hoorn op naam van Jan Vermande; te Middelburg op naam van C.E. Schutters; te Purmerend op naam van PJ. Bronstring en van Broedelet en Rijkenberg; te Winschoten op naam van H. Huisingh; te Zutphen op naam. van H.C.A. Thieme.

Het fonds Noman is het laatste hoogtepunt in de geschiedenis van de traditionele volks- en kin-derprenten in Nederland. De tweede helft van de 196 eeuw wordt gekenmerkt, enerzijds door het verdwijnen van de oude ambachtskunst, anderzijds door de opkomst en de bloei van wat wij genoemd hebben de industriële kinderprenten.

 

Prentlijst

1. De Twaalf maanden van het Jaar. 12 hsnn., coll. Waller O 1, Ottema.

2. Parijsche Masquerades. 12 hsnn., gemaskerde figuren, coll. Waller O 1, Atlas v. Stolk 5842 a; gedat. 1816, coll. Ottema.

3. Aanschouwt hoe ieder hier zijn Waren weet te pryzen, || Maar laat het niet bij n, hierdoor in Waarde ryzen. 12 hsnn., leurders, gedat. 1814, coll. Waller O 1; zonder titel, andere onder­schriften en niet gedat., coll. N.O.M., x,

3. Het Manuaal met commando. 36 hsnn., coll. Prov. Bibl. Leeuw.

4. De Konst, nooit uitgeput, steld uw, 6 Jeugd! te voren, || Een men'gling van Gediert' kan dit aan uw bekoren... 6 vss. 12 hsnn., dieren, gedat. 1816, coll. Waller O 1; gedat. 1814, coll. Ottema; z. t., hsnn. in andere volgorde en niet gedat., coll. x.

5. Dit Ras van Vog'len, dat gij hier, || o Jeugd! geprent ziet op 't papier... 4 vss. 12 hsnn., coll. Waller O 1, x; gedat. 1814, coll. Ottema

6. D'een loopt op een kruk, oj rijd hier met een Wagen; Om alzoo, huis aan huis, een aalmoes te vragen. 8 hsnn. ges. H.V.L.(ubeek), bedelaars en kreu­pelen, coll. Waller O 1, Prov. Bibl. Leeuw.; op naam Noman & Zoon, coll. Ottema; op naam C.E. Schutters, coll. N.O.M

7. Letter-Spel. 25 hsnn., abc met dieren, coll. Waller O 1, x, e. a

8. Wintervermaken. 30 hsnn., Prov. Bibl. Leeuw

8. Verschillende Vreemde volkeren. 3 hsnn. met elk 5 afbeeldingen, coll. Waller O 1; gedat. 1814, coll. Ottema.

9. Paardevolk. 3 hsnn., op elke hsn. 4 ruiters, coll. Waller O 1, Prov. Bibl. Leeuw., e. a

10. Van al de letters op de letterlijst gesteld... 4 vss. 24 hsnn., abc met allerlei onderwerpen, coll. Waller O 1, Ottema

11. Verschillende Neeringen. 12 hsnn. ges. H.V.L.(u-beek), coll. Waller O 1, Ottema; gedat. 1815, coll. x

12. Kinderlijke Speelen. 8 hsnn., coll. Waller O 1, Ottema

13. De Brave Vrouwen. 8 hsnn., vrouwelijke bezig­heden, coll. Waller O 1, x, e. a

14. Handel en Bedrijf. 8 hsnn., coll. Waller O 1, N.O.M.; gedat. 1814, coll. Prov. Bibl. Leeuw

15. Soldaten in het veld. 2 hsnn., coll. Waller O 1, Ottema; gedat. 1815, coll. x.

16. —.4 hsnn. ges. H.V.L.(ubeek), nationale kleder­drachten, gedat. 1816, coll. Waller Oi; niet gedat., coll. Waller, Ottema.

17. Klederdragten van Verschillende Volkeren der Wereld. 3 hsnn., in elk plaatje 5 of 6 personages, coll. Waller O 1, x; op naam Noman & Zn., coll. Ottema.

18. Verschillende Mode-drachten. 16 hsnn., coll. Wal­ler O 1, Ottema, e. a.

19. —. 20 hsnn., allerlei ambachten, bezigheden en vermaken, gedat. 1814, coll. Waller O 1; gedat. 1815, coll. Ottema.

20. Ziet hier wat Jonge Knapen spelen || Hun oefning zal u niet vervelen. 12 hsnn., kinderspelen, coll. Ottema; gedat. 1816, coll. Waller O 1.

21. Verschillende bedryven en vermaken. 24 hsnn., coll. Waller O 1, Ottema.

22. Groot zang en rnusiek van beroemde musikanten. 16 hsnn., musicerende personages, coll. Waller O 1, Prov. Bibl. Leeuw.; gedat. 1814, coll. Ottema.

23. Ik plaatste u in dez» prent, lieve kind'renl ... 2 vss., 12 hsnn., elk met 2 dieren, op naam A. van Al­phen, coll. Y.

23. Afbeelding van Oude gedrogte Mannen en Vrou­wen, || Die van haren Arbeid en ouderdom met gemak zitten te rusten. 15 hsnn. ges. H.V.L.(ubeek), mannen en vrouwen op het gemak, coll. N.O.M., Ottema; gedat. 1816, coll. Waller O 1.

24. Door Visschen, in deez' Print vertoont, Zijn 's Lands Rivieren ryk bewoond. 12 hsnn., coll. Waller O 1, x, e. a.

25. Ziet Kinders! op deez' Prent verscheidenheid van Visch, || Die ons de Zee verschaft, meest smaaklijk op den disch. 12 hsnn., coll. Waller O 1, Ottema, e. a.

26. Overleggen is het al. 8 hsnn., goede en slechte manier om iets te dragen, coll. Waller O 1, Ottema, e. a.

27. Koord-Dansers en Springers. 4 hsnn., coll. x, Ottema; gedat. 1814, coll. Waller O 1.

28. Het Manuaal met commando. 36 hsnn., gedat. 1814, coll. Waller O 1; op naam Noman & Zn., coll. Ottema.

29. Bijbelsche Zinnebeelden voor de Jeugd. 16 hsnn., coll. N.O.M., x; gedat. 1816, coll. Waller O 1; op naam Noman & Zn., coll. Ottema.

30. Heidensche Goden en Godinnen. 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), mythologische figuren, coll. N.O. M., Ottema; gedat. 1816, coll. Waller O 1.

31. De vernieuwde Jan de Wasscher. 24 hsnn. ges. H. Numan, coll. Waller O 1, x.

32. Ziet hier dees kinderen aan, denkt hoe s' werelds dingen, Allemaal vergaan met veel veranderingen. 16 hsnn. ges. Numan, van doop tot leren lopen, coll. N.O.M., x.

33. Al wie dat zoet na school toe gaat, || Die leert wat goeds en doet geen kwaad. 16 hsnn. ges. Oortman, schoolgaande kinderen, coll. Waller O 1, N.O. M.; op naam Noman & Zn., coll. Ottema.

34. —. 16 hsnn. ges. Numan, kinderspelen, coll. x, Ottema.

34. De haan zal 's morgens het Huisgezin opwekken... 4 vss. 4 hsnn., dieren, coll. Ottema.

35. —. 20 hsnn., kunstenmakers, coll. Waller O 1, Otterna, gedat. 1815, coll. Atlas v. Stolk.

36. De Kleine Kaartjes. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller O 1, Ottema.

37. Bijbelsche zinnebeelden voor de jeugd. 16 hsnn., coll. x, Ottema; gedat. 1816, coll. Waller O 1.

38. Het Konstig paard. 8 hsnn., één paard en 7 afb. van planten, coll. Waller O 1, Ottema.

39. Bijbelsche Zinnebeelden des nieuwe Testament. 12 hsnn. ges. M.D.R., geboorte van Jezus tot Maria en Martha, coll. Waller O 1, Pro v. Bibl. Leeuw., e. a.; gedat. 1815, coll. Ottema.

40. Bijbelsche Zinnebeelden des nieuwe Testaments. 9 hsnn., parabelen en mirakelen, coll. Waller O 1, Ottema; gedat. 1814, coll. x.

41. Hier ziet men 't krijgsrumoer, van Vaandrik en Tamboer, 1 hsn., vaandrig en tamboer in bloe­menkrans, coll. Waller O 1, Ottema; met titel : Spaansche Tamboers en Vaandrik, gedat. 1814, coll. x.

42. Zelfde titel als nr. 20 maar andere hsnn. en on­derschriften. 36 hsnn., kinderspelen, coll. Waller O 1, Ottema.

43. Willem V, in leven Prins van Oranje en Nassau, Stadhou-||der, Capitein Generaal en Admiraal der Nederlanden, 1 hsn., coll. Waller O 1, Ottema, e. a.

43. Gij lieve Kind'ren kunt uit Duimpjes voorbeeld leeren... 2 vss. 12 hsnn., coll. Waller O 1.

44. Een zestal schepen, lieve jeugd!... 12 vss. 2de titel : Dit ras van Vooglen, dat gij hier, o jeugd geprent ziet op 't papier... 2 vss. 12 hsnn., zes schepen en zes vogels, coll. Waller O 1.

45. Aanschouwt het wonderlijk Neusen Geslacht... 2 vss. 9 hsnn., coll. Waller O 1, Ottema.

46. Belegering en ontzetting der stad Leyden. 8 hsnn., coll. Waller O 1.

47. Afbeelding der Heidensche Goden en Godinnen. 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), mythologische figuren, coll. Waller O 1, Ottema.

48. Menagerie van verscheide vogelen. 12 hsnn., coll. Waller O 1.

49. Ambachten, Bedrijven en Vermaken. 30 hsnn., coll. Waller O 1, Ottema.

50. Onderscheiden Paarde Volk. 24 hsnn., militairen te paard, coll. Waller O 1, Ottema.

51. Ziet Steven van der Klok met al zijn grote daden | | Waarmee hij was voorzien en volop mee beladen. 24 hsnn., coll. Ottema.

52. In deeze Prent zullen de Kinderen kunnen opmer­ken : dat de aart van elk Gewest, en de bijzondere Kleeding van elk Volk, de Menschen van eikanderen zeer duidelijk doen onderscheiden. 8 hsnn., kleder­drachten, coll. x, Ottema; gedat. 1815, coll. Waller O 1.

53. Wat heeft de Oorlog niet al kunsten uitgedacht tot ondermijning van het menschelijk geslacht... 4 vss. 16 hsnn. ges. J. Plugger, militairen, coll. Waller O 1, Ottema; met titel : De Nederlandsche Schutters hier, o lieve jeugd!... 4 vss. op naam Erve Rynders, coll. y.

54. Verschillende Handwerken. 12 hsnn. ges. J. Plug­ger, ambachten en beroepen, coll. Waller O 1, Ottema.

55. Verschillende Handwerken. 12 hsnn., ambachten en beroepen, coll. Waller O 1, Ottema, e. a.

56. De wijde Zee hereent verafgelegen landen... 4 vss. 12 hsnn. ges. J. Plugger, schepen, coll. Waller O 1.

57. De Haring-Visschery. 12 hsnn. ges. J. Plugger, coll. Waller O 1, N.O.M., e. a.

58. De Nieuwe verkeerde Wereld. 25 hsnn. ges. J. P.(lugger), coll. Waller O 1, N.O.M., e. a.

59. Geen ledig uur moet ooit den Kinderen vervelen... 4 vss. 25 hsnn. ges. J.P.(lugger), kinderspelen, coll. Waller O 1, x, e. a.

 top

60. Deez' Dieren kinders die g'hier ziet, || Die praten noch en vliegen niet. 24 hsnn. ges. J. Plugger, dieren, coll. Waller O 1, Ottema.

61. Al dees Vogels die gij hier ziet... 2 vss. 20 hsnn., vogels, coll. Waller O 1.

62. Zinnebeelden des Profeets Davids. 9 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller O 1, Ottema.

63. Zinnebeelden des Profeets Davids. 9 hsnn. ges. M.D.R., taferelen uit het O. T., coll. Waller O 1.

64. Handel en Bedrijf. 5 hsnn., op elke hsn. 6 taferelen, straatroepen, coll. Waller O 1, Ottema.

64. Lees en beschouw, o ieuvd, met een vernoegd gezipt wat menig Kunstenaar en Ambachtsman verricht. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten, coll. Ottema.

65. Afbeeldingen van Herders en Herderinnen. 48 hsnn., pastorale taferelen, coll. Waller O 1; met titel : Afbeeldingen geschikt tot een aangenaam Kinderspel, coll. Ottema.

66. Vermaken en Bedryven. 28 hsnn., winterverma-ken, coll. Waller O 1, Ottema.

67. Onderscheide voorstellen. 15 hsnn., allerlei perso­nages, coll. Waller O 1, Ottema.

68. De vier getijden des Jaars. 4 hsnn., coll. Waller O 1, x.

69. De Vier getijden van den Dag. De Vier getijden des Jaars. De Vier Elementen. 12 hsnn., coll. Waller O 1 ; op naam Rynders, coll. N.O.M.

70. Bybelsche zinnebeelden van het oude Testament. 16 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller O 1, Ottema, e. a.

71. Dees Prenten mooi en wel || Zijn er zestien op een vel. 16 hsnn., dieren, coll. Waller O r, Ottema.

72. De Vorst die naar s' Lands wet het gansche Volk regeert... 4 vss. 2 hsnn. ges. J.P.(lugger), koning en koningin in bloemenkrans, coll. Waller O 1, x, e. a.

73. Het Kleine Kaartspel. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller O 1.

74. Onderscheidene voorwerpen. 12 hsnn. ges. J. Plugger, allerlei personages en bezigheden, coll. Waller O 1, N.O.M., e. a.

75. Bijbelsche Figuren van het Oude Testament. 16 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller O 1, x, e. a.

76. Kinder-Deugden en Gebreken. 16 hsnn. ges. J.P.(lugger), moraliserende taferelen, coll. Wal­ler O 1, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

77. — . 12 hsnn. ges. J.P.(lugger), allerlei taferelen, coll. Waller O 1, x, e. a.

78. De Groenlandsche Visserij. 4 hsnn., walvisvangst, coll. Waller O 1, Prov. Bibl. Leeuw.

79. Den Trap Des Ouderdoms, Des Menschen Leven. 1 hsn., coll. Waller O 1, x, e. a.

80. Wilt myn oliphant niet schromen, kuscht hem vry hy doet geen leed Biedt het aapje iets van uw lekkers, 'kwed dat hy er niets van eet. 4 hsnn., dieren, coll. N.O.M., x; m. t. : Kindren, weest niet bang voor 't hondje, voor het katje dat gy ziet... 4 vss., coll. Waller O 1, N.O.M

81. All' wat God schip kan ons ter leeringe verstrek­ken... 4 vss. 4 hsnn., vogels, coll. Waller O i

82. Waakzaamheid en deugdbetrachting, bronnen van geluk en vreugd, || Worden in deez fabelprenten, u verkondigd, lieve Jeugd! 4 hsnn., fabels betreffende de oorlog van de katten en de ratten, coll. Waller O 1, Ottema.

83. Jongens, ziet hier 't aapen leven || Afgebeeld en ook beschreven... 8 vss. 4 hsnn., taferelen met apen, coll. Waller O 1, x, e. a.

84. De groote vermakelijke Harte-Jagt. 8 hsnn., jacht op groot wild, coll. Waller O 1 ; m. t. : De vermakelijke groote Jagt, coll. Waller O 1, Otte­ma, e. a.

85. Gelijk de vreugd elk kan behagen Staat haar genot ook ieder vrij... 4 vss. 1 hsn. ges. L.B.M., kermis, coll. Waller O 1.

86. Willem Koning van Engeland en Schotland, 1 hsn., Willem III, coll. x.

87. Hy za Jongens komt nu hier, || Neem in 't Speelen u plezier... 4 vss. 24 hsnn., kinderspelen, coll. Waller O 1, Ottema.

88. Voorbeeld van Dapperheid En van het wyst' beleid. 1 hsn., prins Maurits, coll. x.

89. Lieve Kindren, beschouwd deez' prent of zij u ook kan vermaken... 4 vss. 4 hsnn. ges. L.B.M., coll. Waller O 1, Ottema.

90. —. 1 hsn. temidden en 16 kleinere hsnn. rondom, militairen te paard, coll. Waller O 1, Ottema.

91. Hare Doorluchtige Hoogheid Gouvernante Anna, Wed. || van Z.H. Prins Willem de IV, geboren Kroonprin||cesse van Engeland, 1 hsn., coll. Wal­ler O 1, x.

92. Z. M. Linie-schip, genaamd de Prins van Oranje. 1 hsn., schip, coll. Waller O 1, Ottema.

93. Ziehier, o jeugd! het Lot des Levens van het Paard, || Wulpsch, moedig, trotsch en sterk... 4 vss. 12 hsnn., taferelen uit het leven van het paard, coll. Waller O 1, N.O.M., e. a.

94. Kinderen uit deez prent kunt gij vier Vogels leeren... 4 vss. 4 hsnn., vogels; coll. Waller O 1.

95. Ziet, Kinderen! 't bedryfvan Steven van der Klok... 4 vss. 24 hsnn., coll. Waller O 1, x, e. a.

96. Ziet, Kinderen! deeze Schepen aan... 4 vss. 12 hsnn., schepen, coll. Waller O 1.

97. Zie hier veele Kinderspelen... 4 vss. 24 hsnn., kin­derspelen, coll. Waller O 1, Ottema.

98. Jonge Jeugd wilt met vermaak, || Deze prenten leeren lezen... 4 vss. 24 hsnn., dieren, coll. Waller O 1, Ottema.

99. De Twaalf Aartsvaderen, de Zonen Jacobs ziet || Men hier ten Trappenreigesteld met hunne namen, || Gelyk zy tot hem om zyn laatsten Zegen kwamen, || Wel wetende dat God dien Zegen zelf gebiedt. 1 hsn., trap van de zonen van Jacob, coll. Waller O 1, x, e. a.

100. Ziet Bisschop Sint Niklaas, ô Kindren hier te Paard... 4 vss. 1 hsn. ges. Robyn, coll. Waller O 1, N.O.M., e. a.

101. Dus toont men hier een schets van Wintervrolyk-heden, || Of die men daar voor houdt, bedreeven op het Ys... 4 vss. 1 hsn., wintervermaken, coll. Waller O 2, N.O.M., e. a.

102. De Afbeeldsels, die hier staan geprent... 4 vss. 8 hsnn. ges. G.O.(ortman), kardinaal, bisschop, Fransman, Engelsman, Spanjaard, Hollander, coll. Waller O 2, Ottema.

103. Der Boeren en der Herdren Leven... 4 vss. 36 hsnn., bezigheden van de boer, coll. Waller O 2, x, e. a.

104. Zijn Vissen, Dieren, zoo bekend || Als vreemd uit ieder element... 8 vss. 24 hsnn., grote dierenkooi, coll. Waller O 2, x.

105. Let, schrandre Jeugd! op 't nut dat u deez' prent-tafreelen j] Van veel Historiën des Bybels medede­len... 4 vss. 12 hsnn. ges. Robyn, taferelen uit het O. T., coll. Waller O 2, x, e. a.

106. Zie hier drie Vaderen van de eerste Wereld, met De drie Aüitsvaderen van Isrel... 8 vss. 1 hsn., trap met 13 figuren, onder de trap Adam en Eva, coll. Waller O 2, x, e. a

107. Jan Klaassens klugtige Bedryven... 8 vss. 16 hsnn. ges. Robyn, coll. Waller O 2, x, e. a.

108. De schikking van het Albestier || Werkt overal, nu ginds, dan hier... 4 vss. 16 hsnn. ges. Robyn, taferelen uit het O. T., coll. Waller O 2, N.O. M., e. a.

109. Wanneer de Haan zig vraatig voedt; de spys en drank verteert, || Terwyl de Hen klapwiekt en kraait, dan gaat het gantsch verkeerd. || Zo elk zijn pligt betracht, en op zyn post blyft waaken, || Dan heeft 'er eendracht plaats, en deeze baart ver­maken. 2 hsnn. ges. G. Oortman, strijd om de broek, coll. Waller O 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

110. Nog eenigen der Dwerg-Posturen, ô Jeugd! en 't hedendaags Bestaan! j| Der Mode kunt gy hier begluren: Wilt by 't gezigt 'er acht op slaan. 24 hsnn. ges. H. Numan, spotprent op de mode, coll. Waller O 2, N.O.M., e. a.

111. Beschouw vrij met oplettende oogen, || 't Geen ge u ziet afgeprent, o jeugd... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroepen, coll. Waller O2, N.O.M., e. a.

112. Volg Zedekunde, en haare Lessen || Maar schiet in Wulpsche Harten bressen... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, spotprent op de hoge kapsels, coll. Waller O 2, N.O.M., e. a.

113. Zo Mans- als Vrouwen-werk, van Kunstnaars, Ambachtslien, || En Winkeliers, kunt gy, ô Kinde­ren! hier zien. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambach­ten van mannen en vrouwen, coll. Waller O 2, N.O.M., e. a.

114. Zie hier, kindren wéér iets nieuws, zoo t'u kan vergenoegen || Zult ge' er nog een ander nieuwe spoedig by zien voegen. 24 hsnn. ges. Robyn, H. Numan en J.O.(ortman), allerlei taferelen, coll. Waller O 2, Atlas v. Stolk 5842^ e. a.; op naam Noman & Zn., coll. Ottema.

top

115. Zie, Jeugd! hoe sterk de Mode, om 't zeerst, || In allen stand van Menschen heerscht... 4 vss. 16 hsnn. ges. Numan, spotprent op de mode, coll. Waller O 2, N.O.M.

116. Dus werkt de Warmoezier... 2 vss. 12 hsnn., be­zigheden van de warmoezenier, coll. Waller O 2, x.

117. Het zoetst uws Levens is (ô Jeugd beschouw 't maar wel,) || Niets dan een losse vreugd, en ydel Kinder­spel... 4 vss. 14 hsnn. ges. Robyn, kinderspelen, coll. Waller O 2, Ottema.

118. Zie, jeugd hoe deze Prent u biedt || Wat u, van jongs af aan geschiedt... 4 vss. 16 hsnn., opvoeding van het kind, coll. Waller O 2, N.O.M.

119. Komt Kinders ziet veele Snaken, Die wonderlijk aan de kost geraken... 4 vss. 20 hsnn., allerlei persona­ges, coll. Waller O 2, Ottema.

120. Zoo kunt ge u wederom verblyden, ô Lieve Jeugd!... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroepen, coll. Waller O 2, Ottema.

121. Verjaring feest van de altyd gedenkwaardige Over­winning en slag van Waterloo || voorgevallen op den 16, 17 en iSJuny 1815. 1 hsn., coll. Waller O 2, Atlas v. Stolk, N.O.M., e. a.

122. Wil, Jeugd! uit deeze Prentjes leeren, || Die ge ook als Kaartjes kunt handteeren... 4 vss. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller O 2.

123. Zie hier, o Jeugd! met lust, de Koordedansery... 4 vss. 12 hsnn., coll. Waller O 2, x.

124. Het aartig Klugtspel van Jan Klaassen en zijn Meisje... 4 vss. 16 hsnn. ges. Robyn, coll. Wal­ler O 2, x.

125. Zoo ziet men groote Lieden rijden, In koetsen om 't gebrek te mijden... 8 vss. 2 hsnn., twee wagens, coll. Waller O 2, Ottema.

126. Kiest Kindren! naar uw Zinsgenoegen... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroe­pen, coll. Waller O 2, Ottema.

127. Verschiet van Zaken kunt gy vinden... 4 vss. 16 hsnn. ges. Numan, ambachten en beroepen, coll. Waller O 2, x, e. a.

128. Wat zegt gy van deze zaken... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroepen, coll. Ot­tema.

129. Wat zegt ge, o wakkre Jeugd! Kan u deez' Prent bekooren? || Verheug dan uw gezigt, en denk den Trom te hooren... 4 vss. 1 hsn., 3 tamboers, coll. Waller O 2, N.O.M., e. a.

130. Beschouwd, met diepen ernst de ontzettende taferee-len; die we U o Kinderen! by dezen mede deelen, || Beschouwd de rampen van uw dierbaar vaderland Ter vorming van het hart, ter oefning van 't verstand. 6 hsnn. ges. H. Numan, nationale rampen, coll. Waller O 2, x.

131. Ziet Tryn en Griet, en hoort haar kraaijen; || De een bezig met de ster te draaien || Daar de andere met de kom omloopt || En van de omstaanders duiten hoopt. 1 hsn., rondgang met de ster, coll. Waller O 2, Ottema.

132. Niets moet de Oplettenheid vermindren... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroe­pen, coll. Waller O 2, x, e. a.

133. Indien, o Kindren! deeze Snaaken; || Uw Oogen en uw Geest vermaaken, || Beschouwt ze dan, terwylgy spot || met eiken Vastenavonds-Zot. 1 hsn. ges. Robyn, vastenavondfeest, coll. Waller O 2, Ottema.

134- Spreekwoorden passende op de Beelden, die gij ziet.. 4 vss. 36 hsnn. ges. Robyn, coll. Waller O 2.

135. Uit Bybelsche Geschiedenissen || Trekt men veel nut... 8 vss. 12 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller O 2, Ottema, e. a.

136. De Vryery en 't Trouwbedryf, || Van Heer Jaquet || Met zyn Nanett', || Zyn Minnaares en ook zijn Wyf... 8 vss. 36 hsnn., coll. Waller O 2, x, e. a.

137. Het is Sint Maarten, als men ziet aan 't helder vuu-ren || Der Knaapen die om Turf en Brandhout by de Buuren || Zyn rond geweest, en 't ook bekomen heb­ben, bly, || Met hun Sint Maartens Zang, en nog138. Ziet hier, tot uw vermaak, wat men u komt vertoo-nen, || In 't Doolhof te Amsterdam... 4 vss. 24 hsnn., coll. Waller O 2, x.

top

139. De Jeugd mag bly haar Zinnen streelen || Met alle Speeltuig... 8 vss. 1 hsn. ges. Robyn, kermis, coll. Waller O 2, Ottema, e. a.

140. Verschiet van allerhande Zaken, Ziet ge u hier wéér voor 't oog gebragt... 2 vss. 16 hsnn. ges. H. Nu-man, ambachten en beroepen, coll. Waller O 2, Ottema.

141. Vermaak u met deez' Vooglen-schaar!... 4 vss. 24 hsnn., grote vogelkooi, coll. Willer O 2, Ottema.

142. Ziet, lieve Kinderen! als g' u verpoost van 't lee-ren... 4 vss. 16 hsnn. ges. Oortman en J.O.(ort-man), ambachten en beroepen, coll. Waller O 2, Atlas v. Stolk 5842 c., e. a.

143. Beschouwt hier, Kinderen! de zinlyke Eigenschap­pen, || Of zinnen alle vyf verbeeld naar rang en trappen... 4 vss. 1 hsn. ges. Robyn, trap van de vijf zintuigen, coll. Waller O 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

144. Deez' Dieren, toonen zich als leevend voor uw oogen... 4 vss. 8 hsnn., dieren, coll. Waller O 2, Ottema.

145. Al watgy hier beschouwt, ê Jeugd!... 4 vss. 4 hsnn., melken, ploegen, met eieren naar de markt, meisjes die touwtjespringen, coll. Waller O 2, Ottema.

146. Zo ge aartigheden wilt beminnen... 4 vss. 24 hsnn. ges. J.O.(ortman), allerlei taferelen, coll. Wal­ler O 2, N.O.M.

147. Zie hier de Afbeeldingen van Keizers, Keizerinnen, || Van Koningen, ook van Hertogen, Hertoginnen, || Van Prinsen, Graven en Baronnen onderéén, || Maar niemand leeft' er van: zij stierven, langgeleên. 20 hsnn., coll. Waller O 2, x, e. a.

148. De kinderen zyn altoos genegen om te speelen... 4 vss. 4 hsnn. ges. Oortman, kinderspelen, coll. Waller O 2, Ottema.

149. 't Drie-Koningsfeest ziet men door Kindren vrolyk vieren... 6 vss. 1 hsn., coll. Waller O 2, N.O.M., schiedt. 24 hsnn., oorlogstaferelen, coll. Waller O 2, Tulner, e. a

150. De Sint Niklaasvreugd, daar de Kinderen || Zoo zeer naar haken... 12 vss. 1 hsn. ges. J.R.(obyn), coll. Waller O 2, x, e. a.

151. Beschouw al vroeg, ô Jeugd de Staten van het Le­ven... 12 vss. 1 hsn. ges. Robyn, de trap des ouderdoms, coll. Waller O 2, Muller 3982, e. a.

153. Wilt gy, Kindren, u vermaaken || Allerhande soort van zaaken... 6 vss. 24 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller O 2, Ottema.

154. Wil, Kindren! u met deeze Snaaken, || En met hun Zang en Spel vermaaken... 4 vss. 24 hsnn., muzi­kanten met elk een verschillend muziekinstru­ment, coll. Waller O 2, Ottema; op naam Schutters, coll. N.O.M.

155. Zoo wat van Kindren Speelbedryven, || Ook Vrycrs, Vrysters, Mannen, Wyven, Ziet ge u vertoond, o lieve Jeugd! || Leest wat zy doen, tot uwe vreugd. 36 hsnn., 18 spelen en bezigheden, tweede acht-tiental : liefde van Constant en Doortje, coll. Waller O 2, N.O.M.

156. Ziet hier een tweetal Vagabonden, || Landloopers, Luiaarts, met vier Honden... 8 vss. 1 hsn., coll. Waller O 2, N.O.M., e. a.; op naam Noman & Zn., coll. Ottema.

157. Beschouwt hier, Kinderen! een agttal wilde Die­ren... 2 vss. 8 hsnn., coll. Waller O 2, Ottema,

wat geld'er by. 1 hsn. ges. J. Robyn, coll. Waller O 2, Ottema.

158. Het viertal Evangelieschrijvers || Vol geest, vol vuur, verstand en ijvers... 8 vss. 1 hsn. ges. Robyn, coll. Waller O 2, Ottema.

159. Ziet hier, o Kinderen! de vier Hoofdstoffen samen 'j Verbeeld; Lucht, Water, Vuur en Aarde... 4 vss. 1 hsn. ges. Robyn, coll. Waller O 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

160. 't Is jeugd, om uw Gezigt te streelen... 4 vss. 12 hsnn., vogels, coll. Waller O 2.

161. Tot uw vermaak, en niet omdat ge er voor zult vlien, || o Kindren! ziet gy hier een reeks van Oor-logslién... 4 vss. 24 hsnn., militairen, coll. Wal­ler O 2, Ottema.

162. Deze groepjens naakte kindren, ('t kunstkindje is altoos dus naakt.) Deeze groepjens, met hun vers-jens, zyn tot onderwys gemaakt. 4 hsnn. ges. L.B. M., spelende cupido's, coll. Waller O 2, N.O. M.

163. Met deezprentjens lieve kindren!... 4 vss. 16 hsnn. ges. J.O.(ortman) en H. Numan, ambachten en beroepen, coll. Waller O 2, N.O.M.

164. —. 16 hsnn., ambachten en beroepen, volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz.86

165. Op het Gebouw van Barmhartigheid, staande op de Nieuwe Keizersgragt. 1 hsn., coll. v. Stolk 5842 d, Ottema.

166. Ziet, wat de Zinnen kan vermaken... 4 vss. 9 hsnn. ges. Robyn, allerlei bezigheden, coll. Waller O 2, Ottema.

168. Ziet hier o Kindren! weer iets raars: Een ganschen stoet van bedelaars... 4 vss. 24 hsnn. ges. H. Nu­man, coll. Waller O 2, N.O.M.

169. 't Onschuldig vermaak der Kindren... 4 vss. 4 hsnn., kinderspelen, coll. Waller O 2, Ottema.

170. Let, Jongens! op deez' Prent, zoo ze u behaagt, en ziet || Daarin, wat in de Kryg te Land en Zee ge-

e. a.

171. Dit viertal Prenten zal gewis uw keuze smaken... 2 vss. 4 hsnn., 1 en 2 : spelende kinderen, 3 en 4 : schepen, coll. Waller O 2, x, e. a.

172. Ziet hier twee fraaije Printtafreelen || ô Jeugd! om uw gezigt te streelen, || Verbeeldende den Zomer­tijd... 8 vss. 2 hsnn., 1 : man en vrouw op wan­del langs het water; 2 : man en vrouw in prieeltje met kind en dienstbode, coll. Waller O 2, Atlas v. Stolk 5842 e, e. a.

173. Voor Kinderen die het Exerceer en || Uit deze Af­beeldsels willen leeren. Vertoont zich, in dit Prent-Tafreel, || Het Manuaal in zyn geheel. 36 hsnn., coll. Waller O 2, Ottema.

174. Gelijk men hier beschouwt is 't Nieuwjaars-Dag, voorzeker. || Maar 't is de meesten om de poen, || Met Wenschen opgehaald, te doen; || En vult die ruim den Zak, dan vult men bly den Beker, 1 hsn. ges. J. Robyn, nieuwjaarsprent, coll. Waller O2, N.O.M.

175. Wil, Jeugd! uw oog en geest vermaken, || Met By-belsche Historiezaaken... 4 vss. 12 hsnn., tafere­len uit het O. T., coll. Waller O 2, x, e. a.

176. Mejuffer Alida, wiens zinnen || Hoogmoedig, spytig zyn in 't minnen, || Wordt fraai bedrogen, daar zy Jan || Den Schoorsteenveger krygt tot Man. 16 hsnn., coll. Waller O 2, Ottema.

177. Wil deeze Prentjens, met hun versjens, bestudeeren || Gy zult 'er zekerlyk niet weinig goeds uit leeren. 16 hsnn. ges. G.O.(ortman), fabels van Esopus, coll. Waller O 2, x, e. a.

178. Allerhande slag van Dieren || Die in vreemde Landen tieren || Of in 't onze zyn bekend, || Ziet ge, o Jeugd in deze Prent. 36 hsnn., coll. Waller O 2, Ottema.

179. 't Vermakelyk Tydverdryf zo noemt men alles, wat || Dit Prentgestel vertoont, en in zyn soort bevat. 36 hsnn., allerlei bezigheden, coll. Waller O 2, Ottema.

180. Zie, Jeugd! hoe zich Urbaan gedraagt En Isabel haar Lot beklaagt... 4 vss. 24 hsnn., geschiedenis van Urbaan en Isabel, coll. Waller O 2, x, e. a.

181. De Afbeeldsels, hier in Prent vertoond, || Doen zien dat Mode in alles woont... 4 vss. 16 hsnn. ges. J.O.(ortman) en H. Numan, coll. Waller O 2, N.O.M., e. a.

182. Al de vier Getyden praalen || In deez' Tafereelen-pragt... 8 vss. 1 hsn. met 4 medaillons : „D'Lente, D'Zomer, D'Herfst, D'Winter", ges. Robyn, coll. Waller O 2, Atlas v. Stolk 5842 f, e. a.

183. 't Is Paasch-feest, dat is ligt te merken, || Daar Jannetje de Koopvrouw zeit, || Dat zy door yverig

te werken, || De Palm-Paasch-Sieraên heeft be­reid... 8 vss. 1 hsn. ges. Robyn, Palmpasen, coll. Waller O 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

184. Zie daar, o jeugd! u weer onthaald, op schilderijen van ons leven... 4 vss. 16 hsnn., ges. J.O.(ortman), ambachten en beroepen, coll. Waller O 2, x, e. a.

185. Hoe wordt dit schoon geboomt' verzorgt, door Maagden en door Knapen, || Een enk'le (die wis zieklyk is) ligt aan den voet te slapen. 2 hsnn. ges. G. Oortman, vrijers- en vrijstersboom, coll. Waller O 2, N.O.M., e. a.; op naam Noman & Zn., coll. Ottema.

186. Lacht, o Kinderen! om de Mode, die de Zotheid bragt ter baan... 10 vss. 1 hsn., spotprent op jou-jou, coll. Waller O 2, x, e. a.

187. Verkiest, o Kinderen! uit de onderstaande Beelden || Uw smaak, of zy misschien uw keuze en zinnen streelden. 12 hsnn., allerlei personages, beroepen en ambachten, coll. Waller O 2, N.O.M., e. a.

188. Ziet, Kinderen! wat men u wil leeren, || Wilt ge in de Wereld verkeeren, || Daar deze Prent het zelf u zegt, || Doet niets verkeerd, maar alles recht. 36 hsnn., de verkeerde wereld, coll. Waller O 2, N.O.M.

189. Door deez' prentjens met hun versjens, wordt gy, kinderen! gebragt, || Op het pad der zaalge kennis van Gods wysheid, van zyn magt. 24 hsnn., dieren, coll. Waller O 2, Ottema.

190. Ziet wat in deeze Prent elks Beeld en Werk beduidt, || En kiest, o Kinderen! voor u het best' er uit. 36 hsnn., vrouwelijke beroepen en bezigheden, coll. Waller O 2, Ottema.

191. Zie, tot verheuging van uw Geest, || Terwyl gy 't onderstaande leest... 4 vss. 24 hsnn. ges. Numan en Oortman, allerlei taferelen, coll. Waller O 2, N.O.M., e. a.

192. Men ziet in 't Amstelwater Schuiten Vermaaklyk vaaren, meest met Vis, || Die in den Stroom ge­vangen is... 8 vss. 12 hsnn., vissen met totebel, fuik enz., ook de bewerking van de vis, coll. Waller O 2, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

193. Kindren! zoo ge om deeze Prentjens soms eens lacht, ik ben voldaan; || Want de boog zou rasch verlammen, bleev' hy steeds gespannen staan... 4 vss. 36 hsnn., allerlei personages en bezighe­den, coll. Waller O 2, Ottema.

194. Naar uw oordeel moet gy denken, || Kindren, in dit Prentgestel, || Op hetgeen gy u ziet schenken, || Maar onthoud de lessen wel. 12 hsnn., allerlei taferelen uit het kinderleven, coll. N.O.M.

195. Onder all' de veele Prenten, die gy reeds van ons ontvingt, || Kindren! is 't voorzeker deeze, die naar 't eerste plaatsjen dingt. 24 hsnn. ges. Robyn, allerlei personages en bezigheden, coll. Waller O 2, Ottema.

196. Het zespaar schetsen in dit Prenttafreel wil toonen... 4 vss. 12 hsnn. ges. Robyn en A. R., de 12 maan­den van het jaar, coll. Waller O 2, Ottema.

197. Hier wordt de Klederdracht bespot, Den Zot be­handelen wy als zot... 4 vss. 16 hsnn. ges. J.O. en Oortman, spotprent op de mode, coll. Waller O 2, Ottema.

198. Hier ziet men Paarden in de Weiden, || Met Ossen, ieder onderscheiden In hunne neiging; de eene rust, || En de andere eet met graagen lust... 8 vss. 8 hsnn., dieren, coll. Waller O 2, Ottema.

199. Uilenspiegel in zyn leven, Heeft zeer veel snakery bedreven... 4 vss. 24 hsnn., coll. v. Trappen.

200. Dus rydt hier Hein van Goeden Huize, || Op dat Nanet zyn Goudbeurs pluize... 8 vss. 2 hsnn. ges. Robyn, sjees en slede, coll. Waller O 2, Ottema. zevental Hoedanigheden || Ziet gy hier trap by

trap bekleden || Als Pligten, eigen aan de Deugd En Godsdienst. Neem ze in acht, 5 Jeugd! 1 hsn. ges. Robyn, trap der deugden, coll. Waller O 3, -x.

202. Ziet in dit Prentgestel verscheiden Schetsen pronken... 15 hsnn., beroepen en bezigheden, coll. Waller O 3, N.O.M.

203. 't Is alles wat gy ziet in deze Prent, ô jeugd! || By u, die zekerlyk u zelf daarin verheugt; || Alleen om 't Neuzenstel belachelyk te maaken, || Vervrolyk dan uw geest met deeze raare Snaaken. 16 hsnn., coll. Waller O 3, Ottema.

204. Het Trouwen zal, zo lang de Waereld staat ge-schién, || Dit doet u deze Prent, met zyn sicraaden zien. 2 hsnn. ges. Robyn, open en gesloten slede, huwelij ksgebruiken, coll. Waller O 3, Ottema.

205. Elk doet wat hy verkiest in 't voegen van zyn smaak, || De een oefent zich in 't werk, en de ander in vermaak. 16 hsnn., allerlei personages, bezig­heden en spelen, coll. Waller O 3, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

206. Zie, jeugdig Kinder-Choor, tot streeling van uw zinnen, || Een reeks van raare Liên, meest Snaaken en Snaakinnen. 36 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema.

top

207. Hier ziet men afgebeeld wat men een hond kan lee-ren, || Hem wennende om 't bevel van zynen Meester te eeren. 36 hsnn., coll. Ottema.

208. Ziet Jan de Wasscher, of Jan Hen, altoos mispre­zen, || Daar hy Griet Helleveeg de Haan van 't Huis laat wezen... 4 vss. 24 hsnn., coll. Waller O 3, Ottema.

209. Zie, Jeugd! dit Prenttafreel: 't wyst aan, || Door Beelden, die op trappen staan, || De Twaalf Aposte-

len, en hun namen, || Zy waren Joden al te samen. 1 hsn. ges. Robyn, coll. Waller O 3, Ottema.

210. Hier ziet ge, o Kinder s! u ten afschrik, afgebeeld,|| Welke Ongercgeldheen het kwaad Huishouden teelt... 4 vss. 2 hsnn., coll. Waller O 3, Ottema.

211. Op de onderstaande Printverbeeldingen van s' Lands-Zee-Magazyn te Amsterdam, || zoo voor, by, als na deszelfs verwoestende Brand van den 6 July 1791. 1 hsn. ges. Robyn, coll. Waller O 3, x.

212. Zie, jeugd den nyvren Boer, niet aarslende in zyn Pligten, || Zyn werk in elk Gety van 't Jaar, met vlyt verrigten, || Terwyl de Visscher vischt de Jager gaat ter jagt, || En ook de Wintervreugd door andren wordt betragt. 18 hsnn., coll. Waller O 3.

213. Vermaak uwe oogen, ô Jeugd! in 't zevental Pla­neten, || Elk loopende in zyn kring, Men vindt ze dus geheeten: || Saturnus, Jupiter, Mars, Sol, en Vernis, met || Merkuur, en 'Lima, hier op trappen neergezet. 1 hsn. ges. Robyn, coll. Waller O 3, x, e. a.

214. Kinderen! deeze rommelzoo zal uw prent-schat weer vermeêren... 2 vss. 20 hsnn., allerlei taferelen, ook spreuken, coll. Waller O 3, Ottema.

215. Vermaak, S Jeugd! uw oog en geest... 4 vss. 8 hsnn., allerlei personages, taferelen en beroepen, coll. Waller O 3, Ottema.

216. Zie hier en lach om 't Modisch leven, ô Jeugd! ja spot vry met den stoet... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, spotprent op het mode-kapsel, coll. Waller O 3, Ottema.

217. Wilt hier, 5 Jeugd! met lust begluuren, Een reeks van fraaije Dwerg-Postuuren... 4 vss. 24 hsnn. ges. H. Numan, allerlei beroepen en bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema, e. a.

217. Letterspel. 24 hsnn., coll. Ottema.

218. De Feestgetyden, die men is gewoon te vieren, || Van Jaar tot Jaar... 4 vss. 8 hsnn. ges. A.R.(obyn), nieuwjaar, Driekoningen, vastenavond, Palm­paas, Pinksteren, kermis, Sint-Maarten, Kerst­mis, coll. Waller O 3, N.O.M., e. a. ^219. Ziet Kindren! hier tot uw genoegen, || Alweer iets fraais... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambach­ten en beroepen, coll. Waller O 3, N.O.M., e. a.

220. 't Is Pinkster, en de bloemen praalen... 8 vss. 1 hsn. ges. Robyn, pinksterbloem, coll. Waller O 3, Ottema, e. a.

221. 't Gebruik der Zinnen is 5 Jeugd! u ingeschapen... 4 vss. 1 hsn. ges. Robyn, de vijf zintuigen, coll. x, Ottema.

222. Deez' Os, zoo groot en vet hy is || Gaat straks des Slagters Byl niet mis. || Gevoed met Gras en Hooi, || Ondanks zyn Kermistooi. 1 hsn. ges. J.R.(obyn), gekroonde os, coll. Waller O 3, Ottema, e. a.

223. Kinders! wilt ge u vrolijk maaken, ]| Met deez' raare Neuzen-Snaaken... 4 vss., 24 hsnn. ges. Robyn, karikaturen op de neuzen, coll. Waller O 3, Ottema.

224. Kindren! hebben we u, reeds dikwijls, met een nieuwe Prent voldaan, Deeze neemt gy, ongetwyfeld, weder met genoegen aan. 8 hsnn. ges. G.O.(ortman), personages uit verschillende landen, coll. Wal­ler O 3, Ottema, e. a.

225. Velerhande slag van Zaken, || En een reeks van raare Snaaken... 4 vss. 24 hsnn., personages, be­zigheden en spelen, coll. Waller O 3, Ottema, e. a.

226. Ziet hier jonge knapen spelen | Hun oefning zal u niet vervelen... 8 vss. 12 hsnn., kinderspelen, coll. Waller 03.

227. Van al de Letters op de Letterlijst gesteld, || Vindt ge onder elk de zaak, die u 't afbeeldsel meldt... 4 vss. 24 hsnn., alfabet, coll. Waller O 3, Ottema.

228. Zijne Koninklijke Hoogheid Willem Frederik, George, Lodewijk, Prins van Oranje, Kroonprins der Nederlanden... 3 regels, 1 hsn., portret van Napoleon te paard fungeert als portret van de kroonprins, coll. Waller O 3, x.

229. Haar Koninglijke Hoogheid, Anna, Paulowna, Grootvorstin van || Rusland... 2 regels, 1 hsn., portret van Joséphine de Beauharnais te paard fungeert als portret van de kroonprinses, coll. Waller O 3, x.

230. Dit Prenttafreel vertoont, ô Jeugd! om u te leeren, || Veel Vogels, naar hun aard, te kennen aan hun Veeren. 36 hsnn., coll. Waller O 3, x, e. a.

231. Men ziet hier Jagers met hun Honden, ][ Ook hoe men vischt met Snoer en net || Hoe 't Wild betrapt wordt en gevonden, || Vindt, Kinders! hierin uw pret. 36 hsnn., jacht- en visserij taferelen, coll. Waller O 3, Ottema.

232. Ziet hier drie wakkre Knaapjet treeden, || Zo jluks ter been, zoo fris van Leden... 8 vss. 4 hsnn. ges. Robyn, kinderspelen, coll. Waller O 3, Ottema.

233. Al 't geen ge, ô Kinderen! beschouwt in deeze Prent, Maakt u het onderschrift op elks bedryf bekend. 36 hsnn., beroepen, spelen en allerlei bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema.

234. Ziet Kinderen afgebeeld een reeks van Lién wien handel. || In veelerhander slach van Waaren... 4 vss. 24 hsnn., straatroepcn, coll. Waller O 3, Ottema.

235. Hans Beuling treed hier op 't Toneel; | Hy wil geen Tetjeroen meer heeten... 6 vss. 24 hsnn., coll. Waller O 3, Ottema.

236. Men stopte U eertyds, lieve Jeugd! slechts prullen in de hand, || Thans yvert waare kunjt voor u, terwyl ze uw nut beoogt... 4 vss. 8 hsnn., beroepen,

ambachten en twee kinderspelen, coll. x; op naam Noman & Zn., coll. Ottema.

237. Lieve kindren! wilt niet vreezen, || Voor de neuzen, die gy ziet... 4 vss. 16 hsnn., spotprent op de neuzen, coll. Waller O 3, N.O.M., Ottema.

238. Kinders wilt gy vrolyk wezen || Wilt dees Print met aandagt lezen... 4 vss. 28 hsnn., personages en bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema.

239. Hier ziet men door practijk haar keel en Beurzen vullen, || En andere in Luijigheid te drinken en te smullen. 4 hsnn., vier feesten van het jaar : Pinksteren, kerstmis, Driekoningen en vasten­avond, coll. Waller O 3, Ottema.

240. Met eerbied en bewondering moet gy deez' print be­schouwen: || De reden daarvan, lieve jeugd || zal 'k u terstond ontvouwen, 1 hsnn., drukkerij, coll. Ottema, Stoffel, e. a.

241. Hoort, jongens! hoe dees prent u kan ten spel ver­strekken... 8 vss. 18 hsnn., straatroepen, coll. Waller O 3, Ottema.

242. Dit Wonder-werk zeer wel bekend, || Staat af­gebeeld in deze Prent, || Het is al van de Sardammer Stier... 6 vss. 1 hsn., coll. Waller O 3, N.O.M., e. a.

242. Aanschouw deez' vreemde Volken hier, O lieve Jeugd met veel plezier. 8 hsnn., coll. Waller O 3; op naam Erven H. Rynders, coll. x.

243. Kinderen Speelende in te leiden, in het wondre dieren-rijk... 2 vss. 15 hsnn., dieren, coll. Waller O 3, Ottema.

244. Menige dieren U onbekend, || Ziet gij ook op deze prent... 4 vss. 24 hsnn., met elk vier afb., allerlei dieren, coll. Waller O 3, N.O.M.

245. Naar Landaarts ivys en Modes smaak, || Ziet men in Prent hier menig Snaak... 4 vss. 8 hsnn., kledij van vreemde volkeren en twee leurders, coll. Wal­ler O 3.

246. Ei Kinders wilt dit Gedierte bekyken, || Niemand zal zyn plaats afwyken. 24 hsnn., dieren, coll. Wal­ler O 3, Ottema.

247. Deze Apenkuren, lieve Jeugd! Geve u genoegen en vreugd. 12 hsnn., taferelen met apen, coll. Wal­ler O 3, x.

248. Komt Kinderen! ziet deez' wakkre Haan, || Die uw tot Nyverheid spoort aan. 1 hsn. ges. L.B.M., haan, coll. Waller O 3, N.O.M.

249. Komt Kinderen koopt dees Amstelstroom, || Voor twee duiten ziet gy al zyn schoon. 2 hsnn. ges. G.N. - Garama, afbeelding van Buiten-Amstel in de zomer en in de winter, op naam Erven H. Rynders, coll. Waller T, N.O.M.

250. Nieuwe curieuse Snaaken en aardige Pourtraiten. 20 hsnn., populaire personages als Pierrot, Eso-pus, Tetjeroen, coll. Waller O 3, Ottema.

top

251. Zo moest op Golgotha de Vorst des Levens Sterven... 8 vss. 1 hsn. ges. A. Robyn, Christus aan het kruis, coll. Waller O 3, x.

252. Bevlytig u, ê Christen Jeugd... 12 vss. 1 hsn. ges. Robyn, leven van J.C., coll. Waller O 3, x, e. a.

253. Ziet Kinderen! hier verschiet van veelerhande Z,aa-ken... 2 vss. 36 hsnn., allerlei personages en be­zigheden, coll. Waller O 3, Ottema.

254. Ziet hier, S jonge Jeugd! en merkt met behagen; || Hoe 't Westfaalsche Geesje in Amsterdam zich heeft gedragen. 24 hsnn., leven van dienstmeisje te Amsterdam, coll. Waller O 3, x.'

255. Kinderen zyt gy Nederlanders, daarom zy deez' print u waard': || Menig zeetriomf... 4 vss. 15 hsnn., schepen, coll. Waller O 3; op naam Noman en Zn., coll. Ottema.

256. Deez' Printjes, lieve Kindren zyn niet geschikt tot vreugd... 8 vss. 16 hsnn., geschiedenis van Schinderhannes, Duitse tegenhanger van Car­touche, coll. Waller O 3, Ottema, e. a.

257. Deze Hond blaft niet. || Deze Kat snoept niet. 1 hsn., hond en kat, coll. N.O.M., Ottema, e. a.

258. Kinders ziet deze Vryagie eens aan, || Van Krelis en Maartje van Oostzaan. 16 hsnn., coll. Waller O 3, Ottema.

259. Kinderen! zo gy met elkander, over deze beeldjens praat... 2 vss. 16 hsnn., ambachten en beroepen, coll. Waller O 3, Ottema.

260. De verkeerde Wereld. 30 hsnn., coll. Waller O 3, N.O.M.

261. Kinderen wilt g'uw vreugd vermeeren, || Dan moet gy deez' versjes leeren || Want het is van Tetjeroen, || Die zeer veel mensen kon voldoen. 24 hsnn., coll. Waller O 3, Ottema.

261. Ziet lieve jeugd voor uw plezier, || Vind Gij een aantal prentjes hier. 20 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. N.O.M., Ottema.

262. Den Nieuwen Rotterdamschen omloop. 36 hsnn., straatroepen van Rotterdam, coll. Waller O 3, x.

263. Hier ziet gy lente- en zomertyd, || En herfst en winter; dus de deelen || Eens jaars... 8 vss. 4 hsnn., coll. Waller O 3, Prov. Bibl. Leeuw.

264. —. 15 hsnn., allerlei vermakelijke bezigheden en twee kanonnen, coll. Waller O 3.

265. Ziet, Kinderen! in deez' prent, hoe wy ons eertyds kleeden... 2 vss. 12 hsnn., klederdracht, coll. Waller O 3, N.O.M.

266. Dit is 't Gezelschap na de zwier, Men zingt, men pronkt, men maakt groote der. 24 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema.

267. Hier is thans veel vreugd te vinden, als gy ziet aan deeze Vrinden, || In 't onbekend Luilekkerland, een ieder heeft het Abondant. 8 hsnn., coll. Waller 03, N.O.M., e. a.

268. Vermaak en kering saam te paaren... 4 vss. 30 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema.

269. Dit prent-tooneeltje, o jeugd! vertoont u veele zaa-ken, || die, zo ge oplettend zyt, u leeren en vermaa­ken. 24 hsnn., spreuken volgens Cats en Spiegel, coll. Waller O 3, Ottema.

270. Hier, Knaapjes, kunt ge uw oog verzaden... 4 vss. 36 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema.

271. De kleine nieuwe Verkeerde Wereld. 28 hsnn., coll. Waller O 3, N.O.M.

272. Hier is voor u, ê jeugd! die 't lezen staag beminnen, | Te vinden nieuwe vreugd, Van Goden en Godin­nen, || En wel voornaamst van dien, die de Heidens gunsten bién. 16 hsnn., mythologische figuren, coll. Waller O 3, Ottema.

273. Za Jongens komt met hoopen... 4 vss. 24 hsnn., Jan Spring in 't Veld, coll. Waller O 3, Ottema.

274. Legt by al de veele prenten, die gy, Kinders! reeds ontvingt... 2 vss. 8 hsnn. ges. L.B.M., landbouw, vogelvangst, hertejacht en schepen, coll. Waller O 3, Ottema.

275. Hier hebt gy Jonkheid koen, het Leven en Bedryf|| Van Cupidoos haar doen, al tot haar Tydverdryf. 23 hsnn., spelende Cupido's, coll. Waller 03, Ottema.

276. Dese Kat Snoept niet. 1 hsn., kat, coll. Waller O 3, N.O.M.

277. Dezen Hond Blaft niet. 1 hsn., hond, naam BATON in de prent gegraveerd, coll. Waller O 3, N.O.M., e. a.

278. Zie hier weer een tooneel van zonderlinge snaken... 4 vss. 36 hsnn., beroepen en bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema.

279. Gezicht van de kerk, voor de Herstelde Luthersche Gemeente op de Colveniersburgwal te Amsterdam.

1 hsn., coll. Ottema.

280. Masito met al zyn Gekken, || Kunnen uw tot vreugd verwekken. 36 hsnn., directeur van volkstheater met zijn troep, coll. Waller O 3.

281. Waar gy ook vermaak mocht zoeken, || Kindren, t' is vergeefs gezocht... 4 vss. 24 hsnn., ambachten, beroepen en spreuken, coll. Waller O 3, Ottema.

282. Het Hollandsch spreekwoord is een woord der Schranderheid, || Daarom is in dat vak deez kinder-prent bereid. 24 hsnn., spreekwoorden, coll. Waller O 3, Ottema.

283. Dit is 't oud gebruik der Kinderen om te speelen...2 vss. 24 hsnn., kinderspelen, coll. Waller O 3, N.O.M., e. a.

284. Hier hebt gy, Kinderen! een nieuwe bericht van 't leven, van uwen ouden vriend, d'alom vermaarden Steven (bygenaamd Van der Klok). 24 hsnn., coll. Waller O 3, Ottema.

285. Het leven van Jan van Spanje, en Tryn Salie. 24 hsnn., coll. x.

286. De slagttyd word hier afgebeeld... 4 vss. 24 hsnn., coll. Waller O 3, N.O.M.

287. Zie eens, lieve, graage Kindren! wat al kostjens 'k heb bereid... 4 vss. 18 hsnn., leurders, coll. Waller O 3, x, e. a.

288. Verzameling van Dieren. 24 hsnn., coll. Waller O 3, Ottema.

289. Ei ziet dees Actie-Handelaars, || De een krygt 't ruim en d'ander schaars. 24 hsnn., coll. Waller O 3, Atlas v. Stolk 3532.

290. Kinderen, ziet hier met verblyden, dit schoone paarde volk ryden. 12 hsnn., coll. Waller O 3, Ottema.

291. Bybelsche Tafereelen uit het Nieuwe Testament. 16 hsnn., coll. Waller O 3, N.O.M.

292. Ziet hier een reeks van Mengelingen... 8 vss. 24 hsnn., allerlei taferelen en bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema.

293. Kinderen! zo gy u wilt vermaaken... 4 vss. 24 hsnn., allerlei taferelen en bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema.

294. Hier zyn by een gesteld de Afbeelding van 't ver­stand, tot leering voor de jeugd, en tot vermaak ge­plant. 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), emblemata volgens Ripa, coll. Waller O 3, Ottema.

295. Bybelsche Zinnebeelden uit het Oude Testament. 9 hsnn., coll. Waller O 3, N.O.M.

296. Lacht eens om de vier gedrochten die de kunst u heeft bereid... 4 vss. 16 hsnn., bedelaars en kreupelen, coll. Waller O 3, N.O.M.

297. Die 't Sterven in zyn leven heeft geleerd, || Die vind de bitterheid des Doods geweerd. 16 hsnn., taferelen met de dood als hoofdpersonage, coll. Waller O 3.

298. Kinderen, in dit viertal schepsels aan het dierenryk ontleend... 4 vss. 4 hsnn., hond, kat, olifant, aap, coll. Waller O 3, Ottema.

299. De beelden die g'u hier op deze prent ziet geven; || Vertoonen u een schets van Jozefs kuische leven. 9 hsnn., bijbel O. T., coll. Waller O 3, N.O.M.

300. Bybelsche Zinnebeelden. 20 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Waller O 3, Ottema.

301. Onderscheiden Voorwerpen. 24 hsnn., spreekwoor­den en gezegden, coll. Waller O 3, N.O.M.

302. Onderscheiden Schermrneesters. 30 hsnn., coll. Waller O 3.

303. Onderscheiden Schepen. 16 hsnn., zeilschepen, coll. Waller O 3.

304. Kan het zeilen u behagen, Kindren? gaat dan maar aan boord... 2 vss. 16 hsnn., zeilschepen, coll. Waller O 3, x, e. a.

305. Dapperheid met deugd gepaard, || Maakt den heldeen eerkroon waard, 1 hsn., militairen (hopman tussen 2 tamboers), coll. Waller O 3, Ottema.

top

306. Ofschoon dit jagen kan vermaken... 4 vss. 7 hsnn., 5 jachttaferelen en afbeelding van reiger en neus­hoorndier, coll. Waller O 3, Ottema.

307. Ziet, Kindren! wat de kunst u hier in prent ver­toond... 4 vss. 20 hsnn., fabels van Esopus, coll. Waller O 3, Ottema.

308. Wie wil kermis met mij houden... 4 vss. 24 hsnn., kermistaferelen, coll. Waller O 3, Ottema.

309. Deez' galery der grooten, lieve Kinderen! toont u aan... 2 vss. 12 hsnn., grote mannen, coll. Waller O 3, Ottema.

310. Wat gy hier ziet o lieve jeugd, || Geschiedt tot lee­ring en tot vreugd. 30 hsnn. ges. J.O.(ortman), allerlei taferelen en bezigheden, coll. Waller O 3, Ottema, e. a.

311. Ziet kindren tot vermaak gegeven, || Wilt steeds naar zuivere deugd en nutte leering streven. 20 hsnn., allerlei taferelen en bezigheden, coll. Wal­ler O 3, N.O.M., e. a.

312. Ziet, lieve jeugd voor uw plezier, Vindt gij dit aantal prentjes hier. 20 hsnn., allerlei taferelen en be­zigheden, coll. Waller O 3, x, e. a.

313. Dees prent vertoont u moet gy weten, || Een plaats luilekkerland geheten, 1 hsn., coll. Waller O 3, Ottema.

314. Ziet eens wat alfraaije zaken, || U deez' prent toont tot vermaken. 16 hsnn., opvoeding van de kin­deren, coll. Waller O 3, N.O.M.

315. —. 4 hsnn., uil, lijster, wilde gans en een groen-landse vogel, coll. Waller O 3, Ottema.

316. —. 16 hsnn., vorsten, helden en reuzen met op­schriften in de blokken gegraveerd (i atlas, 16 Capit. Mort), coll. Waller O 3, Ottema.

317. De Koning van Allekatten, en de Koning van Ter-nate, Met allerhande wilde en tamme Gedierten. 20 hsnn., dieren, coll. Waller O 3, N.O.M.

318. Zinnebeelden der heidensche Goden en Godinnen. 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), mythologische fi­guren, emblemata van Ripa, coll. x.

319. Zinnebeelden der Heidensche Goden en Godinnen. 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), mythologische figu­ren, emblemata van Ripa, coll. Ottema.

320. Hier zyn by een gesteld de Afbeelding van 't ver­stand, || tot Leering voor de jeugd, en tot vermaak ge­plant. 12 hsnn., emblemata van Ripa, coll. Wal­ler 03, Ottema.

321. 't Is om uw zinnen te vermaken... 8 vss. 24 hsnn., allerlei taferelen, coll. Waller O 3, Ottema.

deeze Vrinden, |[ In 't onbekend Luilekkerland, een ieder heeft het Abondant. 8 hsnn., coll. Waller 03, N.O.M., e. a.

322. De Verkeerde Wereld. 36 hsnn., coll. Waller O 3, N.O.M.

323. Verschillende Ambachten. 24 hsnn., coll. Waller 344, O 3, Ottema.

324. Dit wild en tam Gediert, en Vogels schoon van vee­ren, || Zyn om u, o, jeugd, het A.B.C, te leren. 24 hsnn., coll. Waller O 3, N.O.M. 345,

325. Komt, kinderen! ziet hier op de koord, || Dansen,

springen zoo als 't behoord... 4 vss. 24 hsnn., 346. kunstenmakers, coll. Waller O 3, N.O.M., e. a.

326. Onderscheiden Ambachten en Bedryven. 30 hsnn., 347. coll. Waller O 3, Ottema.

327. Leergier'ge jeugd die in Gods bladen, || De wysheid

zoekt, hier hebt ge stof... 4 vss. 9 hsnn., bijbel O. 348. T., coll. Waller O 3, Ottema.

328. Pefroen, die Bloed, door Lysgedwongen, || Meer dan 349. een onnoozelen Jongen || Verbetert eindelyk 't slech­te wyf|| Door digte slagen op haar lyf. 24 hsnn., coll. 350. Waller O 3, Ottema.

329. Leven van Jan en Griet. 8 hsnn., coll. Waller O 3.

330. Zinnebeelden der heidensche goden en godinnen. 351. 12 hsnn. ges. 1.C.I.(cgher), mythologische figuren, emblemata van Ripa, coll. Ottema.

331. Zinnebeelden der heidensche goden en godinnen.

12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), mythologische figu- 352-ren, emblemata van Ripa, coll. Ottema.

332. Ziet hoe dat Kees zyn Tryn hier streelt, || En met het 353-katje speelt, || Een boer die hier zyn waar uitvent, || Het glaasje ligt, staan hier in deze prent. 4 hsnn., personages handelend zoals in titel aangeduid, 355-coll. Ottema. w fa

333. Zinnebeelden der heidensche Goden en Godinnen.' 357-12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), emblemata van Ripa, coll. N.O.M. 358.

334. Zinnebeelden der heidensche Goden en Godinnen.

12 hsnn., ges. 1.C.I.(egher), mythologische figu- 359-ren, emblemata van Ripa, coll. Ottema.

335. Zinnebeelden der heidensche Goden en Godinnen. 360. 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), mythologische figu­ren, emblemata van Ripa, coll. Ottema.

336. Zinnebeelden der heidensche Goden en Godinnen. 3<5i 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), mythologische figu­ren, emblemata van Ripa, coll. Ottema. 362

337. Sa kinderen ziet dees helden aan, Zeer moedig op hun paarden voortgaan. 4 hsnn., prinsen en schildknaap te paard, coll. Ottema. 363

338. —. 16 hsnn., malle figuren, coll. Waller O 3.

339. —. 4 hsnn., dieren (hond, kat, haan, hen), coll. 364 x.

340. —. 4 hsnn., personages met dieren, coll. Ottema. 365

341. —. 4 hsnn., vogels, coll. Ottema.

342. —. 4 hsnn., dieren (honden, konijn, krab en 366 wezel), coll. N.O.M.

343. Den Orangieboom is weer hersteld, 1 hsn., boom met wapenschilden en zes kleine hsnn., muske-tiers, coll. Ottema

344. Het nieuw vermakelyk Leven, Sterven en Uitvaart van den Aap Keesje-maat, Op de Wys: Mejuffer wilt u gunst. 36 hsnn., aap en allerhande bezig­heden, coll. x

345. Hier heb je wederom tot vermaak twaalf vogels byeen gepaard... 2 vss. 12 hsnn., coll. Ottema

346. Dit is een Hengelaar van den Dyk... 2 vss. 36 hsnn., allerlei beroepen en bezigheden, coll. N.O.M

347. Het vermaak der jeugdelyke Harten, litt. A. 16 hsnn., emblemata, volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 88

348. Het vermaak der jeugdelyke Harten, litt. B. 16 hsnn., emblemata, coll. Ottema

349. Het vermaak der jeugdelyke Harten, litt. C. 16 hsnn., emblemata, coll. Ottema

350. Het vermaak der jeugdelyke Harten, litt. D. 16 hsnn., 12 emblemata aangevuld met 4 andere plaatjes, coll. Ottema

351. Hier springt men op de Koord veel kromme spron­gen, || Ook toont men hier vermaak voor Ouden en voor Jongen. 36 hsnn., kunstenmakers, coll. N.O.M

352. De Jongens Tydskortingen. 24 hsnn., spelen en be­zigheden, coll. Ottema

353. Het nieuwe Jongens-Spel, en 't vryelyke Leven, || Ziet men hier afgebeeld, en natuurlyk beschreven. 48 hsnn., kinderspelen, coll. N.O.M

355. D' Af beelding van de karreman of aschhaalder. 1 hsn.

357. Dees prent is van Schinderhannes. 16 hsnn., coll. Ottema

358. Afbeelding van gekke spreekwoorden. 36 hsnn., coll. Ottema

359. Hier heeft de jeugd tot haar geryf, Thyl Uilenspiegels leven. 24. hsnn., coll. Ottema

360. Tot leerling van de jeugd... 2 vss. 9 hsnn., taferelen uit het O. T. en moraliserende taferelen, coll. Ottema

361. -. 1 hsn., lantaarnaansteker, coll. Ottema, v. Gijn

362. Hier hebt gy jonge jeugd tot u geryf na 't leven, || des dochters handwerk, ook hoese haar tot trouwen geven. 48 hsnn., van doop tot huwelijk, coll. N.O.M

363. Hier ziet gy afgebeeld held Paulus leven... 2 vss. 16 hsnn., taferelen uit het N. T., coll. Ottema

364. Het Lyden van Jezus. 16 hsnn., coll. Ottema, x

365. Hier ziet gy zeelieden stout, die op de wind en water boud. 6 hsnn., de reis van Bontekoe, coll. Ottema.

366. Ziet hier o jonge jeugd, als in een schildery, Na waarheid afgebeeld de fransche tiranny. 16 hsnn., coll. x.

367. De kleine Keizerskaartjes. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Ottema.

368. Vorsten en Vorstinnen. 20 hsnn., coll. Waller O 3, Ottema.

top

369. Deeze Prent Bestaat in Cupido's Afbeelding. 24 hsnn., spelende cupido's, coll. x.

370. Kinderen, ziet dees prent... 4 vss. 1 grote hsn., tabaksmarkt en kaaswaag te Rotterdam, aange­vuld met 5 kleine hsnn., coll. Ottema. 395-

371. Zonder Geld door 't land wandlen, waaren niet zo wys te handlen... 4 vss. 34 hsnn., munten, coll. Ottema.

372. Zonder Geld door 't land wandlen... 4 vss. 64 hsnn., munten, coll. Ottema.

373. Tafereelen uit de handelingen der Apostelen. 20 hsnn., taferelen uit het N. T., coll. Ottema.

375. Het nieuwe jongensspel en 't Vryelyke Leven, || Ziet men hier afgebeeld en natuurlyk beschreven. 401. 42 hsnn., allerlei spelen en bezigheden, coll. J^y'22-Ottema. 403-

376. Deze Historie na 't schriftuur verhaaldt, onderzoekt

in Gods woordgy zult het vinden allemaal. 15 hsnn., taferelen uit het O. en N. T., coll. Ottema.

377. Kinderen hier ziet ge vyftien verscheide || Historiën 4°5-

van alderlei soort en staat... 2 vss. 15 hsnn., allerlei | V-jÜ taferelen naar Cats, coll. Ottema. 4°6.

379. Verscheide soorten van dragten en beesten. 13 hsnn. ges. Robyn en Oortman, 5 afbeeldingen van klederdrachten, 4 afb. van dieren en 4 allerlei, coll. Ottema.

380. Verzameling vanpersonen, alle te lui om te werken, zoeke met kunsten aan de kost te komen. 36 hsnn., kunstenmakers en allerlei personages, dieren en voorwerpen, coll. Ottema.

381. Deez' printjes, lieve Kindren! zyn niet geschikt tot vreugd... 2 vss. 16 hsnn., geschiedenis van Schin-derhannes, coll. Ottema.

382. Heidensche Goden en Godinnen. 16 hsnn. ges. "^ 7/-£ 1.C.I.(egher), mythologische figuren, emblemata 4Z3-van Ripa, coll. Ottema. •< v'/y

383. Verschillende ambachten en bedryven. 24 hsnn.,coll. 427-Waller O 3, Ottema. ,, y.,

384. 't Leeven en Handelwijs van Geesje. 24 hsnn., coll. • '"'" Ottema. ' 429-

385. Het Wintervermaak. 30 hsnn., coll. Ottema.

385. Het leven van Jan van Spanje, en Tryn Salie. 24 hsnn., coll. Waller 03. A.

386. Onderscheide Aardigheden. 6 hsnn., allerlei bezig- B. heden, coll. Ottema. C.

387.—. 3 hsnn., 2 stadsgezichten (Utrecht en Dor- D. drecht) en 1 oorlogstafereel, coll. Ottema.

388. Verschillende zotten. 36 hsnn., allerlei personages, V ^j';-' coll. Ottema.

390. Raadgevingen voor kinderen. 12 hsnn., moraliserende taferelen, op naam A. Jacobs, coll. N.O. M., Pro v. Bibl. Leeuw.

392. Deeze Prent bestaat van Duif je en Willemyntje. 24 hsnn., coll. Ottenia.

393. De geschiedenis van Adam en Eva en zyn nakomelingen. 9 hsnn., coll. Ottema. ..,

394. De geschiedenis van David. 9 hsnn., coll. Ottema.

395. De vijf zinnen en vier dwazen, || Zullen uw verstand •0 verbazen. 9 hsnn., vijf zintuigen en allerlei personages, coll. Waller O 3, Ottema.

396. Het Neuzengeslacht. 24 hsnn., karikaturen op de neuzen.

399. Het Negental der Vogelen Geslachten. 9 hsnn., de namen van de vogels in de blokken gegraveerd, coll. x, Ottema.

400. De Jagt op Wilde Dieren. 8 hsnn., coll. Ottema.

401. Verschillende ambachten en bedryven. 30 hsnn., taferelen met apen, coll. Ottema.

403. Onderscheiden gedrogten. 16 hsnn. ges. H. Numan, dwergfiguren, coll. N.O.M., Ottema.

404. Gezigten van Johannes op 't eiland Patmos. 8 hsnn., coll. Ottema.

405. Kupidoos afbeeldingen. 9 hsnn., spelende cupido's, | coll. Waller O 3, Ottema.

406. Een verzameling van gewijde en ongewijde prenten. 12 hsnn., van verschillend formaat en over aller­lei onderwerpen, coll. Ottema.

407. . . . (Eerste woord onleesbaar) en werktuigen. 8 hsnn. ges. WH, zes oorlogstaferelen en twee afbeeldingen met Indiaan en Spaans paar, coll. Ottema.

408. Een gedeelte der geschiedenis van Jezus met zyn discipelen. 12 hsnn. ges. H. Numan, coll. Ottema.

410. Eenige geschiedenissen uit den Bijbel. 9 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Ottema.

411. Onderscheide vogelen en visschen. 20 hsnn., coll. X */'•£ Ottema.

413. Verschillende Kunstenmakers. 16 hsnn., coll. Otte-

427. Zie nier' wat jonge knapen spelen, || Hun Oefening ,, zal u niet vervelen. 36 hsnn., kinderspelen

(zelfde prent als nr. 42), coll. x.

429. Afbeelding van 't luilekkerland en andere. 8 hsnn. waarvan zes luilekkerland, één bijbels tafereel ges. WH en een staatsiekoets, coll. Ottema.

 

A. — . 15 hsnn., dieren en planten, coll. Ottema.

B. — . 15 hsnn., dieren, coll. Waller O 3.

C. — . 15 hsnn., dieren, coll. Waller O 3, Ottema.

D. Zoo leert Historie prent en blaan, || Der vadren deugd en grootsch bestaan... 4 vss. 16 hsnn. ges. Oortman, taferelen uit de vaderlandse geschie­denis, coll. Waller O 3, Z.

E. O jeugd, die Hollands grond bewoond... 4 vss. 16hsnn., taferelen uit de vaderlandse geschiedenis, coll. Waller O 3, Ottema.

F. Beschouw, o vaderlandsche Jeugd... 4 vss. 16 hsnn. ges. Oortman, taferelen uit de vaderlandse ge­schiedenis, coll. Waller O 3, Ottema, e. a.

G. Beschouw met aandacht deez' tafreelen... 4 vss. 16 hsnn., taferelen uit de vaderlandse geschie­denis, coll. Waller O 3.

H.—. 15 hsnn. ges. J.O.(ortman), mythologische figuren, dagen van de week en typen van volks­stammen, coll. Waller O 3, N.O.M., e. a. 1. —. 15 hsnn. ges. G. Oortman, de zeven wereld-

wonderen en merkwaardige uitvindingen, coll. Waller O 3, Atlas v. Stolk 5842 k, e. a.

AA. Beschouw al vroeg, o Jeugd de Staten van het Le­ven... 12 vss. 1 hsn. ges. Robyn, ouderdomstrap, zelfde blok als gebruikt voor nr. 79, coll. Wal­ler O 3.

FF. Het is Sint Maarten, als men ziet aan 't helder vuren... 4 vss. 1 hsn. ges. Robyn, zelfde prent als nr. 137, coll. Waller O 3.

BB. Deez' Os, zoo groot en vet hy is | | Gevoed met Gras en Hooi; ||Gaat straks des Slagters Byl niet mis, || Ondanks zijn kermisloot, 1 hsn., de vette os, coll. y.

top

 

b. Uitgaven van J. Noman en Zoon, waaronder herdrukken uit het fonds J. Noman, heruitgegeven onder nieuw volgnummer.

4. Daar wy hier by Poezy, Teeken, Sny en Drukkunst voegen... 4 vss. 9 hsnn. ges. A. Cranendoncq, ambachten en beroepen, coll. Tulner.

35. Begeerdetg'onder 't zien en lezen... 4 vss. 12 hsnn., abc met dieren, letters N tot Z, coll. Waller O 1.

36. Zoo deze prent, o lieve jeugd, voldoet aan uwen smaak... 2 vss. 8 hsnn. ges. G.O.(ortman), levensloop, coll. Waller O 1.

39. Verlustig, Kindren! u een poosje... 4 vss. 8 hsnn. ges. M.D.R., Kloris en Roosje, coll. x; op naam Wijsmuller, coll. N.O.M.

41. Roodkapje, kind'rcn! u bekend... 4 vss. 12 hsnn., coll. x; op naam Zender, coll. Waller O 1.

42. Asschepoesters leed en vreugde... 4 vss. 12 hsnn., coll. Waller O 1, N.O.M., e. a.

43. Gy, lieve Kind'ren kunt uit Duimpjes voorbeeld keren... 4 vss. 12 hsnn., coll. Waller O 1, x.

45. Zyne Krachten te besteden... 4 vss. 9 hsnn., am­bachten en beroepen, op naam C.C.L. v. Staden, coll. x.

47. Lieve jeugd, dit nieuwe prentje, zy uit vriendschap u gewyd. 9 hsnn., ambachten en beroepen, coll. Ottema.

63. Met wild en tam en huisgediert, Is deez' menagerie versiert; Zy spoort voor al uw yver aan, Om op het pad der deugd te gaan. 8 hsnn. ges. A. Cranen­doncq, coll. N.O.M., BK..

64. Zie deez' soldaten hier marcheren... 4 vss. 24 hsnn., Nederlandse militairen, coll. Ottema, Z.

65. Teekenaars, Graveurs en Drukkers stellen hier in deze prent / U een zestiental voor oogen... 4 vss. 16 hsnn. ges. A. Cranendoncq, allerlei taferelen waaronder leurders, coll. y. 75. Zie, Kinderen een twaalftal nieuwe figuren... 4 vss. 4 hsnn. ges. A.C. Cranendoncq, in elke blok 3 vakken, allerlei taferelen, op naam Schalekamp, v.d. Grampel en Bakker, coll. Waller 1. 85. Ziet, Kinders! in deez' print || Ofgy er uw vermaak in vindt. 8 hsnn., vrouwelijke bezigheden, op naam A. Hazelhof, coll. Waller O 1.

89. Afbeelding van de Luthersche nieuwe kerk te Am­sterdam, 1 hsn. ges. H. Numan, coll. x; op adres A.v. Alphen, coll. Ottema.

90. —. 8 hsnn., ambachten, volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 89.

109. —. 24 hsnn., geschiedenis van de kwakzalver Spring in 't Veld, coll. y.

141. —. 12 hsnn., de schone slaapster, volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 89.

228. Dit leger ruiters en soldaten, || Zullen vechten en geen leven laten. 9 hsnn., op vier rijen, coll. v. Gijn.

229. Deez' Prent is 't geld wel dubbel waard, || ziet dieren tam en wild van aard. 24 hsnn., coll. Waller O 3, x.

242. Aanschouw deez vreemde Volken hier, || O, lieve Jeugd! met veel plezier. 8 hsnn., op naam Erven H. Rynders, coll. Waller O 3.

243. Kom, Kinderen, koop deez' Prent zij zal uw wis vermaken... 4 vss. 16 hsnn., kinderspelen, op naam H.v. Ruisingh, coll. x.

247. —. 2 hsnn. ges. H. Numan, rolstoel en kaarten-huisje, coll. x.

254. Komt hier nu Kinderen rijn, en leert dees Vogels al, || Gij hebt met groot en klein, hier Hondert in 't getal. 24 hsnn., grote vogelkooi, coll. x; zie afb. 74.

260. Zelfde prent als Noman 311, coll. N.O.M.

261. Zelfde prent als Noman 312, coll. N.O.M., x.

275. Zelfde prent als Noman 321, coll. Ottema.

279. Zelfde prent als Noman 328, coll. Ottema.

290. Dit is Thyl Uilenspiegels leven en bedryf. 24.hsnn., op naam T.J. Wijnhoven-Hendriksen, coll. x.

top

__________________________________

1 De originele Italiaanse uitgave van dit werk verscheen onder de titel : Cesare Ripa, Iconologia, overo descrittione d'imigini dtlle virtu vitii; afettii, passioni humane, corpi cclesti, mondo e sue parti..., Padoua, Pietro Paolo Tozzi, 1611.— 2 Cfr. Dronckers, Verz. Waller, nr. 361. — 3 Cfr. Kruseman, Bouwstoffen, II, blz. 595-599. — 4 Volgende nummers uit het fonds van J. Noman & Zoon zijn afkomstig uit het fonds J. Hendriksen te Rotterdam. De nummers tussen haakjes zijn deze van het fonds J. Hendriksen : 10 = (19), 39 = (99), 43 = (97), 64 = (84), «5 = (73), «9 = (65), 9° = (69), 109 = (42), 229 = (22), 043 = (24), 254 = (13), 301 = (16).

 

260

 

J.  Noorduyn  te  Gorinchem

 

Jacobus Noorduyn was volgens Waller  te Gorinchem werkzaam als drukker en boekverkoper van 1819 tot 1840, maar het bedrijf vierde als J. Noorduijn & Zoon in 1969 zijn 150-jarig bestaan. Kort daarop fuseerde het bedrijf met Tjeenk Willink te Culemborg. Jacobus Noorduyn gaf een grote verscheidenheid aan boeken uit: wetenschappelijke en technische werken, maar ook kinder- en schoolboeken. Eén van de belangrijkste uitgaven waaraan Jacobus in 1839 begon was het Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden. Bijeengebragt onder medew(erking) van eenige vaderlandsche geleerden onder redactie van Abraham van der Aa en waarvan het 13e en laatste deel in 1851 verscheen . 1

Onder de kinderboeken zijn een tweetal uitgaafjes die zijn geïllustreerd met houtgravures van centsprenten. Het Begin, de Voortgang…enz. dat de levensloop van boreling tot grijaard beschrijft beleefde zelfs 4 (of 5?) drukken.2 Hierin vindt men de 16 prentjes van prent IJ terug. In Korte merkwaardigheden van land- en volkenkunde zijn de  prentjes afgedrukt van de prenten A, B, C en D die handelen over verschillende volkeren en dat een aardig zicht geeft op de stereotypen en vooroordelen over de gekleurde medemens in die tijd. 3

Door Jacobus Noorduyn zijn een twintigtal prenten uitgegeven, gemerkt met letters A tot IJ. Twee prenten, G en Q, zijn gesigneerd A. Cranendoncq. Het is niet uitgesloten dat alle prenten uit dit fonds gegraveerd zijn door Alexander Cranendoncq, welke te Gorinchem werkzaam was van 1820 tot 1830. Enkele prenten zijn bijzonder geslaagd. Vooral de prent S met de afbeelding van acht verschillende rijtuigen.

Noorduyn heeft met zijn prenten een didactische ontspanning willen bezorgen aan de jeugd : prenten over de vaderlandse geschiedenis, over de volkeren van de verschillende werelddelen, prenten over vogels, viervoetige dieren en verschillende voorwerpen, een abc-prent, een prent over uitvin­dingen en ontdekkingen, een moraliserende prent. Het fonds bevat slechts één verhalende prent : P, het leven van Robinson Crusoë, twee prenten met kinderspelen O en R, en één Verkeerde We­reld V.

 

Prentlijst

A. Verschillende volken uit Europa. 16 hsnn., coll.Waller 7, N.O.M., e. a.

B. Verschillende volken uit Azië en Australië. 16 hsnn., coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

C. Verschillende volken uit Amerika en afbeelding der vier werelddeelen. 16 hsnn., coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

D. Verschillende volken uit Afrika. 16 hsnn., coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

E. Kavalleristen der Koninklijke Nederlandsche Armee. 4 hsnn., coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

F. Nederlandsche Heldenscharen || Die bij hun beleid en moed, || Juistheid in beweging paren, || Ziet gij in deez' heldenstoet. 4 hsnn., coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

G. Hier ziet gij menig schoon taf'reel van trouw, beleid en moed II En hoe ons dierbaar Vaderland door God

H. Zie hier in dit tafreel hoe 't lot van Jozef toont, Hoe soms de onschuld lijdt, maar God haar ook beloont. 12 hsnn., taferelen uit het O. T., geschiedenis van Jozef, coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

I. Ziet hier al weer een nieuwe prent, Die m'om uw leerzaamheid u schenkt. 16 hsnn., vogels, coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

K. Kunt g in deez' prent genoegen smaken, || Zoo zal m er u nog meerder maken. 32 hsnn., dieren, coll. Waller 7, N.O.M.

L. Een aantal dieren ziet gij hier, verschillende van aard... 2 vss. 16 hsnn., dieren, coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

M. Tet vereeuwiging der volgende gebeurtenis deed de Regeering der stad Hoorn dit vers in steen, aan de wes­terpoort uithouwen. 8 hsnn., heldendaad te Hoorn, Lambert Meliszoon die met zijn moeder door de Spaanse troepen trekt, coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

N. De deugden op deez' prent vermeld, maakt dat gij die betracht... 2 vss. 24 hsnn., abc met deugden, coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

O. Lieve kind'ren op deez' prent, vindt gij velerlei ver­maken... 2 vss. 16 hsnn., kinderspelen, coll. Wal­ler 7, N.O.M., e. a.

P. Tafereelen uit het leven van Robinson Crusoë. 16 hsnn., coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

Q. Nederlandsche uitvindingen en ontdekkingen. 12 hsnn., ges. A. Cranendoncq, coll. Waller 7, N.O.M.,e. a.

R. Lieve meisjes vindt gij hier voor velerlei vermaken Wil toch voor het aardig spel uwen leertijd nooit ver­zaken. 12 hsnn., meisjesspelen, coll. Waller 7, x, e. a.

S. In fraaije lange zomer dagen; Kan 't rijden jong en oud behagen. 8 hsnn., karren en wagens, coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

T. Trekken en gedenkwaardigheden uit de levens van beroemde Nederlandsche Mannen. 8 hsnn., coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

V. Alles wat gij ziet zijn verkeerde zaken || Men schonk z'u alleen om u mee te vermaken. 24 hsnn., de ver­keerde wereld, coll. N.O.M., Z.

W. Ziet hier al weer een nieuwe prent, Die m'om uw leerzaamheid nu schenkt. 16 hsnn., vogelen, coll. Z.

X. Kind'ren ziet dit zijn geen prullen, || Maar dingen om eens regt te smullen || Hebt gij wel ooit een prent gehad, || Die zoo veel lekkernij bevat. 36 hsnn., allerlei eetwaren, coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

IJ. Den oorsprong, voortgang en het einde van het menschelijk leven. l6 hsnn., coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

top

_________________________

1Herdrukt in 1978 door de Europese bibliotheek te Zaltbommel in de reeks Zaltbommelse herdrukken en in 2003 op CD-rom uitgebracht door het Centraal Bureau voor Genealogie.

2 Het Begin, de Voortgang en het Einde van het Menselijk Leven. Geschetst in zestien taferelen. Gorinchem: Jacobus Noorduyn [1826], 12mo (12x8 cm.) , 36p. kartonnen omsl. m. titel. 16 hcol. hgs. (naar Luyken). Het omslag vermeldt de 5e druk; op titelblad staat 4e druk.

3 Korte merkwaardigheden van land- en volkenkunde. Met afbeeldingen. Tweede druk. Gorinchem: Jacobus Noorduyn  ca. 1826.

 

p. 261

 

H.  Numan  te  Amsterdam

 

Hendrik Numan vestigde zich omstreeks 1760, als „houte konstplaatsnijder" op de Angeliersgragt te Amsterdam. De eerste door hem gesneden volks- en kinderprenten bracht hij zelf in de handel. Later werkte hij vooral voor de firma's Van Egmont en Stichter. Zie verder over zijn werk, de rubriek graveurs.

 

Prentlijst

1.2. —. 2 hsnn. ges. H. Numan, 1. jongen met hoepel, twee jongens spelen haasje-over en jongen met polsstok; 2. twee meisjes met pop, jongentje met molentje en een ander met stokpaard, coll. Atlas v. S tolk 5845 d.

2. —. 4 hsnn. ges. H. Numan, taferelen uit het volksleven : kermis, Sint-Maartensvuur, Sint Nicolaas, verhuizen, coll. x, z. nr., coll. N.O.M., e. a.

3-6 onbekend

7.8. —.2 hsnn. ges. H. Numan, twee kinderen trekken rolwagentje, kaartenhuisje bouwen, coll. Atlas v. Stolk 5845 e.

9-10. onbekend

11. Leerzaam huisraad. 9 hsnn. ges. H. Numan, coll. Atlas v. Stolk 5845 a.

12. De omgekeerde kar. — De omgewentelde kruiwagen. 2 hsnn. ges. H. Numan, coll. Atlas v. Stolk 5845 b.

13. Jaagt en ryd! in winter tyd. 2 hsnn. ges. H. Numan, arreslede en vrachtslede, coll. Atlas v. Stolk 5845 c.

14. De Trap des Ouderdoms. 1 hsn. ges. H. Numan, coll. N.O.M.

—. —. 4 hsnn. ges. H. Numan, kinderspelen : tam­boer, soldaatje, touwspringen, schommelen, coll. Waller 7, N.O.M.

—. De aap ah schilder. — De aap als beeldhouwer. 2 hsnn. ges. H. Numan, coll. Atlas v. Stolk 5845 f.

—. Damon en Pillis. — Chloe en Doris. 2 hsnn. ges. H. Numan, coll. Atlas v. Stolk 5845 h.

—. —. 4 hsnn. ges. H. Numan, kinderspelen : raket-spel, meisje met pop, bikkelspel, toverkaart, coll. Atlas v. Stolk 5845 1.

—. De hengelaar en zijn meisje. 2 hsnn. ges. H. Nu­man, coll. Atlas v. Stolk 5845 g.

top

 

262

 

J.  Oomkes  te  Groningen

 

Groningen was zeer arm aan uitgevers van kinderprenten. V66r 1800 is er, voor zover bekend, geen uitgever van kinderprenten werkzaam geweest in deze stad.

Jan Oomkes is de voortzetter van een oud bedrijf gesticht te Groningen in 1673 door Seerp Bandsma. Seerp Bandsma werd in 1731 opgevolgd door zijn zoon Pieter. De dochter van deze Pieter Bandsma huwde Jan Oomkes, die in 1769 de zaak van zijn schoonvader overnam. De zoon van Jan Oomkes, ook Jan genaamd, leerde het drukkersvak bij Adam Vos, „Akademiedrukker", wiens druk­kerij hij in 1801 overnam.

In 1808 kwam Jan II ook in het bezit van het bedrijf van zijn vader en zo werden de twee druk­kerijen, deze van Jan Oomkes senior en deze van Adam Vos, verenigd. Het is Jan II die een reeks kinderprenten heeft uitgegeven. Hij was een belangrijke figuur in het vak en fungeerde van 1817 tot 1819 en in 1826 als president van het Gronings „Boekverkoopers Collegie" 1.

Jan Oomkes II breidde in 1818 zijn drukkerij uit met een plaatdrukkerij en in 1826 2 met een steendrukkerij. Hij heeft zich verdienstelijk gemaakt door het uitgeven van zeer vele, en voor hun tijd goede, schoolboekjes. Samen met D. du Mortier te Leiden en J. de Lange te Deventer was hij uitgever van de schoolboekjes van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Hij overleed in december 1844 3.

De kinderprenten uitgegeven door Jan Oomkes zijn zuiver didactisch, ze zijn gemerkt van A tot K en uitgevoerd in houtgravure; het zijn eigenlijk illustraties bij leesboekjes van R.G. Rijkens, elk plaatje hoort bij een lesje uit de boekjes „Natuurlijke Lees-Leerwijze".

De oudste zoon van Jan II, eveneens een Jan Oomkes, noemde zich J. Oomkes J. Zoon en was werkzaam van 1836 tot 1861. Hij volgde zijn vader op als boekverkoper en zijn broeder, A. Oomkes, als boek- en steendrukker.

Op naam van J. Oomkes J. Zoon is een lithografische prent bewaard met afbeeldingen genum­merd van 106 tot 112.

De prenten uit het fonds Oomkes horen meer thuis bij de schooluitgaven dan bij de ontspannings-lectuur.

 

Prenten

De hieronder vermelde prenten, gemerkt van A tot K (letter J ontbreekt), dragen alle dezelfde titel: Kindervreugd of plaatjes voor kleine teekenaars en prentenvriendjes, door R.G. Rijkens.

A. 9 hsnn. genum. van 1 tot 9, coll. Waller 7, N.O.M., coll. BK, e. a.

B. 9 hsnn. genum. van 10 tot 18, gedat. 1827, coll. Waller 7, Ottema.

C. 9 hsnn. genum. van 19 tot 27, gedat. 1827, coll. Waller 7, Bibl. Deventer.

D. 9 hsnn. genum. 28 tot 36, gedat. 1825, coll. Wal­ler 7, Bibl. Deventer, e. a.

E. 9 hsnn. genum. van 37 tot 45, coll. Waller 7, Tulner, e. a.

F. 9 hsnn. genum. van 46 tot 54, coll. Waller 7, gedat. 1827, coll. x, e. a.

G. 9 hsnn. genum. van 55 tot 63, gedat. 1827, coll. Waller 7. H. 9 hsnn. genum. van 64 tot 72, gedat. 1827, coll. Waller 7, N.O.M., e. a.

I. 9 hsnn. genum. van 73 tot 81, coll. Tulner.

K. 9 hsnn. genum. 82, 83, 84, de overige zijn niet genummerd, coll. N.O.M., Bibl. Deventer, e. a.

Op naam J. Oomkens J. Zoon.

Plaat XIV. Lithografie, 7 afb. van verschillende voor­werpen genummerd van 106 tot 112, coll. N.O.M.

 

Prenten in lithografie met adres te Groningen ter Steendrukkerij van J. Oomkens.

3. Zoogdieren, 9 afbn. coll. JT

6. Zoogdieren, 13 afbn. coll. JT

 

__________________

1 Cfr. J. Oomkes J. Zoon, Bouwstoffen tot eene Geschiedenis van de Boekdrukkunst en de Boekhandel in de stad en provincie Gro­ningen. Uitgegeven door Het Boekverkoopers-Collegie te Groningen, 1864. — 2 Circulaire van J. Oomkes, gedat. 1835. Bibliotheek Vereeniging, Personalia. — 3 Kruseman, Bouwstoffen, blz. 366-367. —  4 Bibliotheek Vereeniging, Personalia, op naam Oomkes.

 

263

 

I. en R.J.  Ottens te Amsterdam

 

Er zijn vijf prenten bewaard in kopergravure gesigneerd I. Ottens of R. &J. Ottens, welke wij omwille van het traditioneel formaat en omwille van de inhoud als volks- en kinderprenten aanzien.

I. Ottens vereenzelvigen wij met Joachim Ottens, kunst-, kaart- en boekverkoper, tevens gra­veur, plaatdrukker en uitgever „op de Nieuwendyck in de Wereltcaart" te Amsterdam, geb. ± 1663, werkzaam 1689-1720 1.

Reinier en Josua Ottens, zonen van Joachim, worden in 1726 de opvolgers van Wed. J. Ottens en waren in 1726-27 gevestigd „op de Nieuwendijk bij de Soutsteeg", van 1745 tot 1766 „in de Kalverstraat bij de St. Luciesteeg".

Dat R. & J. Ottens een vrij belangrijke rol vervulden in het bedrijf blijkt uit het feit dat hun namen voorkomen in het „Naamregister van de Overheden van het Boekverkoopersgild", respectie­velijk in 1742 en 1750 2.

We weten niet juist hoeveel volks- en kinderprenten de Ottens uitgegeven hebben. We kunnen enkel vaststellen dat het aantal prenten door hen in de handel gebracht minstens enkele tientallen bedroegen, daar we er een kennen gemerkt E en een ander gemerkt W en zij ook ongemerkte prenten hebben uitgegeven.

___

1 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 247. — 2 Biblioth. Vereeniging, Gildearchief, B 70.

 

264

 

Dominicus  Antonius Peduzzi  te  Amsterdam

 

Dominicus antonius peduzzi, tekenaar, schilder en lithograaf, werd in 1817 te Amsterdam gebo­ren uit Italiaanse ouders. Hij was leerling van J.W. Pieneman en overleed te Wenen in 1861 (Thieme-Becker).

In zijn Hollandse tijd heeft hij acht kinderprenten uitgegeven, aantrekkelijke litho's in romantische stijl.

 

Prentlijst

Serie Genoveva :

1. Genoveva beweegt haar Moordenaars: Litho, coll. Kossmann.

2. Eene Hinde zoogt het kind van Genoveva. Litho, coll. Kossmann.

3. Siegfried ontdekt Genoveva. Litho, coll. Kossmann.

4. Genoveva door Siegfried herkent. Litho, coll. Kossmann.

 

Willem Tell :

1. 2. 3. 4. Alle met dezelfde titel Willem Tell. Litho's, coll. Kossmann

 

264

 

Boudewijn De Preys

Alhoewel van Boudewijn de Preys slechts één enkele prent bewaard gebleven is, weten we toch -L*- betrekkelijk veel over de persoon en de activiteit van deze lye-eeuwse uitgever van volks- en kinderprenten.

Door Kleerkoper en Van Stockum1 is ons bekend dat de vader van Boudewijn de Preys in de „Capelsteech" woonde en begraven werd in de Waalse kerk op 15 november 1631, alsook,—en dit is, zoals we verder zullen zien, niet zonder belang — dat de naam van de vader ,,du Pris" geschreven werd. Op 29 maart 1639 huwde de tweeëntwintigjarige Boudewyn de Preys „boeckverkoper op de Seedyck" met Rachel Clinkant. Toen vijfjaar nadien zijn echtgenote overleed, woonde hij op de Dam. Dit stemt overeen met het adres dat afgedrukt staat op de ons bewaarde prent „Tot Amsterdam, voor Boudewijn de Preys Boeck-verkooper op de Middel-dam in de Faem."

Deze unieke prent van Boudewijn de Preys is ook bijzonder waardevol door het feit dat het de oudste Nederlandse kinderprent is met een voorstelling van ambachten.

Op 9 maart 1666 ging Boudewijn de Preys in ondertrouw met Elisabeth Ter Haar wonende op de Vygendam en hij verhuisde naar dit adres. Na zijn overlijden werd op 9 november 1672 inventaris gemaakt van de „Meubilen ende Boecken bevonden in den boedel van Boudewijn de Preys, woonende op de Vygendam".

Uit deze inventaris 2 blijkt, dat De Prys vooral schoolboeken en schoolbehoeften verkocht en, wat wel merkwaardig is, dat zijn voorraad vooral bestond uit franstalige boeken. Als we hierbij rekening houden met het feit dat De Preys tot de Waalse gemeente behoorde en dat de naam van zijn vader „du Pris" was, kunnen we gerust aannemen dat Boudewijn de Preys de zoon was van een Franse refugié 3.

Maar meer dan de boeken interesseert ons wat er in deze inventaris te vinden is over de activiteit van De Preys als uitgever van volks- en kinderprenten.

__________________

1 Kleerkooper en Van Stockum, blz. 567-568. — 2 Gern. Arch. Amsterdam, Desol. Boedelb. Reg. v.v.d. Invent nr. 377, f 196 vlgg., 12 april 1672. — 3 In een antiquariaatscatalogus van de firma Beyers te Utrecht 1884 wordt vermeld een Nouveau Testament uitgegeven door B. de Preys in 1649 (Cartotheek Enschedé — Bibl. Vereenig.).

 

p. 265

 

Hierover staat vermeld : (in de winkel) blad 196 verso „een parthye heijliges", (op zolder) blad 205 recto, „een parthije slechte prenten" en op blad 207 vinden we volgende opsomming:

recto :

vierenveertich riem ende vijffthien boeck heijllighies.

8 loode plaeten bijbelse figuren

thien stuckties dito

een plaet hartogen ende graeven.

een dito klijne schermers

een dito landtschappen

een dito omlopers

een dito groote schermers

vier p(l)aeten soo gedierten als vogels

en dito daerin twee mans veghten

een dito keijsser ende keijsserin

een dito tamboers

een dito van de Passie Christi

verso:

een dito Bachus

een dito Handelinge der Appostelen

een dito Marcolves ende Policana

een dito een man met een kasteel op de neus

noch ses klijne lange smale plaeten

een dito klijn eijlandtie.

 

Een „riem" is 480 blad, en een „boeck" is 24 blad, op de zolder bleef er dus nog een restant van 21.480 prenten. De meeste van de geïnventariseerde platen stellen onderwerpen voor die later regelmatig voorkomen op volks- en kinderprenten. De geciteerde lijst behelst „omlopers". Dit zijn leur­ders, afgebeeld met hun straatroepen. In het fonds van de weduwe H. van der Putte hebben we een dergelijke prent met de titel „De Hedendaagsche Omloopers" (nr. 159). Ook in de fondsen van Stichter, Noman en anderen komt dit onderwerp herhaaldelijk voor. E. van Heurck schrijft hier over „leur prototype a été une belle image hollandaise du milieu du XVIIe siècle sur les cris des rues, sou­vent réimprimée et copiée" 1. Het is niet uitgesloten dat de „omlopers" van Boudewijn de Preys het bedoelde prototype vormden.

Daar de documentatie over volksprenten uit de eerste helft van de 176 eeuw uiterst schaars is, achten wij het wel nuttig hier de aandacht te vestigen op deze boedelbeschrijving.

 

Prentlijst

—. —. 30 hsnn., ambachten, coll. Stoffel

_______________________

1 Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 273.

 

 

265

 

De  Firma  Ratelband en Bouwer  en haar  opvolgers

 

Het prentenfonds van de firma Ratelband en Bouwer was zeer omvangrijk en is vrij volledig bewaard gebleven, maar over de firmanten zelf is weinig bekend. Reeds in 1665 was een Johannes Ratelband werkzaam als drukker-uitgever te Amsterdam, eerst „op de Princegragt" (1665-1673) en later „besuyden het Stadhuys" (1679-98). Zijn opvolgers waren gevestigd ,,Op den Dam hoeck van de Kalverstraat" en „Op de Agterburgwal over de Brouwerij de Hooyberg" 2.

______________________

1 Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 273. — 2 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 474.

 

266

 

De firma J. Ratelband en J. Bouwer en haar opvolgers, uitgevers van volks- en kinderprenten, waren gevestigd „op de Rooze gragt, Zuyd-Zyde, in de Bybeldrukkerye n° 170" en werkzaam van omstreeks 1760 tot omstreeks 1820.

Jeronimus Ratelband werd in 't Gild opgenomen op 23 februari 175O1, Johannes Bouwer werd er in opgenomen op 5 september 1757 2. Jeronimus Ratelband is overleden in 1767, want van dat jaar af tot ± 1778 luidt de firmanaam: Wed. J. Ratelband en J. Bouwer. De weduwe Jeronimus Ratelband is over­leden tussen de jaren 1778 en 1782 3. Van ± 1782 tot 1793 zijn de firmanten De Erven de Wed. J. Ratel­band en J. Bouwer. Tot deze erven zal behoord hebben Johannes Ratelband welke ingeschreven werd in het Gilde op 1 juli 1771. Deze Johannes is betrekkelijk jong gestorven, want van 1794 af wordt de firmanaam gewijzigd in J. Bouwer en de Wed. J. Ratelband. De weduwe van Johannes Ratelband over­leed in 1804 of heeft zich dat jaar uit het bedrijf teruggetrokken, want van 1805 af wordt op de uitgaven als enige firmant vermeld : J. Bouwer. Maar uit een circulaire aan de boekhandel, gedateerd 1 januari 1809 en ondertekend door J. Bouwer en D. Ie Jolle, vernemen we „dat, ofschoon reeds met primo July 1805 de helft onzer Affaires, zoals die te voren door de Wed. Ratelband bezeten werd, het eigendom van de tweede Ondergeteekenden geworden is, de toen bestaande Gilde-wetten hem belette den zynen naam in het openbaar te gebruiken en dat dit beletzel door nieuwe Wetten thans weggenomen zijnde, voortaan zijn zal tennaamevan (ondegetekend:) J. Bouwer en D. Ie Jolle".4 Van 1809 tot 1814 stond de firma op naam van J. Bouwer en D. Ie Jolle. In 1814 doet J. Bouwer zijn aandeel in de zaak over aan David Ie Jolle, zodat deze de enige firmant blijft 5. Omstreeks 1820 wordt het bedrijf geliquideerd 6.

J(eronimus) Ratelband en J(ohannes) Bouwer

±1760 ±1767

Wed. J.(eronimus) Ratelband en J.(ohannes) Bouwer

1767 — ±1778

De Erven de Wed. J. Ratelband en J. Bouwer

±1782 — 1793

J. Bouwer en de Wed. J.(ohannes) Ratelband

1794 — 1804

J. Bouwer

1805 — 1808

J. Bouwer en D.(avid) Ie Jolle

1809 — 1814

D. Ie Jolle 1814 — ±1820

 

Zoals het uithangteken vermeldde was de firma Ratelband en Bouwer op de „Rooze-Gragt'' in de eerste plaats een bijbeldrukkerij. In tegenstelling tot de meeste andere uitgevers van kinderprenten gaf zij weinig of geen volksboeken uit, wel schoolboekjes en historische werken 7.

____________________________________

Archief Gemeente A'dam, Gildeboek Boekverkoopers, blz. 144. - 2 &&, ™*. 13. - 3 De laatste ons bekende uitgave op naam van Wed. J. Ratelband & J. Bouwer, De Vernieuwde Cijfferinge van W. Bartjens, gedateerd 1778 hebben wij ver­meld gevonden in de cartotheek Enschedé (Bibl. Vereeniging). De oudste uitgave op naam De Erven de Wed. J. Ratelband en J Bouwer vermeld in dezelfde cartotheek is De Historie van den Koninklijken Propheet David, gedat. 1782. — * Bibüoth. Vereeniging Personalia op naam J. Bouwer. — 5 Ibid., cartotheek Enschedé op naam J. Bouwer. — « Waller, Btogr Woordenboek, blz. 457, vermeldt dat David Ie Jolle werkzaam was van 1817 tot 1824. Zoals hierboven werd aangetoond, was D Ie Jolle stille vennoot van J. Bouwer vanaf 1805 en was hij werkzaam als zodanig in het openbaar vanaf1809. Van 1814 afwerkte hij zelfstandig. - ' Naast Bartjens' Cijfferinge (zie noot 3) vermelden we nog : Hakvoords Onderwerp van de Letterkonst en verschillende uitgaven van de Gemene zend-brieven (Dronckers, Verzameling Waller, nrs. 667, 665, 664), Chronyk van de geschiedenissen in Holland, Zeeland, Vriesland en Utrecht (ibid., nr. 408).

 

267

 

Ongeveer alle traditionele onderwerpen van de 18e-eeuwse kinderprenten werden ook uitge­beeld in het fonds Ratelband en Bouwer. Het zijn meestal naïeve en grofgesneden gravures maar niet zonder charme.

Vele van deze prenten zijn slaafse en onbeholpen kopieën van de prenten van concurrenten of voorgangers 1. Ook herdrukken van oude prenten, afdrukken van 176- of16e-eeuwse gravures, komen voor in dit fonds. In dit verband verwijzen we naar de nrs. 62 (boerenkermis), 63 (ark van Noach), 66 (ruiterij), 67 (Vasten-Avonds-Vreugd), 69 (keisnijden), 71 (de dood op bezoek bij fees-vierders) en 102 (Icarus).

Van deze oude prenten verdient bijzondere aandacht nr. 67, Vasten-Avonds-Vreugd, waarop een zonderling uitgedost, dansend paar is afgebeeld (afb. 173). Het is vermoedelijk de oudste voorstelling van de „vuyle bruyd". Deze prent toegeschreven aan Cornelis Anthonisz (werkz. Amsterd. 1527-53), wordt nader besproken in het iconografisch gedeelte, rubriek : kalenderfeesten.

Bij de historische prenten is vooral van belang nr. 93, welke in 12 houtsneden de historische in­tocht voorstelt van Prins Willem IV in 1747, die een eind stelde aan het tweede stadhouderloze tijdperk.

Enkele platen uit dit fonds zijn van belang voor de iconografie van Amsterdam (de nrs. 45, 52 en 56). Nr. 45: afbeelding van 16 kerken van Amsterdam; nr. 52 vertoont o. m. „'t Huys van de Heer Burgemeester Trip", de „Nieuwe Stads Herberg aan 't Ykant" en „Het Illustre School op de Oude Zijds Voorburgwal"; nr. 56: „De Nieuwe Vis-Markt op de Zingel", „De Joden Vlees-Hal op de Vlo6yenburg" en „Het Rasp-Huys op de Heylige Weg".

Ratelband en Bouwer hebben ook veel aandacht besteed aan het volksleven : we wijzen op nr. 40, prent met merkwaardige beroepen (chirurgyn, gezichtkundige, quaksalver, pleytbezorger), de nrs. 5 en 13 met kinderspelen, nr. 43 met leurders, nrs. 8, 12, 20, 22 met allerlei taferelen uit het volks­leven en tenslotte de nrs. 23, 36, 62 en 88 met kermistaferelen. Deze laatste prent, nr. 88, bevat vier­entwintig tafereeltjes waarvan het laatste een dodendans voorstelt. De figuur van de dood speelt in de volksprenten een belangrijke rol. Buiten de kermisprent zijn er nog een tiental andere prenten, waarop in het laatste tafereel de dood wordt afgebeeld (nrs. 6, 14, 30, 32, 38, 46, 50, 59, 99).

Het fonds Ratelband en Bouwer bevat zeer weinig gesigneerde prenten. De prenten nrs. 3 (een vaandrig met twee trommelaars) en 104 (taferelen uit het leven van David) zijn beide gesigneerd M.D.R., nr. 94 (taferelen uit het Oude Testament) is gesigneerd LH. Dit zijn initialen van onbekende graveurs. Vier prenten zijn gesigneerd A. Bouwens, nr. 70 (ook met nr. 105, laatste oordeel), nr. 106 (wintertaferelen) en twee ongenummerde prenten : een ruiterportret van prinses Wilhelmina van Pruisen, echtgenote van de stadhouder prins Willem V, en de zeer mooie „Raarekiek-Kas". A. Bou­wens was werkzaam in dejaren 1779-1781 2.

Geheel in het begin van de 196 eeuw zijn J. Bouwer en de weduwe J. Ratelband begonnen met de uitgave van een reeks prenten gemerkt met letters in plaats van nummers, en voorzien van het zegel van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Deze reeks had een opvoedkundige strekking en is zeer ruim verspreid geweest, vooral door bemiddeling van de onderwijzers wereld. Bijna in elke verzameling vindt men talrijke prenten uit deze reeks. Uit een jaarrekening van J. Bouwer en D. Ie Jolle aan Jan Oomkens te Groningen vernemen we, dat op 1 januari 1809 in deze reeks zestien pren­ten verschenen waren (van A tot Q), en dat deze reeks zou worden vervolgd 3. In de volgende jaren zijn inderdaad ook de prenten verschenen gemerkt van R tot Z, en nog drie andere gemerkt AA, BB en CC.

____________________

1 Typische voorbeelden zijn o. m. de nummers 31 „Urbanus en Isabel" kopieën van J. Kannewet 63; nr. 35 kopie van de abc-prent van Gysbert de Groot. — 2 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 44. —3 Biblioth. Vereeniging, Personalia op naam J. Bouwer.

 

268

 

Vele van deze „Nuts-prenten" zijn gesigneerd Oortman (gemerkt A, B, D, E, O, Q), drie zijn gesigneerd G. Oortman (S. T, BB), één is gesigneerd Numan en J. en G. Oortman (Z) en één Jacob Plugger, deze laatste is gedateerd 1818. Naar het karakter van de tekeningen te oordelen, is het waar­schijnlijk dat de meeste niet-gesigneerde prenten, evenals die gesigneerd Oortman, gegraveerd werden door J. Oortman in samenwerking met G. Oortman.

In vergelijking met de prenten uit het populaire fonds zijn deze „Nuts-prenten" droog en dor. Ze missen het sappige en fleurige van de naïeve traditionele volksprenten.

De houtblokken van deze „Nuts-prenten" zijn na 1818 overgegaan naar het fonds H. van Mun­ster en Zoon. Een gedeelte van de houtblokken van het populaire fonds is in het bezit gekomen van de firma J. de Vos en Comp. te Dordrecht.

 

Prenten

Onbekende of niet-uitgegeven prenten: 49-55-57-64-73-74-91-97-103-107 t/m 111

 

De prenten op naam van de Wed. J. Ratelband en J. Bouwer zijn op deze lijst aangeduid : 1. Wed. R.B.; — deze op naam De erven de Wed. J. Ratelband en J. Bouwer : 2. Erv. R.B.; — op naam J. Ratelband en Bouwer : 3. R.B.; — op naamj. Bouwer en de Wed. J. Ratelband : 4. B. Wed. R.; — op naam Johannes Bouwer : 5. B.; — op naam J.(ohannes) Bouwer en D.(avid) Ie Jolle : 6. B.J.; — op naam David leJolle : 7-J.

 

1. De Hond en Kat / Harten en Aape / Daar kund gy uwe vreugd uyt raape. 4 hsnn., dieren, 1. Wed. R.B., coll. x; 2. Erv. Wed. R.B., coll. x, Ottema; 4. B. Wed. R., coll. Waller S, Muller 3981 A.

2. Hier ziet gy 1 S Jonge Jeugd! in deeze Nieuwe Prent / Vier dieren afgebeeld na 't Leven pertinent. 4 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A; 3. R.B., coll. x.

3. Hier hebt gij Jonge Jeugd / 't vermaak van de Kermis vreugd. 1 hsn. ges. M.D.R., twee trommelaars en één vaandrig, 2. Erv. Wed. R.B., coll. N.O.M.; 4. B. Wed. R., z. nr., coll. Waller S.

4. Des Menschen op en ondergang / Valt d'eene zoet en d'ander bang. || Trap des ouderdoms. 1 hsn., één vrouw op elke trap, 1. Wed. R.B., coll. Waller

5, Muller 3981; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Wal­ler S, v. Gijn, e. a.; 4. B. Wed. R., coll. x;

6. B.J., coll. Ottema.

5. Het aangename Kinderspel / Behaagt de Jonge Jeugd zeer wel. 48 hsnn., kinderspelen, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981.

5. Kinderdeugden en Gebreken || Zietge in deze Print­jes spreken... 4 vss. 16 hsnn. ges. G.O.(ortman), 5. B., coll. N.O.M.

6. 't Leven van Adam en Eva / in 't Paradys | met hare Kinderen. 24 hsnn., taferelen uit het O. T. en allerlei ambachten en bezigheden, 1. Wed. R.B., coll. x; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Atlas v. Stolk 5847 a; 3. R.B., coll. Waller S, x, e. a.

7. De Oorlogs Vlooten van de Heeren Staten Generaal / en die van den Konink van Engeland. 32 hsnn., schepen, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Prov. bibl. Leeuw., Muller 3981 A; m. t. : D'Oorlogs scheepen die gy hier ziet / die Ver­gaan noch Stranden niet; 5. B., coll. Waller S.

8. De Jongens vermakelyke Tyd-korting. 24 hsnn., allerlei bezigheden, 1. Wed. R.B., coll. x, Stoffel; 2. Erv. R.B., coll. Waller S; 5. B., coll. Waller S, Muller 3981 A; 6. B.J., coll. Waller S.

9. Sie daar al weer wat nieuws / van Steeven lieven Steeven: Sa Jongens loopt / en koopt wyl sy noch is in 't Leven. 24 hsnn., Steven de meid, 2. Erve. Wed. R.B., coll. Waller S; 4. B. Wed. R., coll. x, archief Haarlem; 5. B., coll. Waller S; 7. J., coll. Waller S.

10. Ziet hier Jonge Jeugd voor oogen / Hoe dat een Dog-ter is bedrogen || En door list en Sno practyk / Een schoorsteenveeger word zeer ryk... 6 vss. 24 hsnn., Chrysenia en Jacomo, de schoorsteenveger, 4. B. Wed. R., coll. x.

11. Het Nieuwe Vermaakelyk Luy-lekker-land. 24 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S; 4. B. Wed. R., coll. x. (Afb. 76).

12. Kinders Wiltgy vrolijk wezen | Wilt dees Print met aandagt lezen / Alle deze bezigheden / Wilt u tydt daar in besteden. 28 hsnn., allerlei bezigheden, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Ottema; 4. B. Wed. R., coll. Waller S, N.O.M.; 7- J-, coll. N.O.M.

13. Het aangename kinderspel Behaagt de Jonge Jeugd zeer wel. 48 hsnn., kinderspelen, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, y.

13. Zelfde prent als nr. 5, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S.

13. Diverse Bespiegelingen. 24 hsnn. voor de fabelen van Esopus maar met andere onderschriften, 1. Wed. R.B., coll. x; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Ottema; 5. B., Norge.

14. De Herders en Herderinne hier | Verstrekken u tot groot playsier. 36 hsnn., pastorale taferelen, 1. Wed. R.B., coll. y; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981; 4. B. Wed. R., coll. Waller S, Ottema.

15. Al dat op de Bedel-zak geerne leeft / 't Gaat meest al Kreupel op beyde zyden | || Daarom den kreupelen Bisschop veel Dienaars heeft | Die om een vette proef de regtegange myden. 16 hsnn., kreupelen, 1. Wed. R.B., coll. x; 4. B. Wed. R., coll. Waller S;7-J., coll. Waller S.

16. Deeze Prenten mooy en wel / Zijn er Zestien op een Vel. 16 hsnn., dieren, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A, x; 5. B., coll. x.

17. Bybelsche Figuren van het Oude Testament. 16 hsnn., inc. De Slang geteeld uyt zondig stof..., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Mul­ler 3981 A, e. a.; 3. R.B., coll. Waller S.

18. Bybelsche Figuren van het Oude Testament. 16 hsnn., inc. Ziet Simson heeft door groote kragt..., 2. Erv. R.B., coll. Waller S, z. nr., coll. y; 3. R.B., coll. x.

18. De Trap des Ouderdoms. 1 hsn., 4. B. Wed. R., coll. Atlas v. Stolk 1997.

19. Herder en Herderinne Sprenke voor de Jeugd | En schept uw Vermaak in dees Herders-Vreugd. 48 hsnn., pastorale taferelen, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A; 4. B. Wed. R., coll. Wal­ler S.

19. Zelfde prent als nr. 10, 4. B. Wed. R., coll. x; 5. B., coll. Ottema; 6. B.J., coll. Ottema.

20. Jongens wilt u hier vermaken | Hier vind gy veel raare saaken / Zes-en-Dertig in 't Getal / Leest ze vrij 1 bezietze al. 36 hsnn., allerlei personages en bezigheden, 1. Wed. R.B., coll. Waller S; 4. B. Wed. R., coll. x.

21. Kinders aanschouwt dees Prentjes pertinent / || Het is 't Amsterdamsche Schermschool zeer wel bekent. 25 hsnn., schermen en vendelzwaaien, 1. Wed. R.B., coll. N.O.M.; 4. B. Wed. R., coll. N.O. M.; 5. B., coll. N.O.M., z. nr., coll. Waller S.

22. Elk Zuypt en Vret zig vol en zat / Op 't Oud en Nieuwe Franze-Pat. 36 hsnn., realistische tafere­len uit het volksleven met kluchtige onderschrif­ten, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, N.O.M.; 3. R.B., coll. Norge.

23. De Amsterdamsche Kermis Vreugd. 24 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 4. B. Wed. R., coll. x.

24. Dit Wild en Tam Gediert / en Vogels schoon van Veeren / / Zyn om u | 6 Jonge Jeugd | het A,B,C, te Leer en. 24 hsnn., abc met dieren, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, x, e. a.; 4. B. Wed. R., coll. Waller S, N.O.M.; 5. B., coll. N.O.M., Waller S.

25. Aanschoud dees Prent met aandagt al | Gy daar de Wreedheyd vinden zal. 16 hsnn., Franse tirannie, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, x.

26. Het Leven en snoot hedrijf, Gevangenis en Dood, van Cartousie tot Parijs. 20 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, x; 3. R.B., coll. Waller S.

27. Hier hebt gy het Leven en Bedryfj Van Jan de Wasser met zijn Wijf. 24 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S; 4. B. Wed. R., coll. Folkl. Mus. Antw.; 5. B., coll. BK.; 6. B.J., coll. N.O.M.; 7. J., coll. Waller S, x.

28. Men vindt geen raarder Volk / als te Water en te Land. Zo als dit Zes'-en dertightal vertoond in haar e stand. 36 hsnn., allerlei personages en bezigheden, 5. B., coll. Waller S, y; 6. B.J., coll. x.

29. Zoete spreuken; Zinne-beelding || Regtgeschoeyt al voor de Jeugd... 4 vss. 36 hsnn., spreekwoorden, 1. Wed. R.B., coll. Fries Gen., y; 4. B. Wed. R., coll. x; 5- B., coll. Waller S.

30. Dit Zes-en dertig Kaartespel / Behaagt de Jonge Jeugdseer wel. 36 hsnn., floskaartjes, 3. R.B., coll. x, Ottema; 4. B. Wed. R., coll. Waller S, Muller 3981; 6. B.J., coll. Ottema; 7. J., coll. Waller S.

31. Dit is het Trouw-geval / en wonderlijk Schouwspel | Dat hier is af-gebeeld van Urbanus en Isabel. 24 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. x; 4. B. Wed. R., coll. N.O.M., Folkl. Mus. Antw.; 5. B., coll. Norge; 7. J., coll. Waller S, Ottema.

32. Als gy dees Nieuwe Wereld ziet t' Is al verkeert en raakt tot niet. 36 hsnn., de verkeerde wereld, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, x, e. a.; 4. B. Wed. R., coll. N.O.M.; 6. B.J., coll. N.O.M.; 7. J., coll. Ottema, y.

33. Hier ziet gy Keysers | Koningen | Princen | en Hee-ren / Die ons Land wel eertijds kwamen te Regeeren. 20 hsnn., vorstelijke personages, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A, e. a.

34. Komt hier nu Kinders reyn en lees dees Vogels al / Gy hebt met groot en kleyn | Hier Hondert in 't getal. 24 hsnn., grote vogelkooi, 1. Wed. R.B., coll. Fries Gen.; 4. B. Wed. R., coll. v. Gijn; 7. J., coll. x.

35. Het vermaaklyke A,B,C, voor de Jonge Jeugd. 24 hsnn., abc met dieren, 1. Wed. R.B., coll. Waller S; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A, e. a.; 7. J., coll. Ottema.

36. Hier zoo hebje Jonge Jeugd/ De Amsterdamse Kermisvreugd. 36 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A, v. Gijn; 4. B. Wed. R., coll. N.O.M.; 7. J., coll. Waller S.

37. Jongens wilje vreugd vermeeren, Wild in deze Print studeeren, Want het is van Tetjeroen, Die een yder kon voldoen. 24 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A, e. a.; 3. R.B., coll. Waller S; 6. B.J., coll. N.O.M. '

38. Kindren doorlees deeze Prent || Zoo word U 't Bybelwoord bekent. 24 hsnn., taferelen uit het O. T., 1. Wed. R.B., coll. Fries Gen.; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, x; 3. R.B., coll. x.

39. De Jeugd werd hier gestigt / door 't Werk in tugt ge­houden 1 Gelijk men Dagelijks ziet / van 't Doopen af tot 't Trouwen. 48 hsnn., van dopen tot trou­wen, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, x; 3. R.B., coll. N.O.M.

40. Komt hier gy Jonge Jeugd en wilt met aandagt he­zen 1 Het Nieuwe A,B,C, het was er nooyt voor dezen. 24 hsnn., abc met ambachten, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Fries Gen.

41. Hier hebt gy / Kinders / by malkaar / / De Twaalf Maanden van het Jaar. 12 hsnn., 4. B. Wed. R., coll. y; 5. B., coll. Fries Gen., Ottema; 6. B.J., coll. x; 7. J., coll. Waller S.

42. Jongens wild'er wel opletten / Hier zijn verscheyden Portretten / Waar door gy hier kond leeren / Wie de Wereld meest regeeren. 24 hsnn., vorstelijke perso­nages, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A.

43. Komt Kinders ziet dees Prent eens aan, || Hoe yeder met zyn Waar komt aan. 36 hsnn., leurders, 2 Erv. Wed. R.B., coll. x.

44. Al dees Vogels die gy ziet / En Zingen noch en . Kraayen niet. 20 hsnn., vogels, 4. B. Wed. R., coll. Waller S, Muller 3981.

45. Komt Kinders wilt hier wel op merken, || Hier ziet gy zestien schoone Kerken, || Met haar Torens fraay en net, || Binnen Amsterdam gezet. 16 hsnn., ker­ken, 1. Wed. R.B., coll. x.

46. Zelfde prent als 32, 1. Wed. R.B., coll. x; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Prov. Bibl. Leeuw.; 4. B. Wed. R., coll. Waller S.

47. Kinders hier hebt gy tot u playsier / Dan Jan en Lijs op 't Ys vol zwier. 28 hsnn., wintervermaak, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A, x, e. a.

48. De Historie van Jan Klaasz / of de Gewaande Dienstmaagd. 16 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S; 4. B. Wed. R., coll. Waller S, ongenummerd ex., coll. x; 5. B., coll. Ottema; 7. J., coll. Waller S, Kossmann; met nr. 42, coll. Z.

50. Ziet Steven van der Klok | met zijne grote daden | Waar mee hy was verzien | en vol mee was beladen. 24 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Fries Gen., Muller 3981 A, e. a.; 5. B., coll. Waller S; 6. B.J., coll. Waller S.

51. Cyter / Philida en meer Harders knapen t' Samen in het groen veel vreugde rapen. 48 hsnn., pastorale taferelen, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A.

52. Ey Kinders ziet eens wat hier staat, Gy moogt het vry bemerken, Gebouwen in de Stad gemaakt, Van Amsterdam vol Werken. 16 hsnn., gebouwen, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S.

53. Zelfde titel als 39 doch andere blokken en on­derschriften, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981.

54. De Vogels in 't Woudt / Die Zingen zeer stout: Om dat zy Zingen met playsier | Daarom staan de Vogels hier. 4 hsnn., vogels, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, x, e. a.

56. Komt hier gy Kinders groot en kleen, Hier kunt gy vinden voor elk een; Gebouwen na de nieuwste smaak, In de Stadt Amsterdam gemaakt. 16 hsnn., Amsterdamse stadsgezichten, 1. Wed. R.B., coll. Waller S, Fries Gen.; 3. R.B., coll. x.

58. Veel Jongens en Meysjes t'zaam / / Ziet gy hier na School toe gaan. 40 hsnn., op elk plaatje 2 per­sonages, mannen of vrouwen, met als onder­schrift mannelijke of vrouwelijke persoons­namen, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, x; 4. B. Wed. R., coll. N.O.M.

59. Hier hebt gy Zee en Land gediert / Verbeeld en levend' afgesiert En Vogelkens o jonge Jeugt Tot u vermaak met lust en vreugd. 48 hsnn., 4. B. Wed. R., coll. Waller S, Muller 3981.

60. Bybelsche Historie Prenten van David / Saul / Absalon en Salomon. 8 hsnn., taferelen uit het O. T., 1. Wed. R.B., coll. Waller S, x.

61. Om den Inhoud van dees Print ter dege te verstaan / || Zo zoekt de Texten op / hier onder aan beschreven /1| En neemt het Bybelboek en gaat dat open slaan / || Die zullen u den zin en waaren uitleg geven. 1 hsn. met 5 taferelen uit het O. en N. T., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A; 3. R.B., coll. N.O.M.

62. De Boere Kermis. 1 hsn., 4. B. Wed. R., coll. Waller S, Muller 3981.

63. Des eersten Werelds Ondergang door de Zundvloed. 1 hsn., ark van Noach, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A; 4. B. Wed. R., coll. N.O.M.

top

65. De Prins van Oranje Te Paard. Prins Willem de Vijfde. 1 hsn. in bloemenkrans, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A, e. a.; m. t.: De Koning van Pruyssen Te Paard; 3. R.B., coll. x.

66. Kinders siet hier met verblyden, De schoone Caval­cade ryden, Zeer kloekmoedig enfaljant, Trekken zy na den Vyand. 1 hsn., militairen te paard, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Mus. v. Gijn, x; 4. B. Wed. R., coll. Waller S.

67. Kinders ziet eens hoe dees Snaaken || Haar in zotte vreugd vermaaken. Ondertitel: Vasten-Avonds-Vreugd. 1 hsn., dansend paar, 4. B. Wed. R., coll. x.

68. De Prins van Pruyssen Te Paard. || Prins Hendrik van Pruyssen. 1 hsn., ruiter in bloemenkrans, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S; 3. R.B., coll. x; 4. B. Wed. R., coll. N.O.M.; m. t.: De Koning van Pruyssen te paard, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A.

69. Is iemand met de Key gebruyt, Die komt maar hier ik snyze uyt. Probatum of daar voor geen duyt. 1 hsn., het snijden van de kei, 5. B., gereprod. in Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 25.

70. Wat Mensch dat leven heeft ontfaan / Moet eens voor 't laatste Oordeel staan. 2 hsnn. ges. A. Bouwens, laatste oordeel en godvruchtige personages, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Prov. Bibl. Leeuw.

71. In 't midden van de Vreugdt en der Wellustighe-den 1 || Komt de Doodt ongenoodt ter Kamer inge­treden, || Eyscht den Vorst / en toond d'Looper reeds geloopen uyt. || Daar baat geen vlugt / of handg' wring 1 gekerm of naar geluyt. || De doodt is 't endt van al wat men op aarde siet / || De Mensch spaart veel 1 maar de Doodt de Menschen niet. 1 hsn., dood komt bij feestvierders, 2. Erv. Wed. R.B., z. nr., coll. Muller 3981 A; 4. B. Wed. R., coll. Atlas v. Stolk 465.

72. Kinders hier hebje al wederom tot u playsier | | Vier wilde Beesten voor u gestelt op dit Papier. 4 hsnn., dieren, 4. B. Wed. R., coll. Waller S.

75. Dese Vier Vogels hebben al haar leven lang hooren fluyten en zingen / En blijven even dom weten niet als van d'een na d'ander te springen. 4 hsnn., vogels, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A.

76. Wilt en Tam hier bij malkander / Doen geen leet den een den ander. 8 hsnn., dieren, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller 6, Muller 3981 A.

77. Al dees Vogels die gij hier ziet En zingen noch en kraayen niet. 9 hsnn., vogels, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A.

77. Die met Icarus vliegt tot aan de Sonnestralen / Die stort met hem ter neer... 4 vss., 1 hsn. in bloemen­krans, de val van Icarus; 6. B.J., coll. Norge.

78. Dees Beesten wreed, Doen niemand leed. 4 hsnn., dieren, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A.

79. Twee Vogels van een bijzonder slag | Kinders wilt ze koopen || Gij hebt daarbij een Hartebok en siet het Rheedje hopen. 4 hsnn., twee vogels, hert en reebok; 1. Wed. R.B., coll. Ottema; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A.

80. Kinders hier kunt gij aanschouwen | Indiaansche Mans en Vrouwen. 4 hsnn., Indiaanse personages, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A.

81. Bybelsche Figuren van het Nieuwe Testament. 16 hsnn., inc. Uw Zoon Zach'rias zal den Heer..., 1. Wed. R.B., coll. x, Stoffel; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Ottema; 4. B. Wed. R., coll. Waller S, Muller 3981.

82. Bybelsche Figuren van het Nieuwe Testament. 16 hsnn., inc. 't Moet al op Jezus stem bedaa-ren... 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Mul­ler 3981; 4. B. Wed. R., coll. Waller S.

83. Bybelsche Figuren van het Nieuwe Testament. 16 hsnn., inc. Geen magt gaat Jezus magt te boven... 1. Wed. R.B., coll. Norge; 2. Erv. Wed. R.B., coll. x; 3. R.B., coll. BK.; 4. B. Wed. R., coll. Z.; 5. B., coll. N.O.M.

84. Bybelsche Figuren uit het Nieuwe Testament. 16 hsnn., inc. Hoe hatelyk myn Persoon ook was..., 1. Wed. R.B., coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Ot­tema.

85. Bybelsche Figuren van 't Nieuwe Testament. 16 hsnn., inc. Uw heil Cornelius is gewis..., 1. Wed. R.B., coll. Waller S, x; 2. Erv, Wed. R.B., coll. Muller 3981 A; 4. B. Wed. R.. coll. N.O.M., Ottema, e. a.

86. Hier heeft defeugd tot haar gerijfj / fan de Wassers leven en bedrijf. 48 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A, v." Kuyk.

87. Duyfkens en Willemijnkens leven | / Word u kinders hier beschreven. 30 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A, e. a.

88. Sie zoo dat gaat hier schoon van gat / Sulken vreugd vind men in geen stad. 24 hsnn., kermistaferelen, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A, e. a.; 4. B. Wed. R., coll. Waller S, N.O.M. Gereprod. bij Van Heurck en Boeken­oogen, 1.P.F., blz. 136.

89. Hier hebtgy weer tot uplaisier / / Veel klugten na de nieuwste Zwier. 30 hsnn., spreekwoorden, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A; 4. B. Wed. R., coll. x.

90. Sie soo 1 hier is nou ons hollebollig Jaapje / / Dan op den tril | dan weer stil | Wat dunkje van dit knaapje. 24 hsnn., allerlei personages, 1. Wed. R.B., coll. BK.; 2. Erv. Wed. R.B., coll. x.

92. Veel snakeryen siet gy hier / / En veel Gediert tot u Playsier. 36 hsnn., allerlei personages en vogels, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S; 4. B. Wed. 1 R., coll. x.

93. Dees Prent verbeeld u jonge Jeugd / || Nederlants 1 blijschap en Oranje vreugtj || Dien Vorst als Stad­houder u gegeeven. j| Kundgy sien / en word u net be- 1 schreven. 12 hsnn'., feesten ter gelegenheid van de aanstelling van prins Willem IV, tot stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, x.

94. Komt ziet en lees hier jonge jeugd / Veel Bybelsche 1 Figuren schoon... 8 vss. 16 hsnn. ges. L.H., tafere­len uit het O. T., 4. B. Wed. R., coll. Waller S, 1 x; 2. Erv. Wed. R.B., coll. v. Gijn.

95. Dees Prent verbeeld u jonge jeugd... vss. 12 hsnn., 1 vorstelijke personages, 2. Erv. Wed. R.B., coll. x.

g6. Hier ziet gij Jonge Jeugd na 't leven Afgeprent / His­toriestukken uyt 't Oude Testament. 4 hsnn., 2. Erv. Wed. R.B., coll. Muller 3981 A, v. Gijn.

98. Hier ziet men Gekken groot en Meen, || In 't Lazarus Huys voor yeder een, || Die met geen Gekken wil verkeeren || Laat gekheyt staan, gaat wysheyt leeren. 16 hsnn., personages gekken, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A.

99. Dees Helden diegy ziet die kunnen niet meer strijden, Daarom dan jonge jeugd bezietze met verblijden... 4 vss. 16 hsnn., historische en mythologische figuren, 1. Wed. R.B., coll. v. Gijn; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, Muller 3981 A, e. a.

100. Verkiest nu vry gy jonge jeugt / || Een ambacht uyt na u geneugt... 4 vss., 20 hsnn., ambachten, 3. R. B., coll. v. Gijn.

101. Hier zijn ElfVisschen in 't getal... 4 vss. 11 hsnn., vissen, 2. Erv. R.B., coll. Waller S, v. Gijn, e. a. 102. Zelfde prent als nr. 77, negen vogels, 2. Erv.

Wed. R.B., coll. Waller S, x, e. a. 102. Zelfde prent als nr. 77, Icarus, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S.

104. Om Davids leven aan uw jonge jeugd te toonen; || Zoo ziet dees Prenten al en hem tot Koning kroonen. 9 kleine en 1 grotere hsn. ges. M.D.R., in bloe­menkrans, leven van David, 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S, N.O.M., e. a.

105. Zelfde prent als nr. 70, laatste oordeel ges. Bou-wens, 1. Wed. R.B., coll. Waller S, BK..

105. Zelfde prent als 76, dieren, 2. Erv. Wed. R.B., coll. x; 7. J., coll. N.O.M.

106. In Wintertijd men Jaagt en Rijd. 2 hsnn. ges. A. Bouwens, wintertaferelen, 1. Wed. R.B., coll. BK.; 2. Erv. Wed. R.B., coll. Waller S.

112. Geen nutter dier voor rat en muys / Als een mooy Katje in uw Huys // Want het doorsnuffeld alle hoeken / om dit gedierte op te zoeken. 1 hsn., kat, 6. B. 7., coll. Y.

— . De Lucht-bol a la Montgolfier. 1 hsn., 4. B. Wed. R. catal. Beyers, mei 1966, nr. 1680.

—. Dees Beesten die gy ziet weest daar niet voor ver­vaart 1 Zy schynen wilt en wreed dog zijn nu zagt van aart. 10 hsnn., dieren, 2. Erv. Wed. R.B., coll. x.

—. Neemt genoegen | zoete Jeugd | In deez' blyde Zomer-vreugd. 2 hsnn., twee rijtuigen, 4. B. Wed. R., coll. Fries Gen.

—. De Raarekiek-Kas. 1 hsn. ges. A. Bouwens, 4. B. Wed. R., coll. Waller S; 5. B., coll. Atlas v. Stolk 464, v. Gijn.

—. Deez' Prent vertoont u hier, || In al haar pracht en zwier, || Een eedele Vorstin, || Prins Willems Ge­malin. 1 hsn. ges. A. Bouwens, prinses te paard, 2. Erv. Wed. R.B., coll. x.

—. o Nederlandsche Jeugd! || Ziet hier, tot uwen Vreugd, || Een Prins, aan u zo waard, || Gezeten op zijn paard. 1 hsn., prins Willem V te paard, 2. Erv. Wed. R.B., coll. x.

top

 

PRENTEN VOORZIEN VAN HET ZEGEL VAN DE MAATSCHAPPIJ TOT NUT VAN ’T ALGEMEEN

 

A. In deeze Prent zullen de Kinderen kunnen opmer­ken: dat de aart van elk Gewest, en de bijzondere kleeding van elk Volk, de Menschen van elkander en zeer duidelijk doen onderscheiden. 8 hsnn. ges. Oortman, mensen van verschillende landen en werelddelen, 4. B. Wed. R., coll. Waller S, e. a.; 5. B., coll. Waller S, Folkl. Mus. Antw., e. a.; 7. J., coll. Ottema.

B. Lieve Kinderen! deeze onderstaande Voorbeelden zullen u leeren: dat, om door een Handboom, met weinig Magt veel Kragt uit te oefnen... 2 regels, 8 hsnn. ges. Oortman, werktuigkunde, 4. B. Wed. R., coll. Waller S, Prentenk. Brussel, e. a.; 5. B., coll. Waller S.

C. Neemt gij, o Leezer! naam en kragt / Van ieder Werktuig wel in acht... 6 vss. 12 hsnn., werktui­gen, 4. B. Wed. R., coll. x, e. a.; 5. B., coll. N.O.M., e. a.; 7. J., coll. Waller S, Folkl. Mus. Antw., e. a.

D. Zie, Leezer! hier Verscheidenheid Van Bouwmans nutten arrebeid... 6 vss. 12 hsnn. ges. Oortman, landbouw, 4. B. Wed. R., coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 5. B., coll. N.O.M., x; 7. J., coll. Waller S, e. a.

E. Wie stelt der Menschen oefning perk... 6 vss. 12 hsnn. ges. Oortman, ambachten, 4. B. Wed. R., coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 5- B., coll. Waller S, e. a.; 7. J., coll. Waller S, N.O.M., e. a.

F. Dees Kinderprent leert, kort en goed, || Wat nut de Werktuigkundige doet... 4 vss. 8 hsnn., werktuigen, 4. B. Wed. R., coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 5. B., coll. Waller S, N.O.M.

G. Zonder Geld door 't land te wandlen, || Is, als zonder Waaren, handlen. || Let dus, Leezer! op de Munt, e. Daar gij veel voor koopen kunt. 34 hsnn., afbeel­ding van 17 munten, voorzijde en achterzijde, 4. B. Wed. R., coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 5. B., coll. Waller S, N.O.M.; 7. J., coll. Waller S, Folkl. Mus. Antw.

H. Vaderlandsche Mannen en Vrouwen. 12 hsnn., 4. B. Wed. R., coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 5. B., coll. Waller S, e. a.; 7. J., coll. Waller S, Folkl. Mus. Antw., e. a.

I. ô Lieve Kindren! ziet de Dieren op deez' print; Kent hunnen naam en aart, als gij hen leevend vindt. 12 hsnn., dieren, 4. B. Wed. R., coll. N.O.M., Prov. Bibl. Leeuw., e. a.; 5. B., coll. Waller S, N.O.M., e. a.

K. Daar Jongens, Meisjens, hebt ge een Print, Waar op gij keur van Voglen vindt. 12 hsnn., 4. B. Wed. R., coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 5. B., coll. Muller 3981, x, e. a.; 7. J., coll. Waller S, Tulner.

L. De dieren, Kind'ren! die deez' Printen u vertoonen, En Water, Aarde of Lucht bewoonen, Tweeslachtig des genoemd, verdienen in der daad, Dat gij hunn' naam en aart opmerkzaam gadeslaat. 12 hsnn., tweeslachtigen, 4. B. Wed. R., coll. N.O.M., e. a., 5. B., coll. Waller S, Muller 3981, e. a.

M. Ziet, Kinders! op deez' print verscheidenheid van Visch, Die ons de Zee verschaft, meest smaaklijk op den disch. 12 hsnn., vissen, 4. B. Wed. R., coll. Prentenkab. Brussel; 5. B., coll. Waller S, N.O.M., e. a.

N. Door Visschen, in deez' Print vertoond, Zijn 's Lands Rivieren rijk bewoond. 12 hsnn., vissen, 5. B., coll. Waller S, N.O.M., e. a.

O. Beschouw, o jeugd! deez' Print; lach vrij bij deeze Plaat, Maar lees aandachtig ook hetgeen 'er onder staat. 1 hsn. ges. Oortman, kwakzalver Jurgen, coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 7. J., coll. Waller S, x.

P. o Kinders! ziet in deez' Tafrelen Uw Broeders en uw Zusters spelen. 12 hsnn., kinderspelen, 5. B., coll. Waller S, N.O.M., e.a.; 7.J., coll. Waller S.

Q. Kinder-deugden en Gebreken... 4 vss. 12 hsnn. ges. Oortman, 5. B., coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 7. J., coll. Atlas v. Stolk 5836 b, x, e. a.

R. Besef, ô Hollands Jeugd! als gij deez' Prent be­schouwt, || 't ontzettend onderscheid, dat tusschen 't dobb'rend hout j] 't zij van den boom of vlot, dat eerst tot vaartuig strekke, |[ En tusschen 't Zeekasteel, het Linieschip, bestaat... 12 vss. 12 schepen, 5. B., coll. N.O.M., Muller 3981, e.a.; 7. J., coll. Waller S, x.

S. Kinder-deugden en Gebreken || Ziet ge in deze Printjes spreken... 4 vss. 16 hsnn. ges. G.O.(ort-man), 5. B., coll. N.O.M., Muller 3981, e.a.; 7. J., coll. Waller S, Atlas v. Stolk 5836 d, e. a.

T. Dat Gij, o Jeugd! in deze print, Alhier u zelve spelend vindt! 12 hsnn. ges. G. Oortman, kinder­spelen, 5. B., coll. N.O.M., Atlas v. Stolk 5847 h, e. a.; 7. J., coll. Waller S, x, e. a.

U. Een twaalftal Schepen, lieve jeugd! || Wordt in deez' Prent u geboden... 12 vss. 12 hsnn., schepen, 4. B. Wed. R., coll. N.O.M., Prov. Bibl. Leeuw.; 5. B., coll. N.O.M., Muller 3981, e.a.; 7. J., coll. Waller S, x.

V. Hier kunt gij Voor- en Tegenspoed, || Van twee opregte, brave Liên, || Van Hendrik en van Anna, zien... 6 vss. 12 hsnn., 5. B., coll. Waller S, Muller 3981, e. a.; 7. J., coll. N.O.M., x, e. a. W. Ziet kinders! in deez' print verbeeld, || Wat rampen jeugd en losheid teelt, || En denkt toch niet, dat, bij berouw, || Elk zulk een Vader vinden zou. 12 hsnn., parabel van de verloren zoon, 4. B. Wed. R., coll. N.O.M.; 5. B., coll. Waller S, Atlas v. Stolk 5847 1, e. a.; 7. J., coll. N.O.M.

X. Ziet, Kinderen! voor uw oog vertoond, || Hoe somtijds 't Medelijden woont || Bij zulk een' dien we een vijand wanen. || Schoon Joden en Samaritanen...

8 vss. 12 hsnn., parabel van de barmhartige Samaritaan, 4. B. Wed. R , coll N.O.M.; 5. B., coll. Waller S, x, e. a.; 7. J., coll. Waller S, Kossmann, e. a.

Y. Verheugt u, Kinderen! uit Boer of Burgerstand, Deez' print wijst u in 't Rund de goudmijn van het land. 12 hsnn., veeteelt, 5. B., coll. Waller S, N.O.M., e. a.; 7. J., coll. Muller 3981, x, e. a. Z. Voorbeelden van Edelmoedige, Mensch-lievende en Grootmoedige Bedrijven. 9 hsnn. ges. Numan, J. en G. Oortman, voorstellingen uit de vader­landsche geschiedenis, 7. J., coll. Waller S, Atlas v. Stolk 5836 f, e. a.

AA. Schep hier vermaak, o lieve Jeugd! In de Amster-damsche Kermisvreugd. 12 hsnn., 7. J., coll. Waller S, N.O.M., e. a.

BB. o Jeugd! zie in deez' prent hoe 't lot van Jozef toont, || Dat de onschuld somtijds lijdt, Maar God redt en loont. 8 hsnn. ges. G. Oortman, geschie­denis van Jozef en zijn broeders, 7. J., coll. Wal­ler S, N.O.M., e. a.

CC. Belangrijke Gebeurtenissen, voorgevallen onder de opvolgende Vorsten van den huize Oranje Nassau. 9 hsnn. ges. Jacob Plugger 1818, 7. J., coll. Waller S, N.O.M., e. a.

top

 

275

 

Steendrukkerij  Weduwe  Ratinckx  te  Antwerpen

 

Op de lithografische prenten uitgegeven door de weduwe Ratinckx staat vermeld dat deze Antwerp­se steendrukkerij gevestigd was in de Korte Nieuwstraat nr. 835. Volgens inlichtingen van prof. Fr. Blockmans, stadsarchivaris van Antwerpen, was Isabella Gallens, echtgenote van Dominicus )acobus Ratinckx, sedert 2 maart 1 827 in de bevolkingsregisters ingeschreven op het bovengenoemd adres. Zij was toen 49 jaar oud. Dominicus Ratinckx was dozenmaker van beroep en overleed op 7 mei 1831. Na die datum en tot haar overlijden in 1850 staat de weduwe Ratinckx ingeschreven als winkelierster.

Hun zoon Hendricus Dominicus Ratinckx werd geboren te Antwerpen in 1795. Deze Henri Katinckx is vooral bekend als oprichter van het adresboek van de stad Antwerpen, voor de eerste maal verschenen in 1834 1. Hij bezat ook een uitleenbibliothcek, en op de titelpagina van de catalogus van deze bibliotheek noemt hij zich „imprimeur, libraire, relieur en lithographe 2.

Was het de lithograaf Henri Ratinckx die de prenten vervaardigde welke zijn uitgegeven door zijn moeder, of was er nog een tweede zoon Joseph-Henri Ratinckx, degene die Van Heurck als de maker van deze prenten noemt 3? Hoe dit ook zij, de prenten in kwestie zijn aardig van tekening, met zorg gedrukt en smaakvol gekleurd. Ze behandelen traditionele onderwerpen : ambachten, beroepen, dieren, kinderspelen en jaargetijden.

Uit dit fonds, dat vermoedelijk een zeventigtal nummers heeft omvat, zijn twaalf prenten be­waard in het Folkloremuseum te Antwerpen.

Er zijn ons geen andere prenten uit dit fonds bekend. Op één van deze prenten De Nieuwe Vuur-Molen vestigen wij speciaal de aandacht. Het is de molen waarin de oude vrouwen jong gemalen worden. In het hoofdstuk over de allegorische prenten wirdt dit onderwerp afzonderlijk behandeld.

 

Prenten

5. —.20 tafereeltjes, de 4 jaargetijden, landelijke taferelen (vogclvanger) en dieren.

6. —. 48 afbeeldingen van personages, dieren en voorwerpen.

11. —. 12 tafereeltjes met „marktventers", „spitverkens", „potagie", „ganse" enz.

14.—.48 afbeeldingen van personages, dieren en voorwerpen, .

—. 80 afbeeldingen van personages, dieren en voorwerpen.

28. —. 10 afbeeldingen op 3 rijen, militaire ruiterij.

30. —. 12 taferelen met kinderspelen.

55. —. 48 afbeeldingen van leurders, met hun straat­roepen.

58. —. 6 afbeeldingen, militaire ruiterij.

60. —. 4 rijen, bovenste twee : spoortrein, onderste vier : wagens.

64. —. 20 tafereeltjes paardrijden.

—. Den Nieuwen Vuer-Molen. 1 afb. van de molen waarin de oude vrouwen jong gemalen worden

 

____________________

1 Olthoff, De boekdrukkers, blz. 85. —2 Cataloguc des livres du cabinet de lecture d'Henri Ratinckx. Editeurs des affiches générales de la ville et de la province d'Anvers. Antwerpen (zonder datum, omstreeks 1840). — 3 Van Heurck en Boekenoogen, I.P.P.B., blz. 128.

 

 

275

 

Het  Fonds  De  Roode  te  Zaandam

 

harmanus jukkers de roode, boekdrukker aan de „Westzy in den Overtoom", was werkzaam, van omstreeks 1753 tot 1792 4. Er is van hem slechts één prent bewaard, gedrukt op zijn naam: De Amsterdamse Kermis (nr. 15). Harmanus overleed op 10 november 1792 op de leeftijd van 65 jaar. Het bedrijf werd voortgezet door zijn weduwe Engeltje Houtmans 5 bijgestaan door de zoon

_______________________

4 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 476. — 6 Rijksarchief Noord-Holland te Haarlem, Schepentrouw-boek Westzaan, inv. nr. 674 f.

 

276

 

Jan 1 onder de firmanaam Wed. H.J. de Roode & Zn. De prenten 3, 8 en 9, alsook de ongenummerde prenten bedrukt met deze firmanaam behoorden vermoedelijk reeds tot het originele fonds van Harmanus Jukkers de Roode.

Er zijn twee prenten bewaard op naam van Jan de Roode, zelfstandig werkzaam van 1801 tot 1834 2. Zijn bedrijvigheid als uitgever van kinderprenten was vermoedelijk zeer gering en van korte duur, want de prenten uit het fonds De Roode werden herdrukt in het fonds van Jacobus Wcmlc'l, werkzaam van 1803 tot 1819.

Op één van de ongenummerde prenten uit het fonds De Roode de spelen van Cupido prijkt als medeuitgever, naast de Wed. H.J. de Roode en Zoon, de naam van P. Knip, „schoolmeester op 't Dampad". Deze Pieter Knip, geboren te Westzaandam in 1746 en aldaar overleden op 1 octobcr 1808 3, vinden we terug als wederverkoper van J. Wendel (nr. 8 en 22).

Prenten

De prent op naam Harmanus Jukkers de Roode is gemerkt : 1. HJ.d.R.; — de prenten op naam Wed. H J. de Roode en Zoon : 2. Wed. R. & Zn.; — de prent gemerkt Wed. H.J. de Roode en Zoon en P. Knip : 3. R. en K.; — de prenten op naam Jan-Jukkers de Roode : 4. J.J.d.R.

3. Hier hebt gy het Leven en Bedryf / Van Jan de Was­ser met zijn Wijf. 24 hsnn., 2. Wed. de R. & Zn., coll. Waller 8 (gereprod. in Van Heurck en  Boekenoogen, LP.F., blz. 76).

8. Ziet Steven van der Klok, Met zyne groote Daaden, Waar mee hy was verzien, En vol daar van beladen. 24 hsnn., 2. Wed. de R. & Zn., coll. Waller 8.

9. Kinders ziet hier de Vryagie eens aan van Krelis en Maartje van Oostzaan. 16 hsnn., 2. Wed. de R. & Zn., coll. Waller 8.

15. De Amsterdamse Kermis vreugd. 24 hsnn., 1. HJ.d.R., coll. Stoffel.

—. Zie hier dees Kinders aan, en denkt hoe 's Waerelds dingen, Al trapsgewys voortgaan, met veel veran­deringen. 8 hsnn., 2. Wed. de R. & Zn., coll. Waller

—. Bybelsche Figuren van het Oude Testament. 16 hsnn., 2. Wed. de R. & Zn., coll. Waller 8. Met nr. 26 en titel: Zie hier, o jonge jeugd des Waerelds eerste stand... 2 vss. 4. J.J.d.R., coll. N.O.M.

—. Het kinderspel, (levensloop van doop tot huwelijk) 32 hsnn., 2. Wed. de R. & Zn., coll. Waller 8.

.Jonkheyd wild gy speelen leeren / || Komt met Cupido verkeeren. || Want hy wind van yder prys / || Nie­mand is hem te wys. 24 hsnn., spelen van Cupido, 2. Wed. de R. & Zn., coll. Atlas v. Stolk z. nr.

—. Bedelaar, Krygsman, Boer, Edelman. 4 hsnn., de vier standen, 4. J.J.d.R., coll. N.O.M.

—. De trap des onderdoms. (titel in de prent gegra­veerd) 1 hsn. ges. H. Numan, 3. R. en K., coll. Waller 8.

top.

_____________________

1 Ibid. inv. nr. 6222, nr. 164. Jan was de voorzoon uit het eerste huwelijk van J.H. de Roode. Engeltje Houtmans was de derde echtgenote van H.J. de Roode. — a Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 476. — 3 Rijksarchief Noord-Holland te Haarlem, inv. nr. 749 b en register van impost op begraven.

 

277

 

J. A.  Rijke  te  Rotterdam

 

J.A. rijke was een neef van de uitgever P.J. Masier, boekdrukker op de Nieuwe Markt te Rotterdam. Rijke is werkzaam geweest bij Johannes Scheffers. Na het overlijden van Scheffers en van diens weduwe heeft P.J. Masier deze zaak overgenomen voor zijn neef en deze in 1826 geïnstalleerd als boek- en prentendrukker „in de Prinsenstraat by de Penninghbrug". Maar het jaar daarop reeds, op 8 mei 1827, maakt P.J. Masier in de Rotterdamsche Courant bekend : „Gewichtige redenen hebben mij doen besluiten, om de boekdrukkersaffaire welke ik op naam van mijnen neef J. A. Rijke gevestigd had, op mijnen naam voort te zetten".

Er zijn slechts twee prenten bekend, gedrukt op naam van J. A. Rijke. Dit zijn de onderstaande nrs. 1 en 9. De nrs. 2, 4, 7, 27, 34, zonder de naam van een uitgever, zijn herdrukken van J. SchefFers en kunnen met vrij grote zekerheid toegeschreven worden aan J.A. Rijke, opvolger van Scheffers op hetzelfde adres in de Prinsestraat bij de Penningbrug.

In de collectie Waller (portefeuille 7) zijn vier prenten bewaard op naam van de Erven Wijs-nmllcr en twee op naam van A. van Alphen, waarop de verzamelaar met de hand heeft aangetekend „Rijke". De nrs. 16, 18 en 35 op naam van de Erven Wijsmuller zijn in elk geval geen uitgaven van J.A. Rijke, maar uitgaven van Wijnhoven-Hendriksen. Prent nr. 80 op naam van Wijsmuller komt voor als nr. 17 in het fonds P.J. Masier, opvolger van Scheffers en Rijke, en zal vermoedelijk wel tot het fonds van één van beide voorgangers behoord hebben.

 

Prentlijst

1. De Hond is eene der getrouwste Dieren. (In de prent gegraveerd in banderol:) DEZE HOND BYT NIET. 1 hsn., herdruk van SchefFers nr. 33, coll. Waller 7; zonder naam van uitgever, coll. x.

2. Het Ontzet der Stad Leijden. 8 hsnn., herdruk van SchefFers nr. 32, zonder naam van uitgever, coll. x.

4. De Trap Des Ouderdoms. 1 hsn., herdruk van SchefFers nr. 21, zonder naam van uitgever, coll. Waller 6 (geclasseerd bij de prenten van P.J. Ma­sier).

7. Alphabetische zamenstellingen van onderscheidene Bezigheden. 12 hsnn. met elk 2 voorstellingen, alfabet, zonder naam van uitgever, coll. x.

9. Den verdrukker gestraft. 3 hsnn., geschiedenis van Napoleon in drie taferelen, coll. N.O.M.

27. De Kat is een der nuttigste huisdieren. (In de prent ge­graveerd in banderol:) DEEZE KAT SNOEPT NIET.

34. ]aag& en rijd in wintertijd. 2 hsnn., herdruk van Scheffers nr. 50, zonder naam van uitgever, coll. x.

 

_______________________

4 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 476. — 6 Rijksarchief Noord-Holland te Haarlem, Schepentrouw-boek Westzaan, inv. nr. 674 f.

 

P.  Roosing  te  Rotterdam

Pieter roosing, geboren te Rotterdam op i april 1794 en aldaar overleden op 8 mei 1839 4, -L was één van de eerste drukkers-uitgevers van kinderprenten in steendruk. Hij zelfwas etser en tekenaar en had zijn opleiding gehad bij zijn vader, de plaatsnijder en etser Hendrik Roosing 5.

Naar alle waarschijnlijkheid zijn de volksprenten uitgegeven door P. Roosing door hem zelf getekend en op steen gebracht. Pieter Roosing was geen boekhandelaar of boekdrukker zoals de meeste toenmalige uitgevers van kinderprenten, maar hij gaf enkel plaatwerken uit, hoofdzakelijk in steendruk.

De volksprenten van Roosing zijn zeer aantrekkelijke platen, waarvan de onderwerpen nog rechtstreeks aansluiten bij die van de traditionele houtgravures.

Prentlijst

P. l. —.6 markttaferelen, coll. Waller 8.

P. 2.. —. 6 circustaferelen, coll. x.

P. 3. —.5 pastorale taferelen, coll. Waller 8, Ge­meentearchief Rotterdam.

P. 5. —. 2 af b. : een wagen met twee paarden vóór een herberg, 2 koeien bij een drinkbak, coll. y.

P 6. —. 12 taferelen met vrouwelijke bezigheden, coll. Waller 8.

P. 10. —. 1 circustafereel, coll. Waller 8.

—. Scènes de Menage. 4 taferelen met verklede honden, Franse en Engelse tekst, coll. x, y.

top

___________________________________________________

4 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 275. — 5 Thieme-Becker, XXVIII, blz. 584.

 

278

 

Erven H.  Rynders  te  Amsterdam

 

H. Rynders en zijn opvolgers waren werkzaam te Amsterdam van 1750 tot omstreeks 1854. Er zijn geen prenten bekend uitgegeven door H. Rynders zelf. De oudste prenten van deze firma ver­melden : „bij de Erve H. Rynders" (ook Reynders) of „bij de Erve de Wed. H. Rynders, in de Tweede Tuyn-Dwarsstraat by de Angeliersstraat". Volgens Waller 1 was de firma onder deze naam werkzaam van 1781 tot 1831. Van 1831 tot 1854 wordt de firma vermeld als Erven Rynders of Erven H. Rynders.

De firma Rynders heeft een grote bedrijvigheid aan de dag gelegd als uitgeefster van kinder-prenten en als wederverkoopster van prenten van andere uitgevers. Zij heeft vooreerst vele prenten gedrukt met 16e , 17e  en 18e eeuwse houtblokken, afkomstig uit vroegere fondsen, maar zij heeft in de ipe eeuw ook talrijke nieuwe houtblokken laten graveren, namelijk voor haar prenten met vertellingen van Moeder de Gans, met het leven van Van Speyck, met afbeeldingen van de herop­bouw van de Lutherse nieuwe kerk te Amsterdam (1826)> en met portretten van de koninklijke familie. Enkele van deze prenten zijn gesigneerd door J. Oortman.

Het fonds vormt geen doorlopend genummerde reeks, twee- of driemaal is men begonnen met een nieuwe nummering. Op de onderstaande lijst vindt men dan ook herhaaldelijk twee of drie verschillende prenten vermeld met hetzelfde nummer.

Wij hebben niet kunnen nagaan uit welk fonds of welke fondsen de oudste blokken afkomstig zijn. De verloren Zoon (nr. 2) is, naar de klederdracht te oordelen, 16e-eeuws. De prenten nr. 14 en nr. 17, gesigneerd I.C.I.(egher), en de bijbelprent nr. 38 welke de hand van C. van Sichem verraadt, zijn17e-eeuws. De mooie prent nr. 2 (de vier standen) en nr. 3 (Tyl Uilenspiegel) zijn uit het begin van de 18e eeuw. De prenten nr. 35 en nr. 50 gesigneerd H. Numan en vele andere uit dit fonds zijn uit de tweede helft van de 18e eeuw.

Enkele prenten zijn overgenomen uit het fonds Koene te Amsterdam, dit geldt voor de Uilenspiegelprent nr. 45, herdruk van S.W. Koene nr. 8, voor de Gilde-os, zonder nummer, herdruk van een ongenummerde prent van B. Koene en voor de emblemata-prent met harten.

Naast prenten gegraveerd door „konstplaatsnyders", zoals Jegher en Numan zich zelf noemden, vinden we in het fonds Rynders ook staaltjes van echte volkskunst, zo de naïeve maar zeer expressieve moraliserende tafereeltjes van prent nr. 4.

Ook wat de onderwerpen betreft biedt dit fonds grote afwisseling : naast talrijke stichtende bijbel-prenten vinden we koddige verhalen als die van Tyl Uilenspiegel (nr. 3) en van Jan de Wasser (nr. 4); naast allegorische prenten als nrs. 14 en 17 zien we realistische taferelen uit het volksleven o. m. uit het leven van de Amsterdamse dienstmeisjes (nr. 6), en allerlei ambachten en beroepen (nr. 8).

De firma Rynders was ook bedrijvig als wederverkoopster van kinderprenten uitgegeven door andere firma's. Bij de prenten bedrukt met de naam Rynders vinden we uitgaven van J. Seydel te Leeu­warden, van W. van Bergen te Breda, van J. Noman te Zaltbommel en van P.J. Brepols te Turnhout.

Maar de firma Rynders stond op haar beurt in relatie met grossiers, die haar prenten bedrukt met hun firmanaam verder verkochten. Zo vinden we uitgaven van de Erve van de Wed. H. Rynders be­drukt met de naam van de firma A. Meyer, Schalekamp en Van de Grampel te Amsterdam of van de firma's J. Bollemij en H. Toben, eveneens te Amsterdam.

Het is niet uitgemaakt of Jacobus Wendel, later J. Wendel en Zoon, wederverkoper was van de uitgaven van de firma Rynders; het tegendeel is meer waarschijnlijk. De uitgaven van Wendel

_______________________

1 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 477.

 

280

 

vormen een aaneengesloten reeks, en deze reeks is in haar geheel overgegaan naar de Wed. C. Kok geb. Van Kolm. Indien J. Wendel (1795-1819) en later J. Wendel en Zoon (1819-1842) wederverko­pers geweest waren van Rynders, zouden niet enkel die prenten op hun naam voorkomen welke wij nu kennen als uitgaven van Wendel en later van Kok-Van Kolm, maar ook vele andere nummers uit het fonds Rynders, zeker de zeer populaire prenten gewijd aan de vertellingen van Perrault (nrs. i, 2, 3, n), de zeer actuele prent betreffende de heldendaden van Van Speyck (nr. 30), het aan­trekkelijk verhaal van Uilenspiegel (nr. 45) en vele andere succesrijke prenten. Het feit dat zulks niet het geval is, bewijst dat Wendel geen wederverkoper was van de prenten van Rynders, maar dat de firma Rynders opgetreden is als wederverkoopster van de uitgever Wendel.

De uitgaven Wendel op naam Erve H. Rynders hebben we niet opgenomen in deze lijst en we verwijzen hiervoor naar het fonds Wendel.

Zoals de meeste uitgevers van volks- en kinderprenten heeft de firma Rynders ook volks- en kinderboekjes uitgegeven. In de collectie Waller worden o. m. vermeld : een Historie van Helena van Constantinopelen, de Historie van Valentijn en Ourson, De Vroolijke Jonkman of de twee verliefde gezellen, enz. 1.'

De Erven Rynders werden opgevolgd door de Wed. Hoveman. In de collectie Ottema zijn twee prenten bewaard (Wendel nr. 10 en nr. 35) met het adres : „Te Amsterdam bij de Wed. Hove­man, van ouds de Erve Rynders, Tweede Tuindwarsstraat". Het feit dat slechts een paar prenten met dit adres bekend zijn laat vermoeden dat de uitgeversbedrijvigheid van de Wed. Hoveman slechts van korte duur is geweest.

 

Prentlijst

onbrekende of niet uitgegeven prenten: 25,26,32,36,37,43,44,46,51,

 

1. Dit schoone Paard zeer moedig om te loopen... 4 vss. 1 hsn., paard, als randversiering: 8 hsnn. illustraties uit plantenboek, coll. Waller T, x

1. De vertelling van Asschepoester. 12 hsnn., coll. v.Kuyk; z. nr., coll. N.O.M., Waller T.

2. De vertelling van Roodkapje. 12 hsnn. ges. G.O.(ortman), z. nr., coll. Waller T, N.O.M., e. a.

2. Hier vind de teedre Jeugd natuurlijk het leven / Van den verkoren Zoon in het kort beschreven. 4 hsnn., coll. Waller T, x.

3. Hier heeft de Jeugd tot haar gerijf | Thijl Ulenspiegels Leeven en Bedrijf. 24 hsnn., coll. Waller T, Atlas v. Stolk 5848 a, e. a.

3. De schoone Slaapster. Eene vertelling van Moeder de Gans. 12 hsnn., coll. N.O.M., Atlas v. Stolk 5848 b, e. a.; z. nr., coll. Waller T, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

3. Al wie dat zoet na School toe gaat, Die leert wat goeds en doet geen kwaad. 16 hsnn. ges. Oortman, schoolgaande kinderen, coll. N.O.M.; z. nr., coll. Norge.

4. Ziet wat in deze Prent elks Beeld en Werck beduidt / En kiest | o Kinderen! voor u het best er uit. 36 hsnn., vrouwelijke bezigheden, coll. x; z. nr., coll. Waller T.

4. Hier hebtgy 't Leeven en Bedrijf Van Jan de Wasser met zijn Wijf. 24 hsnn. ges. H. Numan, coll. Waller T, x.

5. De Groote Gilde Os. | hsn. aangevuld met 16 kleine hsnn. als randversiering, coll. Waller T.

6. Paasch-Prys. Jezus Lyden / Dood en Begravinge. 2 hsnn., in de prent gegraveerd : R. Coninck, V. Raetsheer, A. Krygsman, M. Huisman, coll. Waller T, N.O.M.

6. De Nieuwmodische Amsterdamsche Dienst-Meisjes. 40 hsnn., coll. Waller T, N.O.M., e. a. sign. I.D.

6. Was er ooit een volk op aarde / dat men lui en lekker noemt? || Dit o Kindren! zult gij vragen / als gij deze prentjes roemt... 8 vss. 12 hsnn. ges. 1.C.(oldewyn), luilekkerland, coll. x; z. nr., coll. Waller T, N.O.M., e. a.

7. Kindren om uw' geest te scherpen, tot uw oefning, tot uw vlijt, || Wordt u, door de kindervriaulen, wéér een nieuwe prent gewijd... 4 vss. 12 hsnn^iit het leven van Dorus en Filippus, coll. Waller T, x, e.a.; z. nr., coll. N.O.M., Univ. Bibl. A'dam, e. a.

7. Aanschouwt dees Prent met aandagt al / En daar de Wreedheid vinden zal. 16 hsnn., Franse tirannie, coll. Waller T, N.O.M.

8. Het Landmans leven is zeer goed / Als het gepaard gaat met voorspoed. 24 hsnn., landbouw, coll. Waller T.

8. Afbeelding van de Bruiloft van Kloris en Roosje | oud berugt khigtspel | welke Jaarlijks op de Schouwburg wordt vertoond. 8 hsnn., coll. y; z. nr., coll. Waller T, x, e. a.

10. Nederlandsche Schuttery. n hsnn., militairen, coll. Gemeentearchief Haarlem, x.

11. De Vertelling van klein Duimpje met den Wildeman. 12 hsnn. ges. Oortman, coll. x, y; z. nr., coll. Waller T, N.O.M., e. a. (Afb. 78).

12. De nieuwe Verkeerde Wereld. 36 hsnn., coll. Wal­ler T, x; z. nr., coll. BK..

12. Kinders komt nu greetig loopen / Om dees Vogelen te koopen. 12 hsnn., vogels, coll. x.

13. Wie immer Amsterdam beziet | || Vergde toch het Doolhof niet / || Waarvan men / in dees Prenttafree-len | || De Jeugd een schets tracht mee te deelen. 20 hsnn., doolhof van Amsterdam, coll. Waller T, x, e. a.; z. nr., coll. N.O.M., Muller 6366, e. a.

14. Beziet / o jonge Jeugd! dees Zinnebeelden wel / || Die allen even klaar de Deugd u leeren zal. 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), allegorische figuren, coll. Waller T, x.

14. Om kunstmatig goed te lezen / || Moet men steeds be­dachtzaam wezen... 4 vss. 12 hsnn., taferelen van gehoorzame en ongehoorzame kinderen, coll. Atlas v. Stolk 5848 f; z. nr., coll. Waller T, Fries Gen., e. a.

15. Figuurlijke Zinnebeelden. 12 hsnn. ges. 1.C.I. (jan Christoffel Jegher). Coll. Museum voor Stad en Lande Groningen.

15. Hij, die de naam verdient van Vrek of Gierigaard, || Is zoo als 't hier verbeeldt, geen eer maar schande waard... 4 vss. 12 hsnn. ges. 1. Coldewyn, de gierigaard, coll. x; z. nr., coll. Waller T, Z., e. a.

16. Leert l Kindren! door deez' prent of prijs | De lees-kunst | naar der dichtren wijz'. 12 hsnn., kinderspe­len en bezigheden, coll. N.O.M., z. nr., coll. Waller T, x, e. a.

16. Figuurlijke Zinnebeelden. 12 hsnn. ges. 1.C.I.(egher) allegorische figuren, coll. Waller T.

16. Het Nieuwe Jongens Spel | en 't Vryerlijke Leven / Ziet men hier afgebeeld | en natuurlijk beschreven. 48 hsnn., kinderspelen, coll. x.

17. Figuurlijke Zinnebeelden. 12 hsnn. ges. 1.C.I.(e-gher), allegorische figuren, coll. Waller T.

17. Vermaaklyk Kinderspel. 36 hsnn., kinderspelen, coll. x.

17. De Nieuwmodische Amsterdamsche-Dienst-Meisjes. 40 hsnn., coll. Muller 6366.

18. Het vermakelyke .Goochelspel. 24 hsnn., allerlei personages, dieren en een doodshoofd, coll. Wal­ler T.

19. Het leven van den kleinen Williatn Robinson, een Jongen, welke bij zijne Ouders... 3 regels, 12 hsnn., coll. Waller T, N.O.M., e. a., z. nr., coll. Norge.

20. Sint Nicolaas te paard gezeten, || Laat alle goede Kindren weten, || Dat hij wéér als in 't voor'gejaar, || Presentjes heeft, en Lekkers klaar... 8 vss. 1 hsn., Sint-Nicolaas, coll. Stoffel; z. nr., coll. Waller T, Atlas v. Stolk 5848 u, e. a.

21. Kinderen! Ziet hier vier tafreelen uit den achtbren krijgsmansstand Waar men dappre daden huldigt | de ondeugd overlaadt met schand'. 4 hsnn., militairen, coll. 22. Hoogduitsche Vogelen. Zelfde prent als 12 maar met andere titel, coll. Waller T, x.

22. Tot scha der Spanjaars / en al der Vyanden spijt / Werd Leiden door Gods hulp van Tiranny bevrijd. 8 hsnn., ontzet van Leiden, coll. N.O.M., x; m. nr. 21, coll. x.

23. Vennaaklijk Kinderspel. 36 hsnn., coll. Waller T.

24. Ziet hier kinders by elkaar / Deeze Print is ivonderlyk en raar. 42 hsnn., allerlei personages, dieren en voorwerpen, ook kunsten, coll. Waller T, N.O. M.; met nr. 34, coll. Waller T.

24. Hier leidgebooren in een Stal / Die geen die ons ver­lossen zal. 16 hsnn., taferelen uit het leven van Jezus, coll. x, y; met nr. 26, coll. Waller T, Atlas v. Stolk 5848 g, e. a.

27. Kinders komt nu maar met hoopen || Om dees vogelen te koopen. 15 hsnn., vogels, coll. x, Ottema.

28. Koopt nu Kinders al te gaar / Deeze Dieren bij mal­kaar. 15 hsnn., dieren, coll. Waller T, x.

28. Wij zijn Duitschlands Oorlogsvelden / Bekent voor strijdbre en dappre Helden. 16 hsnn., Duitse en an­dere vorsten, coll. Waller T.

29. Kinders ziet dit Schouwspel aan || Wat Doctor Faustus heeft gedaan. 20 hsnn., taferelen uit het leven van doctor Faust, coll. x.

30. Wintersene Vermakelijkheden. 30 hsnn., coll. N.O.M., met nr. 31, coll. Waller T.

30. Nieuwe Prent voorstellende het leven van den Zeeheld Van Speyk enz. 8 hsnn., coll. N.O.M., Atlas v. Stolk 6942, e. a.; z. nr., coll. Waller T, x, e. a.

31. Wintersche Vermakelijkheden. 30 hsnn., coll. y.

33. —. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Z.

top

 

34. De Haan zal s' Morgens het huisgezin opwekken... 4 vss. 4 hsnn., haan, hen, hond en kat, coll. Waller T.

35. Ziet hier dees Kinders aan, en denkt hoe 's Waerelds dingen Al trapsgewys voortgaan, met veel veranderin­gen. 16 hsnn. ges. Numan, van geboorte tot leren lopen, coll. Waller T, x.

38. Bybelsche Printverbeeldingen. 16 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. Atlas v. Stolk 5848 m, x, e. a.

39. Bybelsche Printverbeeldingen / van 't Oude Testament. 8 hsnn., coll. x.

39. Evangelisten en Apostelens Verklaring / 's Heylands Leeven l en Johannes Openbaring. 18 hsnn. ges. met monogram C.V. Sichem (I), taferelen uit het N. T., coll. Waller T, N.O.M.

40. Bijbelsche Printverbeeldingen van 't Nieuwe Testa­ment. 16 hsnn., coll. Waller T.

41. 's Heylands Leyden / Zwaar en Groot / || Van het Begin / Tot aan zijn Dood. 18 hsnn., coll. x.

42. Het Leeven / Lyden van Des Heilands aardsche wandel / || Ook mede het Bedryf Van des Apostelen handel. 18 hsnn., coll. x.

45. Hier kinderen leest ge in 't lang en breed, || Al wat Thyl Ulenspiegel deed, || En, wilt gy 't zingen? zing 't dan na: || De aloude wys van Pierlala. 20 hsnn., coll. Waller T, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.; z. nr., coll. Ottema, x, e. a.

47. Komt Kinderen! wilt uw tyd besteeden, / Ziet in deez' Prent... 4 vss. 20 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Z.

48. Bybelsche Printverbeeldingen van 't Nieuwe Testa­ment. 16 hsnn., coll. x.

49. Printverbeeldingen van 't Oude en Nieuwe Testament. 16 hsnn. met monogram C.v. Sichem (I), coll. Waller T, x.

49. Ziehier een twaalftal van werkende vrouwen... 2 vss. 12 hsnn., vrouwelijke bezigheden en beroepen, coll. Prentenk. Rijksmus. Amsterd.

50. Ziet hoe de Jeugd al speelt, en zig al vermaakt. Met meenig iedel ding, eer 't tot verstand geraakt. 16 hsnn. ges. H. Numan, kinderspelen, coll. Waller T, N.O.M., e. a.

52. Wel kom jongens kom, wil gy wapens dragen... 4 vss. 4 hsnn., militairen te paard, coll. Prentenk. Rijksmus. Amsterd.

53. Het Oude en Nieuwe Testament. 16 hsnn., coll. Waller T, x.

—. Eentonigheid verveelt | verwisling streelt het oog | Dat dus deez' nieuwe Prent | U / Jeugd! vermaken moog'! 8 hsnn., allegorische voorstellingen, coll. Waller T, N.O.M., e. a.

—. Willem den Eersten, || Koning der Nederlanden, || Prins van Oranje-Nassau, || Groot Hertog van Luxemburg... 1 hsn. ges. J. Oortman, de prins te paard in bloemenkrans, coll. Waller T, N.O.M., e.a.

—, Zie Neérlands Koning met zijn' dier'bre Gemalin, || En Kroonprins, Neérlands hoop en Ruslands Groot-Vorstin. 2 hsnn. ges. J.O.(ortman), coll. Waller T, N.O.M., e. a.

—, Hare Majesteit || Frederica Louisa || Wilhelmina || Koningin der Nederlanden, 1 hsn., Koningin met dochter, coll. Waller T, N.O.M., e. a. Een Geestelyk Kers-lied, 1 hsn., lied op de geboorte van Jezus, coll. N.O.M., x.

—, Kinders komt nu aangeloopen / |[ Om 't Osje-Boe te koopen | 1| 't Is een Gild-Os excelent / || Gy kunt hem koopen voor klein geld. 1 hsn., kermisos in blader-krans, coll. Waller T, x, e. a.

-, Vier vogels zijn verbeeld na 't leven, En ieder met hunn' naam beschreven. 4 hsnn., arend, papegaai, eend en ooievaar, coll. N.O.M.

-, Leert ƒ Kind'ren l door deez' Prenttafreelen / Kunstmatig lezen / onder 't speelen. 24 hsnn., allerlei be­zigheden, coll. Waller T, Muller 6366, e. a.

-. In 's Menschen hart zijn veel gedachten; Elk leer' zich voor verkeerdheid wagten. 20 hsnn., emblemata met harten, coll. Waller T, Norge.

-. Dit is het Schip de Goude Leeuw / || Een kiel / die in de voorige Eeuw Verscheide mael een ryke vragt || Heeft in ons Vaderland gebragt. 1 hsn., zeilschip, coll. Waller T.

-. Het Manuaal met Commando. 36 hsnn., één soldaat in elke blok, coll. Waller T, x.

-. Het Militair Muzijk dat het gehoor steeds streelt / Is hier met al zijn glans natuurlijk afgebeeld. 3 rijen hsnn., 2 bovenste rijen: elk 6 soldaten met mu­ziekinstrumenten, onderste rij: 3 militairen te paard, coll. Waller T, x.

-. 'k Wed | kindren! dat ge om deze prent | bij 't eerst beschouwen | lacht / || Zoowel om snaaksche kleeder-tooi als China's tentenpracht; || De porseleinen toren­bouw is u ook niet bekend: || En daarom schonk de kunstmin u deez' juist getroffen prent... 8 vss. 4 hsnn., Chinezen en Chinese gebouwen, coll. Waller T, N.O.M., e. a.

-. Achttien honderd een en dertig is voor 's Lands Histo­rieblad, || 't Jaar dat dubbele oogst van vruchten,'t jaar dat Krygsmans deugd bevat. 2 hsnn., slag bij Leuven, coll. Waller T, x.

—. Gy Kinderen die deez' Print beziet, || Wenscht steeds naar Vrede en de Oorlog niet. 4 rijen hsnn., militairen te paard en met wagens, coll. Atlas v. Stolk, x, e. a.

—. De eerste prent vertoont het stryden | waarbij paard en ruiter viel. || De andere schetst het uur der vreugde / voor de trouwe heldenziel. 2 hsnn., slag bij Turn­hout en slag bij Hasselt, coll. Waller T, x.

—. Nederlandsche Schutterij, || Te Paard en te Voet. 2 hsnn. ges. Coldewyn, 4 militairen, waarvan één te paard, coll. Waller T, Z.

—. Vermaak U, lieve Jeugd, in uwen tijd van speelen, Niet altijd met het spel, maar ook met Prenttafreelen. 8 hsnn., militairen, laatste blok: een zittende vrouw, coll. Waller T, N.O.M., e. a.

—. Hier hebt gij jonge Hen / Uyl kat en vogel-nest te zien. 4 hsnn., coll. Ottema.

—. Het Leven en Bedrijf van Louis Dominique de Car­touche. 9 hsnn. ges. H. Numan, coll. Fries Gen.

—. De Tekenkunst verschaft U hier || Weer iets tot lee­ring en plezier... 4 vss. 16 hsnn., dieren, coll. x.

—. Afbeelding van de bruiloft van Kloris en Rooje | oud berugt klugtspel | welke jaarlyks op de schouwburg wordt vertoond, 8 hsnn., coll. BK.

top

_______________________

1 Dronckcrs, Verz. Waller, nrs. 646, 780, 885, 1366.

 

284

 

Pieter van  Ryschooten  te  Amsterdam

 

Evenals van de l7e eeuwse uitgevers Joost Broers, Jan Jacobz Bouman, Boudewijn de Preys, is ook van Pieter van Ryschooten slechts één enkele prent bewaard, een bijbelprent gegraveerd door Jan Christoffel Jegher.

Pieter van Ryschooten werd geboren in 1657 of 1658. Dit kunnen wc afleiden uit het feit dat hij bij zijn huwelijk met Rebekka Schuyl op 3 juni 1672, 22 jaar oud was1. Volgens inlichtingen van de gemeentearchivaris van Amsterdam werd Pieter van Ryschooten, boekvergulder in de Kerkstraat, ingeschreven als poorter van de stad Amsterdam op 8 december 1683. De datum van zijn intrede in het boekverkopersgild vermeld bij Kleerkooper en Van Stockum (23 november 1681) is onjuist; volgens het register in het gildearchief moet dit 1684 zijn. Op de prent door hem uitgegeven staat als adres vermeld : Te Amsterdam, by Pieter van Ryschooten Boekverkooper op de hoek van de Haarlemmerdijk. In 1707 geeft hij samen met zijn zoon Karel een boek uit, Zee-Regten, waarop als adres vermeld staat : Tot Amsterdam bij Pieter en Karel Ryschooten, Boekverkoopers op 't Water, bij de Nieuwebrug, in de Delfse Bijbel 2. Het sterfjaar van Pieter van Ryschooten is niet bekend. Zijn zoon was opgenomen in het Boekverkopersgild op 1 december 1704.

 

Prentlijst

—. Bijbelsche Figuuren. 20 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), taferelen uit het O. T., coll. x.

__________________

1 Kleerkooper en Van Stockum, L, blz. 631 (Kerk. huw. procl.). — 2 Amsterd. Courant, 22 october 1707.

 

 

284

 

W.G.  Van  de  Sande  &  C°  Amsterdam,  Breda  en  Namen

Over W.G. van de Sande, de rechtstreekse voorganger van Johan Noman, is weinig bekend. Al-vorens als zelfstandig uitgever op te treden was hij geassocieerd met W. Van Bergen 3. Deze samenwerking heeft geduurd tot 1806. De overname van het fonds W.G. van de Sande & C° door . Noman had plaats op het laatst in 1814 4. De zelfstandige uitgeversactiviteit van W.G. van de Sande moet dus gesitueerd worden tussen de jaren 1806 en 1814. Als naam en adres staat er op de prenten van deze firma vermeld : „by W. G. v. d. Sande & Comp. in het papier magasyn, in de Warmoes-straet N° 33 a, Amsterdam, Breda en Namen". Dat Namen zal er wel schuld aan hebben dat de pren­ten van Van de Sande van tweetalige opschriften en onderschriften voorzien waren.

De 27 prenten van Van de Sande zijn op één na, met hetzelfde volgnummer maar met weglating van de Franse teksten en meestal met een gewijzigde titel, verschenen als de eerste prenten in het fonds Noman.

 

Prentlijst

1. De twaalf maanden van het jaar. — Les douze mois de l'année. 12 hsnn., coll. v. Kuyk, Ottema, e. a.

2. Parysche  Masquerades.  — Masquerades  de  Paris. 12 hsnn., coll. Waller 8, v. Kuyk.

3. —. 12 hsnn., leurders, coll. N.O.M., v. Kuyk, e. a.

4. Viervoetige dieren. — Des Animaux quadmpèdes. 12 hsnn., coll. Waller 8, Atlas v. Stolk 5849, e. a.

5. Verschillende Vogels. — Differents Oiseaux. 12 hsnn., coll. Waller 8, N.O.M.

6. D'een loopt op een kruk, of ryd hier met een Wagen, \\ Om alzoo, huis aan huis, een aalmoes te vragen. 8 hsnn. ges. H.V.L., bedelaars en kreupelen, coll. v. Kuyk, Ottema.

8. Verschillende vreemde volkeren. — Differents peuples étrangers.  3  hsnn.,  op elk vijf personages, coll. Waller 8, N.O.M., e. a.

9. —. 3 hsnn., op elk vier militairen te paard, coll. Waller 8, v. Kuyk.

10. Van al de Letters, op de Letterlyst gesteld, \\ Vind ge onder elk een zaak, die u 't afbeeldsel meld... 4 vss., 24 hsnn., abc met dieren en voorwerpen, coll. v.Kuyk.

11. Verschillende Neeringen. — De Trafcs différents. 12 hsnn. ges. H.V.L.B., ambachten en beroepen, coll. Waller 8, N.O.M., e. a.

12. Kinderen u>ilt vlytig leeren, \\ Dan zal men u deez' Print vereercn... 4 vss. 12 hsnn., personages, spelen en ambachten, coll. v. Kuyk.

13. De Braave Vrouwen. — Les Bonnes Femmes. 8 hsnn., vrouwelijke bezigheden, coll. Waller 8.

74. Handel en Bedryf. — Commerce et Métiers. 8 hsnn., leurders, coll. v. Gijn.

14. Kleederdragten van verschillende volkeren. — Costu-mes des différents peuples du monde. 3 hsnn., coll. Waller 8.

15. Soldaaten in het veld. — Des Soldats en Campagne. 2 hsnn., militairen, coll. Ottema.

16. —. 4 hsnn. ges. H.V.L., nationale klederdrachten, coll. Ottema; z. nr., coll. Waller 8. \ 7. Kleederdragten    van    Verschillende    Volkeren.    —

Costtnnes des différents peuples du monde. 3 hsnn. op elk 5 figuren, coll. Waller 8, z. nr., coll. v. Kuyk.

19. Ambachten, Bedrijven en Vermaken. — Métiers Trafics et Amusements. 20 hsnn., coll. N.O.M.

20. Kinderlijke Speelen. — Desjeux enfantins. 12 hsnn., coll. Ottema, v. Kuyk.

21. Verschillende Bedryven en Verrnaaken. — Diffé­rents Fonctions et Amusements. 24 hsnn., coll. Waller 8, N.O.M., e. a.

22. Groot Zang en Speel Musiek van Beroemde Musikan-ten. — Grand Concert Vocal et Instrumental des Musi-ciens célébres. 16 hsnn., muzikanten, coll. v. Kuyk.

23. De Algemeene drukkerij. — Le Besoin General. 15 hsnn. ges. H.V.L., mannen en vrouwen op 't gemak, coll. Waller 8, Norge. Gereproduceerd bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 51.

24. Rivier Visch. — Poisson de Rivière. 12 hsnn., coll. Waller 8, N.O.M.

25. Zee Visch. — Poisson de Mer. 12 hsnn., coll. Waller 8, v. Kuyk.

26. Overleggen is het al. — Refléchissez avant de com-mencer. 8 hsnn., werktuigkunde, coll. N.O.M.

27. Koord-Dansers en Springers. — Danseurs de Corde et Voltigeurs. 4 hsnn., kunsten op de koord, coll. v. Kuyk.

____________________

3 Zie fonds W. van Bergen & W.G. van de Sande. — 4 De oudste gedateerde prent van J. Noman draagt het jaartal 1814.

 

285

 

N.  en  G.N.   Schaffrath  te  Gelder  (Duitsland)

 

Omstreeks het einde van de 18e eeuw en in het begin van de ipe eeuw hebben N. Schaffrath en zijn opvolgers G.N. Schaffrath te Gelder, dicht bij de Nederlandse grens, enkele godsdienstige volksprenten uitgegeven met Nederlandse teksten. De prenten op naam N. Schaffrath zijn in onder­staande lijst gemerkt : N., die op naam G.N. Schaffrath : G.N.

 

Prentlijst

-. Lam Gods. 1 hsn., coll. A. Voorzanger, Oosterwolde Fr.

—. Geschiedenis van het lijden Onzes Heeren Jezus Christus, 1 hsn. gedat. 1895. Coll. z.

 

285

 

J.   Scheffers  te  Rotterdam

 

na vier en een halfjaar werkzaam te zijn geweest als drukkersknecht bij J. Bronkhorst in de  Baan-straat te Rotterdam, krijgt Johannes Scheffers op 27 februari 1781 van de burgemeesteren dis­pensatie van art. 4 der gildekeur van de boekverkopers en worden de hoofdlieden gemachtigd hem mi liet gilde op te nemen 1. Hij was gevestigd „in de Nieuwe Vogelezang of Stinksloot"; zijn eerste

________________________________

Medegedeeld door Mr. H.C. Hazewinkel, oud-gemeentearchivaris te Rotterdam.

 

286

prenten dragen dit adres. In 1789 koopt Scheffers het huis nr. 195 in de Prinsestraat bij de Penningbrug; in 1817 werd het huisnummer gewijzigd en wordt het 204 1.

In 1826, na het overlijden van Johannes Scheffers en zijn weduwe Maria Ruub, werd de zaak overgenomen door Pieter Jacob Masier om er zijn neef J. A. Rijke te installeren.

Uit het Fonds Scheffers zijn slechts 17 prenten bewaard gebleven. Twee van deze prenten, nrs. 3 en 27, zijn gesigneerd H. van Lubeek, de houtgraveur die ook gewerkt heeFt voor andere meer belangrijke Rotterdamse uitgeverijen van kinderprenten, o. m. voor de Firma's Hendriksen en Thompson. Vele van de overige prenten uit het Fonds Scheffers, zo niet alle, zijn eveneens van de hand van Hermanus van Lubeek. Dit kan o. m. met zekerheid vastgesteld worden voor nr. 33, De Hond, pendant van de gesigneerde prent nr. 27, De Kat, uit het Fonds van J. Rijke, opvolger van J. Scheffers, en voor nr. 44, twee taFerelen met kinderen in ovale medaillons. Deze medaillons met gearceerde omlijsting zijn kenmerkend voor het werk van H. van Lubeek.

We kunnen met voldoende zekerheid aannemen dat alle prenten van de opvolgers van Scheffers, ges. H.v. Lubeek, oorspronkelijk uitgaven zijn geweest van Johannes Scheffers. Immers Hermanus van Lubeek was werkzaam te Rotterdam van 1789 tot 1807 2. Het Fonds Scheffers is overgegaan naar J.H. Rijke in 1826, naar P.J. Masier in 1827, en werd voortgezet door de weduwe Masier in 1849 3.

Volgende prenten uit deze Fondsen zijn gesigneerd H. van Lubeek : J. A. Rijke nr. 27, P.J. Masier nrs. 17 en 28. Ook de niet gesigneerde abc-prent van Masier is een herdruk met gewijzigde tekst van de abc-prent nr. 46 van Scheffers.

J. Scheffers, J.H. Rijke en P.J. Masier hadden elk een eigen, verschillende volgorde in de num­mering van hun prenten. In de collectie van het Oudheidkundig Genootschap Amsterdam is een „Trap des Ouderdoms", nr. 8, op naam van P.J. Masier; in de collectie Waller, porteFeuille 6 bij de prenten van P.J. Masier, is een zelFde „Trap des Ouderdoms" met nr. 4 en zonder naam van de uit­gever. We achten het onwaarschijnlijk dat dit nr. 4 in het Fonds P.J. Masier zou thuishoren, maar vermoeden dat dit een uitgave is van J.H. Rijke.

Het uitgeven van de populaire kinderprenten lag geheel in de lijn van de activiteit van J. Scheffers.

In het GemeentearchieF Rotterdam is een planodruk van J. Scheffers bewaard met het „Droevig en omstandig verhaal wegens de verschrikkelijke overstromingen welke door geheel Gelderland, Braband en vele andere steden heeFt plaats gehad in het laatst van Januari 1820".

In de Atlas van Stolk berust een andere planodruk : „Op wekking aan Nederlands Volk tot LoF en Eer der nooit genoeg geroemde Oranje-Stam..." (nr. 4937).

In de Rotterdamsche Courant van 28 december 1802 nr. 155 verscheen de volgende aankondi­ging : „J. Scheffers, boekdrukker in de Prinsestraat heeFt gedrukt en geeFt uit : De vermaaklijke Heidin oFde wonderbare Goedergelukzegster, zeggende op vermakelijke wijs, een yder zijn geluk oFongeluk, wat hem overkomen zal op 2360 verschillende manieren. Alsmede de Vertelling van Moeder de Gans, van Rood Kapje enz. Alsnog de Wegwijzer der Minnaars en Minnaressen oF onderrigting tot het schrijven en beantwoorden van allerlei soorten van Minnebrieven en hoe zich te gedragen in velerlei voorvallen en gelegenheden der Vrijerij, ten dienste van Vrijers, Vrijsters, Weduwenaars en Weduwen en alle die minnen."

In de Kon. Bibl. te 's-Gravenhage zijn volgende populaire liederbundels bewaard, uitgegeven door J. Scheffers : „De Vrolijke Hollanders", „De Zingende Landman", „De Nieuwe Overtoomsche Markt-schipper", alle zonder jaartal 4.

 

Prentlijst

Veel prenten onbekend of niet uitgegeven.

2. Ziet Steven van der Klok, met zyne groote daden, Waarmee hy was voorzien, en vol mee was beladen. 24 hsnn., coll. x.

3. Zie hier naar Kunst geschetst, Lucht, Water, Vuur en Aarde... 4 vss. 4 hsnn. ges. H.v. Lubeek,

de vier elementen, coll. Waller 8.

3. Hier hebje 't Leeven en bedryf Van Jan de Wasser en zijn Wyf. 24 hsnn., coll. Prentenk. Leiden.

21. De Trap des Ouderdoms. 1 hsn., coll. Waller 8. 25. Deez' Prent is 't Geld wel dubbeld waard: || Ziet dieren tam en wild van Aard. 24 hsnn., coll. Waller 8.

27. Wilt met aandacht eens beschouwen || Dees' beeltenis van alle vier || Drie die haar bij 't spelen houwen, || En een met bloemen ziet gij hier.  4 hsnn.  ges. H.V.L.(ubeek),   elk  tafereel  in   medaillon  met gearceerde omlijsting, coll. N.O.M.

32. Belegering van Leyden, begonnen den 5 Mey 1574, en verlaaten den 3 October. 8 hsnn., coll. x.

33. Ziet dit Hondje lieve Kinderen, || Zyn gekef zal niemand hinderen... 4 vss. 1 hsn., hond, gedat. 1879, coll. x.

36. De Vryery en 't Trouwbedryf || Van Heer Jaquet \\Met zyn Nanett' || Zijn Minares en ook zijn Wyf. 36 hsnn., coll. x.

38. Jaagd en Ryd in Wintertyd. 2 hsnn., arreslede en turfslede, coll. Waller 8.

39. Ziet lieve Kleinen ziet, kan U dit Werk bekooren... 4 vss. 12 hsnn., 6 oorlogstaferelen, 6 jagen,

vissen, varen,in calèche en in slede rijden,coll. v.Trappen.

40. Het daaglyks Werk der Dienst-Meisjes. 40 hsnn., coll. Waller 8, gedat. 1819, coll. x.

42. Vermeld, zonder titel en zonder beschrijving, door Van Heurck en Boekenoogen, I.P.P.B., blz. 62.

44. Zie hier, o lieve Jeugd twee fraaie Schilderijen... 4 vss. 2 hsnn., meisje met schaapje, jongen en meisje met boot, elk tafereel in ovaal medaillon met gearceerde omlijsting, coll. N.O.M.

45. Gy, Jeugd! die 'tspeelen bly bemind... 4 vss. 16 hsnn., kinderspelen, coll. x.

46. Val al de Letters, op de Letterlyst gesteld, || Vind ge onder elk de zaak, die u 't afbeeldzel meld... 4 vss. 24 hsnn., abc met dieren en personages, coll. x.

50. Zelfde prent als 38, coll. x, Ottema.

top

____________________

1 Archief der gemeente Rotterdam. — 2 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 208. — s Handschrift Waller „Nederlamlsi lic Volksprenten in het Rijksprentenkabinet Amsterdam 1923". — 4 Zie Dronckers, Verz. Waller.

 

 

288

 

R.J.  Schierbeek  te  Groningen

 

R.J. schierbeek boekverkoper te Groningen van 1798 tot 1835, was in 1814 president van het „Boekverkoopers Collegie" 1.

In vijf verschillende collecties hebben wij prenten gevonden van R.J. Schierbeek, deze prenten zijn gemerkt met romeinse cijfers, en van didactische aard zoals deze van zijn plaatselijke collega J. Oomkes.

 

Prentlijst

I. —. 9 hsnn., letterprent (A,aa enz.), coll. Atlas v. Stolk, Ottema.

II. —. 9 hsnn. ges. Oortman & Z., letterprent (o,ui, eu, p, enz.), coll. Waller 8, N.O.M., x.

III. onbekend of niet uitgegeven

IV. —. 9 hsnn., letterprent (K, J, CH, H, oei, ooi enz.) coll. x.

__________________

1 Bibl. Vereeniging. Personalia, op naam Schierbeek en op naam Oomkes.

 

288

 

Johannes  Seydel  te  Leeuwarden

 

Het is ons niet bekend in welk jaar Johannes Seydel zich als drukker in Leeuwarden heeft gevestigd, maar reeds in 1776 werd hem het drukken opgedragen van de dubbele catalogus van de biblio­theek van het hof van Friesland 2. Deze opdracht zal wel niet toevertrouwd zijn geweest aan een beginneling.

_____________________

2 Cfr. EekhofF, De Stedelijke Bibliotheek van Leeuwarden, a. w., blz. 446.

 

Johannes Seydel was gevestigd op de hoek van de Koningstraat tegenver „de Cancelarie". Op de prenten staat als adres vermeld „Boekverkooper op den hoek van de Koningstraat" ofwel ,,Tcr Drukkerye van Joh. Seydel, Bybel-Boek-en Papier-Verkooper by de Vischmarkt".

Bij de behandeling van het fonds van Abraham Ferwerda te Leeuwarden hebben wij reeds ver­meld dat deze zijn fonds kinderprenten had overgedragen aan J. Seydel. Heeft Ferwerda het materiaal van zijn prenten verkocht terwijl hij nog in leven was of is deze overdracht gebeurd na de dood van l:erwerda in 1783 ? Deze vragen blijven voorlopig onbeantwoord.

De uitgeversactiviteit van J. Seydel was op verre na niet van hetzelfde belang als deze van Abra­ham Ferwerda.

Seydel heeft zich vooral toegelegd op het uitgeven van kinderboekjes en andere populaire werk­jes, waaronder de merkwaardige alfabetische beschrijving „van bijna 800 stokoude mensen" 1. ,.

Er zijn een twintigtal prenten bewaard uit het fonds Seydel. Al deze gesigneerd met het mono­gram van C. van Sichem, zullen vrij zeker tot het fonds Ferwerda behoord hebben. Dit is het geval voor de prenten genummerd 2, 5, 6, 7, 8, 9 en 17; de prent Seydel 4 is een herdruk van Ferwerda 1. Uit het fonds Ferwerda zijn ons enkel historische en religieuze prenten bewaard. Uit het fonds Seydel y.ijn ook prenten bewaard met pastorale taferelen (nr. 10), met de historie van Tyl Uilenspiegel (nr. 11), met rebussen (nr. 19), met karikaturen van neuzen (nr. 25) en met dieren (nr. 30). Het is mogelijk, maar volstrekt niet zeker, dat ook deze prenten origineel tot het fonds van Ferwerda zouden behoord

hebben.

Bij zijn overlijden in 1813 bleken de zaken van Johannes Seydel er niet goed voor te staan, en zijn weduwe werd door haar crediteuren verplicht de gehele boedel te verkopen.

 

Prenten

1. —. 1 hsn., gezicht op Leeuwarden, aangevuld met enkele ornamenten, coll. N.O.M., x, e. a.

2. —.18 hsnn. ges. met monogram C. v. Sichem(IV), emblemata bij teksten uit de psalmen en uit andere boeken van het O. T.,  coll.  Stadsbibl. Leeuw., x, e. a.

4. —. 12 hsnn., bijbelse en moraliserende taferelen, coll. N.O.M., e. a.; op naam Erve H. Rynders, coll. x.

5. —.8 hsnn. ges. met monogram va C.v. Sichem (IV), taferelen uit het O. T., coll. Waller 8, x.

6. —. 8 hsnn. ges. met monogram van C.v. Sichem (IV), taferelen uit het O. T., coll. Waller 8, x, e. a.

7. —. 8 hsnn., ges. met monogram van C.v. Sichem (IV), taferelen uit het O. T., coll. Waller 8, N.O.M., e. a.

8. —. 8 hsnn. ges. met monogram van C.v. Sichem (IV), taferelen uit het O. T., coll. Waller 8, x, e. a.

9. —.18 hsnn. ges. met monogram van C.v. Sichem (IV), taferelen uit het O. T., coll. Waller 8.

10. Beschouwt hier zoete jonge Jeugd, Dees Herders en Herderinnen met vreugd. 24 hsnn., pastorale tafe­relen, coll. Waller 8, x, e. a.

11. Wonderlyke en zeldzaame Historie van Thyl Ulenspie-gel. 24 hsnn.,coll. Waller 8, Prov. Bibl. Leeuw., e.a.

14. De Geboorte, Leven, Wonderwerken, Lyden en Sterven van den Zaligmaker Jesus Christus. 30 hsnn., coll. Waller 8, Ottema.

15. —. 12 hsnn., koningen en keizers te paard, coll. Waller 8, Ottema.

15. Zelfde prent als nr. 5, coll. Ottema.

17. —. 8 hsnn. ges. met monogram van C.v. Sichem (IV),  bijbelse taferelen en  allegorische figuren, coll. N.O.M.

17. Wilt hier mee uw Boek bekleeden, En uw Tyd ook wel besteeden, || Om te leeren 't geen gy heeft, Tot men u wat anders geeft. 14 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. x, Ottema, e. a.

18. Na dat gij, zoete Jongelingen, Altyd tracht na nieuwe dingen: || Zo heeft het ons dan goedgedagt, Dat dit moet zyn in 't licht gebracht. 2 hsnn., bovenste fragment van oude blok, beschieting van een stail; onderste, stad in wolken met 3 engelen waarvan een met vaandel en een met weegschaal, coll. x, Ottema.

19.—.6 hsnn., rebussen, schip en vis, coll.  Prov. Bibl. Leeuw.

21. —. 8 hsnn. Zelfde prent als  17,  8 hsnn.,  coll. Fries Gen.

23.—. 8 hsnn. ges. Numan, wapens van Friesland, Oostergo, Westergo, Engeland, Seven Wolden, Leeuwarden, Bolsward, Franeker; coll. Waller H, x.

24. —. 8 hsnn., wapens van Sneek, Dokkum, Har-lingen, Stavoren, Sloten, Workum, Hindelopen, Hst; coll. Waller 8.

25. —. 19 hsnn., 12 karikaturen met misvormde neu­zen, verder : bloempotten, schip en paard, coll. Waller 8.

25. —. 24 hsnn., taferelen uit het O. T. en N. T., coll. Waller 8.

30. —. 24 hsnn., dieren, coll. Waller 8, op naam Wal. H. Rynders, coll. Norge.

—. Zelfde prent als 30, tweetalig en met frans adres, coll. Waller 8.

—. Zelfde prent als 23, maar Sneek in plaats v;m Engeland, coll. Ottema.

—. Zelfde prent als 24,  maar zonder  wapen v.m Sneek, coll. Waller 8, Ottema.

(Nummer  onleesbaar)   Koomt  hier gy jonge   Teêre Jeugd,   Beschouwt  dees  vier soldaten   met  vreugd. 4 hsnn., coll. x.

_____________________________

1  Ibid. blz. 216.

 

290

 

F.W.v.B.   Smallenburg  te  Sneek

 

Over deze Friese uitgever waarvan één kinderprent bekend is, kon de gemeentesecretaris ons enkel mededelen, dat „zo goed als zeker" kan worden aangenomen, dat hij van 1813 tot de dag van zijn overlijden, in 1833, in Sneek als boekdrukker gevestigd was 1.

Heeft Smallenburg slechts één enkele prent uitgegeven? Het lijkt onwaarschijnlijk. Was dit zijn bedoeling geweest dan had hij deze prent zeker niet genummerd. Doch met zekerheid kunnen wc deze vraag niet beantwoorden.

________________________

1 In het Nederl. Letterk. Nieuwsblad van 12 gebr. 1834 staat aangekondigd : Feest- en lijdensteksten, welke jaarlijks gepre­dikt worden in de Hervormde Gemeente te Sneek, bij F.W.v.B. Smallenburg te Sneek. Indien we aannemen dat Smallen­burg overleden is in 1833, gaat het hier om een posthume uitgave.

 

291

 

Antoon  Spierincx  te  Antwerpen

 

Antoon spierincx, „figuersnyder" en „plaetdrukker", werd geboren te Antwerpen in 1592 en overleed aldaar in 1666 l. Hij was zwager van de bekende Antwerpse drukker Abraham Ver­hoeven, uitgever van de Nieuwe Tijdinge, later Wekelijcke Tijdinghe, het eerste nieuwsblad verschenen te Antwerpen. Zoals wij reeds vermeld hebben in het historisch overzicht van de iye eeuw, was Wrhoeven evenals Spierincx begonnen als prentsnijder; vader Spierincx was fabrikant van speel­kaarten, ,,quaertspelmaecker" 2.

De Trap des Ouderdoms, de enige prent welke bewaard is van Antoon Spierincx, gevestigd „op de Lombaarde-vest in De Gulde Ster", is vermoedelijk de oudst bewaarde volksprent over dit onder­worp.

—. Trap des Ouderdoms. 1 hsn., trap met uitsluitend mannelijke   figuren,    coll.    Prentenk.    Antw., portefeuille C. Jegher. Gereprod. in Eigen Aard door K.C. Peeters, tegenover blz. 454.

top

___________________

1 Liggeren, II, blz. 268 en 376. — a Ibid., I, blz. 285.

 

p. 291

 

De  Firma van  Staden te  Amsterdam         

 

C.C.L. van Staden was de eerste van het geslacht Van Staden die zich beziggehouden heeft met het  uitgeven van kinderprenten, was in 1812 gevestigd in de Warmoesstraat, „schuin over de Oude Kerksteeg, in de Oude Berg Calvarie n° 159" 3. Dit was het adres en het uithangteken van de vroegere uitgeverij Stichter. C.C.L. van Staden is niet de rechtstreekse voortzetter van het fonds Stichter. De houtblokken van de uitgeverij Stichter zijn na de liquidatie van dit bedrijf in het bezit gekomen van J. Noman te Zaltbommel en pas nadat J. Noman & Zoon het uitgeven van kinderprenten had gestaakt, zijn enkele houtblokken van prenten uit het fonds Stichter,samen met andere blokken uit het fonds Noman, in het bezit gekomen van C.C.L. van Staden. Deze begon omtrent 1822 met het uitgeven van kinderprenten en deze prenten dragen het adres „op de Waal bij de oude Schans n° 77" of „op de oude Wale te Amsterdam" of zijn uitgegeven zonder adres 4.

C.C.L. van Staden heeft een dertigtal nieuwe prenten uitgegeven, gemerkt van A tot Z en AA, BB en EE. De prenten A, B en C zijn door de houtsnijder G. Oortman gesigneerd. Dit was vermoedelijk tegen het eind van de carrière van G. Oortman. Prent D is gesigneerd Coldewyn, die ook enkele kinderprenten graveerde voor de firma Rynders. Van de letter E af dragen de gesigneerde prenten de naam W. Bal; ook de meeste niet gesigneerde prenten zijn van de hand van Willem Bal. Het zijn netjes verzorgde gravures, maar ze missen de pittigheid van de meeste gravures van de voorgangers, gravures die niettegenstaande hun onbeholpen techniek meestal veel expressiever en aantrekkelijker waren.

_______________________

 3 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 482. — 4 C.C.L. van Staden is vermoedelijk de zoon van Hendrik van Staden, die eveneens als boekdrukker gevestigd was in de Warmoesstraat. Deze was lid van het Gilde van 1796 tot 1811. (Bibl. Vereeniging, Gildearchief B 67 en 70.)

 

292

 

W. Bal tekende voor deze reeks ook een alfabet voor doofstommen (letter F), een reeks met Zwitserse taferelen (K) en het enige stapelverhaal, een dierensprookje, dat in de Nederlandse prentkunst voorkomt.

Buiten W. Bal, hebben ook de houtsnijders A. Cranendoncq (nrs. 19, 68, 75), J. van Lieshout (nrs. 56 en 96) en H. van Lubeek (nrs. 51 en 124) enkele nieuwe prenten gegraveerd voor het fonds Van Staden.

In de grote reeks van meer dan honderdtwintig genummerde prenten van het fonds van Van Staden komen er slechts twee prenten voor op naam C.C.L. van Staden, namelijk de nrs. 1en 13 respectievelijk herdrukken van de prent-en gemerkt U en EE.

Het prentenfonds van C.C.L. van Staden werd omstreeks 1850 overgenomen en voortgezet door een van zijn zonen : P.C.L. van Staden Czn. Deze was eerst gevestigd op het oude adres, Waal 77, terwijl de overige gebroeders Van Staden zich vestigden in de Torenstraat n° 419 te 's Gravenhage. Maar de Gebroeders Van Staden komen terug naar de Oude Waal te Amsterdam, om zich na 1893 te vestigen te Haarlem.

P.C.L. van Staden is van de Oude Waal verhuisd naar de Heerengracht, hoek Hartenstraat, en kort daarop naar de Achterburgwal.

Enkele prenten uitgegeven door P.C.L. van Staden dragen het adres Heerengracht, vele het adres „Achterburgwal bij de Molsteeg G 63"; dit is ook het adres van zijn opvolgers P.C.L. van Staden en C°. Maar zeer vele prenten van Van Staden gemerkt met cijfers zijn verschenen zonder de naam of het adres van de uitgever.

P.C.L. van Staden heeft de prenten door zijn voorganger gemerkt met letters, herdrukt in een nieuwe reeks gemerkt met cijfers. Dit oude fonds Van Staden heeft hij aangevuld met andere prenten, zowel nieuwe als prenten voortkomende uit de fondsen van J. Noman en J. Noman & Zoon.

Daar in het fonds van J. Noman de prenten opgenomen waren van Stichter en in het fonds van J. Noman & Zoon de prenten van J. Hendriksen, waarvan sommige op hun beurt afkomstig waren uit het fonds van Van Egmont, vinden we in het fonds van P.C.L. van Staden herdrukken terug van prenten van deze uitgevers.

__________________

1 Waller, Bicgr. Woordenboek, blz. 482.

 

Concordantietabel fonds Van Staden met andere uitgevers

 

Van Staden

J. Noman en J.N & zoon

Hendriksen

Van Egmont

Stichter

2

 

83

 

 

43

 

75

 

 

44

68

 

 

 

46

254

13

 

 

49

 

89

 

 

52

196

 

 

109

54

207

 

 

 

57

82

 

 

156

61

157

 

 

37

64

166

 

 

74

65

 

82

 

 

66

 

15

 

 

68

 

84

 

 

71

149

 

 

44

73

144

 

 

48

74

64

 

 

 

76

 

 

 

72

79

75

81

 

 

83

109

42

21

 

84

33

 

 

 

87

95

 

 

68

93

67

 

 

 

94

53

 

 

 

95

10

 

 

 

97

271

 

 

 

98

279

 

 

 

110

240

 

 

 

 

291

 

De Van Stadens waren reeds vele jaren in relatie met de drukkerij Noman als wederverkoopers van prenten uitgegeven door deze firma. De prenten bedrukt met de naam Van Staden zijn dus niet altijd uitgaven van Van Staden; deze prenten kunnen immers ook uitgaven zijn van de firma Noman. Dit is o. m. het geval voor alle prenten met de nummers hoger dan 124.

De opvolger van P.C.L. van Staden & C° heeft omstreeks 1870 de overgebleven houtblokken verkocht aan de firma Hemeleers-Van Houter te Schaarbeek (Brussel), die haar fonds heeft aangevuld van nr. 95 tot nr. 161. 

 

 Prentlijst

ontbrekende of niet uitgegeven prenten: 88,89,103,105,107,109,121,122,123.

Veel prenten zijn zowel met nummers als met letters uitgegeven.

 

A. Verscheidenheid behaagt den mensch en is de ziel van 't leven, || Leer uit deez prent ook lieve Jeugd, liet goede na te sneven. 28 hsnn. ges. G. Oortman, allcrlei bezigheden, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

B. Ziet, lieve kindren! in deez' prent, Een reeks ver-scheidenheden, || Hier wordt natuur en kunst ver­toond, En 's Landsmans werk en zeden. 28 hsnn., allerlei taferelen en bezigheden, 1. C.C.L., coll. Waller W, x.

C. Kinder-Spelen. 12 hsnn. ges. G. Oortman, 1. C.C.L., coll. Waller W, x.

D. Nederlandsche Schutterij. || Te Paard en te Voet. 2 hsnn. ges. Coldewyn, 1. C.C.L., coll. N.O.M., x.

E. Dit Prentgeschenk, o lieve jeugd! || Strek' in uw speehiur u tot vreugd... 4 vss. 16 hsnn. ges. W. Bal, allerlei gezichten en gebouwen, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

F. Ziet, hoe hij, wien de stem ontbreekt, || Door middel van de hand nog spreekt... 4 vss. 25 hsnn. ges. W.B.(al), alfabet voor doofstommen, 1. C.C.L., coll. Waller W, x.

G. Gij ziet in deze Plaat de dap'pre Ruiterij, || In dienst van Nederland voor Vorst en Maatschappij... 4 vss. 6 hsnn. ges. W. Bal, militairen te paard, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

H. De nijvre Haringvangst, die zooveel bloei mag schen­ken, || Geeft U, o Jeugd, gewis een aantal goede wenken... 4 vss. 8 hsnn. ges. Bal, de haring­vangst, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

I. Gevogelten in soort zal deze plaat u toonen, || Uit buitenlandsch gewest, of die alhier ook wonen... 4 vss. 35 hsnn. ges. Bal, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

K. Laat deze, Zwitsersche tafreelen, || O Kind'ren, uwen kunstmin streelen... 4 vss. 16 hsnn. ges. W. B.(al), personages uit Zwitserland, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

L. Ziet, Kinderen! dit edele dier, || Verliest in t' eind, veel van zijn zwier... 4 vss. 16 hsnn. ges. W. Bal bezigheden van het paard, 1. C.C.L., coll. Waller W, x.

M. Deez' Prent strek' U, o lieve Jeugd, || Tot leering bij gepaste vreugd... 4 vss. 12 hsnn. ges. W.B.(al), ophopende vertelling van rat, kat, hond enz., 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M.

N. De goede Schepper gaf in Zijn alwijs bestieren, || Tot voeding van den mensch de redelooze dieren... 4 vss. 12 hsnn. ges. W.B.(al), de slachttijd, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

O. Hier wordt U eene schets gegeven, || Van 's Land-mans nuttig vrolijk leven... 4 vss. 12 hsnn. ges. W. Bal, allerlei werk van de boer, 1. C.C.L., coll. Waller W, x; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M.

P. Hier vindt gij in dit Prenttafreel, || Verscheidenheid van kunst... 4 vss. 28 hsnn. ges. W. Bal, allerlei personages en taferelen, 1. C.C.L., coll. N.O.M., x, e. a.

Q. Dit fraai je Prenttafreel stelt, Kind'ren, u voor oogen, || Wat men verrigten kan door 't edel kunstvermo­gen... 4 vss. 8 hsnn., voertuigen, 1. C.C.L., coll. x.

R. Na wel volbragten taak zich nuttig uit te spannen, || Is u altijd vergund en daarom, lieve jeugd... 4 vsss. 8 hsnn., kinderspelen, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

S. Beschouw hier met opregte vreugd, || De spelen eenrr blijde jeugd... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

T. Na les en nutte bezigheid, || Een uurtje aan matig spel gewijd... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

U. Verheugt u vrij, gij, lieve kleinen,|| Op 't feest, dat gij zoo goed toch kent. || Sint Nicolaas komt u ver­schijnen, || maar neen, de vreugd in deze Prent. 12 hsnn., 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

V. Neemt, kleinen, neemt vrolijk, beziet deze Prent, || Zij maakt u met Kloris en Roosje bekend... 4 vss. 12 hsnn., 1. C.C.L., coll. Waller W., N.O.M., e. a.

W. Vermakelijk Kinderspel. 36 hsnn., floskaartjes, 1.C.C.L., coll. Waller W.

X. Vermakelijk Kaartenspel. 32 hsnn., 1. C.C.L., coll. N.O.M.

Y. Verlustig, lieve jeugd, uw oogen... 4 vss. 16 hsnn., dieren, 1. C.C.L., coll. Waller W, x.

Z. Hier ziet gij, lieve jeugd, veel zaken... 4 vss. 36 hsnn. ges. V.S. en S., allerlei voorwerpen, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M.

AA. Gij hebt hier, lieve jeugd, als 't ware een galerij, || Van Bouwkunst om uw oog op 't nuttigst te ver­maken... 4 vss. 28 hsnn. ges. W. Bal, gebouwen en monumenten, 1. C.C.L., coll. Waller W, x.

BB. Ziet hier o Kinderen afgebeeld het volgende als: 12 hsnn., allerlei taferelen, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.

EE. Kindren lief, weer een geschenk, || Naar uw zin zoo ik denk... 4 vss. 25 hsnn., abc met menselijke figuren, 1. C.C.L., coll. Waller W, N.O.M.

 

1. Zelfde prent als letter U, 1. C.C.L., coll. Atlas v. Stolk 5853 a; 2. P.C.L., coll. x; 3. & C°, coll. Waller W; zonder naam van uit­gever, coll. Waller W, N.O.M.

2. De kunst heeft lieve jeugd voor u in prent gezet, || 't Gezellig A, B, C, het nuttig alphabet. 12 hsnn. ges. A. Cranendoncq, abc met personages, 2. P.C.L., coll. N.O.M.; 3. & C°, coll. Waller W, N.O.M.

3. Rood-kapje kan tot leering zijn || Aan kind'ren zoo wel groot als klein... 4 vss. 15 hsnn. ges. G.C.B., 2. P.C.L., coll. N.O.M., Muller 6364, e. a.; zonder naam van uitgever, coll. Waller W.

4. Zelfde prent als V, 2. P.C.L., coll. Waller W, Muller 6364; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M., x.

5. Eerst zal deze prent u toonen... 4 vss. 28 hsnn. ges. Bal, vogels, 2. P.C.L., coll. Waller W.

6. Zelfde prent als BB, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.; 3. & C°, coll. Waller, N.O.M.

7. Zelfde prent als S, 2. P.C.L., en 3. & C°, coll. Waller W, N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll. x.

8. Zelfde prent als Q, 2. P.C.L., coll. Waller W, x; 3. & C°, coll. Waller W.

9. Zelfde prent als E, 2. P.C.L., coll. N.O.M.; 3. & C°, coll. x; zondtr naam van uit­gever, coll. Waller, N.O.M., Fa.

10. Zelfde prent als Z, 2. P.C.L., coll. N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M.

11. Zelfde prent als A, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M., e. a.

12. Tijl Uilenspiegels heeft in zijn leven, || Al heel wat snakerij bedreven... 4 vss. 20 hsnn., 1. P.C.L., coll. Waller W; 2. P.C.L., coll. N.O.M., Muller 6364; 3. & C°, coll. N.O.M.

13. Zelfde prent als Ee, 1. C.C.L., coll. Waller W; zonder naam van uitgever, coll. x.

14. Zelfde prent als F, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M.

15. Zelfde prent als O, 2. P.C.L., coll. Waller W; 3. & C°, coll. x; zonder naam van uit­gever, coll. N.O.M.

16. Zelfde prent als C, 2. P.C.L., coll. N.O.M.; 3. & C°, coll. x; zonder naam van uitge­ver, coll. Waller W.

17. Zelfde prent als T, zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M., e. a.

18. Zelfde prent als L, 2. P.C.L., coll. x; 3. & C°, coll. N.O.M.; zonder naam van uitge­ver, coll. Waller W. sign. W. Bal

19. 1. Abdy van Rynsburg, 2. 't Slot te Maarssen, 3. Van Speyks Boot, 4. Gevecht bij Bautersem... (titel boven elk plaatje). 12 hsnn. ges. A. Cra­nendoncq, allerlei taferelen, 2. P.C.L., coll. N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, x.

20. Leer uit Klein Duimpjes wedervaren, || Dat men door list wel slagen kan... 4 vss. 12 hsnn., 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M.; zonder naam van uit­gever, coll. x.

20. Zie nr. 66.

21. Zelfde prent als G, 2. P.C.L., coll. Muller 6364; zonder naam van uitgever, coll. Waller W.

22. Lieve Kleinen, deze prent || Is u zeker niet bekend... 4 vss. 24 hsnn., landbouwwerktuigen, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.; zonder naam van uitgever, coll. x.

23. Zelfde prent als X, 2. P.C.L., coll. N.O.M.; 3. & C°, coll. Waller W.

24. Zelfde prent als W, 2. P.C.L., coll. Waller W; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M., x.

25. Zelfde prent als D, 2. P.C.L., coll. N.O.M.;3. & C°, coll. Waller W; zonder naam van uit­gever, coll. N.O.M.

26. Zelfde prent als K, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.; zonder naam van uitgever, coll. x.

27. Zie hier, lieve Kinders, de afbeeldingen van een aantal Gebouwen... 2 regels. 25 hsnn. ges. W. Bal, gebouwen en monumenten, 3. & C°, coll. N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll. Wal­ler W, x.

28. Komt nu, lieve meisjes, gij bloempjes der jeugd... 4 vss. 16 hsnn., meisjesspelen; 3. & C°, coll. Waller W, N.O.M.

29. Als 't in de wereld goed zal gaan, || Dan moet elk op zijn plaatsje staan... 4 vss. 24 hsnn., Jan de Wasser, 2. P.C.L., coll. Muller 6364, x; 3. & C°, coll. Waller W; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M.

30. Wilt gij de Rarekiek eens zien... 4 vss. 20 hsnn., allerlei taferelen, 2. P.C.L., coll. Muller 6364, x; 3. & C°, coll. Waller W, N.O.M.

31. Zelfde prent als M, 2. P.C.L., coll. Muller 6364, x; 3. & C°, coll. Waller W; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M., x.

32. Zelfde prent als N, 2. P.C.L., coll. Muller 6364; 3. & C°, coll. N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M., x.

3 3. Jongens doet het u pleizier... 8 vss. 16 hsnn., dieren, zonder naam van uitgever, coll. Waller W.

34. Ziet, lieve kind'ren! in deez' Prent, een reeks van aardigheden, || Hier wordt het Krijgsbedrijf ver­toond en 's Landmans werk en zeden. 24 hsnn. ges. W. Bal, militairen en landbouwbezigheden, blokken welke gediend hebben voor de prenten B en P, 3. &C°, coll. Waller W, N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll. x.

35. —. 8 hsnn., letters van het alfabet van A tot H, 2. P.C.L., coll. N.O.M., Muller 6364; 3. & C°, coll. Waller W, e. a.

36. —.8 hsnn., letters van het alfabet, van 1 tot P, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.; 3. & C°, N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll. x.

36. Zoo deze prent, o lieve jeugd, voldoet aan uwen smaak, || Dan kunt gij verzekert wezen, dat ik weer hervat mijn taak. 8 hsnn. ges. G.O.(ortman), levensloop, 2. P.C.L., coll. N.O.M.

37.—. 8 hsnn., letters van het alfabet, R tot Z, coll. Waller W, x; 3.8c C°, coll. N.O.M.

38. Als gij, lieve kleinen, deez' prent hebt gelezen... 4 vss. 8 hsnn., taferelen met kinderen, 2. P.C.L., coll. Waller W, x; 3. & C°, coll. N.O.M.

39. Wilt g'u nog eens goed vermaken, ]| Ferme jongens, flinke knapen... 8 vss. 12 hsnn., 2 rijen van zes soldaatjes, 3.& C°, coll. Prov. Bibl. Leeuw.; zonder naam van uitgever, coll. Waller W.

40. Deez' prent met veel verscheidenheid... 6 vss. 9 hsnn., taferelen met kinderen, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.; 3. & C°, coll. Waller W, N.O.M., e. a.

41. Kinders hebt gij lust nog wat te zien en wat te lezen, || Laat, lieve dan deez' prent weer wat nieuws voor u wezen. 9 hsnn., kindervermaak, 3. & C°, coll. Waller W, N.O.M.

42. Natuur hoe Godlijk schoon || Spreidt ge uw glans ten toon... 6 vss. 6 hsnn., natuurverschijnselen, 2. P.C.L., coll. Muller 6364; zonder naam van uitgever, coll. Waller W.

42. Zie ook nr. 45.

43. Hier ziet ge de kleedij, der mannen die voor dezen || Bij menig groote strijd de vijand deden vreezen. 9 hsnn., militairen te paard, 2. P.C.L., coll. Waller W, Muller 6364; zonder naam van uit­gever, coll. Waller W, N.O.M.

44. De vier getijden desjaars. 4 hsnn., 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.; 3. & O, coll. N.O.M.

45. Zes Fa'blen, lieve jeugd, word' u hier voorgesteld... 4 vss. 6 hsnn. ges. David, 2. P.C.L., coll. Waller W, Muller 6364; 3. & C°, coll. Prov. Bibl. Leeuw.; zonder naam van uitgever, coll. x met nr. 42; 3. & C°, coll. N.O.M.

45. De Natuur. 6 hsnn., landschappen en gebouwen, 2. P.C.L., coll. Kossmann; 3. & C°, coll. x.

46. De groote vogelkooi. 24 hsnn., 2. P.C.L., coll. Waller W, Muller 6364; zonder naam van uit­gever, coll. x.

46. Deez' prent toont u het onderscheid || Van zeden, kleur en lot. 16 hsnn., vreemde volkeren, 2. P.C.L., coll. Waller W.

47. De Trap des Ouderdoms. 1 hsn. ges. H. Numan, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.; 3. & C°, coll. Z., x.

48. Knappe jongens groot en klein! || Kiest g’ een ambacht, kies dan 't mijn... 8 vss. 12 hsnn. ges. M.J.A., ambachten; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M., e. a.

49. Ziet hier vier en twintig snaken, || Gansch verschil­lend in hun aard... 4 vss. 24 hsnn. ges. Cranen-doncq, spotprent, 2. P.C.L., coll. x, Ottema; 3. & C°, coll. N.O.M.

50. De Rarekiek N° 2. 13 hsnn., samenraapsel van plaatjes, verschillend van vorm en grootte, 2. P.C.L., coll. Waller W, x.

51. 't Vermaaklijk tijdverdrijf zoo noemt men alles wat || Dit prentgeschenk u toont en in zijn soort bevat. 36 hsnn. ges. LUB, 2. P.C.L., coll. Waller W.

52. Deez' zes paar schetsen in dit Prenttafreel wil toonen, || Wat men van het begin des ]aars komt bij te wonen... 4 vss. 12 hsnn., 12 maanden, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M.; 3. & O, coll. N.O. M.; zonder naam van uitgever, coll. x.

53. Deez' Prent vertoond U, lieve Jeugd, || Een aantal Helden, die hun leven... 4 vss. 20 hsnn., militairen, 2. P.C.L., coll. Waller W, Muller 6364; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M., x.

54. Hier ziet men afgebeeld wat men een hond kan leeren, || Hem wennende om 't bevel van zijnen heer te eeren. 36 hsnn., hondendressuur, 2. P.C.L., coll. Waller W.

55. Het vermaak'lijk Wassenbeeldenspel. 30 hsnn., allerlei personages, 2. P.C.L., coll. N.O.M. ^>. 56. Daar hebt gij, kinderen, weer een tal || Van twee paar uitgezochte platen... 4 vss. 4 hsnn. ges. Van Lieshout, 2 schepen en 2 kindervermaken, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M.

57. Waakzaamheid en deugdsbetrachting, bronnen van geluk en vreugd, || Worden in deez' fabelprenten u verkondigd, lieve Jeugd! 4 hsnn., taferelen met dieren, 3. & C°, coll. Waller W, N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll. x.

58. Wilt met aandacht eens beschouwen, || De beeltenis van deze vier... 4 vss. 4 hsnn., 4 dansende en musicerende kinderen, 2. P.C.L., coll. Waller W, Muller 6364; zonder naam van uitgever, coll. x.

59. Nog een prent die de jeugd, || Zoo ik hoop weer ver­heugd... 6 vss. 9 hsnn. ges. 1. Plugger, kinder-bezigheden, 2. P.C.L., coll. x; 3. & C°, coll. v. Gijn; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M., e. a.

60. Wel hem, die 't Vaderland meer dan zich zelv' be­mint, || In 't sneuv'len voor hare eer een zuivere wellust vindt... 6 vss. 9 hsnn., figt»n en taferelen uit de vaderlandse geschiedenis, 2. P.C.L., coll. Waller W.; 3. & C°, coll. x.

61. Beschouw hier, kinderen, een achttal wilde dieren || Die weinig ons bekend, in vreemde landen tieren. 8 hsnn., 2. P.C.L., coll. N.O.M.

62. —. 2 hsnn. ges. H. Numan, kinderspelen, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M., e. a.; zonder naam van uitgever, coll. x.

63. Ziedaar lieve vriendjes, ik houd wel mijn woord || Ik geef u weer plaatjes met versjes zoo 't hoord... 4 vss. 8 hsnn., taferelen uit het kinderleven, 2. P.C.L., coll. N.O.M., x; zonder naam van uitgever, coll. Waller W.

64. Komt kind'ren gaat ge mee, mijn buitenplaats eens zien... 4 vss. 12 hsnn. ges. Robyn, landelijke bezigheden, 2. P.C.L., coll. Ottema; zonder naam van uitgever, coll. x.

65. Kan verscheidenheid vermaken... 4 vss. 4 hsnn. ges. A. Cranendoncq, allerlei personages en bezigheden, coll. Ottema.

66. Ziet hier wat jonge knapen spelen, || Hun oefening zal u niet vervelen... 4 vss. 12 hsnn. ges. G.O.(ort-man), kinderspelen; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M.; met nr. 20,1. C.C.L., Atlas v. Stolk 5853 b.

67. Het uitstapje naar de Haarlemmer kermis. 14 hsnn. van verschillend formaat, allerlei taferelen, 2. P.C.L., coll. Atlas v. Stolk.

68. Hier ziet gij de krijgers gereed om te strijden, || En 't land van den vijand geheel te bevrijden. 16 hsnn. ges. A.C.(ranendoncq), militairen, 2. P.CX-, coll. Muller 6364; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M., e. a.

68. Hier hebt g' alweer een nieuwe plaat || Met men-schen vreemd van aard,... 8 vss. 16 hsnn., vreemde volkeren, 2. P.C.L., coll. Waller W.

69. Kind'ren wilt ge u vrolijk maken, || Met deez' raare Neuzen- snaken... 4 vss. 24 hsnn., misvormde neuzen, 2. P.C.L., coll. Waller W, Muller 6364; zonder naam van uitgever, N.O.M., x.

70. Zelfde prent als H, 2. P.C.L., coll. Waller W; 3. &C°, coll. N.O.M.

71. Ha, ha 't Drie-Koningfeest ziet men hier vrolijk vieren; || Philippus zag zijn hoofd met eene Kroon versieren... 6 vss. 1 hsn., Driekoningenfeest, 2. P.C.L., coll. Waller W, x; 3. & C°, coll. N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M., e. a.

72. Zie hoe een ontmoeting jufvrouw Schoongelaat, || Wel zesmaal veranderen doet op deez' plaat. 16 hsnn., vrijage; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M.

73. Deez dieren toonen zich als levend voor uw oogen || Elk soort naar zijnen aard, bestemming en vermogen. 8 hsnn., dieren; zonder naam van uitgever, coll. Waller W.

74. De Tooverlantaarn van Mr. Laronde... 2 regels. 5 hsnn., 30 afbeeldingen, leurders, 2. P.C.L., Muller 6364; 3. & C°, coll. N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, x.

75. Voor Vorst en Vaderland waagt deze heldenstoet, || Komt het op vechten aan, hun welvaart en hun bloed. 16 hsnn. ges. A. Cranendoncq, militairen te paard, zonder naam van uitgever, coll. Waller W, x.

76. Het nieuw vermakelijk luilekkerland. 24 hsnn., 2. P.C.L., coll. N.O.M.; 3. & C°, coll. x, Z.; zonder naam van uitgever, coll. Wal­ler W, Atlas v. Stolk.

77. Wil, Kind'ren, u met deze Snaken, || En met hun Zang en Spel vermaken... 4 vss. 24 hsnn., 2. P.C.L., coll. Waller W; zonder naam van uit­gever, coll. Waller W, N.O.M.

78. Geschiedenis van Genoveva. 12 hsnn., zonder naam van uitgever, coll. Waller W, v. Gijn.

79. Ziet Kind'ren een twaalftal niéuwe-figuren, || Zij toonen u allerlei klugtige kuren... 4 vss. 12 hsnn. ges. A.C.(ranendoncq), spreekwoorden en allerlei taferelen, zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M.

80. Toen Munchaus, zoo is u,bekend Eens in de maan logeerde... 8 vss. 16 hsnn., taferelen met apen, 2. P.C.L., coll. Waller W, Muller 6364; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M., x, e. a.

81. Hier toonen jagers met hun Honden; || Hoe 't Wild betrapt wordt en gevonden... 4 vss. 36 hsnn., jachttaferelen, 2. P.C.L., coll. Waller W.

82. Leer deez' spreuken te geleiden, || Kind'ren, in uw hoofd en hart... 4 vss. 36 hsnn., spreuken en zegs­wijzen, 2. P.C.L., coll. Waller W; zonder naam van uitgever, coll. x.

83. Komt, kindertjes komt hier, wilt dokter Steven kij­ken, || Met zijn knecht Spring in 't Veld, gij zag nooit zijns gelijken. 20 hsnn. ges. H. Numan, 2. P.C.L., coll. N.O.M.; op naam Wed. Aldag, coll. Waller W; zonder naam van uitgever, coll. x.

84. Elk Kind dat zoet ter school toe gaat, Die leert wat goeds en doet geen kwaad. 16 hsnn. ges. Oortman, schoolgaande kinderen, zonder naam van uit­gever, coll. Waller W.

85. Elk kind dat leert met lust en vlijt, || Zijn deze plaatjes toegewijd. 9 hsnn. ges. Fuchs, kinderbezigheden, 2. P.C.L., coll. Waller W; 3. & C", coll. N.O.M.; zonder naam van uitgever, coll, x.

86. Geliefde jeugd in ieder dier, Blinkt Gods weULuUs Albestier. 8 hsnn., viervoetige dieren en vogels 2. P.C.L., coll. Waller W, Muller 6364; 3. & 1; , coll. x; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M.

87. Ziet, Kindren! 't bedrijf van Steven van der Klok, || In alles, wat hij doet, heeft hij het even drok... 4 vs», 24 hsnn., zonder naam van uitgever, (.uil, Waller W, N.O.M., e. a.

90. Azië. 15 hsnn , bewoners van Azië, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M.

91. Afrika. 15 hsnn., bewoners van Afrika, 1, P.C.L., coll. Muller 6364; zonder naam van uitgever, coll. Waller W.

92. Amerika. — Australië. 15 hsnn., bewoners van Amerika en van Australië; zonder naam van uitgever, coll. Waller W.

93. Onderscheidene Voorstellen. 15 hsnn., allerlei perso­nages, coll. Y.

93. Zelfde prent als J., coll. N.O.M., x.

94. Wat wapens, wat kleedij, de kunst van exerceer en... 4 vss. 16 hsnn. ges. J. Plugger, militairen, 2. P.C.L., coll. Waller W, Muller 6364; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M.

95. Letterspel. 24 hsnn., abc met dieren, mensen, bloemen en voorwerpen, zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M.

96. Niet steeds brengt rijkdom of het geld den mensch geluk en voorspoed aan, zooals guit de geschiedenis van Hans van Poolen na kunt gaan. 12 hsnn. ges. Lieshout, 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M.

97. De verkeerde wereld. 28 hsnn., 2. P.C.L., coll. Waller W.

98. Afbeelding van de kerk van de Herstelde Lnthersche Gemeente op de Kolveniersburgwal te Amsterdam. 1 hsn., 2. P.C.L., coll. Waller W, N.O.M.; 1 & Co', coll. N.O.M.

99. Komt Kind'ren, koopt deez' Prent, zij zal u wis vermaken... 4 vss. 16 hsnn., kinderspeelgoed, 2. P.C.L., coll. Muller 6364; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, N.O.M, 100. Zelfde prent als nr. 67. Zonder naam van uit­gever, coll. Waller W, x.

101. Ziet wat in deze prent elks beeld en werk beduidt || En kiest o Kindren! voor u het best er uit. 36 hsnn., vrouwelijke bezigheden, 2. P.C.L., coll. Waller W.

102. Het Schip van Piet Hein. 1 hsn., schip; zonder naam van uitgever, coll. Waller W.

104. Het vermakelijke Harlekein-spel. 1 hsn., 2. P.C.L., coll. x; zonder naam van uitgever, coll. Waller W, e. a.

106. Alleenlijk voor u mijn kleine vriendinnen... 5 regels, 6 hsnn., kinderbezigheden, onderschriften op alfabet, 2. P.C.L., coll. N.O.M.; 3. & C°, coll. Waller W, N.O.M.

108. Ganzenspel. 1 hsn., 3. & C°, coll. Waller W.

110. Met eerbied en bewondering || Moet gij deez' plaat beschouwen... 4 vss. 1 hsn., drukkerij van Koster, 2. P.C.L., coll. Waller W; zonder naam van uit­gever, coll. x.

120. Kiest gij een van de negen zaken... 8 vss. 9 hsnn., ambachten en beroepen, 3. & C°, coll. Waller W, N.O.M.

124. Vermakelijk kinderspel. 1 grote hsn. en 9 kleinere, 2. P.C.L., coll. Muller 6364.

top

 

p. 299

 

De  erven van  de  Wed.  C.   Stichter  te  Amsterdam

 

Het geslacht Stichter, waarin de voornaam Cornelis regelmatig afwisselt niet Johannes, is afkomstig uit Antwerpen. Reeds in 1505 was aldaar een Neelken de Stichtere ingeschreven in het Sint-Lukasgilde 1. In 1611 werd te Antwerpen een Catechismus, dat is de christelycke leeringe, gedrukt „voor d'erfgenamen van de Wed. C. Stichter" 2. In 1648 echter werd een Cornelis Jansz. Stichter opgenomen in liet gild der Amsterdamse boekverkopers. Hij was gevestigd in de Haarlemmerstraat. Een zoon v.m deze Cornelis, de „figuursnyder" Joannes Cornelisz. Stichter, laat in 1665 weten aan „alle koop-luyden, boeckdrukkers, boeck-verkoopers en die enige houte figueren van node heeft", dat hij van adres veranderd is en men hem nu kan vinden op de hoek van de Loyer-dwarsstraat in de „Rokende Mclck-Meyt" 3. In 1671 trad Joannes Stichter in het boekdrukkersgilde 4 en uit advertenties in de Amsterdamse en in de Haarlemse Courant 5 ten bate van zijn verschillende almanakken blijkt dat hij ondertussen verhuisd was naar de Kalverstraat.

Was één van de Stichters werkzaam gebleven te Antwerpen en drukte deze aldaar voor het huis te Amsterdam? Dit zou men kunnen afleiden uit de titelpagina van de Oeffcningen der Vohnaecktheyd door A. Rodrigues, gelocaliseerd en gedateerd : „Antwerpen, voor Johannes Stichter, Boekverkooper in de Kalverstraat bij de Kapel, in den ouden bergh Calvarie. Anno 1683" 6. De laatste ons bekende uitgave van Johannes Stichter is gedateerd 1694 7. Cornelis Stichter, zoon en opvolger van deze Jo­hannes, stierf op vijfendertigjarige leeftijd. Hij liet verscheidene minderjarige kinderen na 8. Zijn weduwe zette het bedrijf voort tot 1715, het jaar waarop de zaak op naam kwam van „D'Erfgen. van

__________________

1 Liggcren I, blz. 62. Het Sint-Lucasgilde groepeerde de beoefenaars van alle „kunst-ambachten" : schilders, verluchters, graveurs, printers (drukkers), boekverkopers, kunsthandelaren, lijstenmakers en zelfs spiegelmakers. In 1513 is Cornelis de Stichtere ingeschreven als „spiegclmakere". — Liggeren I, blz. 79. — 2 Olthoff, De Boekdrukkers, blz. 97. Van Lennep en ter Gouw (De Uithatigteekens, II, z. d., kl. uitg., blz. 209) wijzen op het verblijf van een Joannes Stichter te Antwerpen in de 17e eeuw, boekverkoper in „de Berg Calvarie", maar zonder aanduiding van bron. — 3 Oprechte Haerlemmer Cou­rant, 1665, nr. 39. — 4 Gildeboek der boekverkopers, Oud-Archief Amsterdam, naamlijst. — 5 Amsterd. Courant, 15 mei 1685 en 20 nov. 1685; Oprechte Haerl. Courant, 1 juni 1696. — 6 Ledeboer, De Boekdrukkers, blz. 87. — 7 David de la Vigne, Spiegel om wel te sterven, 't Amsterdam bij Johannes Stichter, boeckverkooper, in de Calverstraat, in de Bergh Calvarie, 1694. — 8 Gemeentearchief Amsterdam, Begraaf b. Weeskamer, notaris G. de Cretser, 's Gravenhage.

 

p. 300

 

de Wed. C. Stichter". In 1731 werd het bedrijf overgebracht naar het Rokin „bij de Gapersteeg". In 1797 verhuisde de uitgeverij naar de Warmoesstraat. Het uithangbord ,,In de oude bergh Calvarien" bleef steeds onveranderd. In 1813 werden huis en drukkerij, uithangbord inbegrepen, overge maakt aan C.C.L. van Stadens.

Het huis Stichter is vooral bekend als uitgever van talrijke almanakken, waarvan de Enkhuizer almanak de oudste en meest populaire was 2. Alhoewel Johannes Stichter (werkzaam 1665- 1691) zelf „figuursnyder" was, vonden wij geen sporen van prenten door het huis Stichter uitgegeven v66r de 18e eeuw. Alle bewaarde prenten uit het fonds Stichter staan op naam van de Erven van de Wed. C. Stichter.

In tegenstelling tot hun tijdgenoten en onmiddellijke voorgangers zijn de ergenamen Stichtei niet begonnen met het herdrukken van oude, aangekochte of overgeërfde blokken van kinderprenten, maar hebben zij doelbewust een geheel nieuw fonds willen opbouwen. Om hiermede te beginnen, hebben zij een beroep gedaan op de naar hun oordeel beste houtgraveur van hun tijd, Hendrik Numan.

Hendrik Numan, „houte konstplaatsnijder" zoals hij zich noemde, was werkzaam geweest als uitgever van zijn eigen prenten (zie fonds Numan). Was hij een goed graveur, daarom was hij nog geen goed uitgever. Na de uitgave van een twintigtal prenten heeft hij zijn houtblokken verkocht aan de Erven der Wed. Jacobus van Egmont, voor wie hij ook enkele nieuwe prenten gegraveerd had. Dit gebeurde vermoedelijk omstreeks 1770 3.

Wanneer zijn de erfgenamen van de Wed. C. Stichter begonnen met het uitgeven van kinder­prenten? Boekenoogen meent dat deze activiteit een aanvang nam tussen de jaren 1780 en 1790 4. Niets sluit uit dat deze activiteit niet een tiental jaren vroeger zou begonnen zijn en voorzeker enkele jaren v66r 1788, overlijdensdatum van H. Numan.

De eerste dertien prenten uit het fonds Stichter zijn gesigneerd H. Numan; ook de nrs. 56,127, 128, 133, 134, 149 zijn gesigneerd door deze graveur. Tien van deze prenten met elk 16 afbeeldin­gen zijn gewijd aan allerlei ambachten en beroepen. Hier zijn dus 160 ambachten en beroepen afge­beeld, gekopieerd naar de kopergravures uit de Spiegel van het menschelijk bedrijf van Jan en Kasper Luyken (Amsterdam 1696). Belangrijk ook zijn de zes spotprenten op de hoge kapsels en de mode (elk met 16 tot 24 afbeeldingen, nrs. 9, 10, 12, 13, 132, 133).

Vermoedelijk hebben de firmanten van het huis Stichter onmiddellijk na het overlijden van H. Numan opdracht gegeven aan de graveur J. Robyn om hen te voorzien van de nodige houtgravures voor hun prentenfonds. Een dertigtal prenten zijn gesigneerd J. Robyn of Robyn (laagste nr. 20, hoogste 152), één (nr. 91) A. Robyn en twee (nrs. 108 en 213) A. R.(obyn).

Deze A. Robyn blijkt een medewerker, misschien een broeder te zijn van J. Robyn. De hout­gravures van J. Robyn zijn eenvoudiger van factuur dan die van H. Numan en naïever in de uit­beelding. Ze zijn gemakkelijk herkenbaar, vooral als er kinderfiguren op voorkomen; deze zijn steeds afgebeeld met een te groot en typisch rond hoofd. Zo kunnen we gemakkelijk vaststellen dat bij de prenten uit het fonds Stichter er meer niet gesigneerde prenten voorkomen van de hand van J. Robyn dan wel gesigneerde.

Voor de kennis van het volksleven te Amsterdam, op het einde van de 18e eeuw, zijn deze pren­ten van bijzonder belang. In dit verband vermelden wij vooreerst een reeks prenten met op elk

__________________

1 Muller, Historiephten, II, blz. 142-143, nr. 3732. — 3 D'Erve Stichter Amsterdamse Almanach. D'Erven Stichters Comp-toir Almanach. d'Erve Stigt. Enkhuyzer Almanach. d'Erve Stichters Watergety Almanach. Nationaale Burger-Wacht Almanach. Nieuwe Nederlandsche Historische En Astronomische Almanach. —Dronckers, Verz. Waller, nrs. 66, 67, 68, 69, 70, 71, 98, 112). — Amsterdamse Chirurgijns-Plak-Amanak, (Muller, Historieplaten, II, nr. 3732). — 3 De Erven de Wed. J. van Egmont waren werkzaam van 1761 tot 1804, zie catalogus uitgevers, voce Van Egmont. H. Numan overleed in 1788. — 4 Van Heurck en Boekenoogen, I.P.P.B., blz. 58.

 

p. 301

één enkele grote afbeelding : nr. 25 het nieuwjaarsfeest, nr. 26 het vastenavondfeest, nr. 27 het palmpaasfeest, nr. 28 het feest van de pinksterbruid, nr. 29 het kermisfeest, nrs. 30 en 87 het Sint-Nicolaasfeest, nr. 43 het Sint-Maartensfeest, nrs. 44 en 45 het driekoningenfeest, nr. 47 het feest van de vette

os nr. 124 en het wintervermaak op het ijs; verder heeft Robyn voor dit fonds nog verschillende prenten gesneden met kinderspelen (nrs. 20, 21 en 49), met taferelen uit het buitenleven (nrs. 41 en 74), met afbeeldingen van sjezen en sleden (nrs. 40 en 42), met afbeelding van de vierjaargetijden (nr. 65), met spreekwoorden (nr. 152), met volksgebruiken (nr. 108), met ambachten en beroepen (nr. 152).

Bovendien hadden de Robyns of hun opdrachtgevers een bijzondere belangstelling voor allegorische onderwerpen : nrs. 60 en 99 de vijf zintuigen, nr. 64 de vier elementen, nr. 79 de ouderdomstrap, nr. 100 de trap der zeven planeten, nr. 101 de trap van de zeven hoedanigheden.

Wanneer in het begin van de vorige eeuw de Mij. tot Nut van 't Algemeen aan enkele uitgevers de toestemming verleende haar zegel af te drukken op de prenten die door haar gekeurd en goed bevonden waren op het punt van zedelijkheid en opvoedkundige waarde, hebben de erven Stichter aan de gebroeders G. en J. Oortman opdracht gegeven een reeks „Nutsprenten" te graveren. In deze reeks, gemerkt met letters in plaats van nummers, zijn slechts zes prenten verschenen : twee (A en C) met taferelen uit de vaderlandse geschiedenis, één (B) met afbeeldingen van mythologische en legendarische figuren, en drie (D, E en F) met op elk 15 afbeeldingen van dieren. G. en J. Oortman hadden ook voor de gewone reeks van Stichter reeds enkele platen gegraveerd (nrs. 38, 125, 129, 134, 1 |9, 140 en 142 tot 147). De platen van G. en J. Oortman zijn goed getekend en handig gegraveerd, maar hebben weinig karakter.

De erven Stichter hebben hun fonds in hoofdzaak gevormd met nieuwe prenten, vervaardigd in hun opdracht door graveurs van hun tijd. Daar waren ze ook zeer fier over; boven een van hun prenten (nr. 148) drukten ze : „Men stopte u eertijds, lieve Jeugd, slechts prullen in de hand, thans ijvert waare kunst voor u...".

Voor een gedeelte toch hebben de erven Stichter hun fonds aangevuld met oude platen. De blok­ken van een paar prenten (nrs. 147 en 148) zijn afkomstig uit het Haarlemse fonds Van Nieuwenhuizen-Van Lee. Twaalf à twintig platen zijn afkomstig uit het fonds van J. Kannewet, die de meeste hiervan op zijn beurt had overgenomen uit het fonds De Groot1. Nr. 202 van Stichter (vier vogels : pauw, haan, kalkoen en eend) komt voor bij de Erven van de Wed. de Groot, maar is niet bewaard op naam Kannewet.

De erfgenamen van de Wed. C. Stichter, hebben de tijd meegemaakt van de Franse bezetting, zowel de revolutie als de eerste jaren van het keizerrijk. Dit is duidelijk te merken aan enkele prenten. Van nr. 61, de drie tamboers, zijn twee uitgaven bewaard, één republikeinse met de Marseillaise en de Garmagnole en één royalistische met het Wilhelmus.

Het fonds bevat twee verschillende prenten met het volgnummer 70. Een republikeinse prent ,,De Vryheidsboom wordt ingewijd, en oud en jong toont zich verblyd" en een latere royalistische prent „Zie Willem Frederik, Oranjes Erfprins pronken", met ruiterportret van de vorst.

De prenten nrs. 137 en 138 zijn gewijd aan „De Franse Held Buonaparte" en aan „De Gemaalin, van den Grooten-Buonaparte".

___________________

' Volgende nummers van het fonds Stichter (St) hebben wij kunnen identificeren met de overeenkomstige prenten van

Kannewet (K).

St. 156 = K. *89                                          St. 187 = K. *59                    St. 197 = K. *s8

St. 162 = K. *io                                          St. 191 = K. *56                    St. 201 = K. *95

St. 164 = K.  17                                          St. 192 = K.  82                    St. 203 = K.  16

St. 182 = K. **16

 

p. 302

 

Deze ruiterprenten van Napoleon en zijn echtgenote worden later herdrukt door J. Noman met de volgnummers 228 en 229, maar nu met volgende titels: „Zijne Koninklijke Hoogheid Willem, Frederik, George, Lodewijk prins van Oranje" en „Haar Koninklijke Hoogheid, Anna Pauwlowna, Grootvorstin van Rusland"!

De uitgaven van de erven der Wed. C. Stichter werden ook verspreid door twee wederverko­pers. Deze kregen de prenten van Stichter gedrukt op hun naam. Deze wederverkopers waren Hendrik Coster te Leiden en Dirk de Vlugt, boekverkoper in de Prinsestraat over de Vuilpoort te Dordrecht.

Bij de liquidatie van het bedrijf in 1813, is de drukkerij Stichter overgegaan naar C.C.L. van Staden, maar deze heeft de rijke verzameling houtgravures van Stichter niet mede overgenomen; deze zijn in het bezit gekomen van de drukker-uitgever J. Noman te Zaltbommel.

 

Prentlijst

1. Kiest Kindren! naar uw Zinsgenoegen, || De zaak uit waar ge u wilt voegen, || Maar zo, dat ge uw Begrip en Staat || In 't kiezen niet te boven gaat. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroe­pen, coll. Waller X, N.O.M.

2. Ziet Kindren! hier tot uw genoegen, || Al weer iets fraais... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambach­ten en beroepen, coll. N.O.M., Ottema.

3. Wat zegt gy nu van deeze zaaken, ô Kindren! zyn zy niet zeer schoon?... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroepen, coll. Waller X. N.O.M., e. a.

4. Zo kunt ge u wederom verblyden, ô lieve Jeugd! niet Prent by Prent... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Nu­man, ambachten en beroepen, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

5. Verschiet van Zaaken kunt gy vinden, || Leergraage Jeugd! in Prent by Prent... 4 vss., 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroepen, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

6. Niets moet de Oplettendheid verminderen, || Als ge aan het Prentbeschouwen zijt... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroepen, coll. Wal­ler X, N.O.M.

7. Verschiet van allerhande zaaken || Ziet ge u hier weer voor 't oog gebracht... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroepen, coll. Waller X, N.O.M.

8. Beschouw vry met oplettende oogen, || 't Geen ge u ziet voorgeprent, o Jeugd!... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroepen, coll. Waller X, N.O.M.

9. Zie hier, en lach om 't Modesch Leven, || O Jeugd! ja spot vry met den Stoet, || Die, dwaas, zich zelf ten spot wil geeven; || Kweek Deftigheid in uw gemoed. 16 hsnn. ges. H. Numan, spotprent op hoge kapsels, coll. Waller X, N.O.M., e. a. 10. Volg Zedeknnde, en haare Lessen || De Mode strookt niet met haar Wet... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, spotprent op de mode, coll. Prentenk. Brussel, N.O.M.

11. Ziet hier, o Kindren weer iets raars: || Een gantschen stoet van Bedelaars, || Veele uit Gebrek, veele arm in schijn, || Dan, God help ze allen die het zijn. 24 hsnn. ges. H. Numan, bedelaars, coll. Prentenk. Brussel, Waller X.

12. Wilt hier, 5 Jeugd! met lust begluuren, || Een reeks vanfraaije Dwerg-Postuuren... 4 vss. 24 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroepen voorge­steld met dwergfiguren, coll. Waller X, N.O.M, e. a.

13. Nog eenigen der Diverg-Postuuren || Der Mode kunt gy hier begluuren... 4 vss. 24 hsnn. ges. H. Numan, spotprent op de hoge kapsels, de paraplu's, de mode enz., coll. Waller X, x.

14. Kindren! zo ge u wilt vermaaken, || Koomt, be­schouwt dan deze Snaaken... 4 vss. 24 hsnn., allerlei personages, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

15. 'tIs Jeugd, om uw Gezigt te streelen, En aangenaam mee te deelen, Dat ge in het Vooglen-Perk hier ziet... 4 vss. 12 hsnn., vogels, coll. Waller X, x.

16. Dit viertal Prenten zal gewis uw keuze smaaken, ô Schooljeugd' wil'er u Aan, leerend, méé vermaken. 4 hsnn., bokjerijden, nestje mussen en twee sche­pen, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

17. Op het Gebouw van Barmhartigheid, staande op de Nieuwe Keizersgragt. 1 hsn., coll. N.O.M., x.

18. Op het overheerlyk nieuw Gebouw voor de Rooms-gezinde Weesmeisjes, staande te Amsterdam op 't Spui. 1 hsn., coll. Waller X, x, e. a.

19. Al wat gy hier beschouwt, o Jeugd! || Streelt het uw Oog... 4 vss. 4 hsnn., werkzaamheden van de boer en één kinderspel, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

20. Het Spel behaagt den Geest der Kindren; laat hen Speelen... 8 vss. 4 hsnn. ges. J. Robyn, kinder­spelen, coll. x.

21. Ziet hier drie wakkre Knaapjes treeden, || Zo fluks ter been, zo fris van Leden. || Een Capitein, een Mnskettier, || En een Tamboer beschouwt men hier... 8 vss. 4 hsnn. ges. J. Robyn, kinderspelen, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

22. Ziet hier een reeks van Mengelingen || Voor u, o Kindren saamgevoegd... 8 vss. 24 hsnn., persona­ges en bezigheden, coll. Waller X, N.O.M.

23. ‘t Is om uw Zinnen te vermaaken, || Dat men, o lieve jeugd, u biedt... 8 vss. 24 hsnn., allerlei tafe- . reien en beroepen, coll. Waller X, N.O.M.

24. Ziet hier een tweetal Vagabonden, || Landloopers, Luiaarts, met vier Honden. || Wat doen zy? Ziet het in deez' Prent... 8 vss. 1 hsn., bedelaars niet gedresseerde honden, coll. Waller X, N.O.M.

25. Gelijk men hier beschouwt is 't Nieuwjaarsdag, voorzeker... 4 vss. 1 hsn. ges. J. Robyn, nieuw-jaarsprent, coll. Waller X.

26. Indien, o Kindren! deeze Snaaken, || Uw Oogen en Geest vermaaken || Beschouwt ze dan, terwyl gy spot || Met eiken Vastenavonds-Zot. 1 hsn. ges. Robyn, vastenavondfeest, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

27. 't Is Paasch-Feest, dat is ligt te merken || Daar Jan­netje de Koopvrouw zeit || Dat zy door yverig te werken || De Palm-Paasch sieraên heeft bereid... 8 vss. 1 hsn. ges. Robyn, palmpaasfeest, coll. Waller X, N.O.M.

28. 't Is Pinkster, en de bloemen praalen || In Hoven, Velden, groene Daalen || Dit duidt u 't Pinkster-bloemschap aan || Waar sommigen mee zingen gaan... 8 vss. 1 hsn. ges. Robyn, de pinkster­bruid, coll. Waller X, N.O.M.

29. De Jeugd mag bly haar Zinnen streelen || Met alle Speeltuig, nu 't gewis, || Gelyk men merkt, hier Kermis is... 8 vss. 1 hsn. (Robyn), kermistafereel, coll. Waller X, N.O.M, fa

30. De Sint Niklaasvreugd, daar^e kindren, || Zo naar haakcn, om het zoet, || Dat aan hun oog en smaak voldoet || Beschouwt men hier... 12 vss. 1 hsn. ges. Robyn en J.R., coll. Waller X, N.O.M.

31. 't Vermaaklyk Tydverdryf, zo noemt men alles, wat || Dit Prentgestel vertoont, en in zyn soort bevat. 36 hsnn., kinderspelen en allerlei bezigheden, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

32. Ziet, Kindren! hier Verschiet van veelerhande Zaaken, || Waar mede gy uw O6g en Zinnen kunt vermaaken. 36 hsnn., beroepen, spelen en bezig­heden, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

33. Veelerhande slag van Zaaken, || En een reeks van raare Snaaken, || Ziet ge 5 Kindren! weder hier, || In deez' Prenten op 't papier. 24 hsnn., personages, beroepen en spelen, coll. Waller X, N.O.M.

34. Ziet hier wat Jonge Knaapen speelen... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen, coll. N.O.M., x. (Afb. 85).

35. Elk doet wat hy verkiest in 't voegen van zyn smaak, || De een' oefent zich in 't werk, en de ander' in vermaak. 16 hsnn., personages, spelen en bezig­heden, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

36. Hier ziet men Paarden in de Weiden, || Met Ossen... 8 vss. 8 hsnn., dieren, coll. Waller X, N.O.M.

37. Beschouwt hier, Kindren! een agttal wilde Dieren, || Die, weinig ons bekend, in vreemde Landen tieren. 8 hsnn., coll. WaUer X, N.O.M., e. a.

38. De Kindren zyn altoos genegen om te speelen, || Men gun hen deeze vreugd, zy kan hun zinnen streelen. 4 hsnn. ges. Oortman, kinderspelen, - coll. Waller X, N.O.M., e. a.

39. Zo ziet men groote Lieden ryden, || In Koetsen... 8 vss. 2 hsnn., koets en boerenwagen, coll. Wal­ler X, N.O.M.

40. Het Trouwen zal, zo lang de Waereld staat ge-schiên, || Dit doet u deeze Prent, met zyn sieraden zien. 2 hsnn. ges. Robyn, twee sleden, coll. Waller X, N.O.M.

41. Ziet hier twee fraaije Printtafreelen; || o Jeugd! om uw gezigt te streelen, || Verbeeldende den Zomer-tyd... 8 vss. 2 hsnn., landelijke taferelen, coll. N.O.M., x.

42. D»5 rydt hier Hein van Goeden Huize, || Op dat Nanet zijn Goudbeurs pluize, || In eene Chaise naar den zwier... 8 vss. 2 hsnn. ges. Robyn, sjees en slede, coll. N.O.M., x.

43. Het is Sint Maarten, als men ziet aan 't helder vuuren || Der Knaapen, die om Turf en Brandhout by de Buuren || Zyn rond geweest, en 't ook bekomen hebben, bly, || Met hun Sint Maartens Zang, en nog wat geld'er by. 1 hsn. ges. J. Robyn, Sint-Maartensvuur, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

44. 't Drie Koningsfeest ziet men door Kindren vrolyk vieren || Ja Flipke zag zijn hoofd met eene Kroon versieren... 6 vss. 1 hsn., coll. N.O.M.

45. Ziet Tryn en Griet, en hoort haar kraaijen; || De een bezig met de Ster te draaijen; || Daar de andre met de Kom omloopt || En van de Omstaanders Duiten hoopt, 1 hsn., driekoningenfeest, coll. Waller X, N.O.M.

46. Dit weergaloos Gebouw, verheerlykt in zijn muu-ren, || Waar men de Kunsten kweekt, de Weten­schappen voed... 8 vss. 1 hsn., huis : „Fclix Meri-tis", coll. Waller X, N.O.M., e. a.

47. Deeze Os, zoo groot en vet hy is, || Gevoed met Gras en Hooi || Gaat straks des Slagters Byl niet mis, || Ondanks zijn Kennis-tooi, 1 hsn. ges. J.R.(obyn), kermisos, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

48. Deez' Dieren, toonen zich als leevend voor uwe oogen || Elk soort naar zynen aart, beschikking en vermogen... 4 vss. 8 hsnn., dieren, coll. Waller X, N.O.M., x.

49. Het zoetst uws Levens is (ô jeugd! beschouw ’t maar wel) || Niets dan een losse vreugd, en ydel kinderspel... 4 vss. 16 hsnn. ges. Robyn, kinderspelen, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

50. Verkiest, 6o Kinderen! uit de onderstaande Beelden, || Uw smaak, of zy misschien uw keuze en zinnen streelden. 12 hsnn., allerlei personages, ook beroepen en bezigheden, coll. Waller X, N.O.M.

51. Al't geen ge, o Kinderen! beschouwt in deeze prent || Maakt u het onderschrift op elks bedryf bekend. 36 hsnn., beroepen en bezigheden, coll. Waller X, N.O.M.

52. Ziet wat in deeze Prent elks Beeld en Werk beduidt, || En kiest, ô Kinderen! voor u het best' er uit. 36 hsnn., vrouwelijke beroepen en bezigheden, coll. Waller X, N.O.M.

53. Zie, jeugdig Kindren-Choor, tot streeling van uwZinnen, || Een reeks van raare Lién, meest snaaken en snaakinnen. 36 hsnn., allerlei personages en bezighcden, coll. Waller X.

54. Zo wat van Kindren Speelbedryven, || Ook Vryers, Vrysters, Mannen, Wyven, || Ziet ge u vertoond, ô lieve Jeugd! || Leest wat zy doen, tot uwe vreugd. 36 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

55. Wilt gy, Kindren, U vermaaken, || Allerhande itwrt van zaaken... 6 vss. 24 hsnn., beroepen, spe­len en bezigheden, coll. Waller X, N.O.M., r. a.

56. Zie, tot verheuging van uw Geest || Terwijl gij 'l onderstaande leest... 4 vss. 24 hsnn. ges. Numan, allerlei taferelen, coll. Waller X, x, e. a.

57. Dit Prenttafreel vertoont, ô Jeugd! om u te leeren || Veel Vogels, naar hun aart,te kennen aan hun Veêren. l '(vit». 36 hsnn., vogels, coll. N.O.M., x.

58. Allerhande slag van Dieren; || Die in vreemde Lan-ili'ii tieren, || Of in 't onze zyn bekend, || Ziet ge, i! jeugd! in deeze Prent. 36 hsnn., dieren, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

59. De Vryery en 't Trouwbedryf || Van heer Jaquet || Met zijn Nanett' || Zijn Minnaares en ook zijn W'yf... 8 vss. 36 hsnn., geschiedenis van Jaquet en allerlei personages, coll. Waller X, N.O.M.

top

60. ‘t Gebruik der Zinnen is, ô Jeugd! u ingeschapen... 4 vss. 1 hsn. ges. J. Robyn, de vijf zintuigen, coll. N.O.M., x.

61. Wat zegt ge ô wakkre Jeugd ! Kan u deez' Prent bekooren, || Verheug dan uw gezigt, en denk de Trom te hooren... 4 vss. 1 hsn., drie tamboers, repu-lilikcinse uitgave met tekst van de Marseillaise en ili- Carmagnole, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

61. Zelfde prent als voorgaande, royalistische uit­gave met tekst van het Wilhelmus-lied; coll. Waller X, x.

62. Hans Beuling. Vermeld in R.W.P. de Vries, Bulletin de Livres anciens, XI-XII, nr. 2524.

63. Bevlytig u, 5 Christen jeugd! || By 't inzien deezer Prent-Tafreelen... 12 vss. 1 hsn. ges. Robyn, zeven taferelen uit het leven van J.C., coll. Waller X, N.O.M., e. a.

64. Ziet hier, o Kinderen! de vier Hoofdstoffen samen || Verbeeld; Lucht, Water, Vuur en Aarde... 4 vss. 1 hsn. ges. Robyn, coll. Waller X, N.O.M., e.a.

65. Al de vier Getyden praalen || In deez' Tajereelen-. pragt... 8 vss. 1 hsn. ges. Robyn, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

66. Ziet, Kindren! wat men u wil lecren, || Wilt ge in de Waereld wel verkeeren || Daar deze Prent het zelf u zegt || Doet niets verkeerd, maar alles recht. 36 hsnn., de verkeerde wereld, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

67. Ziet Jan de Wasscher, of Jan Hen, altoos mispreezen, || Daar hy Griet Helleveeg de Haan van 't Huis laat weezen... 4 vss. 24 hsnn. ges.. Robyn, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

68. Ziet, Kinderen! 't bedryf van Steven van der Klok, || In alles wat hy doet, heeft hy het even drok... 4 vss. 24 hsnn., coll. x.

69. 't Is alles watgy ziet in deeze Prent, d Jeugd! || Bij n, die zekerlijk u zelf daarin verheugt; || Alleen om 't Ncuzenstel belagchelyk te maaken, || Vervrolyk dan uw geest met deeze raare Snaaken. 16 hsnn., misvormde neuzen, coll. Waller X, N.O.M.

70. De Vryheids-Boom wordt ingewyd, || En oud en jong toont zich vcrblyd... 4 vss. 1 hsn., met re­publikeins onderschrift, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

70. Zie Willem Frederik, Oranjes Erf prins pronken... 4 vss. 1 hsn., coll. x, Stoffel.

72. Deez' Prent kan u verbeeldinggeeven, || o Kindren! van een zorgloos Leven... 6 vss. 24 hsnn., lui­lekkerland, coll. Waller X, N.O.M.

73. Ziet, Kindren! deeze Schepen aan, || Niet om er mede in Zee te gaan... 4 vss. 12 hsnn., schepen, coll. Waller X, N.O.M.

74. Ziet, wat de Zinnen kan vermaaken, || Door aller­hande fraaije Zaaken, || Wel meest, die 't Buiten-leven geeft || Aan elk die Geld, dat 's alles, heeft. 12 hsnn. ges. Robyn, taferelen betreffende het buitenleven en andere, coll. Waller X, N.O.M.

75. Vermaak u met deez' Vooglen-Schaar... 4 vss. 24 hsnn., grote vogelkooi, coll. Waller X, N.O. M.

76. 't Zijn Vissen, Dieren, zo bekend || Als vreemd uit ieder Element || En Land waarin zij mogen Leven... 8 vss. 24 hsnn., dieren, coll. Waller X, N.O.M.

77. Wil, Jeugd! uit deze prentjes keren, || Die ge ook ah Kaartjes kunt handteeren || Dat van een Keizer af hoe groot j| Elk in het eind komt tot de Dood. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller X, BK..

78. Lacht, o Kindren! om de Mode, die, de Zotheid bragt ter baan, || Met een Tuig zo zeer bespottelijk als er immer heeft bestaan... 10 vss. 1 hsn., speeltuig jou-jou van Normandië, coll. Waller X, N.O. M., e. a.

79. Beschouw al vroeg, o jeugd! de Staaten van het leven... 12 vss. 1 hsn. ges. Robyn, ouderdoms-trap, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

80. Tot uw vermaak, en niet omdat ge'er voor zult vlien, || o Kindren! ziet gy hier een reeks van Oor-logslién, || Van Vorst tot Pyper toe... 4 vss. 24 hsnn., militairen, coll. Waller X.

81. Op de onderstaande Printverbeeldingen van 's Lands-Zeemagazyn te Amsterdam; zo voor, by ah na deszelfs verwoestende Brand van de 6 July 1791. 1 hsn. ges. Robyn, coll. Waller X, N.O. M., e. a.

82. Ziet in dit Prentgestel verscheiden Schetsen pronken... 4 vss. 15 hsnn., allerlei spelen en bezigheden, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

83. Naar uw oordeel moet gy denken, || Kindren! in dit Prentgestel, || Op hetgeen gy u ziet schenken, || Maar onthoud de Lessen wel. 12 hsnn., morali­serende lessen uit H. van Alphen, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

85. Uit Bybehche Geschiedenissen || Trekt men veel nut; zij leeren Deugd... 8 vss. 12 hsnn., taferelen uit het N. T., coll. N.O.M., x.

86. Kinders! Wilt ge u vrolyk tnaaken || Met deez' raare Neuzen-Snaaken... 4 vss. 24 hsnn. ges. Ro­byn, karikaturen op de neuzen, coll. Waller X, N.O.M.

87. Ziet Bisschop Sint Niklaas, 6 Kindren hier te Paard... 4 vss. 1 hsn. ges. Robyn, Sint-Nicolaas, coll. Waller X, N.O.M.

88. Let, schrandre Jeugd! op 't nut dat u deez' Prent-tafreelen || Van veel Historiën des Bybels mededee-len... 4 vss. 12 hsnn. ges. Robyn, taferelen uit het O. T., coll. Waller X, N.O.M., e. a.

89. Van al de Letters, op de Letterlyst gesteld || V int ge onder elk de zaak, die u 't afbeeldsel meldt... 4 vss. 24 hsnn., abc met dieren, coll. Waller X.

90. Zie, Jeugd! den nyvren Boer, niet aarslende in zijn Pligten, || Zyn werk, in elk Gety van 't Jaar, met vlyt verrichten... 4 vss. 18 hsnn., taferelen uit het landelijk leven, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

91. Zo moest op Golgotha de Vorst des Levens sterven, || Om 't Eeuwig Leven voor de Zynen te verwerven...8 vss. 1 hsn. ges. A. Robyn, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

92. Zie hier veele Kinderspelen... 4 vss. 16 hsnn., coll. Waller X, N.O.M.

93. Zie, jeugd! hoe deeze Prent u biedt || Wat u van jongs af aan geschiedt... 4 vss. 16 hsnn., opvoeding van het kind, coll. Waller X, Muller 3982.

94. Dus werkt de Warmoezier, wiens vlyt op Vruchten hoopt, || Tot hy 't volgroeid Gewas ter Markt om winst verkoopt. 12 hsnn., werk van de warmoe-zenier, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

95. Voor Kindren die het Exerceer en || Uit deeze Af­beeldsels willen leeren, || Vertoont zich, in dit Prent-Tafreel, || Het Manuaal in zijn geheel. 36 hsnn., militairen, coll. Waller X, x.

96. Pefroen, die Bloed, door Lysgedwongen || Nog meer dan een onnoozlen Jongen, || Verbetert eindelijk 't slegte Wyf, || Door digte slaagen op haar lyf. 24 hsnn., ontrouw gestraft, coll. Waller X, x.

97. Wil, Jeugd! uw oog en geest vermaaken, || Met Bybehche Historizaaken;... 4 vss. 12 hsnn., tafe­relen uit het O. T., coll. Waller N, N.O.M., e. a.

98. De schikking van het Albestier... 4 vss. 16 hsnn. ges. Robyn, taferelen uit het O. T., coll. Waller X, N.O.M., e. a. .

99. Beschouwt hier, Kinderen! die zinlyke Eigenschap­pen; || Of Zinnen, alle vyf verbeeld naar rang en trappen... 4 vss. 1 hsn. ges. Robyn, de vijf zin­tuigen, coll. Waller X, x.

100. Vermaak uwe oogen, Jeugd! in 't zevental Planee­ten, || Elk loopende in zyn kring. Men vindt ze dus geheeten || Saturnus, Jupiter, Mars, Sol, Venus, met || Merkuur en Lima, hier op de trappen neer gezet, 1 hsn. ges. Robyn, coll. Waller X, x, e. a.

101. Een zevental Hoedanigheden || Ziet gy hier trap by trap bekleeden... 4 vss. 1 hsn. ges. Robyn, trap van de zeven deugden, coll. Waller X, x, e. a.

102. Ziet, Kindren! afgebeeld een reeks van Liên, wier handel || In veelerhande slach van Waaren... 4 vss. 24 hsnn., straatroepen, coll. Waller, N.O.M., e. a.

103. Jan Klaassens klugtige Bedrijven... 8 vss. 16 hsnn. ges. Robyn, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

104. Het aartig Klugtspel van Jan Klaassen en zyn Meis­je, || Het fyne Saartje Jans, maar weelderig van vleisje, || En wat 'er meer by Jan Jaspers is geschied, || En Diewertje, is het geen men in dit Prentstel ziet. 16 hsnn. ges. Robyn, coll. N.O.M., x.

105. Men ziet hier Jagers met hun Honden, || Hoe 't Wild betrapt wordt en gevonden || En hoe men vischt met snoer en Net | Vindt, Kindren, hierin dan uii' pret. 36 hsnn., coll. N.O.M., catal. v. Rijn 1296.

top

106. Spreekwoorden, passende op de Beelden, diegy ziet... 4 vss. 36 hsnn. ges. Robyn, coll. Waller X.

107. Men ziet in 't Amstelwater Schuiten, || Vermaaklyk varen, meest met Vis, || Die in dien Stroom ge­vangen is... 8 vss. 12 hsnn., visvangst, coll. Wal­ler X, N.O.M., e. a.

108. De Feestgetyden, die men is gewoon te vieren, || Vanjaar tot Jaar,... 4 vss. 8 hsnn. ges. A.R. (A. Kobyn), feesten van het jaar, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

109. Het zespaar schetsen in dit Prenttafreel wil toonen, || Wat men van 't aanbegin des Jaars komt by te ii'oonen, || Tot aan het einde, en wat in elke Maand geschiedt, || Gelyk ge, ô Jeugd! hier in dit twaalftal Maanden ziet. 12 hsnn. ges. Robyn, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

110. Het viertal Evangelieschryvers... 4 vss. 1 hsn. ges. Robyn, de vier evangelisten, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

111. Zie Jeugd! dit Prenttafreel: 't Wyst aan, || Door Beelden, die op trappen staan, || De Twaalf Aposte­len... 8 vss. 1 hsn. ges. Robyn, trap der apostelen, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

112. Zie hier drie Vaderen van de eerste Waereld, met|| De drie Aartsvaderen van Isrel, vóór de Wet... S vss. 1 hsn., trap der aartsvaders, koningen en profeten, coll. Waller, x.

113. De Twaalf Aartsvaderen, de Zoonen Jacobs ziet || Men hier ten Trappenrei gesteld... 4 vss. 1 hsn., trap met de zonen van Jacob, coll. Waller X.

114. Ziet hier, tot uw vermaak, wat men u komt vertoonen, || In 't Doolhof te Amsterdam, en zo gy 't by wilt woonen... 4 vss. 24 hsnn., coll. Waller
X, N.O.M., e. a.

115. Zie hier, ê Jeugd, het Lot des Levenfvan het Paard || Wulpsch, trotsch, en sterk maar strijdbaar ook van aart... 4 vss. 12 hsnn., leven van het paard, coll. N.O.M.

116. Hier ziet ge, o Kinders! u ten afschrik, afgebeeld,|| Welke Ongeregeldheên het kwaad Huishouden teelt... 4 vss. 2 hsnn., gevolgen van de dronken­schap, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

117. Zie hier, o Jeugd! met lust, de Koordendanssery... 4 vss. 12 hsnn., coll. Waller X, Muller 3982, e. a.

118. Wil, Kindren! u met deeze Snaaken, || En met hun Zang en Spel vermaaken... 4 vss. 24 hsnn., per­sonages met muziekinstrumenten, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

119. Der Boeren en der Herdren Leven, || En wat hun Veld en Akker geven, || 't Vermaak, de winst door 't nutte Vee, || Deelt u, ö jeugd! dit Prentstel mee. 36 hsnn., coll. Waller X, N.O.M., e. a.

120. Hier ziet men afgebeeld wat men een Hond kan leeren, || Hem wennende om 't bevel van zynen Meester te eeren. 36 hsnn., hondendressuur, coll. Waller X, N.ChM., e. a.

121. Let, Jongens! op deez' Prent, zo ze u behaagt, en ziet || Daarin, wat in den Kryg te Land en Zee ge­schiedt. 24 hsnn., oorlogstaferelen, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

122. Zie, Jeugd! hoe zich Urbaan gedraagt || En Isabel haar Lot beklaagt. || Maar zie ook hem, die Trouw dorst breeken, || Weer aangenomen op zyn smeeken. 24 hsnn., coll. Waller X, x, e. a.

I23. Tiel Uilenspiegel in zyn leven, || Heeft zeer veel snakery bedreeven. . 4 vss. 24 hsnn., ges. Robyn, coll. Waller X, N.O.M.

124. Dus toont men hier een schets van Winter vrolyk-heden || Of die men daarvoor houdt, bedreeven op het Ys... 4 vss. 1 hsn., coll. Waller X, N.O.M., e. a.

125. De Afbeeldsels, die hier staan geprent, || Zyn met hun naamen wel bekend... 4 vss. 8 hsnn. ges. G. O.(ortman), typen van verschillende hoogwaar­digheidsbekleders en verschillende nationalitei­ten, coll. Waller X, N.O.M.

126. Vermaak, o jeugd! uw oog en geest, || Als gij deez' Prenten ziet en leest... 4 vss. 8 hsnn., kleder­drachten en beroepen, coll. Fries Gen.

127. Lees, en beschouw, o Jeugd! met een vernoegd gezigt, || Wat menig Kunstenaar en Ambachtsman verrigt. 16 hsnn. ges. H. Numan, ambachten en beroe­pen, coll. Waller X, N.O.M.

128. Zo Mans- als Vrouwen-werk, van Kunstnaars, Ambachtsliên, || En Winkeliers, kunt gy, 6 Kin­deren! hier zien. 16 hsnn. ges. H. Numan, am­bachten en beroepen, coll. Waller X, N.O.M.

129. Zie hier, ô jeugd vertoond in Prent, || Afbeeldingen, niet zeer bekend || Bij veelerhande slag van Luiden || Pronkt ook een reeks van Vreemde Kruiden! 8 hsnn. ges. G.O.(ortman), personages en plan­ten, coll. N.O.M.

130. 6 Jeugd! beschouw hier, met verstand, || Uitheemsche Liên, Gewas en Plant... 4 vss. 8 hsnn., vreemde volkeren en planten, coll. Fries Gen.

131. Naar Landaarts wys en Modes smaak, || Ziet men in Prent hier menig Snaak... 4 vss. 8 hsnn., vreemde volkeren en planten, coll. Waller X.

132. Zie, Jeugd! hoe sterk de Mode, om 't zeerst, || In allen stand van Menschen heerscht || Belach ze, zonder te vergrooten || De zotheid onzer Landge-nooten. 16 hsnn. ges. H. Numan, spotprent op de pruiken, coll. Fries Gen.

133. De Afbeeldsels, hier in Prent vertoond, || Doen zien dat Mode in alles woont... 4 vss. 16 hsnn. ges. H. Numan, spotprent op de mode, coll. N.O.M.

134. Zo ge aartigheden wilt beminnen. || Zet op deez' Prentjes dan uw zinnen... 4 vss. 24 hsnn. ges. J.O.(ortman) en H. Numan, allerlei beroepen en bezigheden, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

135. Mejuffer Alida, wiens zinnen || Hoogmoedig, spytig zyn in 't minnen, || Wordt fraai bedrogen, daar zy Jan || Den Schoorsteenveger krygt ten man. 16 hsnn., coll. Waller X, N.O.M., e. a.

136. 't Onschuldig vermaak der kindren... 4 vss. 4 hsnn., kinderspelen, coll. Waller X.

137. De Fransche Held Buonaparte. 1 hsn., coll. N.O.M., Muller S 5524, e. a.

138. De Gemaalin, van den Grooten || Buonaparte. 1 hsn., Joséphine de Beauharnais te paard, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

139. Hoe wordt dit schoon geboomt' verzorgd, door Maagden en door Knaapen || Een enkle (die wis zieklyk is) ligt aan den voet te slapen. 2 hsnn. ges. G. Oortman, vrijers- en vrystersboom, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

140. Wanneer de Haan zig vraatig voedt; de spys en drank verteert, || Terwyl de Hen klapwiekt en kraait, dan gaat het gantsch verkeerd || Zo elk zyn pligt betracht, en op zyn post blyft waaken, || Dan heeft er eendracht plaats, en deze baart vermaaken. 2 hsnn. ges. G. Oortman, de strijd om de broek, coll. Waller X, N.O.M.

142. Ziet, lieve Kinderen! alsgy u verpoost van 't leeren || Voorzeker zult gy meer van deeze soort begeeren... 4 vss. 16 hsnn. ges. Oortman en J.O., ambachten en beroepen, coll. Waller X.

143. Wil deeze Prentjens, met hun versjens, bestudeeren || Gy zult 'er zekerlyk niet weinig goeds uit leeren. 16 hsnn. ges. G.O.(ortman), fabelen van de La Fontaine, coll. x.

144. Hier wordt de klederpracht bespot, || Den zot be-handlen wy als zot... 4 vss. 16 hsnn. ges. Oortman en J.O. spotprent op de klederdracht, coll. Wal­ler X, N.O.M., e. a.

145. Zie daar, o jeugd! n weer onthaald || Op schilderyen van ons leven... 4 vss. 16 hsnn. ges. J.O.(ortman), ambachten en beroepen, coll. Waller X.

146. Kindren! hebben we n reeds dikwyls, met een nieuwe Prent voldaan, || Deeze neemt gy ongetwyfeld, weder met genoegen aan. 8 hsnn. ges. G. Oortman, personages uit verschillende landen, bezigheden en bloemen, coll. Waller X, N.O.M.

147. Bybelsche Fignuren, des Ouden Testaments. 9 hsnn., coll. Waller X, v. Gijn, e. a.

147. Met deezprentjens, lieve kindren! || Hebben we aan ons woord voldaan... 4 vss. 16 hsnn. ges. J.O.(ortman) en H. Numan, ambachten en beroepen, coll. Waller X, Kossmann.

148. Bybelsche Figuren, des Ouden Testaments. 9 hsnn., coll. x.

148. Men stopte u eertijds, lieve Jeugd, slechts prullen in de hand || thans ijvert waare kunst voor u... 4 vss. 8 hsnn., ambachten, beroepen en planten, coll. Waller X, N.O.M.

149. Beschouwt, met diepen ernst de ontzettende tafreelen || Beschouwt de rampen van uw dierbaar Vaderland... 4 vss. 6 hsnn. ges. H. Numan, rampen voorge­vallen tussen 1775 en 1781, coll. Waller X, N.O.M.

149. Bybelsche Figuuren des Ouden Testaments. 6 hsnn., coll. Waller X.

150. Door deze Prentjens met hun versjens wordt gy, kindren! gebracht, || Op het pad der zaalge kennis van Gods wysheid, van zyn magt. 24 hsnn., dieren, coll. Waller X.

151. Onder all' de veele Prenten die gy reeds van ons ontvingt || Kindren! is voorzeker deeze die naar 't eerste plaatsjen dingt. 24 hsnn. ges. Robyn, allerlei personages en toestanden, coll. Waller X.

152. Ziet hier, kindren weer iets nieuws, zo 't u kan vernoegen || Zult ge' er nog een ander nieuws spoe­dig by zien voegen. 24 hsnn. ges. Robyn, ambach­ten en bezigheden, coll. N.O.M.

155. Zie eens, lieve, graage kindren! wat al kostjens 'k heb bereid... 4 vss. 18 hsnn., leurders, coll. N.O.M.

156. Waakzaamheid en deugdbetrachting, bronnen van geluk en vreugd, || Worden in deez fabelprenten, u verkondigd, lieve Jeugd! 4 hsnn., oorlog van mui­zen en katten, coll. x.

159. Kindren zoo gy met elkander over deze Beeldjens praat || Zult gy zeker wel iet leeren, dat myn werk niet vruchtloos laat. 16 hsnn., ambachten en be­roepen, coll. Waller X.

161. Ziet, Kinderen in deez prent Hoe wij ons eertijds kleedden || Leert uit de versjens, ons verschil in aart en zeden. 12 hsnn..klederdrachten,coll. Waller X.

162. Dit Wonder-werk zeer wel bekend, || Staat afgebeeld in deze Prent, || Het is al van de Sardammer Stier, || Dat schrikkelyk boos verslindend Dier, || Hetwelk door zyn zeer groote Kragt, ||Man, Vrouw en Kind heeft omgebracht, 1 hsn., coll. Waller X, x.

164. Hier ziet men door practyk haar keel en beurzen vullen, || En andere om in Luyigheid te drinken en te smullen. 4 hsnn., pinkstcren, kermis, drie­koningen en vastenavond, coll. N.O.M.

169. Kindren! zoo ge, om deze prentjes, soms eens lacht, ben ik voldaan;... 4 vss. 36 hsnn., allerlei perso­nages, coll. x.

170. Hoort, Jongens! hoe dees prent u kan ten spel ver­strekken... 8 vss. 18 hsnn., ambachten en be­roepen, coll. N.O.M.

173. Kindren! deeze rommelzoo zal uw prentschat weer vermeeren... 2 vss. 20 hsnn., allerlei bezigheden, personages en dieren, coll. N.O.M.

176. Ei Kinders wilt dit Gedierte bekijken... 2 vss. 24 hsnn., viervoertige dieren, op naam A. Meyer, Schalekamp en van de Grampel, coll. y.

179. Deze Hond blaft niet. Deze Kat snoept niet. 1 hsn., hond en kat, coll. Waller X, N.O.M.

180. Hier is voor u, ô Jeugd! die 't kezen staag beminnen, Te vinden nieuwe vreugd, || Van Goden en Godin­nen, En wel voornaamst van dien, die de Heidens gunste bién. 16 hsnn., mythologische figuren, coll. N.O.M.

182. Komt Kinderen ziet deez' wakkere Haan, || Die uw tot Nyverheid spoort aan. 1 hsn. ges. LBM, haan, coll. x, Norge.

184. De groote vermakelyke Harte-Jagt. 8 hsnn., herte-jacht, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

187. Kinders ziet dees Vryagie eens aan, || Van Krelis en Maertje van Oostzaan. 16 hsnn., coll. x.

188. Ziet jonge Jeugd hier kunt gij leeren, || Hoe men in de wereld moet verkeeren. 16 hsnn., zinspreuken, coll. x.

191. Dit is 't Gezelschap na de zwier || Men zingt, men pronkt, men maakt groote der. 24 hsnn., allerlei vermaken, coll. N.O.M.

192. Hier is thands veel vreugd te vinden, als gy ziet aan deeze Vrinden || In 't onbekend Luilekkerland, een ieder heeft het Abondant. 8 hsnn., coll. N.O.M., Gemeentearchief Haarlem. 194. De kleine en nieuwe Verkeerde Wereld. 28 hsnn., coll. y.

197. Hier hebt gy Jonkheid koen, het Leven en Bedryf|| Van Cnpidoos haar doen, al tot haar Tydverdryf. 23 hsnn., spelende cupido's naa^s. v. d. Vinne, coll. Gemeentearchief Haarlem.

200. Bybelsche Figuuren, des Ouden Testaments. 6 hsnn. Zelfde prent als nr. 149, coll. N.O.M.

200. Komt Kindren koopt dees Amstelstroom, || Voor twee Duiten ziet gy al zijn schoon. 2 hsnn. ges. G.N. Garama, Amstel in de zomer, Amstel in de winter, coll. N.O.M.

201. Gelyk de vreugd elk kan behagen || Staat haar genot ook ieder vry... 4 vss. 1 hsn. ges. LBM, kermis-prent, coll. N.O.M.

202. Al wat God schiep kan ons ter leeringe verstrekken... 4 vss. 4 hsnn., vogels, coll. Norge.

203. Kindren weest niet bang voor 't hondje... 4 vss. 4 hsnn., dieren, coll. Norge.

203. Verscheide schoone Zinnebeelden en verbeelde Spreekwyzen. 20 hsnn., moraliserende taferelen en afbeeldingen van spreekwoorden, coll. de Waag Deventer.

204. Jongens, ziet hier 't aapen-leven... 8 vss. 4 hsnn., taferelen met apen, coll. N.O.M.

205. Hier ziet gy lente- en zornertyd || En herfst en winter... 4 vss. 4 hsnn., coll. N.O.M.

206. Deez' printjes, lieve Kindren, zyn niet geschikt tot i'rengd, || Maar om u voor te lichten op 't smalle pad der deugd... 4 vss. 16 hsnn., Schinderhannes, coll. N.O.M.

207. Waar gy ook vermaak moogt zoeken, || Kindren... 4 vss. 24 hsnn., ambachten, beroepen en leurders. coll. N.O.M.

209. Kindren, gy zyt Nederlanders, || Daarom zy deez print u waard || Menig zeetriomf, myn kindren, || Predikt onzen heldenaard. 15 hsnn., schepen, coll. N.O.M.

212. Jongens, wild u vry vermaken... 6 vss. 25 hsnn., 18 taferelen met schermers, 7 met vendel-zwaaiers, coll. y.

213. Lieve Kinderen, wilt niet vreezen, || Voor de neuzen, die gy ziet. 16 hsnn. ges. A.R.(obyn), karikatu­ren van misvormde neuzen, coll. Ottema.

 

Nutsprenten

 

A. Beschouw, o vaderlandsche Jeugd! || Der vadren Tromv en Moed en Deugd, || En dat uw teeder hart ontbrand' || In zucht voor hun en 't Vaderland. 16 hsnn. ges. G. Oortman, taferelen en portretten uit de vaderlandse geschiedenis, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

B. De beeldtenis dier valsche Goden, || Waar aan men in den ouden tijd, || Der dagen namen had gewijd, || Wordt, Kinderen! u hier aangeboden... 16 vss. 16 hsnn. ges. Oortman en J.O., mythologische en legendarische figuren, coll. Waller X, N.O.M., e.a.

C. Zoo leert Historie prent en blaan || Der vadren deugd en grootsch bestaan... 4 vss. 16 hsnn. ges. Oortman, taferelen uit de vaderlandse geschiedenis, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

D. —. 15 hsnn., dieren, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

E. —. 15 hsnn., dieren, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

F. —.15 hsnn., dieren, coll. Waller X, N.O.M., e. a.

 

p. 311

 

Le  Tellier  te  Lier

 

Jacobus Henricus Le Tellier werd geboren te Antwerpen in 1749 en huwde in 1779 de weduwe -' van de Lierse drukker Adriaan Kasper Verhoeven. Het is niet onwaarschijnlijk dat Le Tellier VÓ6r die tijd als compagnon oF als meestergast werkzaam was geweest bij de drukker Verhoeven 3.

Op de prent welke van Le Tellier bewaard is in het Folkloremuseum te Antwerpen (nr. 17 Klein Duimpje) noemt hij zich „boekdrukker ende verkooper". E. van Heurck heeFt nog een tweede prent gekend van Le Tellier, nr. 13 met aFbeeldingen van dieren 4. Deze prent hebben wij niet ge­vonden.

De houtblokken van de prenten van J.H. Le Tellier zijn vermoedelijk na diens dood in 1809, in het bezit gekomen van P.J. Brepols te Turnhout. Deze heeFt Klein Duimpje herdrukt als nr. 5 van zijn nieuw Fonds. De stijl van deze prent vertoont opvallend veel gelijkenis met de stijl van de prenten 2, 3, 4, 7, 8, 10, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 29 en 31 uit het Fonds Brepols, wat aanleiding geeFt tot de veronderstelling dat de houtblokken van al deze prenten afkomstig zijn van het Fonds Le Tellier.

 

Prenten

13. Volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 157, een prent met afbeeldingen van dieren.

17. Leert nyt Dnymkens aerdig Leéven, || 'T géén wy u in Print hier geéven: || Zyt g ondeugend, hoe-wel klyn, || Dat uw eynd' zal droevig zyn. 20 hsnn., de geschiedenis van Klein Duimpje, niet volgens Perrault maar volgens de mondelinge traditie, coll. Folkl. Mus. Antw. (Gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 156).

 

__________________

3 Volgens inlichtingen van de heer J. van In, stadsarchivaris van Lier, verstrekt aan de heer E. van Heurck. Zie Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 30-32 en 117. — 3 Van Heurck en Boekenoogen, I.P.P.F., blz. 157.

 

p. 312

 

J.J.  Termeulen  te  Amsterdam

 

Jan Termeulen junior, „tabaksplaatdrukker op de Roosegragt, bij de eerste Dwarsstraat" wal volgens F.C. Waller 1 werkzaam te Amsterdam van 1789 tot 1804. Uit het gildearchief blijkt dal Jan Termeulen junior nog lid was van het boekverkopersgild in 1810 2. Op de enkele prent welke uit dit fonds bewaard is wordt als adres vermeld : „tusschen de eerste en de tweede Dwarsstraat".

 

Prentlijst

—.—. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Waller 8.

 

______________

1 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 485. — "- Biblioth. Verecniging, Gildearchief B 70, blz. 320.

 

p. 312

 

De  Firma  Thompson  te  Rotterdam

 

Vijf firmanten zijn bekend waarvan de oudste, Jacobus Thompson, werkzaam was „op de Hoog­straat by de Nauwe Marktsteeg" 3 van 1791 tot 1812. Zijn opvolger J.J. Thompson was werk­zaam op hetzelfde adres van ±1814 tot 1825 4, de Gebroeders Thompson waren werkzaam aldaar van 1825 tot 1829, T.L. Thompson van 1830 tot 1834 en W. Thompson van 1835 tot 1837.

De firma Thompson is bekend als uitgeefster van almanakken en populaire boeken. Als almanak­ken vermelden we de bekende Enkhuizer Almanak (1825) 5 en Van Zwaamens en Thompson's almanak 1818); als boeken : Zeven zedelesjes voor de Jeugd of zeven Tafereelen van Omloopers, Bedelaars en Zange­ressen, z. d., Genoveva in het Bosch, 1825, Korte Reize van hier naar Haarlem, z. d. De zaak Thompson lijkt wel een welvarend bedrijf te zijn geweest, dat voor uitbreiding vatbaar was, want in 1825 kopen de gebroeders Thompson de boekwinkel van de Erve P. van Buuren te Amsterdam 6.

Het fonds kinderprenten van Jacobus Thompson werd ingezet met een Tyl Uilenspiegel gegra­veerd door J. van Lieshout, die ook nog vele andere prenten voor dit fonds gegraveerd heeft, waarvan de nrs. 1, 31, 32, 36, 40, 46, 68 en 69 gesigneerd zijn. Een paar prenten, 94 en 155, zijn gesigneerd Cranendoncq en zeven prenten nrs. 107, 114, 115, 116, 121, 135 en 139 zijn gesigneerd H. Numan. Deze laatste zal wel Hermanus Numan 7 zijn, want de bekende Hendrik Numan, die zoveel mooie platen gegraveerd had voor Van Egmont en de Wed. Stichter, was reeds overleden in 1788. H. en D. van Lubeek hebben het meeste werk geleverd voor dit fonds; een twintigtal prenten zijn gesigneerd of Lubeek, of H.v. Lubeek, of D.v. Lubeek en ook D. en H. van Lubeek. De laatste van deze gesigneer­de prenten draagt het nummer 132. Hermanus van Lubeek is gestorven in 1807 en Dirk van Lubeek in 1811 8. Vier vijfde van het fonds Thompson is dus ontstaan ten tijde van Jacobus, waarvan we de uitgeversactiviteit kunnen nagaan tot 1812. De prenten genummerd 140 tot 167 vermelden als uitgevers T.L. Thompson (1830-1834) of W. Thompson (18 3 5-18 3 7). Het is niet te verwonderen dat in deze periode het fonds vooral aangevuld werd met militaire prenten (140, 156, 162), en prenten betreffende de nationale gebeurtenissen en de vaderlandse geschiedenis (146, 150, 155, 164, 165, 167).

__________________

 3 Waller, Biogr. Woor­denboek, blz. 486. — 4 Cartotheek Enschedé, advertentie Amsterd. Courant 2 april 1825, Bibliotheek Vereeniging. — 5 Cartotheek Enschede. — 6 Ibid., Amsterd. Courant 1 augustus 1825. —7 Waller, Biogr. Woordeidxieh, blz. 241. — 8 Ibid. blz. 208.

 

p. 313

 

In het fonds Thompson zitten ook enkele prenten welke gedrukt zijn met houtblokken afkomstig mi andere fondsen. Dit geldt o. m. voor de bijbelprenten 60 en 90, voor de dierenprenten 61 en 64, .111 het laatste het mooiste juweel is in dit genre, en dit geldt vooral voor de17e-eeuwse Esopus-prent nr. 110, gesigneerd I.C.I. De blokken van deze laatste prent hebben wij gedeeltelijk terugge­vonden op de enige bekende prent van C. Brouwer te Hoorn. Zijn de andere oudere gravures uit het fonds Thompson eveneens afkomstig van deze uitgever, wiens bedrijf ophield te bestaan in 1790, juist het jaar v66r Jacobus Thompson zijn bedrijf begon?

Tussen de fondsen van de Rotterdamse uitgevers van kinderprenten is dat van Thompson het belangrijkste en meest uitgebreide.

Een belangrijk deel van de houtblokken van de prenten van de firma Thompson zijn, omstreeks Bet midden van de vorige eeuw, in het bezit gekomen van de firma Glenisson en Van Genechten te Turnhout. Na de ontbinding van deze firma is een gedeelte van deze houtblokken te beurt gevallen aan de firma Glenisson en Zoon en het overige deel aan A. van Genechten. Deze laatste heeft op zijn beurt al zijn houtblokken overgemaakt aan Franciscus Beersmans, eveneens te Turnhout, die tot 1897 met deze blokken kinderprenten heeft gedrukt.

 

Prentlijst

ontbrekende of niet uitgegeven prenten: 18, 23, 24,39,43,49,58,72,81,84,88,89,109,113,117,119,120, 123,128,129,131, 133,136,137,142-145, 147-149,151,152,153,156,157,160,163,166.

De prenten uitgegeven door de verschillende firmanten zijn in onderstaande lijst gemerkt als volgt. Dic op naam van Jacobus Thompson : 1. J. — Die op naam J.J. Thompson : 2. J.J. — Die op naam van gcbroeders Thompson 3. Gebr. —Die op naam T.L. Thompson: 4. T.L. —Die op naam van W. Thompson: S. W.

 

1. Tyl Uilenspiegel in zijn leven / Heeft veel snakerij bedreven... 4 vss. 24 hsnn. ges. Lieshout, 5. W., coll. x.

2. Kan de kostwinning van deez' snaken, || Uw Oogen en uw Geest vermaken... 4 vss. 36 hsnn., leurders, 1. J., coll. x, v. Gijn.

3. Het Vermaak der kinderen. 2 hsnn. ges. Lubeek, 1. J., coll. Waller 9, N.O.M., e. a.

4. Ziet Jongens, hier deez' Musicanten, Het meestendeel zyn looze Kwanten. 24 hsnn. ges. H.V. Lubeek, 1. J., coll. N.O.M.; zonder adres van uitgever, coll. x.

5. Deze Afbeeldsels geeft aan u oog de Wintertijd, De een slyt die in Vreugd, en den anderen in arbeid. 2 hsnn. ges. H.V. Lu»k, 1. J., coll. Waller 9, Norge.

6. Het vermaak des zomers. 2 hsnn. ges. H.V. Lu­beek, twee wagens, 1. J., coll. N.O.M.

7. Dit beest snoept niet. 1 hsn. ges. D. en H.V. Lu­beek, kat, 5. W., coll. Atlas v. Stolk 5856 e.a.

8. —. 1 hsn. ges. Lubeek, de verloren zoon, 1. J., coll. x.

9. —. 2 hsnn. ges. Lubeek, gezichten van Rotter­dam, 1. J., coll. x.

10. Mismaakte Gezigten. 8 hsjm., dwergfiguren waarvan vier musikanten, twee schermers, een jonker en ccn bedelaar, 4. T.L., coll. Z. (Afb. 86).

11. Dees prent strekk' n o lieve jeugd | tot tijdverdrijf vermaak en vreugd... 4 vss. 36 hsnn. ges. Lubeek, floskaartjes, 3. Gebr., coll. BK.; op naam Bollemij, coll. y.

12. Trap des Ouderdoms. 1 hsn. ges. D.V.L.(ubeek), 1. J., coll. Waller 9.

13. Beschouwd, 6 Jeugd! deez' agt bedryven; || Dan zal ons Werk in achting blyven... 4 vss. 8 hsnn., allerlei bezigheden, r. J., coll. Waller 9, x.

14. Hier zijn dieren afgemaaid, door Orpheus byeengehaald. 24 hsnn. ges. Lubeek, 1. J., coll. N.O.M.; 4. T.L., coll. N.O.M.

15. Elk leeft hier vroolijk en verblyd, Doch 't is slegts voor een korten tyd. 2 hsnn., drinkende heren en boeren, 1. J., coll. Waller 9, Prov. Bibl. Leeuw.

16. Hier heb gy het Leven en Bedryf, Van Jan de Wasser met zyn Wyf. 24 hsnn., 1. J., coll. x.

17. De nieuwe Menagerie van velerlei Gediertens. 24 hsnn., dieren, 1. J., coll. v. Gijn.

19. Zie, kinderen! hoe men hier met zoet vermaak kan spelen... 4 vss. 4 hsnn., spelende kinderen, 1. J., coll. Waller 9, x.

20. De Jeugd werd hier gesticht, door 't werk in tugt gehouwen / Gelyk men daaglyks ziet, van 't Doopen af tot 't Trouwen. 48 hsnn., levensloop van ge­boorte tot trouwen, 1. J., coll. Waller 9, N.O.M.

21. Het zijn Heere met Beere. 1 hsn. ges. D.V.L.(ubeek), 1. J., coll. Waller 9, e. a.

32. Hier ziet gy, Kindren, afgebeeld || Het Manuaal, geheel verdeeld. 36 hsnn., de verschillende fases van de militaire exercitie, 1. J., coll. N.O.M.; 5. W., coll. Z.

25. De Kruis dood. 1 hsn., Johannes en Maria aan de voet van het kruis, drie engelen houden kelk onder de bloedende wonden, 1. J., coll. Waller 9, x.

25. —. 4 hsnn., Belgische opstand, 4. T.L., coll. Waller 9.

26. Al wat men op deez' Prent beziet, || Is Apery en anders niet... 4 vss. 24 hsnn., taferelen met apen, 1. J., coll. Waller 7; zonder naam van uitgever, coll. N.O.M.

27. Aanschouwd deez' vogelen, ojeugd!...4.vss. 24 hsnn., grote vogelkooi, 3. Gebr., coll. x.

28. De Vette Kransos. 1 hsn., os met 3 bloemen­kransen om het lijf, in ovale omlijsting, 1. J., coll. N.O.M.

29. Het Vuur, het Water, Lucht en Aarde... 8 vss. 12 hsnn. ges. v. Lubeek, de 4 elementen, de 4 jaargetijden en de getijden van den dag, 1. J., coll. Waller 9, x; 3. Gebr., coll. Waller 9.

30. Deez' prent strekk' u tot nut vermaak, || En leerd, al spelend, Deugd betrachten... 4 vss. 16 hsnn. ges. Lubeek, allerlei afbeeldingen, 1. J., coll. x.

31. Lacht, Kindren, lacht als gy dit ziet || Hier maakt Jan Klaassen rare kuren... 8 vss. 16 hsnn. ges. v. Lieshout, 1. J., coll. Waller 9.

32. Paasch-Prys. 1 hsn. ges. J.v. Lieshout, laatste avondmaal, 1. J., coll. x.

32. Kinderen, hier zult gy bevinden, Meer dan twee tegenstrydige dingen. 20 hsnn., deugden en on­deugden, 2. J.J., coll. v. Gijn; 3. Gebr., coll. N.O.M.; 4. T.L., coll. Prentenkab. Brussel, x, e. a.

33. Gy ziet geliefde Landgenooten! Myn Prenten-Magazyn vergrooten; || Met weder een fraai Zes­tiental, Dat Jaar aan laar vermeerdren zal. 16 hsnn., allerlei tafereeltjes, 4FJ., coll. N.O.M.

34. Het meest, 6 jeugd! dat gy hier ziet, || Is Kinderspel en anders niet... 4 vss. 16 hsnn., kinderspelen, 1. J., coll. x, BK., e. a.

35. Gy, jeugd! die 't spelen bly bemind, || Het kind kan nooit vermaak ontberen... 4 vss. 16 hsnn., kinder­spelen, 1. J., coll. x, Gemeentearchief Rotterdam.

36. Ballon, Ballon, Schapo ballon! || Wie of het eerst die Smaak verzon? || Die heden geen Ballonhoed draagd, || Word ah een dammen uil beklaagd. 16 hsnn. ges. Van Lieshout, spotprent op de mode, 1. J., coll. Waller 9, x.

37. Zomer- en Wintervreugd. 2 hsnn. ges. H.V.Lubeek, boerenwagen en slede, 1. J., coll. Waller 9, N.O.M.

38. De Vyf Zinnen, 1 hsn., 1. J., coll. Waller 9; 3. Gebr., coll. x.

40. Het daaglyks Werk der Dienstmeisjes. 40 hsnn. ges. Lieshout, 1. J., coll. Waller 9, x.

41. Als men de Weereld wel beziet, || Hier is verkecrd-heid, anders niet... 4 vss. 36 hsnn., de verkeerde wereld, 5. W., coll. x.

42. Kan U 6 jonge Jeugd! || Het apenspel behagen, || Leerd dan uw Les maar braaf, || Dan tnoogdgy er om vragen. 2 hsnn. ges. H.V. Lubeek, aap die schil­dert en aap die beeldhouwt, 1. J., Atlas v. Stolk 5868 b, y.

44. Het Vermaak der Jeugd. 12 hsnn., kinderspelen, 2. J.J., en 3. Gebr., coll. x; 5. W., Pren­tenkab. Brussel.

45. Komt lustig Jongens, loopt met vlijt, Hier hebje de Rotterdamsche Slagtyd. 24 hsnn., slagersbe-drijf, 1. J., coll. Waller 9; 4. T.L., coll. x.

46. Dees kreupele boggels sonder kleeren | Haar aalmoes geld om te verteeren. 20 hsnn., kreupele bedelaars, 1. J., coll. N.O.M., v. Gijn.

46. Vertelling van Roodkapje. 12 hsnn., 5. W., coll. Z.

47. De Jeugt die Trap voor Trap... 4 vss. 40 hsnn., 1. J., Prentenkab. Brussel, x.

48. Zie hier het groot bedryfder Helden... 4 vss. 3 hsnn. ges. Lieshout, 1.J., coll. Waller 9, N.O.M.;z.nr., Atlas van Stolk; op naam Hissink, coll. y.

50. De Vertelling van Asschepoester. 12 hsnn., 3. Gebr., en 4. T.L., coll. Waller 9.

51. Ziet Kindren, hier Sint Nicolaas || te Paard geste­gen... 8 vss. 1 hsn. ges. Lubeek, 1. J., coll. x.

52. Jongens wil je vreugd vermeeren... 8 vss., 24 hsnn., Tetjeroen, 1. J., coll. Waller 9, x, e. a

53. Zie hoe deez' kinderen zich vermaken || Een schul­deloos genoegen smaken. 4 hsnn. ges. Lieshout, kindervermaken, op naam Erve Wijsmulier, coll. Ottema.

54. Hier slet gy jonge Jeugt | dees' Vasten avont | Paasch / Kermis en Boerenvreugt. 24 hsnn., 1. J., coll. x.

54. Kunt gy fraaijer Prent begeeren! — Kinderen wilt daar dan uit leeren. 16 hsnn., ambachten en be­roepen, 4. T.L., coll. Gem. Archief Haarlem.

55. De Actie handel men hier vind | Gebouwd op Rook en losse Wind. 15 hsnn., 1. J., coll. v. Gijn; 3. Gebr., coll. x.

56. Ziet lieve Kinderen, die uw tyd || Niet wild, niet woest, maar vroolyk slyt... 8 vss. 4 hsnn., twee heren te paard, buitenverblijf, vissen, boeren­woning met wagen, 1. J., coll. Prentenkab. Brussel, N.O.M., e. a.

57. Veel Ambachten by malkaar | En spreekwoorden te gaar. 24 hsnn., 1. J., coll. Waller 9.

57. Geschiedenis van Klein Duimpje. 12 hsnn., 3. Gebr., coll. Kossmann.

59. Het Nieuw Luylekkerland. 24 hsnn., 1. J., coll. x.

60. Hier ziet gij Jeugdige Scholieren / Jesu Apostels... 8 vss. 12 hsnn., taferelen uit het N. T., 1. J., coll. Waller 9.

60. Dit Prentwerk steld aan ons voor oogen, || De werk-tuigkunde hcur vermogen... 4 vss. 8 hsnn., werk-tuigkunde, 1. J., coll. v. Gijn; 3. Gebr., coll. Waller 9.

61. Verheug U / o jeugd / niet deze Prent | en tekent hem na | dan zijt gij een Vent. 2 hsnn., vogels, 1. J., coll. Waller 9.

top

62. ô Lieve Kindren! wie Gy zyt... 8 vss. 12 hsnn., uit het kinderleven naar gedichten van Van Alphen 1. J., coll. Waller 9, N.O.M.

63. Ziet, Kinderen! ziet in deez Figuren, || De Letters die de Taal besturen... 4 vss. 24 hsnn., abc, 1. J., coll. Prov. Bibl. Leeuw.; 3. Gebr., coll. x.

64. De Vogeltjes die gy hier ziet, ô Lieve Kindren! zingen niet... 4 vss. 24 hsnn., vogels, 1. J., coll. Waller 9, x, c. a.

65. Ziet Steven van der Klok, hier in zijn gantsche leven... 4 vss. 24 hsnn., 1. J., coll. Waller 9; 4. T.L., en 5. W., coll. x, Norge.

66. Zie hier, ô Jeugd! voor tydverdryf, || Hoe dat Urbanns en zijn Wyf, || eerst in ongenoegen leven, | | Elkander alle leed vergeven. 24 hsnn., verhaal van Urbanus en Isabel, 1. J., coll. BK..

67. Ziet hier, o Kindertjes, al wat || Den Jongen levens-tyd bevat... 4 vss. 36 hsnn., van geboorte tot huwelijk, 1. J., coll. Waller 9.

68. Ziet Kindren! ydre Maand van 't Jaar... 8 vss. 1 hsn. ges. van Lieshout, de twaalf maanden, 1. J., coll. Waller 9, N.O.M., e. a.

69. —. 4 hsnn. ges. v. Lieshout, de vierjaargetijden, 1. J., coll. N.O.M., Z.

70. Gy, kindren! die het Spel bemind... 4 vss. 24 hsnn., 1. J., coll. Waller 9, N.O.M., e. a.; 5. W., coll. Waller 9.

71. Wil met deez' twee paar Schilderijen 1 o Lieve Kindren U verblyen... 4 vss. 4 hsnn., 2 schepen en 2 spelen, 1. J., coll. x; 4. T.L., coll. Otte-ma.

73. Hier hebt Gy agttien fraaije Prentjes... 6 vss. 24 hsnn. ges. D.V.L.(ubeek), landelijke taferelen, 1. J., coll. Waller 9, x, e. a.

74. Ziet Kindren wat zo al geschied, || Door zesendertig raare Snaaken... 4 vss. 36 hsnn., allerlei persona­ges en bezigheden, 1. J., coll. Waller 9, x.

75. Zie, zoo, zie zoo ha! dat gaat wel, || Daar heb je 't Nieuwe Honden spel... 4 vss. 36 hsnn., taferelen met honden, 1. J., coll. Waller 9, x, e. a.

76. Wat word ons al Vreugd gegeven, || Door 't ver-maaklijk buiten leven... 4 vss. 36 hsnn., landelijke taferelen, 1. J., coll. Waller 9, v. Gijn.

77. Ziet deze prentjes, lieve kindren... 4 vss. 8 hsnn., allerlei voorstellingen, 1. J., coll. Waller 9, N.O.M.; 2. J.J., coll. Atlas v. Stolk, x.

78. Ziet Kindren ziet, dit is U zaak!... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen, 1. J., coll. Waller, x, e. a.

79. Kyk, Kyk dit zyn rare Snaaken, || Jongens wil U nu vermaaken... 4 vss. 8 hsnn., emblemata naar v.d. Ven, 1. J., coll. N.O.M., x, e. a.

80. Ziet, lieve Kleinen ziet, kan U dit Werk bekooren... 4 vss. 12 hsnn., militaire en landelijke taferelen, 1. J., coll. Waller 9, Z.

82. De Historie van Jan Klaassen, oj de Gewaande Dienstmeid. 16 hsnn., 1. J., coll. x.

83. Zie hier, ô Kinderen weer iets raers; || Veele uit gebrek, veele arm in schijn, || Eengantschen stoet van Bedelaars, || God help ze allen wie het zijn. 24 hsnn., 1. J., coll. x; 3. Gebr., coll. Norge.

85. Ziet Kindren hier een Zestiental / van Beestjes die'k beschryven zal. 16 hsnn., allerlei dieren, 1. J., coll. N.O.M.

86. Deez Prent zeer fraai gemaakt / Maakt dat gy aan 't knippen raakt, 1 hsn., 4 viervoetige dieren te midden papegaai en andere vogels, 1. J., coll. v. Trappen.

87. Laat ons dit Incroiable Leven, een schets van 's Menschen dwaasheid geven. 8 hsnn. ges. Lieshout, dwaze of ongelofelijke handelingen, 1. J., coll. v. Gijn; 4. T.L., coll. Waller 9; 5. W., coll. N.O.M.

90. De Historie van Adam. 9 hsnn., 1. J., coll. Waller 9.

91. Daar Kinderen hebt ge een prent, Waar ge uw ver­maak in vindt. 8 hsnn., kinderspelen, op naam Schalekamp & v.d. Grampel, coll. x, Gem. Arch. Haarlem.

92. Deez' Prent vertoond U, lieve Jeugd, || Een aantal helden... 4 vss. 20 hsnn., 10 met afbeeldingen van militairen van verschillende rang en 10 met voorstellingen uit het „manuaal", op naam Schalekamp en van de Grampel, coll. y.

93. De Historie van Jacob en Joseph. 8 hsnn., 1. J., coll. x.

93. Ziet jonge Jeugd deze Dappere Stoet, || Bezielt met de Grootste Ed. Helden moet. 4 hsnn., militairen, 2. J.J., coll. x, Z.

94. Kinderen beziet dezen Heldenstoet... 4 vss. 4 hsnn. ges. Cranendoncq, 4. T.L., coll. x.

95. Nederlandsche Artilerij. 4 hsnn., militairen, 1. J., coll. Waller 9; 4. T.L., N.O.M.

96. Koninklijke Nederlandse Huzaren, Curassiers en Lansiers. 3 hsnn. met elk 3 figuren, 4. T.L., coll. N.O.M.; 5. W., Gemeentearchief Rotterdam.

97. Tot Nut en ook tot Vreugd, zy u deez prent gegeven. Laat Naarstigheid en Deugd, daar van de vrugte-weezen. 25 hsnn., ambachten en bezigheden, 1. J., coll. Waller 9.

98. Zie hier weer Zestien Prentjes staan, || Die elk afzonderlijk vertoonen... 4 vss. 16 hsnn., leurders, S. W., coll. x.

99. Alweder ô Jeugd een getal, || Van Prentjes, die uw aandagt trekken... 4 vss. 16 hsnn., leurders, ges. J. Oortman en IVLH (v. Lieshout), 1. J., coll. N.O.M.

100. Milde bron van overvloed, || Adams lust in 'tgod'lyk Eden... 4 vss. 6 hsnn., landleven, 3. Gebr., coll. x.

101. Zie hier een Schets, o Jeugd! der schoone Zeevaardij... 4 vss. 8 hsnn., schepen, 1. J., coll. Waller 9.

102. Deez vier-en-twintig Prentjes, Kinderen!... 4 vss. 24 hsnn., allerlei voorwerpen en dieren, 1. J., coll. Prentenkab. Brussel, x.

103. Leef vroolyk Vaderlandsche Jeugd, By 't nut be-tragten van de Deugd. 12 hsnn., allerlei toestanden en bezigheden, 12 hsnn., op naam Gebr. v. Kapel, coll. x.

104. Zie hier Kinderen, zestien rare kuuren || Van onze snaakse Arlequin. 16 hsnn., taferelen uit een har-lekijnspel, coll. Atlas v. Stolk, y.

105. Bekroond o kinderen van de kunst | Ons prenten-werk met uwe gunst... 4 vss. 12 hsnn. ges. Lubeek, allerlei personages en bezigheden, 3. Gebr., coll. Ottema.

106. Hier hebt gy wéér een Sestiental, || Van Turksche Mannen, Tnrksche vrouwen... 4 vss. 16 hsnn., 1. J., coll. Waller 9, N.O.M.; 4. T.L., coll. N.O. M., x.

107. Afbeelding van de Nieuwgebouwde Muyder Poort. — Afbeelding van de Weesper-Poort. 2 hsnn. ges. Numan, 4. T.L., coll. x.

108. Ziet lieve Kinderen die Uw tyd, || Niet wild, niet woest maar vrolyk slyt, || Laat thans hier deez' Kunst Tafreelen, || Uw jong en vriendelyk oogjes streelen. 16 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), allerlei bezigheden, 1.J., coll. v. Gijn.

110. Is deeze Prent tot Uw Vermaak, Zoo kryg ge in schoone Kunsten smaak... 4 vss. 16 hsnn. ges. 1.C.I.(egher), fabelen van Esopus, z. a., coll. Waller 9.

111. Zie hier, o Vaderlandsche Jeugd, || De alom ver­maarde Amstelvreugd, || Al,is de Winter guur en kout, || Zy schenkt vermaak aan Jong en Oud. 2 hsnn., gezichten op de Amstel in de zomer en in de winter, coll. Norge.

112. De Harelemmer-Poort op haren Tooren prat, || Praald dus aan Amstels Handel Stad. || Hier in deeze aangenaamen oord, | Vertoond zich de Zaag-Molen-Poort. 2 hsnn., 1. J., coll. Waller 9, x.

114. —. 4 hsnn. ges. H. Numan, os, paard, olifant en leeuw, 1. J., coll. N.O.M., x.

115. —. 4 hsnn. ges. H. Numan, vogels, 1. J., coll. x.

116. Kindervermaak. 4 hsnn. ges. Numan, 1. J., coll. N.O.M., x (uitgave zonder titel en waarin twee platen van Numan vervangen zijn door twee andere platen), coll. Waller 9.

118. Zie hier Agt onderscheiden zaken; || Die, allen nut zijn voor den Mensch... 4 vss. 8 hsnn., per­sonages, ambachten en beroepen, 1. J., coll. v. Gijn, x.

121. Hier heb je agt stuks raare Snaaken, || Die met Beedel' aan de kost geraaken. 8 hsnn. ges. Numan, 1. J., coll. x.

122. Aanschouwt het Voorbeeld Uwer Verlossing, 1 hsn., Christus aan het kruis tussen de twee moorde­naars (XVIe eeuw), coll. Norge.

top

124. Zoo wel op 't paard ah op de Koord, || Juist te Springen zoo het behoord. 4 hsnn., op 2 rijen, kunstpaardrijder en koorddanser, 3. Gebr., coll. x.

125. Ziet hier weer een verzameling // Uit der gepluimden Dierenkring ... 4 vss., 16 hsnn., vogels. 3 Gebr. coll. BK.

126. Tot Nut en Vermaak voor de Jeugd. 20 hsnn., die­ren; 5. W., coll. x.

127. Dees Prent vertoont u 't zoete leven || Dat Ond'ren hunnen kind'ren geven. 12 hsnn., taferelen uit het kinderleven, z. a., x.

130. Vaderlandsche Spreekwoorden, 16 hsnn., ges. D.V.L. (Dirk van Lubeek), coll. Z.

132. Dit Prentwerk geeft u aan de Hand, Den Militair' en Burgerstand. 16 hsnn. ges. Lubeek, 4. T.L., coll. Waller 9; met t.: Militaire Stand, coll. Prentenk. Amsterd.

134. Deze Prent zy U ô lieve Jeugd! geschonken tot u ware vreugd. 18 hsnn., allerlei personages en bezigheden, 3. Gebr., coll. N.O.M., y.

135. Tot Vermaak voor de Jeugd. 4 hsnn. ges. Numan, de verhuistijd, boerenkermis, Sint-Maartens-vuur, Sint-Nicolaasavond, 3.Gebr.,coll. Waller 9.

138. Nederlandsche IJver. 13 hsnn., acht platen betref­fende de haringvangst en vijf met verschillende soorten molens, 4. T.L., coll. x.

139. Tijdkorting voor de Jeugd. 9 hsnn. ges. Numan, huiselijke taferelen, 3. Gebr., coll. Waller 9.

140. Veld-Muziek. 5 hsnn., tamboer-majoor en vier muzikanten, 4. T.L , coll. x.

141. Kinderen, door vlytig leeren, Ziet ge eindelijk u, ook in uw bedryf vereeren. 8 hsnn., ambachten, 4. T.L., coll. Waller 9.

146. Gallerij van beroemde Vaderlandsche mannen. 16 hsnn., 4. T.L., coll. N.O.M., x.

150. Op het Wapen van Zijne K. M. Willem den Eersten, 1 hsn., het Nederlandse wapen tussen twee leeuwen, 4. T.L., coll. x.

154. Huiselijke Bezigheden. 8 hsnn., 5. W., coll. x.

154. Deez' prent geschikt tot nut en vermaak | Is be­looning, kinderen voor wel volbragten taak. 8 hsnn., personages, gebouwen en beroepen, 5. T.L., coll. Waller.

155. Het Leven Van Van Speyk. 6 hsnn. ges. Cranendoncq, 4. T.L., coll. x, z. t., 4. T.L., coll. x, Gemeentearchief Rotterdam.

158. Viervoerigegedierten. 12 hsnn., op naam Bollemij, coll. Prentenkab. Amsterd.

159. Negocianten. 20 hsnn., leurders, 4. T.L., en op naam Bollemij, coll. Waller 9.

161. Tot vermaak voor de Jeugd. 36 hsnn., allerlei dieren en voorwerpen, op naam Bollemij, coll. Prentenk. Amsterd.

162. Gevegt der Russen en Turken. 4 hsnn., overgave van Varna aan de Russen 11 october 1828, 4. T.L., coll. x.

164. Willem-Frederik-George-Lodewyk, Prins van O-ranje, || Veld-Maarschalk van het Hollandsche Le­ger tegen de Muiters, 1 hsn., Willem 1, 4. T.L., coll. Prentenkab. Brussel; op naam v. Alphen, coll. x.

165. —. 4 hsnn., taferelen uit de Belgische opstand, 1830, 4. T.L., en op naam Bollemij, coll. Wal­ler 9; op naam Erve Wijsmuller, coll. x.

167. —. 16 hsnn., taferelen uit de Belgische opstand, 4. T.L., coll. Tulner.

—. —. 4 lithografieën met de hand gekleurd, tafe­relen uit het kinderleven, 3. Gebr., coll. Wal­ler 9.

—. —. 6 lithografieën, met de hand gekleurd, ge­bouwen, 3. Gebr., coll. Waller 9.

top

 

p. 318

 

J.B.  Ulrich  te  Rotterdam

 

Jan Bernardus Ulrich werd te Rotterdam geboren op 7 aug. 1796 en in die stad gedoopt als lid van de Gereformeerde Gemeente l.

Hij was werkzaam als boekverkoper van 1816 tot 1849 2. Zoals we reeds vermeld hebben in de inleiding tot de fondsen Hendriksen, was J.B. Ulrich van 1816 tot 1818 geassocieerd met Hendriksen jr. en dreven zij samen een boek- en kantoordrukkerij op de Botersloot. Het is slechts geruime tijd later dat hij overgaat tot het uitgeven van een eigen reeks kinderprenten.

Op 7 december 1836, hij was toen gevestigd op de Schiedamse dijk C 137, kondigt J.B. Ulrich in het „Nieuwsblad" een geheel nieuwe soort kinderprenten aan, waarvan de prijs bedraagt ,,op schrijfpapier, best gekleurd" 7 gld. per riem (480 prenten), dito zwart 5 gld.; „op ordinair papier, gekleurd" 3.20 gld., dito zwart 3 gld.; wie 25 riem koopt ontvangt één riem gratis; verder deelt Ulrich in deze aankondiging nog mede : „deze prenten laten zich door aardige rijmpjes, benevens de goede spelling, bijzjnder boven alle soorten van dien aard, voor de kinderen aanbevelen, dewijl de schoolmeesters gerust dezelfde op hunne scholen kunnen gebruiken" 3.

J.B. Ulrich heeft voor de meeste van zijn prentenuitgaven inderdaad nieuwe blokken laten gra­veren. Gezien de onderlinge verwantschap in uitvoering is het niet onwaarschijnlijk dat de meeste dezer prenten gegraveerd zijn door één houtsnijder. Twee prenten zijn gesigneerd met de letter B, de nrs. 14 en 30. Het is zeker niet zonder overdrijving dat J.B. Ulrich beweert dat zijn prenten ver­heven zijn „boven alle soorten van dien aard"; maar we moeten toegeven dat de beste van deze pren­ten kloek van factuur zijn en expressief van uitdrukking.

Het fonds omvat een dertigtal prenten, het is ontstaan kort na de Belgische revolutie, in een tijd van hoog opflakkerend nationaal gevoel. De Oranje- en militaire prenten mochten dan ook niet ontbreken in deze reeks (nrs. 4, 6, 10, 15, 16, 32). Naast de traditionele onderwerpen van de kinder­prenten : ambachten en beroepen, dieren, kinderspelen, verhalen van Moeder de Gans, spreekwoor-

__________________

1 Doopr. Geref. Gem. — - Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 488. — 3 Bibliotheek Vereeniging, afd. Prospectussen.

 

319

 

den, schepen, vinden we ook nieuwe onderwerpen, het monster van Viller-Val (nr. 2), Trijn en Hans Altijd-dorst (nr. 14) 1, koddige figuren, dieren met mensenhoofden (nr. 29), figuren om uit te knippen en op de vlieger te plakken (nr. 31), en de geschiedenis van Don Quichotte (nr. 30).

J.B. Ulrich had de wederverkoper D. Lysen, als agent te Amsterdam. Deze was als verkoper heel  wat actiever dan de uitgever zelf. Er zijn dan ook merkelijk meer prenten bewaard van J.B. Ulrich, bedrukt met de naam D. Lysen te Amsterdam, dan bedrukt met de naam van de uitgever.

 

Prenten

onbekende of niet uitgegeven prenten: 12,13,20,23.

 

1. Ziet kinderen op deze nommer prent || Wordt u wat nieuws weer voorgestelt. 24 hsnn., cijferprent, coll. y, Z.

2. Zie daar nu lieve Jeugd! || Dees' prent tot uw vermaak en vreugd. 24 hsnn., genummerd van 24 tot 48,
leurders, ambachten, gebouwen enz., coll. N. O.M. ^

3. Ziet welk een verschrikkelijl^Beest, Er eens in Frankrijk is geweest, 1 grote, (zeemonster van Viller-Val) en zes kleine hsnn. met dieren en een hooiberg, coll. N.O.M., x, e. a.; op naam D. Lysen, coll. Waller 9, e. a.

4. Ziet kinderen, wilt dcez' prent beschomven, || Blijft op Oranje steeds vertrouwen. 9 hsnn. van verschil­lend formaat met patriotische onderschriften, coll. x, BK., e. a.

5. Hier vindt ge een negental Dieren, groot en klein || Die, uitgezonden één, voor ‘t menschdom nuttig zyn. 10 hsnn., dieren, coll. N.O.M.; op naam D. Lysen coll. N.O.M., Atlas v. Stolk 5837 a,

6. Deze vyf zyn spaanshe heeren, Zoo als men zien kan aan hun kleeren. 10 hsnn. op twee rijen, bo­venste Spaanse typen, onderste militairen; op naam D. Lysen, coll. Waller 6, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

7. Kinderen wilt u nu verblijen, met twee en dertig Snakerijen. 32 hsnn., allerlei taferelen, coll. N.O. M.; op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Atlas v. Stolk 5837 b, e. a.

8. Zoo wel de Stad als 't Buitenleven, || Kan ons vermaak en vreugde geven. 6 hsnn., vrouwelijke bezigheden, coll. x; op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Atlas v. Stolk 58937 c, e. a.

9. Beziet deez' prent nu lieve Jeugd, || En trekt er Leering uit en Vreugd. 28 hsnn., allerlei taferelen, coll. x.

10. Koning Willen Neérlands vorst, Het hoofd der Batavieren; || Strijd tegen haat en list, En doet ons zegevieren. 6 hsnn. Nederlandse, Griekse, Rus­sische, Turkse cavallerie (geen koning), coll. N.O.M.

11. Ziet lieve Jeugd! acht snaaksche Heeren, | In hunne beste Zondagskleeren. 4 hsnn., koddige personages, coll. Waller 9; op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Atlas v. Stolk 5837 d, e. a.

14. Trijn Altyddorst, Geb. Kof lief. || Hoofdvrouw van het Koffijruiters gezelschap. Hans Altyddorst, || Hoofdman van het Bierdrinkcrs gezelschap. 2 hsnn. ges. B., coll. N.O.M.; op naam D. Lysen, coll. Waller 9, N.O.M., e. a.

15. Kinderen! kiestgy 't Militaire leven, || Hier kunt gy uwe keus genoegen geven. 9 hsnn., 2 rijen infanterie en 2 rijen cavallerie, coll. Waller 9.

16. Ziet lieve Jeugd! Hier vier huzaren || Die voor hun Vorst het land bewaren. 4 hsnn., ruiters, op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

17. Bij 't achtenveertigtal van deez' i'erscheidenheden, Kunt gij uw tijd met vreugd en leerzaamheid besteden. 48 hsnn., allerlei voorwerpen, dieren en bezighe­den, coll. Waller 9.

18. Als gij o lieve jeugd uw lessen hebt geleerd, Dan zy Deez' Prent het loon, waarmee gij wordt vereerd. 20 hsnn., kinderspelen, coll. N.O.M.; op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Atlas v. Stolk 5837 f, e. a.

19. Ziet hier eens welke nieuwe kuren || Op deze prent in acht figuren. 8 hsnn., kindervermaak, op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

21. Kan, o lieve Jeugd! deez' Prent uw oog vermaken... 4 vss. 4 hsnn., schepen, coll. x; op naam D. Lysen, coll. Waller 9, x.

22. Hier ziet gij, lieve Jeugd! een overschoon Tafreel, || Van Genoveva's deugd, en hoe God haar beloonde, || Hoe zij Onschuldig leed, en werd in haar regt hersteld. Nadat zij Zeven jaar een Wildernis bewoonde. 12 hsnn., leven van Genoveva, coll. x; op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

24. — .4 hsnn., schepen, coll. Atlas van Stolk, afd.: aanwinsten.

25. Geen dieren staan op deze prent || Die u geheel zijn onbekend. 24 hsnn., dieren, op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Atlas v. Stolk 5837 g, e. a.

26. Wilt gy van myn wat huisraad koopen || Zoo behoeft ge by geen buur te loopen. 48 hsnn., huishoudelijke voorwerpen, op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Atlas v. Stolk 5837 h, e. a.

27. De nieuwe geschiedenis van Klein Duimpje. || De nieuwe geschiedenis van Roodkapje. 12 hsnn., zes voor elk verhaal, op naam D. Lysen, coll. Waller 9, N.O.M., e. a.

28. Madam Kiekeboe, of de nieuwe toovergodin. || De nieuwe Asschepoester of Glazen-muiltje. 16 hsnn., geschiedenis van Madam Kiekeboe en van asse­poester, coll. x, Ottema.

29. Wel Kinderen! wat zoudt gij nu meer wenschen? Deez' Beesten lijkene hier wel mensihen. 16 hsnn., dieren met mensenhoofd, op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Atlas v. Stolk 5837 1, e. a.

30. Den Ridder Don Quichot en onze Sancho Panza, || Met het volkje van Chamacho maken hier een dansje. 28 hsnn. ges. B., Don Quichot en grotesken, op naamJ.J. Bollemij, coll. x.

31. Als deze op uw vlieger staan || Zal hij goed in de hoogte gaan. 7 hsnn., figuren om uit te knippen en op vlieger te plakken, op naam D. Lysen, coll. Waller 9.

32. Grenadiers der Koninklijke Garde. 4 hsnn., op naam D. Lysen, coll. Waller 9, Museum Zwolle.

—. Deez' Prent o lieve Jengd, maalt het Tafreel zeer schoon, || van baron Wildenliain, en den Onechten Zoon. 24 hsnn., op naam G. Hesselink, coll. x.

—. Kan, o lieve Jeugd! deez' Prent uw oog vermaken... 4 vss. 4 rijen hsnn., schepen, op naam D. Lysen, coll. Waller 9.

—. 'k Schenk U, o! Jeugd deez' prent tot loon, || Want Nieuwe brems vegen schoon, || Want hij is toch een wakkre gast; || Die altyd spreekt een woord, waar 't past. 36 hsnn., spreekwoorden, op naam J.J. Bollemij, coll. Waller 9.

—. Arlequin en zijn vrouw, 1 hsn., harlekijnspel, coll. Waller 9.

top

________________________________________

1 Kopie van prent 293 van G.N. Renner & Schuster, Frau Immerdurst und Herr Immerdurst.

 

p. 320

 

Gebroeders  Verbeeck en J.J.   Schaaf te  Kevelaar"

in de tweede helft van de vorige eeuw zijn in de beroemde bedevaartplaats Kevelaar enkele reli­gieuze volksprenten verschenen én bij de Gebroeders Verbeeck „lm Goldenen Engel", én bij J.J. Schaaf.

Het zijn litho's waarvan de oudste drukken met de hand gekleurd zijn, latere machinaal werden gekleurd en de laatste in chromolithografie zijn uitgevoerd.

 

Prentlijst

—. Geschiedenis van het lyden onses Heeren Jesus-. Christus. Litho, gedeeltelijk in gedrukte tekst, gedeeltelijk als rebus met 62 afb., voorstellende personages, dieren en voorwerpen, in omlijsting, coll. N.O.M., Mus. Heist-op-den-Berg, Sterckshof.

—. Den Godzaligen Huis-Segen van den Zoeten Naam Jezus. Maria Kevelaer. Litho met 2 vakken, rechts Jezus aan het-kruis met gebed rondom; links O.L.V. van Kevelaar met kerk coll. v Veen, Sterckshof.

—. Andenken au Kevelaer. Litho, de Kruisboom met rondom de H. Kruisweg (14 statiën) met Nederlandse en Duitse tekst, coll. Sterckshof, y.

—. De H. Brigitta, als eene Voorspreekster tegen de vee ziekten van het hoornvee. Litho, H. Brigitta te midden van vee, in omlijsting, coll. Sterckshof, y.

 

p. 321

 

Johannes  Norbertus  en de Weduwe J.N. Vinck  te  Antwerpen

Johannes Norbertus Vinck stamde uit een oud bekend Antwerps boekdrukkersgeslacht. Reeds in 1682 vinden we een Adriaan Vinck ingeschreven als „meester boeckvercooper" in het Antwerps Sint-Lucas-gilde 1.

Franciscus Ignatius Vinck, de vader van Johannes Norbertus, werd in 1767 ingeschreven als „meester boeckdrukker en verkooper" en was in 1783-84 „opperdeken" van hetzelfde gilde 2.

Volgens E. Dronckers 3 was Franciscus Ignatius werkzaam te Antwerpen tot 1785. Van het

aantal uitgaven van deze boekdrukker, welke berusten in de Stadsbibliotheek te Antwerpen 4,

er slechts drie gedateerd, waarvan de oudste een Almanach voor het Jaer ons Heer Jesu Christi MDCCLXX (1770) en de jongste een Almanach voor het jaar 1798. Franciscus Ignatius heeft dus minstens dertien jaar langer gewerkt dan vermoed werd door E. Dronckers. Voor de opvolger Johannes Norbertus vermeldt F.G. Waller slechts één datum, als jaar van werkzaamheid, namelijk 1789 5. In de Antwerpse Stadsbibliotheek berust één gedateerd boek op naam van J.N. Vinck : de Nieuwen Zak-Register voor het Jaer1800. We weten niet hoelang juist Johannes Norbertus werkzaam geweest is; zeker niet langer dan tot 1817, want alsdan verscheen Het Dobbel Cabinet der Christelijke Wijsheid, uitgegeven door Cornelius Franciscus Vinck, boekdrukker in het Klapdorp in de Vijf Ringen. Merkwaardig is dat het jaar daarop, in 1818 dus, een boek verschijnt, De Vier Uitters van den Mensch, by de Weduwe J.N. Vinck, Boek-drukkersse in het Klapdorp. Werd de uitgeverij van J.N. Vinck eerst voortgezet door zijn zoon en later pas door zijn weduwe?

__________________________

1 Liggeren II. lilz. 493. —2 Ibid., blz. 827-863. — 3 Dronckers, Verz. Waller, blz. 184, nrs. 766 en 768. — 4 De hoofdbibliothacaris, de heer G. Schmook, was zo vriendelijk al de uitgaven van het Antwerps uitgeversgeslacht Vinck voor ons te laten uitzoeken— 5 E. Dronckers, Vers. Waller, blz. 206, nr. 863 en blz. 211, nr. 884.

 

322

 

E. van Heurck vermeldt ook nog Michel Vinck 1 die gedurende de eerste helft van de vorige eeuw te Antwerpen op het Klapdorp, In de Vyf Ringen, religieuze prenten heeft uitgegeven in steen­druk. Een zijner uitgaven is gedateerd 1830. Michel Vinck is vermoedelijk een achterkleinzoon van Franciscus Ignatius Vinck.

Het huis Vinck was van het eind van de 17e tot omstreeks de helft van de 19e eeuw een van de belangrijkste uitgevers van volksboeken te Antwerpen. De meeste populaire titels als : De Vrouwe Peerle, Den Spiegel der Jonkheid, Reynaert de Vos, De Vier Hems-Kinderen, De Historie van den Ouden en den Jongen Tobias, Een Schoone Historie van Jan van Parys, De Dobbelen Zieletroost, Historie van den Profeet David, verschenen in hun fonds.

Van Franciscus Ignatius Vinck zijn geen eigenlijke kinderprenten bewaard, wel een ganzenbord 2. Van de twee prenten op naam van Jogannes Norbertus Vinck is er één gesigneerd Jan Jeghers. Het titel­vignet van De Historie van den Ouden en de Jongen Tobias is gesigneerd I.C.I., monogram van Jan Christoffel Jegher (1618-1666). Deze signatuur, alsmede het feit dat de „approbaties" van de geciteerde volksboeken alle gedateerd zijn uit de 17e eeuw, wijzen erop dat, zowel voor wat de prenten als voor wat de volksboeken betreft, de Vinck's de voortzetters zijn van een fonds dat dateert uit de 17e eeuw.

 

Prentlijst

32. — .4 hsnn., Mater Dolorosa, Agnus Dei, Ecce Homo, Christus aan het kruis. J.N. Vinck. Coll. Mus. Intern, de 1'Imagerie, Epinal.

56. —. 9 hsnn., taferelen met acrobaten voorgesteld als apen; op naam J.N. Vinck, coll. Waller 10.

—. Les 9 Muses de Mont Parnasse, La Pucelle des 17 Proi'inces, L'Annoiiciation de la Vierge Marie, La Visitation de la Vierge Marie, 1 hsn. ges. Jan Jeghers, uit een reeks houtsneden gewijd aan de Antwerpse ommegang (reprod. Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 5); op naam J.N. Vinck, coll. Prentenk. Brussel, x.

—. Oeffeningen || tot den || Gekruysteti Christus, || en zyne vyf Wonden, 1 hsn., omlijst met gebeden in versierde oml.; op naam Wed. J.N. Vinck, coll. Folkl. Mus. Antw.

— . — .1 hsn., Maria-altaar, omheen 6 heiligen: Ca-tharina, Barbara, Hieronymus, Antonius, Magdalena, Agatha. Coll. Mus. Intern, de 1'Imagerie, Epi­nal.

 

_____________________

1 E. van Heurck, Les Images de Dévotion Anversoiscs du XVIe au XlXe siècle, Antwerpen 1930, blz. 87. — 2 Collectie Waller, portef. 10, Prentenk. Amsterdam. —

p. 323

 

J.  de  Vos  &  Comp.  te  Dordrecht

 

Jan de Vos, zoon van Jacob de Vos, werd op 9 februari 1788 in Dordrecht gedoopt1 en trad in het huwelijk op 2 maart 1811 met Gerarda Adriana de Jager2. Het gezin woonde op nr. 12 in de Voorstraat bij de Vuilpoort.

Er zijn ons tien prenten bekend uitgegeven door Jan de Vos. Al deze prenten komen uit het fonds Ratelband en Bouwer 3.

We mogen veronderstellen dat de blokken van een twintig- of dertigtal prenten uit het fonds van Ratclband en Bouwer in het bezit zijn gekomen van Jan de Vos, kort na 31 december 1813, datum van de ontbinding van de vennootschap tussen J. Bouwer en David Ie Jolle. Van geen enkele van de bovengenoemde prenten verscheen een herdruk op naam David Le Jolle.

 

Prentlijst

5. Sie zoo dat gaat hier schoon van gat / Sulken vreugd vind men in geen stad. 24 hsnn., kermistaferelen, coll. Ottema.

7. Hier hebt gy / Kinders | by malkaar || De Twaalf Maanden van het Jaar. 12 hsnn., coll. v. Gijn.

9. D'Oorlogs Schepen, die gy hier ziet || Die Vergaan noch Stranden niet. 32 hsnn., Oorlogsschepen, coll.v. Gijn.

10. Hier ziet gy Keysers / Koningen | Princen / en Heeren / Die ons Land wel eertijds kwamen te Regeeren. 20 hsnn., portretten van vorsten, coll. v. Gijn.

11. Des Menschen Op en Ondergang. 1 hsn. trap des ou-derdoms met vrouwen, coll. Y.

12. Neemt genoegen | zoete Jeugd / In deez blijde Zomervreugd. 2 hsnn., voertuigen, coll. Ottema.

18. De Raarekiek-Kas. 1 hsn. ges. A. Bouwens, coll. Ottema, Atlas v. Stolk 464.

21. Zoete spreuken; Zinne-beelding || Regt geschoeyt al voor de Jeugd... 4 vss. 36 hsnn., spreekwoorden, coll. Ottema.

22. Dit Wild en Tam gediert / en Vogels schoon van Veeren || Zyn om u | 6 Jeugd het A,B,C, te leeren. 24 hsnn., abc met dieren, coll. Ottema.

23. De Herders en Herderinne hier / Verstrekken u tot groot playsier. 36 hsnn., allerlei bezigheden, coll. Ottema.

24. De Amsterdamsche Kermis Vreugd. 24 hsnn., coll. Ottema.

top

____________________

1 Archief der Gemeente Dordrecht, D.T.B. 10. — 2 Ibid., D.T.B. 94. — 3 Hier volgen de nummers van de bekende prenten uit het fonds De Vos met na elk nummer, tussen haakjes, het overeenstemmend nummer uit het fonds Ratelbaud en Bou­wer : 5 (88), — 7 (41), — 9 (7), — 10 (33), — 12 (z. nr.) voertuigen), — 18 (z. nr., rarekiekkast), — 21 (29), — 22 (24), •!3 (h), — 24 (23).

 

p. 324

 

W.  van  der Wal te  Gorinchem

 

Over deze uitgever, waarvan slechts één prent bekend is, weten we enkel dat hij in 1836 de zaak overnam van zijn vader J. van der Wal1 en werkzaam was tot 1841 2. Zijn adres „op den hoek van de Hoogstraat" staat vermeld op de hier vermelde prent.

 

Prentlijst

—. —. 12 hsnn., militairen, coll. Ottema.

________________________

1 Biblioth. Vereeniging, Personalia J. van der Wal, Nieuwsblad 22 juni 1836. — 2 Ledeboer, De boekdrukkers, blz. 159.

 

p. 324

 

Hendrik  en  Adriaan  Walpot  te  Dordrecht

 

Van Hendrik Walpot weten we enkel dat hij werkzaam was als boek- en prentendrukker van 1728 tot 1759 3.

Adriaan Walpot werd op 7 februari 1734 te Dordrecht gedoopt als zoon van Hendrik Walpot en Maria de Soete, hij huwde, in maart 1760, Maria van der Herp uit Rotterdam; hun zoon Hendrik werd gedoopt op 5 september 1760. Adriaan Walpot werd op 9 december 1793 in de Grote kerk te Dordrecht begraven 4.

Hendrik Walpot senior geeft uit in 1733 Het Leven van de Markgravinne de Frene,... die door haar eygen Man aan een Turkse Zeerover verkogt wiert op het adres „Boekverkooper in de Voorstraat, ovei 't Stadhuis, in de Gekroonde Bybel". De prenten op naam van Hendrik Walpot vermelden het­zelfde adres.

Adriaan Walpot verandert het uithangteken „de Gekroonde Bybel" in „de Groote Bybel" '. In 1773 verscheen bij Adriaan Walpot de veertiende druk van Het verbeetert en vermeerdert natuurlijk toverboek van Simon Witgeest. Op de titelpagina van dat boek noemt Adriaan Walpot zich „Boek- en Konstverkoper". Van zijn „konst-uitgaven" is slechts één enkel specimen bewaard, een blad flos-kaartjes.

Van Hendrik Walpot junior zijn geen uitgaven bekend, wel komt zijn naam nog voor in de „Liste Civique" van 1811 met beroep „libraire" 6.

Van de twee prenten van Hendrik senior is er één gemerkt met het nummer 23. Het fonds Walpot zal vermoedelijk wel enkele tientallen prenten bevat hebben.

 

Prentlijst

23. Dese Historie na 't Schriftuurs verhael/ Kinderen soekt in Gods Woort gy sult het vinden altemael. 18 hsnn., taferelen uit het O. T., 1. H.W., coll. Fries Gen.

—. Kinderen hier sieje vyftien verscheyde Historiën van alderley soort en staat / || Besietse wel ter degen gy sult daar nyt leren wie van alle op de beste weg gaat. 15 hsnn. ges. AR, uit een uitgave van de werken van Jacob Cats, 1. H.W., coll. N.O.M., x.

—. —. 32 hsnn.„driekoningen-briefjes, 2. A.W., coll. x.

_______________

3 W aller, Biogr. Woordenboek, blz. 492.— 4 Volgens inlichtingen van de stadsarcliivaris te Dordrecht, Mr. JJ. Beyerman. 5 Een Schone wondcrlycke Historie van Valentyn en Oursson, te Dordrecht, gedrukt bij Adriaan Walpot, in de Groote Bybel, 1765. In catalogus Fred. Muller, oct. 1893. — 6 Mededeling J.J. Beyerman.

 

p. 325

 

Het  fonds van W.C.  Wansleven,  te  Zutphen, en enkele  verwante  fondsen van  onbekende  uitgevers

Willem carl wansleven werd geboren te Anholt in Duitsland, op 13 juni 1779. Het is ons niet bekend wanneer hij zich te Zutphen gevestigd heeft, maar op 27 april 1806 huwde hij in tlive stad Hendrina Timan. Wansleven had zijn drukkerij en boekwinkel in de Sprongstraat. Er zijn uitgaven van Wansleven bekend, waaronder almanakken en kinderboeken, uit de jaren 1821 tot 1849. W.C. Wansleven overleed te Zutphen op 8i-jarige leeftijd op 2 dec. 1860 1.

In de Bibliotheek van de Vereeniging 2 te Amsterdam, is een bestelbiljet bewaard van W.C. Wansleven, waarop aangekondigd staan : „Kinderprenten op een bijzondere manier fraai gekleurd in vier kleuren, per riem 3.25; op extra best papier per riem 7.00".

De kinderprenten van W.C. Wansleven zijn inderdaad aantrekkelijk gekleurd met helblauw, lichtgeel en lichtbruin; de superpositie van het blauw en het geel geeft een mooi blauwgroen, karakteristiek voor de meeste van deze prenten.

Maar ongeveer dezelfde wijze van kleuren komt ook voor op een aantal prenten zonder de naam van een uitgever of gedrukt op naam van wederverkopers.

Buiten het koloriet hebben enkele prenten van W.C. Wansleven nog andere eigenschappen ge­meen met bovengenoemde prenten van onbekende uitgevers : in beide reeksen komen namelijk prenten voor met opschriften, onderschriften en nummers, ingegraveerd in de blokken. In beide reeksen vinden we ook prenten gedrukt met houtblokken gegraveerd door een zelfde graveur en verschillende prenten welke hun Duitse herkomst verraden.

In beide reeksen komen zelfs een paar geheel dezelfde prenten voor maar voorzien van een verschillend volgnummer. Zo nr. 2 Landelijke Uitspanningen van Wansleven en nr. 58 van een on­bekende uitgever die we gemakshalve aanduiden als uitgever A. Beide prenten zijn gedrukt met dezelfde houtblokken, dit is eveneens het geval met nr. 8, allerlei spelen en bezigheden, van Wansleven  nr. 28, met ingegraveerd nummer en titel „Allerlei" van de onbekende uitgever A.

Deze drukken van de onbekende uitgever A zijn klaarblijkelijk de oudste uitgaven. W.C. Wans­leven, heeft bij de herdruk van deze prenten de ingegraveerde nrs. 29 en 58 uit de blokken weggesto-kenen vervangen door typografische nummers. Op andere prenten, nrs. 46, 64, 78, heeft Wansleven de oude ingegraveerde nummers bewaard.

De prenten van de onbekende uitgever A met ingegraveerd nummer, zijn ook gekarakteriseerd door gegraveerde opschriften of onderschriften. Dergelijke opschriften of onderschriften treft men eveneens aan op de prenten van Wansleven nrs. 2, 6, 7, 46, 64 en 78.

Enkele prenten van Wansleven als nr. 2, landelijk vermaak, nr. 8, spelen en bezigheden, en nr. 64, hnndwerkliedcn, zijn gekarakteriseerd door het losse en zwierige van de tekening, die zuiver lineair gehouden is. De prenten nrJ§7, akkerbouw, en de prent nr. 85, het buitenleven, van de onbekende uitgever A, beide prenten met ingegraveerde nummers en titels, zijn beslist van dezelfde hand als nr.2 van Wansleven, dit geldt eveneens voor de prent nr. 19, kinderspelen, gedrukt op naam van de weder­verkoopster Wed. HJ. Mellink te Zutphen.

Enkele prenten van Wansleven en enkele prenten van de onbekende uitgever A zijn duidelijk van Duitse of Zwitserse herkomst, of geïnspireerd door Duitse modellen. Dit is o. m. het geval voor

_________________

1. Volgens inlichtingen van het Archief der Gemeente Zutphen. - 2 Biblioth. Vereeniging. Personalia.

 

p . 326

 

Wansleven nr. 46, Zwitserse grenadiers, en nr. 75, land- en stadsgezichten, met afbeelding van do „Hoofdpoort" van Berlijn en gezichten van Schaffhausen en Konstanz; en ook voor de volgende prenten, met in gegraveerde titels en inschriften, van de onbekende uitgever A: nr. 7 een prent met de afbeelding van 9 schepen, waaronder een „Liniën-Schiff" en een „Kauffarten-Schiff", nr. 41, de ver­keerde wereld, waarop nog verbasterde Duitse onderschriften bewaard gebleven zijn, als „Das Pfert beschlagt den Smid".

Wat hun uitzicht betreft, zijn de prenten van deze onbekende uitgever A ook verwant met de prenten gekenmerkt dooreen in gegraveerd nummer wit op zwart; het nummer van deze prenten is wit uitgespaard op zwarte achtergrond. Deze prenten kunnen uitgegeven zijn door dezelfde onbekende uitgever A; maar aangezien van deze prenten geen rechtstreekse Duitse herkomst aan te wijzen is en zij gekenmerkt zijn door een eigen wijze van nummering, classificeren wij deze prenten afzonderlijk als zijnde van een onbekende uitgever B.

Een andere en nauwere verwantschap bestaat er tussen de prenten van de onbekende uitgever A en een reeks prenten, meestal op naam van de belangrijke wederverkoper De Erve Wijsmuller te Amsterdam en gekenmerkt door de cursieve hoofdletter N van het nummer. Deze prenten zijn geclasseerd in de lijst : onbekende uitgever C.

De nrs. 53, de deugden, 69 patenspel, uit de reeks op naam Wijsmulier, zijn herdrukken van de nrs. 6 en 67 van de onbekende uitgever A. De drukker van de reeks op naam Wijsmuller heeft de ingegraveerde nrs. 6 en 67 weggestoken en vervangen door zijn nrs. 53 en 69.

De firma, De Erve Wijsmuller te Amsterdam, staat in hoofdzaak bekend als wederverkoper van de prenten van De Lange te Deventer, Wijnhoven-Hendriksen te Rotterdam, Noman te Zaltbommel, Noorduyn te Gorinchem en van de Turnhoutse drukkers; maar deze firma heeft omstreeks 1850 ook eigen prenten uitgegeven. Het is dan ook niet uitgesloten dat De Erve Wijsmuller ook deze reeks zou hebben uitgegeven. We kunnen veronderstellen dat De Erve Wijsmuller een reeks houtblokken zou gekocht hebben uit een Duits fonds en andere prenten uit dit fonds zou hebben laten kopiëren.

Evenals enkele prenten van de onbekende uitgever A en van Wansleven te Zutphen, verraden verschillende van deze prenten ook hun Duitse herkomst; zo nr. 15, waarop de Duitse namen „Annchen" en „Taube" bewaard zijn gebleven, nr. 50 met de afbeelding van een Duits alfabet. Deze prent zonder naam van uitgever of wederverkoper, is waarschijnlijk een druk van de originele Duitse uitgever. Anderzijds is het nr. 68, de verkeerde wereld, van deze reeks een kopie van nr. 41 van de onbekende uitgever A, een prent waarover we hierboven reeds hebben aangemerkt dat hierop de verbasterde Duitse tekst „Das Pferd beschlagt den Smid" bewaard was gebleven.

De prenten van de onbekende uitgever A vormen dus het oudste fonds waaruit én Wansleven én de onbekende uitgever C (De Erve Wijsmuller?) geput hebben.

We hebben er reeds op gewezen dat prenten van'Wansleven, prenten van de onbekende uitgever A en een prent (nr. 19) gedrukt op naam van de wed. H.J. Meilink te Zutphen, hoogstwaarschijnlijk gegraveerd werden door een en dezelfde houtsnijder. Deze prent op naam van Meilink behoort tot een reeks gekenmerkt door een in gegraveerd volgnummer, niet vooraf gegaan van de aanduiding: nr. of no.

De prenten van deze reeks, meestal gedrukt op naam van wederverkopers uit Zutphen : Gerritsen en Hoetinck, W. en M.P. Hissink, Wed. H.J. Meilink, vertonen in tekening, koloriet en algemeen uitzicht eveneens een verwantschap met de reeksen van de onbekende uitgever A en de uitgaven van de firma Wansleven. Wij hebben deze uitgaven geclassificeerd onder de rubriek „prenten van on­bekende uitgevers D".

 

Prentlijst

1. Huiselijke bezigheden der Vrouwen. 3 hsnn., coll. y.

2. Wilt gy gul vermaak aanschouwen, in den vryen levensstand, || Zoekt haar minder in de steden, meer en reiner op het land. (in de prent gegraveerd:) Landelijke Uitspanningen. 2 hsnn., drinkende en dansende boeren en boerinnen, coll. Waller 10, x.

6. Militaire-muzijk. 2 hsnn., coll. Waller 10, x.

7. Lieve Kindren Speel altoos, vriendlijk en verheugd. 4 hsnn., kinderspelen, coll. Waller 10.

8. Zou de Jeugd dit prentje wraken, 't welk zich by haar aanbeveelt. || Door verscheidenheid van zaken, neen! zy is er door gestreeld. 6 hsnn., allerlei spelen en bezigheden, coll. Waller 10, N.O.M., e. a.

9. Kind'ren! schrikt niet! schrikt niet! de Figuren, die gy hiergeteekendziet, j| Kwetzen uwe Kieschheid niet — lacht alleen om hunne Kuren. 4 hsnn., gekarika-turiseerde afbeeldingen van muzikanten, coll. Waller 10, N.O.M., e. a.

11. Lieve Vaderlandsche Jeugd! aandrang hebt gy niet van nooden, || Tot vermaak is deze Prent, die u weer wordt aangeboden. 8 hsnn., militairen, coll. x.

13. Kindren, zoo g'er prys op stel — ziet u hier een schets gegeven || Van het Militaire leven, op het Exer-citieveld. 16 hsnn., militaire taferelen, coll. x.

33. Aanschouwt hier lieve jeugd deze onderscheiden dieren, Die of in onzen kring of vreemde oorden tieren. 8 hsnn., dieren, coll. Waller 10, N.O.M., e. a.

41. Kom Jongens! kijk eens hier, wilt gij op Paardjes rijden, Leer dan ook op het Paard, voor 't Vaderland te strijden. 8 hsnn., militairen te paard, coll. Waller 10.

46. Switsersche Grenadiers. 5 hsnn., militairen, coll. Waller 10, x, e. a.

47. —. 2 hsnn., het stadhuis te Delft en het koninklijk paleis te Amsterdam, coll. Volkskundig Bureau, Kon. Ned. Academie te Amsterdam.

50. De verkeerde Wereld. 20 hsnn., coll. Waller 10; z. nr., coll. N.O.M., e. a.

60. —. 36 hsnn., floskaartjes, vermeld bij J.C. Schultz Jacobi, De Nederlandsche doodendans, Utrecht 1849, blz. 4.

64. Onderscheiden werkzaamheden, alle bronnen van be­staan || En der Maatschappy onmisbaar, treft de lieve jeugd hier aan. (In de prent gegraveerd:) Hand­werkslieden. 8 hsnn., ambachten, coll. Waller 10, x, e. a.

65. Zie hier een half dozijn || Van Vogels groot en klein... 6 vss. 6 hsnn., coll. x.

 

66. Verschillende Kindervermaken. 4 hsnn., kinderspe­len, coll. Waller 10, x, e. a.

67. Wil | Kindren u met deze Snaken | en met hun zang en spel vermaken. 3 hsnn., koddige personages, coll. Waller 10, N.O.M., e. a. (Afb. 88).

72. Ziet lieve Jeugd! voor uw plaisier, Vindt gy dit achttal prentjes hier. 8 hsnn., leurders, coll. x.

75. Hier kunt g o lieve Jeugd! een zestal kunstgebouwen, || Tot uw verlustiging, in deze Prent beschouwen. 6 hsnn., het slot Segovina e. a., coll. Waller 10, N.O.M., e. a.

78. Lieve nederlandsche Jeugd! zie hier onderscheiden spelen, || Daar g'uw beeld in ziet, die u zeker zullen strelen. (In de prent gegraveerd:) Jongens spelen — Meisjes spelen. 4 hsnn. elk ingedeeld in 12 vakjes, coll. Waller 10.

80. Verschillende Volkeren. 12 hsnn., verschillende volkeren, coll. x.

83. Beschouw hier lieve Jeugd verscheidene werkzaam­heden, || Zy voegen aan uw oog en strelen u met reden. 12 hsnn., allerlei bezigheden, coll. x.

86. —. 9 hsnn., allerlei bezigheden, coll. Z.

88. Nederlandsche Heldenscharen, || Die by hun beleid en moed... 8 vss. 4 hsnn., militaire wagens, coll. Wal­ler 10, Gem. Arch. Haarlem, e. a.

—. Ziet hier in deez' Prentferbeelding, Vruchten van verstand en kunst. 9 hsnn., spel (hanengevecht), beroepen, ambachten, Sint-Nicolaas, coll. N.O. M.

—. Bataille van Waterlo. 9 hsnn., coll. Waller 10. . —. 6 hsnn. ges. Cranendonck, beroepen, coll. Waller 10. . Hij, die maar ivcrken wil, verdient gewis zijn brood, || Zie elk hier werkzaam zijn, en dit is ieders plicht... 4 vss. 12 hsnn., beroepen en bezigheden, coll. Waller 10, x. ,

—. —. 8 hsnn., kinderspelen, coll. Waller 10.

—. Zie hier o lieve Jeugd, in deze Prenttafreelen, || De daden van Gods Zoon, in 't kleen u mededeelen. 23 hsnn., taferelen uit het leven van Jezus, coll. Fries Gen., Ottema.

—. Het Groote en kleine Wild, dat vreedzaam in de dalen... 6 vss. 3 hsnn., dieren, coll. x.

—. Kan u dit Jagt-tafreel geliefde Jeugd! vermaken? Zie hier dan 't brandend lood het wild Gedierte raken. 3 rijen hsnn., jachttaferelen, coll. x.

—. Kind'ren wilt gy Ruiters zien — uit de raarste sna­ken || Koopt dan deze prent, misschien — kunnen z'u vermaken. 12 hsnn., personages rijdende op bok, hert, reiger enz., coll. Atlas v. Stolk 5860.

—. Nieuwe post of Reizigers Spel. 1 hsn., coll. Gem. Arch. Haarlem, Atlas v. Stolk 5798.

 

p. 329

 

David Weege  te  Amsterdam

Van David Weege of Wege weten we enkel dat hij werkzaam was als boekverkoper te Amsterdam van 1748 tot 1787. In 1753 was hij gevestigd op de Haarlemmerdijk bij de Oranjestraat1. In 1757-1761 geeft hij Het Hernhutsche Nachtegaaltje (2 dln.) uit met adres : „Op de Nieuwendyk, tusschen de twee Haarlemmer Sluisen, over de Engelsche Steeg" 2. Dit was ook het adres waar Jan Bouman gevestigd was van 1704 tot 1716 3.

De enige prent die van deze uitgever bewaard gebleven is vermeldt als adres : „'t Amsterdam, by David Weege, Boekverkoper op de Nieuwendyk, tusschen de twee Haarlemmer Sluysen, in de Luterse Bybel".

Prentlijst

5. Die met dit zoort van Volk wil verkeeren, Moet haar gewoonte en Taal ook leeren. 12 hsnn., typen van vreemde volkeren, coll. Waller 10. _________________

1 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 493. — 2 Dronckers, Verz. Waller, nr. 1258. — 3 Cfr. fonds Bouman.

 

p. 329

 

Wellens, Delhuvenne  &  C° en P.J.  Delhuvenne  te  Turnhout

Petrus frans wellens geboren te Lier op 7 thermidor van het jaar VI (27 juli 1798), huwde op -L 20 februari 1820 te Turnhout, Anne Marie Wouters, kantwerkster. Zowel bij de geboorte van zijn eerste kind in 1820, als bij de geboorte van zijn achtste kind in 1834, wordt als beroep van P.F. Wellens vermeld „boekdrukker" 4. Van een zelfstandige activiteit als boekdrukker is er uit die jaren 1820-1834 geen spoor te vinden. Het is zeker niet onwaarschijnlijk dat P.F. Wellens te Turnhout als boekdrukker werkzaam geweest is bij P.J. Brepols. We weten dat vele van de eerste houtblokken, door Brepols gebruikt voor zijn kinderprenten, afkomstig zijn van Lier, namelijk van de erven en op­volgers van J.H. Le Tellier. Het lijkt ons dan ook niet te zeer gewaagd te veronderstellen dat Brepols P.F. Wellens aldus te Lier heeft leren kennen.

Volgens E. van Heurck 5 werd de boekdrukkerij Wellens, Delhuvenne en C° gesticht in 1834.

P.J. Delhuvenne, zoon van de gelijknamige P.J. Delhuvenne, die tijdens de Franse bezetting in 1799, in het bezit was gekomen van de abdij van Korsendonk en de daarbij behorende bossen en landerijen, was de eigenlijke eigenaar van de zaak en zijn zogenaamde vennoot P.F. Wellens werd als een gewone werkman uitbetaald per week.

De vennootschap werd opgeheven in 1844. E. van Heurck meende dat Delhuvenne toen zijn binderij, zijn materiaal voor het vervaardigen van speelkaarten en zijn houtblokken van de kinder-prenten verkocht had aan de firma Glenisson & Van Genechten en dat P.J. Delhuvenne een nieuw bedrijf opgericht had in de Atferstraat. De houtgravures van Wellens & Delhuvenne, welke zogezegd overgelaten waren aan Glenisson & Van Genechten, noemde Van Heurck „Ie fonds ancien", en de nieuwe prenten die Delhuvenne zou laten graveren hebben, noemde hij „Ie fonds nouveau". Daarbij meende hij dat dit nieuwe fonds hoofdzakelijk bestond uit kopieën van het oude fonds 6.

Deze opvatting stemt niet overeen met de werkelijkheid. Van een „fonds nouveau" naast een „fonds ancien" is geen spoor te ontdekken.

_________________

4 Bevolkings­registers, stad Turnhout. — 5 Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 335-37. — ' Ibid., 335.

 

p. 330

 

Er zijn slechts weinig prenten bewaard met het adres van Wellens, Delhuvenne & C°, maar van deze weinige prenten komen er enkele voor in latere drukken op naam van PJ. Delhuvenne of gemerkt D, dus uitgaven uit de jaren 1844-1853, dit geldt voor de nrs. 6, 20 en 27. Hieruit blijkt met volstrekte zekerheid dat Delhuvenne zijn zogenaamd „oud fonds" niet verkocht heeft in 1844 en dat hij met de houtblokken van dit fonds heeft blijven drukken ook na de ontbinding van de vennootschap. Uit dit alles menen wij te mogen besluiten dat de houtblokken van het volledig fonds Delhuvenne in het bezit gekomen zijn van de firma Glenisson & Van Genechten, pas na het overlijden van J. Delhuvenne, dus na 1853. Er is ook nooit een uitgave van PJ. Delhuvenne gevonden, die, zoals Van Heurck beweerde, een kopie is van hetzelfde nummer uit het fonds Wellens, Delhuvenne & C". Daarbij stelden wij vast dat, niettegenstaande de verkoop van het „fonds ancien" zou plaats gehad heb­ben in 1844 en de vennootschap Glenisson & Van Genechten met zekerheid bestaan heeft tot 1866, geen enkele werkelijk bestaande of met zekerheid bekende prent van Wellens & Delhuvenne herdrukt werd door Glenisson & Van Genechten; de gevallen aangehaald door Van Heurck zijn slechts gis­singen1.

PJ. Delhuvenne was eigenaar, redacteur en drukker van het weekblad De Kempenaar, gesticht in 1838, ononderbroken door hem uitgegeven tot aan zijn overlijden en nadien door zijn weduwe. Wij zijn dan ook overtuigd dat P J. Delhuvenne in 1844 wel zijn samenwerking afgebroken heeft met P.J. Wellens en verhuisd is van de hoek van de Parkstraat naar de Otterstraat, maar dat hij niet alleen zijn weekblad, maar ook zijn verder uitgeversbedrij f ononderbroken heeft voortgezet tot aan zijn overlijden in 1853-*

De kinderprenten uitgegeven door Wellens, Delhuvenne & C° en deze uitgegeven door P J. Delhuvenne vormen dus een zelfde fonds.

E. van Heurck heeft zich eveneens vergist waar hij meende dat P.F. Wellens in 1844, na de ont­binding van de vennootschap Wellens, Delhuvenne & C°, verhuisd was naar Brussel. Zoals we bij de behandeling van het tot nog toe onbekend fonds P.F. Wellens zullen zien, was deze van 1844 tot 1849 gevestigd te Turnhout als zelfstandig „boekdrukker en fabrikant in gemarmerd en gekleurde pa­pieren".

P.J. Delhuvenne overleed in 1853. Het bedrijf werd nog ongeveer 3 jaar voortgezet door zijn weduwe, die in 1856 de drukkerij verkocht aan M. Splichal, een van de knapste drukkers uit het bedrijf van PJ. Brcpols. Wij vermoeden dat M. Splichal geen belangstelling zal gehad hebben voor de kinderprenten, en dat dit de aanleiding zal geweest zijn om de houtblokken van de kinderprenten te verkopen aan de firma Glenisson & Van Genechten, welke een uitgebreid en bloeiend fonds kinder­prenten bezat, maar die van deze houtblokken geen gebruik meer gemaakt heeft voor haar gezamen­lijk fonds, daar zij in 1856 ontbonden werd en de inboedel tussen beide vennooten verdeeld werd, zodat de helft van de prenten van Delhuvenne in het bezit kwam van de firma Glenisson & Zonen en de andere helft in het bezit van A. van Genechten.

Het fonds van Wellens, Delhuvenne & C°, later P J. Delhuvenne, bestaat uitsluitend uit nieuwe, speciaal voor dit fonds gesneden blokken. Maar de meeste van deze houtgravures zijn vrij slaafse navolgingen van prenten van Brepols, van HofFers te Rotterdam, of van prenten van andere Neder­landse of Franse uitgevers.

In tegenstelling met de Nederlandse prenten werden ongeveer alle prenten van Wellens & Del­huvenne gekleurd in de handel gebracht. Het kleuren gebeurde met schablonen en er werden leven-

_______________________

1 Zie ook W.C. van Kuyk, De kinderprenten uit de fondsen Delhuvenne, Glenisson en Bcersmans. Volkskiinde, 1958, blz. 70-78 en 202-210.

 

p. 331

 

dige kleuren gebruikt, meestal drie, b. v. : geel, groen en rood; paars, geel en rood of andere dergelijke combinaties.

De uitgaven van Delhuvenne, vooral die verschenen zonder firmanaam of gemerkt D of b, zijn doorgaans slordiger gedrukt dan de concurrerende uitgaven van Brepols, wat niet belet heeft dat de uitgaven uit het fonds Wellens-Delhuvenne een ruime verspreiding gevonden hebben niet enkel in België, maar ook in Nederland waar negen wederverkopers deze uitgaven op de markt hebben gebracht,'drie te Amsterdam : J.A. Aldag, H.G. Koster en Erve Wijsmulier; twee te Rotterdam : j.C. Neiszen en J. Valken; verder W. Hissink te Zutphen, de gebroeders Van Kapel te Rijswijk, T. van Lohuizen te Vaassen, en J.C. Verkouteren en J J. Weys te Bergen-op-Zoom.

Op onderstaande lijst zijn enkele prenten vermeld, zonder naam van uitgever of zonder het merk­teken D. of b, namelijk de nrs. 9, 14, IS, 19, 26, 41, 43, 52, 70 en 78. Deze prenten zijn geen uitgaven van Brepols of van Glenisson & Van Genechten, en werden op grond van hun uitvoering en hun alge­meen uitzicht toegewezen aan het fonds Wellens & Delhuvenne.

 

p. 333

 

Het  fonds van P.F.  Wellens

 

Zoals wij reeds hebben vermeld in de inleiding tot het fonds Wellens, Delhuvenne & C°, heeft Petrus Frans Wellens zich in 1844, na de ontbinding van de vennootschap Wellens en Delhuven­ne, te Turnhout gevestigd als zelfstandig drukker en uitgever van kinderprentcn.

Dit bleek vooreerst uit een prent uit de collectie Van Kuyk. Deze prent gemerkt nr. 5 is een kopie van nr. 21 uit het fonds Delhuvenne, met de titel De handel, schoon in 't kleyn gedreven schynt toch nog eenig winst te geven (vijftien afb. van leurders) en draagt het adres „bij P.F. Wellens, Boekdrukker en Fabrikant in Gemarmerde en gekleurde Papieren".

Deze zelfstandige activiteit van P.F. Wellens werd ons bevestigd door een mededeling van de heer R. Peeters, stadsarchivaris van Turnhout, waaruit blijkt dat P.F. Wellens en zijn oudste zoon Jan Karel Wellens in het bevolkingsregister van 1846-1866 vermeld staan als „papiermakers". Papier werd er in Turnhout niet gefabriceerd; papier maken zal hier wel betekenen het maken van gemarmerde en gekleurde papieren, dus papieren marbreren en kleuren. „Papiermaker" komt dus wel overeen met de titel die WellensJteichzelf toekent, „fabricant in gemarmerde en gekleurde papieren".

Er is slechts één enkele prent bekend met het adres P.F. Wellens, dit is dan ook de enige prent welke wij met volstrekte zekerheid kunnen toewijzen aan het fonds P.F. Wellens. Maar er zijn heel wat aanwijzingen die ons laten vermoeden dat verschillende andere prenten, waarvan de herkomst tot nu toe onbekend was, tot het fonds Wellens kunnen behoord hebben. Daarbij komt dat wij nu weten dat P.F. Wellens, na vier a vijfjaar zelfstandige bedrijvigheid te Turnhout, op 26 juni 1849 deze stad heeft verlaten en met zijn vrouw, zijn zoon Jan Karel en drie van zijn kinderen verhuisd is naar 's-Hertogenboschl.

 

p. 334

Hier was en is steeds nog gevestigd de firma Lutkie & Cranenburg, welke in hetzelfde jaar 1849, de houtblokken van de kindcrprenten uit het fonds Wijnhoven-Hendriksen te Rotterdam had aangekocht. Een eerste aanwijzing dat P.F. Wellens in dienst getreden is van de firma Lutkie & Cranenburg en de houtblokken van zijn nieuw fonds kinderprenten aan deze firma heeft overgemaakt, vinden we in het feit dat in het tweede fonds Lutkie & Cranenburg onder nr. 49 een herdruk verschijnt van de prent Wellens nr. 5, waarvan de herkomst met zekerheid vaststaat. Een tweede aanwijzing is het feit dat nr. 26 van hetzelfde fonds gesigneerd is Wellens, deze prent is een kopie van nr. 80 uit het fonds Glenisson & Van Genechten. Deze aanwijzingen worden bevestigd door het feit dat de gekleurde prenten uit dit tweede fonds Lutkie & Cranenburg gekenmerkt zijn door een geheel ander koloriet dan gebruikelijk voor de Hollandse prenten, namelijk een combinatie : licht­blauw ; lichtgeel en rozelila of de combinatie; pruisisch-blauw, oranjegeel en granaatrood 2. Dit koloriet van helle of harde kleuren, typisch voor de Belgische prenten, moet hoogstwaarschijnlijk toegeschreven worden aan vader en zoon Wellens.

In dit tweede fonds Lutkie & Cranenburg komen talrijke prenten voor, welke naar inhoud en uitvoering van Belgische herkomst blijken, en waarvan in vele gevallen het Belgische prototype kan aangetoond worden. Deze verwantschap wettigt het vermoeden dat de blokken van deze prenten afkomstig zijn van Wellens. Dit geldt voor de volgende nummers:

 

1. Cartouche, zeer getrouwe kopie, zowel wat teke­ning als tekst betreft, van Glenisson & Van Genechten 17.

3. Tctjcroen, zelftje tekst als Glenisson & Van Ge­nechten 82, kopie van Brepols 74 (l).

4. Jan Klaassen, getrouwe kopie van Glenisson &: Van Genechten 103.

10. Kindervertnaketi naar Van Alphen, kopie in spiegel­beeld van Brepols 61.

11. Kopie in spiegelbeeld van Delhuvenne 53. In de collectie Van Veen berust een tweetalige uitgave van deze prent. Wij achten het hoogst waarschijn­lijk dat deze uitgave een originele druk is van P.F. Wellens.

12. en 46.  Opwekking aan de lieve jeugd, kopie in spiegelbeeld van Delhuvenne 26.

16. en 77. De verkeerde Wereld, kopie van Delhuvenne 10 (?).

19. Ganzenspel, kopie in spiegelbeeld van Delhuvenne z. nr.

21. Arlequinspel, Belgisch prototype van dit onder­werp, Brepols 52.

24. en 30. Roodkapje, kopie in spiegelbeeld van Del­huvenne 66.

28. Jan de Wasscher, getrouwe kopie in spiegelbeeld van Delhuvenne 8.

48. en 56. De 14 Staden, tekst en tekening, kopie van Brepols 59 (De gelijkaardige prent Delhuvenne 83, is ons enkel bekend uit de vermelding bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 351).

71. Het dierenrijk, getrouwe kopie van Glenisson & Van Genechten 157.

73. Huisraad, tekst en tekening gekopieerd van Bre­pols 121.

79. Engelscli Duimpje, slordige kopie van Brepols 71 en (of) van Glenisson & Van Genechten 18.

83. Domino en kaartspel, kopie van Wellens, Delhu­venne & C° 1.

97. Blinde Mannetje, kopie van Brepols oude litho 10.

 

Dat de blokken van deze prenten afkomstig zijn van Wellens is hoogst waarschijnlijk. Dat enkele van deze prenten uitgaven van Wellens zouden zijn is niet uitgesloten. Als er van één en dezelfde prent twee uitgaven voorkomen met verschillend 'nummer (b. v. 16 en 77, 48 en 56) zouden we

________________________

1 Bevolkingsregister van Turnhout 1846-1866. Te 's-Hertogenbosch werd Petrus Franciscus Wellens op 3 juli 1850 inge­schreven in het bevolkingsregister (Register van vestiging, mei 184f-oktober 1855 f. 105 v.) als „gekleurd papiermaker" gevestigd in de Sint-Jorisstraat, wijk F. nr. 227. — 2 In de collectie Waller van 's Rijksprentenkabinet te Amsterdam zijn de prenten uit het tweede fonds Lutkie & Cranenburg samengevoegd in één portefeuille (Z 2), hoogstwaarschijnlijk op grond van hun koloriet. De twee verschillende kleurcombinaties komen het best tot uiting op de 2 exemplaren nr. 97 uit deze collectie. Verschillende prenten uit deze collectie vertonen een tussenstadium tussen deze twee kleurencombi­naties. De enkele afwijkend gekleurde prenten zijn hoogstwaarschijnlijk niet gekleurd op het atelier van de uitgevers, maar door de bezitters zelf.

 

p. 335

 

geneigd zijn één van beide drukken als een uitgave van Wellens te aanzien, maar in het fonds Lutkie & ( Tancnburg komen ook talrijke herdrukken voor van prenten uit het fonds Wijnhoven-Hendriksen, met twee verschillende nummers voor dezelfde prent (b. v. 45 en 67, 34 en 72), zodat wij op grond van dit criterium niet kunnen besluiten dat een van deze prenten tot een ander fonds moet behoren il.m dit van Lutkie & Cranenburg.

Een nadere aanwijzing om een bepaalde prent als een uitgave van Wellens te aanzien vinden wij m liet feit van de tweetaligheid. Behalve de prent nr. 2 Het Fransch A.B.C, bevat het fonds Lutkie & (kranenburg geen tweetalige prenten. De uitgaven van Wellens-Delhuvenne & C° en van Delhuvenne waren meestal tweetalig. Dit geldt in de eerste plaats voor het bekende nr. 5. Op grond van deze l wectaligheid hebben wij ook een van de hierboven vermelde prenten (nr. 11) gehouden voor een uitgave Wellens.

Om dezelfde reden zijn wij overtuigd dat de prenten vermeld door Van Heurck * en waarvan wij jammer genoeg geen spoor meer hebben gevonden, eveneens deel uitmaakten van het Turnhoutse loiids van P.F. Wellens. Het gaat hier over de prenten genummerd i, 2, 10 en 13 respectievelijk kopieën van de uitgaven Delhuvenne nrs. 2, 56, 58, 59. De tekst van deze prenten is volgens Van Heurck identiek met deze van hunne prototypen uit het fonds Delhuvenne. Was Van Heurck bekend geweest met de zelfstandige activiteit van Wellens dan had hij niet getwijfeld (Cette serie semble dater de vers 1850, mais ne porte pas de marque d’éditeur. Nous ignorons donc si leur propriétaire était établi a Turnhout ou ailleurs) en had hij deze prenten 1, 2, 10 en 13 toegeschreven aan P.F. Wellens.

Er zijn dus zes uitgaven bekend waarvan een (nr. 5) met zekerheid en vijf andere (nrs. i, 2, 10, u en 13) met grote waarschijnlijkheid kunnen toegeschreven worden aan het fonds van P.F. Wellens ie Turnhout. Daarbij bevinden zich in het fonds Lutkie & Cranenburg een twintigtal prenten waarvan de blokken gesneden zijn door P.F. Wellens of vermoedelijk afkomstig zijn uit zijn Turnhouts fonds.

Zeer uitgebreid zal het fonds P.F. Wellens wel niet geweest zijn; wat te begrijpen is uit het feit ilat het Wellens wel niet voor de wind gegaan is, en dat hij na één paar jaren verplicht was zijn han-• Iclsfonds te liquideren en uit te wijken naar 's Hertogenbosch.

P.F. Wellens verbleef zes jaar te 's Hertogenbosch en werd op 19 september 1855 opnieuw inge­schreven in het bevolkingsregister van de stad Turnhout als „papierkleurder", gevestigd in de Ot-icrstraat nr. 514 2. Dit verblijf was van korte duur, op 6 februari 1857 wordt het gezin uitgeboekt

naar Brussel.

De oudste zoon Jan Karel Wellens werd in 1856 opnieuw ingeschreven te Turnhout als „papier­verver", later heet men hem „fabrickgast"; de natuurlijke zoon van Petrus Frans Wellens' tweede vrouw, die ook bij het gezin inwoonde, Guilhelmus Frans Crols, was „marbelegeur", d. i. verver van gemarbreerd papier 3.

Het gezin Wellens is dus nauw verbonden geweest met de papierverwerkende industrie, karak­teristiek voor de stad Turnhout.

P.F. Wellens was niet enkel drukker en papierkleurder maar ook graveur. Er zijn slechts enkele door hem gesigneerde prenten bekend namelijk het hier vermelde nr. 26 uit het tweede fonds Lutkie & Cranenburg, alsmede de nrs. in en 117 uit het fonds Glenisson & Van Genechten. Verschillende an-

_______________________

1 Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 337. —ï Archief Turnhout, bevolkingsregister 1846-1866. In het bevolkings­register van 's Hertogenbosch werd P.F. Wellens slechts afgeschreven op 17 september 1857 (register van afschrijving 1X53-61 onder letter W). — 3 Archief Turnhout, bevolkingsregister 1866-1879. Johannes Carolus Wellens was volgens de bevolkingsregisters van 's Hertogenbosch aldaar ingeschreven op 3 juli 1849, hij huwde op 1 maart 1851 met Thcresia Antonetta Cornelia Hofstede en woonde vanaf laatstgenoemde datum in de Postelstraat, wijk H, nr. 75; hij verhuisde op 10 april 1856 met vrouw en drie kinderen naar Turnhout (register van vestiging 1847-55, f. 105 v.; registers van telling 1850-60, delen 13 en 16, resp. bladen 326 en 60; register van afschrijving 1853-61, onder letter W.).

 

p. 336

 

dere prenten uit de fondsen Lutkie & Cranenburg, Glenisson & Van Genechten en Wellens, Delhu-venne & C° zijn naar tekening en graveertechniek zeer verwant met de bovenvermelde prenten gesigneerd Wellens. Wij vermoeden dat de activiteit van P.F. Wellens als graveur veel omvangrijker is geweest dan blijkt uit de gesigneerde prenten.

Het werk van Wellens is zeker geen hoogstaande kunst, maar het is typische ambachtskunst, tra­ditioneel van inspiratie en populair van techniek.

 

Prentlijst

onbekende of niet uitgegeven prenten: 3,5,11,16,18,28,32,38,44-47,50,55,60,66,72,74-77,79,80,81,86,87,89,90

De prenten uit dit fonds zijn verschenen op naam van de drukker, gemerkt D of b, of zonder adres. Zij zijn in onderstaande lijst aangeduid met het cijfer en de letters vermeld tussen haakjes : 1. Uyt het fabriek en boekdrukkery van Wellens Delhuvenne en Comp. te Turnhout (i. W.D.); 2. Gedrukt bij P.J. Delhuvenne te Turnhout (2. Delh.); 3. gemerkt met letter D (3. D.); 4- gemerkt met letter b (4. b.); 5. zonder adres (5. z. a.).

 

1. Domino en kaartspel. —Jeu de domino et de cartes. 60 hsnn., 28 voor het dominospel en 32 voor het kaartspel, 1. W.D., coll. Prentenkab. Brussel.

2. Zie op deze Prent, o lieve Jeugd, Een kleine schets van Kermis vreugd. (Fr. tit.) 16 hsnn., kermistaferelen, 3. D., volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 338, reprod. blz. 339.

4. Heylige Génovéva. — Sainte Geneviève. 12 hsnn., geschiedenis van Génovéva van Brabant, 2. Delh., coll. Waller 2; 4. D., coll. x.

6. Knntgy schooner print begeren: Kind're n, hier is veel te keren. 24 hsnn., ambachten, 1. W.D., coll. Prentenkab. Brussel, Waller 2, e. a.; 3. D., coll. x.

7. Opdragt aan de leerzame Jeugd. 16 hsnn., cijfer-prent, taferelen en onderschriften betreffende de cijfers o tot n, 50, 100, 1000, 3. D., coll. v. Heurck; 5. z. a., coll. x.

8. Geschiedenis van Jan den Aep. — Aventures de Janot Ie Singe. 24 hsnn., taferelen met apen, 2. Delh., coll. Waller 2; op naam Wijsmuller, coll. x.

9. Het leven van Jujfroumfcandichon en haren Hond... 2 vss. (Fr. tit.) 16 hsnn., 5. z. a., coll. x.

10. De verkeerde wereld. — Le monde a rebours. 16 hsnn., 3. D., volgens Van Heurck en Boekenoo­gen, J.P.F., blz. 343, onderste helft, coll. Waller 2.

12. Leert uit Duimpjes aerdig leven 't geen wij U, in deez' prent hier geven... 4 vss. 20 hsnn., 2. Delh., coll. y; 3. D., coll. Ottema.

13. Verscheidenen Persooncn. — Différent* Personnages. 20 hsnn., 1. W.D., coll. Norge.

14. Verschillende Voorwerpen. 84 hsnn., allerlei voor­werpen, dieren en personages in cirkeltjes, slechts bovenste helft van de prent, coll. Waller 2.

15. Alwie begeerig zijt het Krijgsmans ambt te leeren || Beschouwt hetgeen hier staat weer levend afgemaaid || Men zal hier ieder held met eigen naam vereeren || Hetgeen een ieder doet word hier ook bij verhaald. (Fr. tit.) 20 hsnn., militairen, 5. z. a., coll. y.

17. Hier ziet gy pronken triomphant de schoonste Neuzen van het land. 25 hsnn., gekatikaturiseerde afbeel­dingen van misvormde neuzen, 1. W.D., coll. N.O.M.; op naam J. A. Aldag, coll. N.O.M.; op naam JJ. Weys, coll. Ottema; op naam Wijs­mulier, coll. y.

19. Kinderspelen. — Lesjeux de l'enfance. 12 hsnn., op naam Aldag, coll. x. Idem met titel : Jongensspelen. — Les jenx des garens; op naam Wijsmuller, volgens Van Heurck en Boeken­oogen, 1.P.F., blz. 683.

20. Dragonders. 3 hsnn., met elk elf soldaten te paard, 1. W.D., coll. Prov. Bibl. Leeuw.; 2. Delh., coll. Waller 2.

21. Den handel, schoon in 't kleyn gedreven || Schijnt toch nog eenig winst te geven. (Fr. tit.) 16 hsnn., leurders, 2. Delh., coll. Prentenkab. Brussel, Waller 2, e. a.

22. By 't achtenveertigtal van deez' verscheidenheden... 2 vss. (Fr. rit.) 48 hsnn., allerlei voorwerpen, dieren en personages, 4. b., coll. Waller 2; op naamJ.A. Aldag, coll. y.

23. Den Vernieuwden Jan de Wasscher. 24 hsnn., 1. W.D., coll. Z.; 5. z. a., met tweetalige titel en onderschriften Jan de Wasscher. — Jean Ie Buandier, coll. y.

24. Verschillende Dieren. — Différens Animaux. 12 hsnn., 2. Delh., coll. Waller 2, x, e. a.; 3. D., coll. BK..

25. Asschepoester door haar deugd en schoonheid, || Word verheven tot de vorstelijke waardigheid. (Fr. tit.) 12 hsnn., 1. W.D., coll. y; 5. z. a., vermeld in Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 378 en aldaar verkeerdelijks toegewezen aan Glenisson & Van Genechten.

26. Aenmaning tot de Jeugd. Exhortation à la jeunesse. 15 hsnn. naar illustraties van A. Zeelander voor de Kleine Gedichten voor Kinderen door Hieronymus van Alphen, op naam Aldag coll. N.O.M.; 5. z. a., coll. x; op naam v. Kapel, coll. y.

27. Zie Gulivers geval. De Landen 't allerwegen, || Be­schreven in deez' Prent, zyn in de Maen gelegen (Fr. tit.) 20 hsnn., 1. W.D., coll. x; 2. Delh., coll. Waller; 3.-R, coll. x.

29. IJzerenweg. Chemin de fer. 4 rijen hsnn. met dezelfde onderwerpen als afgebeeld, op nr. 23, 2. Delh., coll. Waller 2; 5. z. a., (enkel onderste helft), coll. x.

30. Onderscheydene Figuren. — Des Figures diverses. 24 hsnn., allerlei, 2. Delh., coll. Waller 2.

31. Perten en grappen der Jongheid. — Espiègleries de la Jennesse. 22 hsnn., kindervermaak en kinderspel, 3. D., coll. x; 5. z. a., coll. Prentenkab. Brussel.

33. Zwitsersche Gezigten. Vues Suisses. 8 hsnn., 1. W.D., coll. Waller 2; 5. z. a., coll. Prentenkab. Brussel, x; op naam Wijsmulier, coll. Atlas v. Stolk, 5864 c.

34.Jonkheid hoort verstandige menschen spreken || Wacht U van Paarden vol gebreken. (Fr. tit.) 20 hsnn., gevaren bij het paardrijden, 3. D., coll. v. Trappen.

35. De Lente schets het beeld der jeugd... 4 vss. 4 hsnn., de vierjaargetijden, 3. D., coll. x, e. a.; 5. z. a., coll. Waller 2.

36. Dit Kennis geschenk, o lieve jeugd... 2 vss. (Fr. tit.) 16 hsnn., landel. taferelen, 4. b., coll. v. Trappen.

37. Zie in deez' prent de vrolykheid van Saartje Jans... 2 vss. 24 hsnn. 3. D., coll. v. Trappen.

39. Volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 182, Arabische ruiterij.

40. Volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.P.B., blz. 182, de grappen van Pierrot.

41. Nederlandsche Spreekwoorden in Voorstellingen. 20 hsnn., 5. z. a., coll. x.

42. Robinson op zyne Eyland. 12 hsnn., 2. Delh., coll. x; 5. z. a., coll. Waller 2; op naam Aldag, coll. x.

43. Dees Bybel-Prent kan U o Jeugd al spelend toonen... 2 vss. 24 hsnn., taferelen uit het O. T.; op naam Erve Wijsmuller, coll. x.

47. Willem Teil. 4 hsnn., 3. D., coll. Ottema; 4. b., coll. Waller 2, x, e. a.

48. Het Kampspel. — Le Tournoy. 2 hsnn., 3. D., volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 347; 5. z. a., coll. y.

49. De Burgerwacht te paard. — La garde civique a cheval. 4 hsnn., 4. b., coll. Ottema.

51. Ziet knaepjes, tengcschenk een nieuwe fraeije prent... 2 vss. 12 hsnn., alfabet letters A-M, 5. z.a. coll. Westfriesmuseum.

52. Straet-Roepers. — Crieurs de rue. 48 hsnn., leur­ders; op naam Wijsmuller, coll. v. Trappen; op naam Aldag, coll. BK..

53. Verschillende Afbeeldingen. — Différens Dessins. 20 hsnn., allerlei afbeeldingen van dieren en voor­werpen, 2. Delh., coll. x.

54. Militaire Excercitie - Exercice Militaire. 15 hsnn., op naam Vierhout te Utrecht. Coll. z.

56. Verscheydene persoonen. Differents personnages. 20 hsnn., 2. Delh., coll. x; op naam Aldag, coll. y.

57. Geschiedenis van Robert de duivel. (Fr. tit.) 8 hsnn., 4. b., coll. Waller 2, x; 5. z. a., coll. x.

58. Alphabet deel. — Alphabet ie partie. 12 hsnn., letters A tot M, volgens Van Heurck en Boeken­oogen, 1.P.F., blz. 349.

59. Alphabet 2° deel. — Alphabet 2e partie. 12 hsnn., letters N tot Z, 2. Delh., coll. Prentenkab. Brus­sel, Waller 2; op naam Aldag, coll. x, y; op naam JJ. Weys, coli. Z.

61 Soldaten Leven — Vie militaire. 12 hsnn., 3. D., volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 350.

62. Vragen en Antwoorden. — Demandes et Réponses. 6 hsnn., personages in Bretoense klederdracht, 2. Delh., coll. Waller 2; 4. b., coll. Waller 2, x.

63. Spreekwoorden. — Proverbes. 12 hsnn., 2. Delh., coll. Prentenkab. Brussel, Waller 2; met titel: Belgische Spreeku>oorden. — Proverbes Belges, op naam Wijsmuller, coll. x, y.

64. Leer Kind'ren door deez' Prent in uwe grille Jeugd || Dat niets uw pryslyk tnaekt als 't onderhoud der deugd... 4 vss. 8 hsnn., taferelen uit het leven van „Pierrot", op naam Aldag, coll. x; op naam Wijsmuller coll. N.O.M.; met nr.9 4, coll. Prentenkab. Brussel.

65. Het Kinderspel. Le Jeu d'Enfants. 24 hsnn., kinder­spelen, 1. W.D., coll. y; 5. z. a., coll. v. Heurck, N.O.M., e. a.

67. . —. 36 hsnn., floskaartjes, 3. D., volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 351.

68. Zie op deze Print, & lieve Jeugd, Een kleine schets van Kennis-vreugd. (Fr. tit) 16 hsnn., kermistaferelen, op naam Aldag, coll. Waller 2.

69. Op deze vertooningen leert gy o lieve jeugd, || Hoe God den mensch behoed die blijft getrouw de deugd. (Fr. tit.) 4 hsnn., historische taferelen, 2. Delh., coll. Waller 2; op naam Aldag, coll. x; 3. D., coll. y.

70. Van alles wat hoe vindt gij dat. (Fr. tit.) 10 hsnn., kindervermaak, 5. z. a., coll. Prentcnk. Brussel.

71. De Twaalf maanden van het jaar. (Fr. tit.) 12 hsnn., 3. D., coll. x.

73. Zinnebeelden uit de Fabelen van de La Fontaine. (Fr. tit.) 24 hsnn., 4. b., coll. Waller 2, x; 5. z. a., coll. x.

78. Kluchtige Gesttnissen (gesteltenissen) en Dieren. (Fr. tit) 24 hsnn., dieren en allerlei taferelen; op naam Aldag, coll. x

82. Geschiedenis van Reinaert de Vos. (Fr. tit.) 20 hsnn., 4. b., op naam Verkouteren, coll. x; 5. z. a. coll. y, Norge.

83. De 14 Statiën van onzen Heer Jezus-Christus. (Fr. tit.) 16 hsnn., twee centrale hsnn. met afb. van Christus aan het Kruis en Onze Lieve Vrouw van Zeven Weeën, rondom 14 hsnn. met de Statiën van de Kruisweg, 3. D., volgens Van Heurck en Boekenoogen, 1.P.F., blz. 351.

84. De Vaderons in zeven tiytleggingen. — L'oraison dominicale expliquée. 9 hsnn., 3. D., coll. v. Trap­pen.

85. Uren van het Lyden van Christus. 16 hsnn., 4. b., coll. Prentenkab. Brussel, x.

88. Pentin. 4 hsnn., draadpoppen om uit te knippen (pantins) Pierrette, Polichinelle, Colombine en Harlekijn, 4. b., coll. Waller 2, v. Trappen.

91. De Vogeltjes die gij hier ziet... 4 vss. (Fr. tit.) 24 hsnn., vogels, 4. b., coll. Prentenkab. Brussel.

92. Verscheidene afbeeldingen. 48 hsnn., de levensloop van doop tot huwelijk, 3. D., coll. Prentenkab. Brussel, x.

93. Lottery van kleyne bceldekens. (Fr. tit.) 90 hsnn., 4. b., coll. Prentenkab. Brussel, v. Trappen.

—. Soldatery. — Soldatesque. 4 rijen hsnn., op elke rij 9 soldaten, de twee bovenste rijen militaire mu­ziek, de twee onderste rijen officier, tamboer en 16 soldaten, 1. W.D. (alleen onderste helft van de prent), coll. Waller 2.

—. Ganzenspel, 1 hsn., z.a., coll. BK.

 

P.F. Wellens

 

Petrus Wellens ging vanaf 1844 na de ontbinding van de vennootschap zelfstandig verder.

Er is slechts één prent met het adres „bij P.F. Wellens, Boekdrukker en Fabrikant in Gemarmerde en gekleurde Papieren". adres bekend. Volgens De Meyer (p. 334) zijn -op grond van overeenkomst naar inhoud en uitvoering- de blokken van een aantal prenten uit de tweede serie van Lutkie en Cranenburg als afkomstig van P.F.Wellens.

 

Prentlijst

—. De handel, schoon in 't kleyn gedreven schynt toch nog eenig winst te geven, 15 hsnn., leurders. col. x.

 

p. 336

 

Het  fonds  Wendel  en  Kok-Van  Kolm  te  Amsterdam

Jacobus wendel bekwam zijn poorterinschrijving te Amsterdam op 13 augustus 1788 als boek-«^ drukker 1 en werd lid van het Boekverkoopcrs-, Boekdrukkers- en Boekbindersgilde op 9 november 1795 2. Hij was Luthers gedoopt de 25 december 1763 en op vierentwintigjatige ouderdom gehuwd met Elisabeth Stork. Waller 3 bericht dat Jacobus Wendel van 1795 tot 1800 gevestigd was als „Boek- en Tabaks-Plaat-Drukker" op de „Tweede Angeliers Dwarsstraat, by de Angeliersgragt". Er zijn ons geen prenten bekend met dit adres. Van omstreeks 1803 tot 1819 was hij gevestigd op de „Angeliersgragt by de 2de Dwarsstraat n° 148". Het is dit laatste adres dat ook op de prenten voor­komt.

In het fond^ Wendel (Kok-Van Kolm) vinden we terug met andere nummers en soms met andere titels de prenten voordien uitgegeven door Harmanus Jukkers de Roode, werkzaam te Zaan­dam van 1753 tot 1792, en door de Weduwe H.J. de Roode en Zoon, werkzaam van 1793 tot 1800 4.

Hierdoor kunnen we verklaren dat talrijke 18c-eeuwse gravures voorkomen in een ige-ceuws fonds en vermoeden wij dat ook de nrs. 24, 25, 27, 28, 29, 39 en 45 oorspronkelijk deel zullen uitge­maakt hebben van het fonds De Roode.

Er zijn drie prenten bekend uit het fonds Wendel (nr. 8 in de collectie Waller, portefeuille 8, nr. 22 in de collectie Stoffel te Deventer en nr. 27 in de collectie Van Veen) welke gedrukt zijn op naam van Pieter Knip, boekhandelaar in 't Wapen van Vriesland te Westzaandam. Dit is dezelfde P. Knip welke we reeds hebben leren kennen als uitgever van de Spelen van Cupido samen met de Wed. H.J. de Roode.

In 1819 wordt de zoon Wendel opgenomen in het bedrijf en sindsdien luidt de firmanaam J. Wendel en Zoon.

De firma J. Wendel houdt op te bestaan in 1842. Was het in dat jaar dat het fonds kinderprenten van J. Wendel en Zoon verkocht werd aan de Wed. C. Kok geb. Van Kolm; Of had deze overname reeds een paar jaar vroeger plaats gehad? De firma Kok-Van Kolm was gevestigd in de Tuinstraat 466 en was van 1830 af, tot minstens 1866, uitgeefster van de Wekelijkse Nieuwsbode 5. Een groot gedeelte van de houtblokken uit dit fonds berust thans in het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem.

Ongeveer de helft van de prenten uit het fonds Wendel kennen wij slechts in uitgaven op naam van de erven H. Rynders, welke vermoedelijk als wederverkopers fungeerden van de uitgaven Wen­del, of in uitgaven van de opvolgster van J. Wendel en Zoon : de weduwe Kok-Van Kolm. Ver-

schillende uitgaven van Wendel zijn ook bewaard in drukken op naam van de Amsterdamse grossiers : Meyer, Schalekamp en Van de Grampel en enkele op naam van de weduwe Hoveman, opvolgster vun de erven Rynders.

 

Prentserie

1. De Trap des Ouderdoms. 1 hsn. ges. H. Numan, ouderdomstrap met paren, 2. W. & Zn., coll. Waller 10, N.O.M.; 3. R., coll. Waller T, N.O. M., e. a.; 4. K.v.K.

2. Bedelaar. Krygsman. Boer. Edelman. 4 hsnn., de vier standen, 2. W. & Zn., coll. N.O.M., x; 3. R., coll. Waller T, Atlas v. Stolk 2124; 4. K.v.K.

3. Kom Kinderen, kom nu maar met hoopen, Hier kunt gy Fraaije Vogels koopen. 24 hsnn., vogels, 3. R., coll. x; 4. K.v.K.

4. Urbanns en Isabel. 24 hsnn., 2. W. & Zn., coll. Waller 10, x, e. a.; 3. R., coll. Waller T, Norge; 4. K.v.K.

5. Het Leyden en Sterven van onzen Hcere Jesus Christus. 8 hsnn., 3. R., coll. Waller T, x, e. a.; 4. K.v.K.

6. 's Menschen intreede op deeze Waereld. 8 hsnn., van geboorte tot leren lopen, 2. W. & Zn., coll Waller 10; 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

7. De Vermaaklyke Tydkorting der Jongens. 24 hsnn., jongensspelen en bezigheden, 3. R., coll. x, v. Veen; 4. K.v.K.

8. O Kinderen bctragt uw pligt, Naar 't Zinvermaak door God gesticht, 1 hsn., de vijf zintuigen, 3. R., coll. WaUer T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

9. Voorziet u dezen tyd, op dat de Winterdagen, || Uw by een warme Haard, niet al te veel doen klagen... 4 vss. 24 hsnn., de slachttijd, 3. R., coll. Waller T, N.O.M.; 4. K.v.K.

10. Kinderen! volg uw Ouders raad, toont gehoorzaam­heid, || Vlied 't beginzel van het kwaad... 4 vss. 8 hsnn., kinderbezigheden, 1. W., coll. N.O.M.; 3. R., coll. N.O.MJ^. Kuyk, e. a.; 4. K.v.K.

11. De vier getyden des Jaars. 4 hsnn., 1. W., coll. Prentenkab.; 2. W. & Zn., coll. Waller 10, x; 3. R., coll. Waller T, Atlas v. Stolk 5848 e, e. a.; 4. K.v.K.

12. Zie in deez' Prent de Vrolykheid, Van Saartje Jans de Keukenmeid. 24 hsnn., 1. W., coll. Waller 10; 3. R., coll. x; 4. K.v.K.

13. Jonkheid wild gy speelen leeren / || Komt met Cupido verkeeren / || Want hy wind van Yder prys / || Niemand die is hem te wys. 24 hsnn., spelende cupi­do's, 2. W. & Zn., coll. Waller 10; 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

14. Deez' Prent toond' u 't begin van 's Menschen stand op aard, || Wanneer de kindsheid reeds al duizend' jamm'ren baard... 4 vss. 8 hsnn., taferelen uit het kinderleven, 1. W., coll. Atlas v. Stolk 5862 b; 3. B., coll. Waller T, N.O.M.; 4. K.v.K.

15. Hier kimt ge d lieve Jeugd, uit speelen zelfs iets lee­ren... 4 vss. 8 hsnn. ges. H. Numan, kinderspelen, 1. W., coll. Atlas v. Stolk 5862 c; 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

16. Kindren! leer in 't vroeg begin, leer bij Poppengoed.., 4 vss. 8 hsnn., kinderspelen, 3. R., coll. Waller T., v. Gijn; 4. K.v.K.

17. Deez' Bybel Prent kan u, ô Jeugd! al speelen d toone n, hoe God in 't Oud Verbond, reeds by zyn Volk blyft woonen... 4 vss. 24 hsnn., taferelen uit het O. T., 3. R., coll. N.O.M.; 4. K.v.K.

18. Hoe bar de Winter is, hy geeft nochtans vermaak, || Als men maar schyven heeft, dat is de groote zaak. 35 hsnn., wintervermaken, 2. W. & Zn., coll. Waller 10; 3. R., coll. Waller T; 4. K.v.K.

19. Komt hier, gy jonge Jeugd! ziet dit verliefde paar, || Jan Steen met Ka verheugd, word't zoetst geluk ge­waar. 16 hsnn. ges. Coldewyn, 2. W. & Zn., coll. Ottema; 3. R., coll. Waller T, x; 4. K.v.K.

20. Deez' Bybelprent toond u 't Aardsvaderlyk geslagt. || En hoe Gods Oude Volk Egipt' werd uitgebragt. 16 hsnn., taferelen uit het O. T., 1. W., coll.. N.O.M.; 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.; op naam Schalekamp en Van de Grampel, coll. v. Veen.

21. Elk Jaargety, ô lieve jeugd! Schenkt zomtyds ons Vermaak en Vreugd. 28 hsnn., landelijke taferelen, 1. W., coll. x; 3. R., coll. Waller T, x; 4. K.v.K.

22. De jeugd werd hier Gestigt, door 't Werk in Tugt gehouwen, Gelyk men Daaglyks ziet van ’t Doopen af tot 't Trouwen. 32 hsnn., van geboorte tot huwelijk, 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

23. De Amsterdamsche Kermis-Vreugd. 24 hsnn., 3. R., coll. Waller T, x; 4. K.v.K.

24. Hoe gy het speelen mint, vergeet het leeren niet, Waar van ge in d'Ouderdom, de schoonste vrugten ziet. 24 hsnn., kinderspelen, 3. R., coll. Waller T, x; 4. K.v.K.

25. Hier zietgy in deez' Prent, een aantal Handelaaren, \ Haar Koopmanschap is niets, als Acties van de Wind, || Op 't Scheiden van de Markt, zo moeten zy ervaaren, || Dat men het Hoofd berooid, de Geld-beurs ledig vind. 24 hsnn., actiehandelaren, 3. R., coll. Waller T, Atlas v. Stolk 3532, e. a.; 4. K.v.K.

26. Zie hier, ê jonge jeugd, des Waerelds eerste stand, Waarin de boosheid reeds vertoond de overhand. 16 hsnn., taferelen uit het O. T., 1. W., coll. x, met titel: Zie hier o jonge jeugd! een Lusthof voor 't gemoed, Hoe zon&g 't Aardryk is, God schiep 't alles goed, coll. M.d.M.; 3. R., coll. Waller T, N.O.M.-,4. K.v.K.

27. Hier word u, ô jeugd! gegeeven, Tetjeroen zyn kluchtig leeven. 24 hsnn., 3. R., coll. Waller T, Atlas v. Stolk 3043, e. a.; 4. K.v.K.

28. Door Kunst, door zorg en vlyt, bestaat elk Maat-schappy, Bestaat ons Vaderland, leerd dit ô jeugd! van my. 24 hsnn., beroepen, 1. W., coll. Waller 10; 3. R., coll. Waller T, Atlas v. Stolk 5848 h, e. a.; 4. K.v.K.

29. Mejufvrouw Carolien, wat trotsch en spijtig in haar aart, ziet zich met Schoorsteenveger Jan, op 't einde hier gepaard. 24 hsnn., 1. W., coll. N.O.M.; 2. W. & Zn., coll.-Waller 10; 3. R., coll. Waller T, Ottema; 4. K.v.K.

30. Deez' Prent vertoont Gods Zoon, in Smart en Heer-lykheid, || Uw Hart zy vroeg en laat aan zynen dienst gewyd. 16 hsnn., taferelen uit het leven van Jezus, 1. W., coll. N.O.M.; 3. R. coll. Waller T, x; 4. K.v.K.

31. Hier vind gy, jonge jeugd! het Leeven en de Dood, || Van Steeven van der Klok, in al zyn daaden groot. 24 hsnn., 1. W., coll. v. Veen; 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

32. Zie hier uit 't Nieuw verbond, hoe Gods Apostelschaa-ren, || De Leer van Jesus Dood, aan Jood en Griek verklaaren. 24 hsnn., verkondiging van het ge­loof, 1. W., coll. Waller 10; 3. R., coll. Waller T, x; 4. K.v.K.

33. —. 36 hsnn., floskaartjes, ges. I. Coldewyn, 3. R., coll. Waller T, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.; 4. K.v.K.

34. Hier ziet ge, o jeugd! het Boeren Leeven; || Ook Beesten die ons voordeelgeeven... 4 vss. 23 hsnn., 15

eerste: landelijk leven, 8 laatste: viervoetige dieren, 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

35. De Vernieuwde Jan de Wasscher. 24 hsnn., 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

36. De Bocre-Kermis-Vreugd. 24 hsnn., sint-maartens-vuur en kermisvermaken, 3. R., coll. Waller T, N.O.M., x; 4. K.v.K. (Afb. 178).

37. Afbeelding van de geduchte Storm en Watervloed in Gelderland, Overijssel enz. ...van 't jaar 1809. 2 hsnn. ges. I. Donker, 1. W., coll. x; 2. W. & Zn., coll. Waller 10. (Afb. 89).

37. Zie Kinderen! ziet deez' Print met uw opmerking aan, || Hoe zy in 't Paarden-Spel hun Kunst verrigten gaan. 16 hsnn., kunsten op paarden, 3. R., coll. Waller T, Atlas v. Stolk 5848 k, e. a.; 4. K.v.K.

38. De Onechte Zoon, een Stuk zo leerzaam als tot vreugd, || Op Amstels Schouwtooneel gevoerd... 4 vss. 16 hsnn., 1. W., coll. N.O.M.; 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

39. o Jonge Jeugd! de Wintertyd, Maakt menig een het hart verblyd. 2 hsnn. ges. H. Numan, arreslede en turfslede, 2. W. & Zn., coll. Waller 10; 3. R., coll. Waller T, x; 4. K.v.K.

40. Afbeeldinge der Graf-Tombe van Zyne Doorluchtig Hoogheid, Overleden te Brunswyk, den 9 April 1806. 1 hsn. ges. I. Donker; 1. W., coll. N.O.M., x; 3. R., coll. Ottema, x.

40. Zie kinderen in deez' Prent, een aantal vreemde die­ren j hun afkomst, hun bestaan, hun wreedheid en manieren. 16 hsnn. ges. I.C.(oldewyn), 2. W. & Zn., coll. v. Veen; 4. K.v.K.

41. Zie j Jeugd j tot uw vermaak l de Kinder-Kar en Wagen / || Blyf dankbaar dat voor uw meer zorgen wordt gedragen. 2 hsnn. ges. H. Numan, 4. K.v.K.; op naam Schalekamp en v.d. Grampel, coll. Waller T.

42. Kom lieve Jeugd! zie hier een Zomer Veldgezicht / || Zoo ik 't uw nader zeg / kent gy de plaats zeer ligt. 2 hsnn., de melkerij Noord-End te A'dam en de Vrieschepoort te Alkmaar, 3. R., coll. Waller T, Atlas v. Stolk 5848 n, e. a.; 4. K.v.K.

43. Veel zyn op deeze Prent u reeds bij naam bekend, || Daar door hun Heldenmoed ons 't Juk werd afgewend. 16 hsnn., militairen, 3. R., coll. Waller T; x; 4. K.v.K.

44. Zie hier een moedig Volk, ten dienst van 't Vader­land, || Getrouw voor hunnen Vorst, en vrolyk in hun Stand. 16 hsnn., militairen, 3. R., coll. Waller T, Muller 6366, e. a.; 4. K.v.K.

45. 6 Jeugd! zie hier met vlyt een Achttal Arbeids-Lie-den, || Zy leeren in hun stand, uw vroeg de Luiheid vlieden. 8 hsnn., ambachten, 2. W. & Zn., coll. Waller 10; 3. R., coll. x; 4. K.v.K.

46. Elk Handwerk geeft een spoor tot nieuwe Vlijt en

Deugd, Dit biedt hier 't Achttal aan, ten Leerbeeld, voor de Jeugd. 8 hsnn., ambachten, 2. W. & Zn. coll. Waller 10; 4. K.v.K.

47. Komt Kinderen! wilt uw tyd besteeden, || Ziet in deez' Prent veel aardigheden... 4 vss. 20 hsnn., aller­lei bezigheden, 2. W. & Zn., coll. Ottema; 3. R., coll. Waller T, Atlas v. Stolk 5848 o, e. a.; 4. K. v.K.

48. Beschouw deez' Prent, S Jeugd! hoe dat de Boeren­stand, || Door onvermoeide vlyt, veel voordeel brengt aan 't Land... 4 vss. 8 hsnn. ges. I. Coldewyn, taferelen uit het boerenleven, 2. W. & Zn., coll. x; 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

49. Zie hier een Twaalftal van werkzame Vrouwen, Leer vlytig, Jonge Jeugd! al spoedig Huis te houwen. 12 hsnn., vrouwelijke bezigheden, 3. R., coll. Waller T, Muller 6366, e. a.; 4. K.v.K.

50. Leer Kind'ren door deez' Prent in uwe Prille Jeugd, || Dat niets uw Pryslyk~^~viaakt als 't onderhoud der Deugd. 8 hsnn., allerlei bezigheden, moraliserende onderschriften, 1. W., coll. N.O.M.; 3. R., coll. Waller T, N.O.M.; 4. K.v.K.

51. Zie Kind'ren! in deez' Prent j hoe door een Felle Brand j |[ Een Kerkgebouw vernield j Doch weder iv tot Stand. 4 hsnn., lutherse nieuwe kerk 1668-1826, 2. W. & Zn., coll. x; 3. R., coll. Waller T, N.O.M., e. a.; 4. K.v.K.

52. Kom, Jongelingen! wil gy de Wapens dragen, || Kies na uw eigen zin, wat uw strekt tot behagen || Het zy een Curassier, Ulaan of een Huzaar... 4 vss. 4 hsnn., militairen, 3. R., coll. Gem. Arch. Haarlem; 4. K.v.K.

53. Wil, kind'ren! deze Prent met aandagt steeds bi'-schonwen, || het is een Zestiental fan Mannen en van Vrouwen. 16 hsnn., koddige figuren, 2. W. & Zn., coll. Waller 10, x; 3. R. coll. v. Veen.

55. —. 2 hsnn., kaart- en dominospel, 4. K.v.K.

—. Nauwkeurige Uitlegging, 1 hsn., het geestelijk en burgerlijk kaartspel, als samenspraak tussen heer en Jan, 1. W., coll. N.O.M.

—. Zware Storm- en Watervloed. 2 hsnn. ges. I. Don­ker, overstroming in België 1839, 2. W. & Zn., coll. x.

—. De Nederlandsche Goochelaar, 1 hsn., goochelaar, 4. K.v.K.

top

__________________

1 Archief Amsterdam, Gildeboek Boekverkoopers, blz. 158. — 2 Bibliotheek Vcreeniging, Gildearchief, nr. B. 67. — 3 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 493. — 4 De Roode nr. 3 = Wendel, Kok nr. 35; nr. 8 = nr. 31; nr. 15 = nr. 23; Spelen van Cupido zonder nr. = nr. 13; Jeugd van het kind z. nr. = nr. 14; Bijbelse Figuren z. nr. = nr. 26; Van doop tot huwelijk z. nr. = nr. 22; Trap des Ouderdoms z. nr. = nr. i; De vier standen z. nr. = nr. 2. — 6 Cartotheek Enschedé, Bibl. Vereeniging.

 

p. 341 

 

Wigerus  Wigeri  te  Leeuwarden

 

Dit is een van de vrij talrijke 18e-eeuwse uitgevers van wie slechts één enkele prent bewaard gebleven is.Wigerus werd te Leeuwarden gedoopt op 11 maart 1716 als zoon van Johannes Wigeri, die in 1705 bakkersgezel genoemd wordt, doch later stads- of gerichtsbode is. De zoon wordt boekverkoper en was als zodanig gevestigd „In de Rotterdamsche Erasmus" in de Peperstraat, tot hij in mei 1752 een huis kocht „op de Kelders". In 1765 en 1770 kocht hij nog huizen in de Poststraat.

Zijn fonds, dat nogal omvangrijk was, omvatte kerkelijke uitgaven, gildebrieven, beurtschippers-gidsen, enige latijnse oraties en geschriften, een in het Fries gesteld werkje (1755) en een door hem zelf gecompileerde bundel gelegenheidsgedichten op leden van de Friese adel (Frisia Nobilis 1755). Hij stierf in 1783 1.

Alhoewel er maar één prent, een bijbelprent, uit zijn fonds bewaard is gebleven, kunnen we ver­moeden dat, evenals in de Leeuwardse fondsen van Ferwerda en Seydel, ook in het fonds van Wigeri de bijbelprenten de voornaamste plaats zullen ingenomen hebben.

De hier vermelde prent geeft als adres „In de Rotterdamsche Erasmus in de Peperstraat" en dateert dus van omstreeks 1750.

 

Prenten

—. Tweede Historische Print-verbeelding van David., 9 hsnn., taferelen uit het O. T., coll. N.O.M.

________________

1 Gemeente Archief Leeuwarden. — Mededelingen van de archivaris.

 

p. 341

 

F.  de  Wit  te  Amsterdam

 

Onder de naam Frederik de Wit waren van 1648 tot 1712 vader, zoon en kleinzoon De Wit werkzaam als uitgevers van prenten en kaarten. Zij waren gevestigd te Amsterdam „in de Calverstraat by den Dam in de dry Crabben". Omstreeks 1654 werden de „dry Crabben" vervangen door “de Witte Pascaert" 1.

Minstens één van de drie zal ook zelf gegraveerd hebben, want de hieronder vermelde kopergrav­ure is gemerkt „F. de Wit excudit".

 

 

_____________________

1 Waller, Biogr. Woordenboek, blz. 495

 

p. 341

 

Het  fonds  T.J.  Wijnhoven-Hendriksen

 

Dit fonds is ontstaan omstreeks 1832, de gedateerde prenten dragen alle dit jaartal. De zelfstandige bedrijvigheid van T.J. Wijnhoven-Hendriksen nam dus een aanvang onmiddellijk na de Bel­gische Opstand. Deze belangrijke gebeurtenis heeft dan ook haar weerslag gevonden in deze prenten : nr. 9 is gewijd aan de heldendaden van Van Speyk, nr. 43 aan de glorie der septemberhelden in het ailgemeen, nr. 52 aan generaal Dibbitz. Maar deze aanwakkering van het nationaal gevoel kwam ook tot uiting in verschillende andere prenten gewijd aan het leger of aan roemrijke feiten uit de vaderland­se geschiedenis 2.

__________________

2 De nrs. 1, 10, 33, 35, 37, 41,  46, 59.

p. 342

De sprookjes van Moeder de Gans en het verhaal van Robinson Crusoë, die in het begin van de 19e eeuw burgerrecht verkregen hadden bij de Nederlandse kinderprenten, zijn vertegenwoordigd in dit fonds met de nrs. 20, 21, 27.

T.J. Wijnhoven-Hendriksen heeft ook oude blokken overgenomen in zijn fonds. De prenten gesigneerd H. Numan (overleden 1788) de nrs. 4 tot 8, 19 en 22, zullen oorspronkelijk wel tot hei fonds Van Egmont behoord hebben. Opvallend mooie prenten zijn de nrs. 17 : een bloemenstuk, 49 vier rijtuigen, 57 : de vierjaargetijden. Merkwaardig in dit fonds zijn nog twee prenten met niets anders dan een tekst, waarvan elke letter samengesteld is uit menselijke figuurtjes : nr. 52 tekst ter ere van generaal Dibbitz, en de ongenummerde prent met de levensregel: Mensch leef vroom en goed, eert uwen vader en uwe moeder.

Het fonds T.J. Wijnhoven-Hendriksen bestaat slechts uit een zestigtal prenten maar heeft een buitengewone verspreiding gekend. In de volgende plaatsen had T.J. Wijnhoven-Hendriksen weder­verkopers, die zijn prenten aankochten in het groot en bedrukt kregen met hun firmanaam : te Am­sterdam H.M. de Charro en de Erve Wijsmulier, te Bergen-op-Zoom A.J. Zoutman-Vorstman, te Delft A. van Alphen, te Dordrecht P. Los Gzn., te Groningen A. Kamerlingh, Wz. en R.J. Schier-beek, te Leeuwarden J.C. Post en J. Proost, te Rotterdam C.A.E. van Ree, te Zutphen W. en J., en P.M. HissinkT

De veilingcatalogus van het fonds T.J. Wijnhoven-Hendriksen (mei 1849) vermeldt o. m. op blz. 11 :

1200 Nuttige en vermakelijke Prentverbeeldingen, eerste en tweede twaalftal met de houten plaatjes,

910 Nieuwjaarsbrieven... ,

158 Robinson Crusoë of de gevolgen der ongehoorzaamheid.

 

Op blz. 13 :

751 Vertelling van Blaaubaard n°1, 726 Roodkapje n° 2 732 Klein Duimpje n° 3 739 Asschepoester n° 4, 519 Vierjaargetijden met de houten platen, 753 de Gelaarsde Kat n° 5 en 803 de Schoone Slaapster n° 6

 

De meeste houtblokken van de prenten uit het fonds Wijnhoven-Hendriksen zijn in het bezit gekomen van de firma Lutkie & Cranenburg te 's-Hertogenbosch.

 

Prentlijst

onbekende of niet uitgegeven prenten: 48,55,56.

 

1. De Koning aan het Hoofd, de Prinsen in het Veld; zóó worden Hollands eer en wapenroem hersteld. 12 hsnn., militaire ruiterij, coll. x, BK..

2. Deez' prent vertoont in menig beeld, Den zegen ons door God bedeeld. 12 hsnn., allerlei taferelen en bezigheden, coll. Waller 4, x, e. a.

3. Elk mens hij zij dan klein of groot, || Moet zorgen voor zijn daaglijks brood. 12 hsnn. ges. MC, be­roepen en bezigheden, coll. Waller 4.

3. Ziet elke letter van 't A.B.C. || Brengt hier een aardig prentje mee... 4 vss. 24 hsnn., abc-prent met die­ren, coll. Waller 4.

4. De Man Met De Bontemuts. 2 hsnn. ges. H. Nu­man, vervolgverhaal, eerste deel; coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

4. Al wat het kermistooneel, || Ons aanbiedt tot ver­maken, || Wordt, lieve jeugd u voorgesteld || In onderscheiden zaken. 8 hsnn., kermistaferelen, coll. Waller 4, x.

5. —. ii hsnn., spoortrein, coll. Waller 4, Atlas v. Stolk, z. nr.

5. De Man Met De Bontemuts. 2 hsnn. ges. H. Nu­man, eerste vervolg, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

6. Het metalen kruis, 1 hsn., spel met dobbelstenen, , uil. Waller 4, N.O.M., e. a.

6. De Man Met De Bontemuts. 2 hsnn. ges. 11. Numan, tweede vervolg, coll. x, Z.

7. De Man Met De Bontemuts. 2 hsnn. ges. H. Nu­man, derde vervolg, coll. Waller 4, Atlas v. Stolk.

8. De Man Met De Bontemuts. 2 hsnn. ges. H. Nu-nun, vierde vervolg, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

9. Van Held Van Speyk wordt hier een tafereel gege­ven, Hij redde Oud-Hollands Vlag ten koste van zijn leven. 12 hsnn., leven van Van Speyk, gedat. 1832, coll. x, N.O.M.

10. In menig beeld vertoont U deze plaat, || Hoe 't Hol-landsch hart voor Land en Koning slaat. 12 hsnn., militairen, gedat. 1832, coll. Fries Gen., ongedat. coll. x.

11. Hier heeft men 't leven en bedrijf, Van Jan de Wasser en zijn wijf. 24 hsnn. ges. A. Cranendoncq, coll. Gemeentearchief Rotterdam.

12. Elk wint de kost op zijn manier, || En neemt ook somtijds zijn pleizier. 8 hsnn., ambachten, beroe­pen en bezigheden, gedat. 1832, coll. Waller 4; ongedat. coll. Bibl. Leeuw., e. a.

13. Van vreugde en zorg in 't menschelijk leven, Wordt in deez' plaat een schets gegeven. 8 hsnn., allerlei taferelen en bezigheden, coll. x.

14. Hoc 't somtijds in de wereld gaat, || Vertoond u, kinderen deze plaat. 8 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. Waller 4, x, e. a.; op naam W. en J. Hissink, coll. N.O.M.

15. Van lustig spel in 't Kinderlijk leven, Kan deze plaat n menig voorbeeld geven. 20 hsnn., kinderspelen, coll. x.

16. Een Grnndel, Karper, Baars, een Schoelltje of een Voren, 't Is alles goede kost, maar wie had ooit een horen? 6 hsnn., vissen, coll. x, Ottema.

17. Hier hebt gij fraaije bloemen; || Wie zou natuur niet roemen? 1 hsn., bloemstuk, coll. Waller 4, x; gedat. 1832, coll. BK.. (Afb. 99).

l 8. De Bekranste Os. 1 hsn., kermisos in bladerkrans, coll. Ottema, x, e. a.; op naam Wijsmuller, coll. Waller 7.

19. Afbeelding van acht onderscheiden werkzaamheden. 8 hsnn., ambachten zonder naam van uitgever, coll. Waller 4.

19. —. 2 hsnn. ges. H. Numan, landelijk leven, coll. N.O.M., x.

20. Van onvoorzigtigheid en wijze kinderdeugd, || Ver­toont u deze prent twee lessen voor de jeugd. || Rood­kapje liet zich door een loozen Wolf beliegen, || Maar 't Kleine Duimpje zelfs door vrienden niet bedriegen. 8 hsnn. Roodkapje en Klein-Duimpje, coll. x.

21. Wat Moeder Gans vertelt, Doet u deez' plaat aan-schomven... 4 vss. 8 hsnn., Assepoester en de Ge­laarsde Kat, coll. Ottema, x. e. a.

22. —. 2 hsnn. ges. H. Numan, afbeelding van de gevangenis te Amsterdam en een brandend huis aan de gracht, coll. N.O.M., x, e. a.

23. Hier vind gij jeugd naar uw begeeren, het kinderspel, || Komt leert hier uit na mensche pligten, het staat u wel. 12 hsnn. ges. H.V.L.(ieshout), kinderspelen; zonder naam van uitgever, coll. Waller 4.

24. Wat gij verlangt van dit of dat, Deez' prent vertoont u van alles wat. 16 hsnn., coll. x; op naam H. Coster, coll. v. Trappen.

top

25. Hier vindt men nering en vertier || Elk wint zijn brood op zijn manier... 4 vss. 20 hsnn., leurders, coll. x.

26. Hoe kinderen hun tijd verdrijven, || Kan deze prent u klaar beschrijven... 4 vss. 16 hsnn., kinderspelen, coll. N.O.M., x.

27. Deez' prent vertoont aan klein en groot, || Van dwa­zen Robinson den nood... 4 vss. 16 hsnn., coll. N.O.M., x.

28. Van velerlei gebak en ook van lekkernij Is deze prent voorzien, wat uwe keus ook zij... 4 vss. 36 hsnn., allerlei voorwerpen, coll. Waller 4, x.

29. Een zestiental van allerhande zaken, || Vertoont deez' prent, om kinders te vermaken... 4 vss. 16 hsnn., dieren en verschillende bezigheden, coll. Wal­ler 4, x, e. a,

30. Vermakelijk Kinderspel. 36 hsnn., floskaartjes, coll. x, BK..

31. Ziet elke letter van 't A.B. || Brengt hier een aardig prentje méé... 4 vss. 24 hsnn., abc-prent met die­ren, coll. Waller 4, x.

31. Gij vind hier jeugd tot uwe leering of vermaak, || een vierentwintigtal figuren een ieder bezig in zijn zaak. 24 hsnn., ambachten, beroepen en bezig­heden, zonder naam van uitgever, coll. Wal­ler 4.

32. Hoe moed en trouw, gepaard aan list; || Weleer de Groot te redden wist; || En hoe hij vlugtte als metse­laar, || Wordt ge in deez' fraaije prent gewaar. 12 hsnn., coll. Waller 4, Muller 6377, e. a.

33. Zie hier wat in Spaanschen tijd, || Het trouwe Leijden heeft geleden... 4 vss. 12 hsnn., beleg en ontzet van Leiden, coll. Waller 4, x.

34. Hoe elk het sober kostje wind, || Vertoont u kinderen, deze print... 4 vss. 24 hsnn., leurders, coll. x.

35. Wat onder 't Spaansche Jok Oud-Holland heeft ge­leden, || En hoe 't met moed steeds voor zijn vrijheid heeft gestreden... 4 vss. 12 hsnn., Spaansche tiran­nie, coll. Waller 4, x, e. a.

36. Der Vaad'ren deugd en kloek bestaan, | j Toont deze prent ons duidelijk aan... 4 vss. 12 hsnn., grote Nederlandse figuren, haringvangst en tulpen-handel, coll. x.

37. Deez' prent vertoont in menig beeld, || Oud-Hol­lands roem in vroeger dagen... 4 vss. 12 hsnn., histo­rische taferelen, coll. x, Ottema, e. a.; op naam J. Proost, N.O.M.

38. T ijl Uilenspiegel was een guit, || Hij voerde menig schelmstuk uit... 4 vss. 24 hsnn., coll. N.O.M., x.

39. Aan uwen blijden vliegertijd, Is, lieve jeugd deez' prent gewijd. 8 hsnn., figuren om op vlieger te plakken, coil. Waller 4, Atlas v. Stolk 5824, e. a.

40. Het brave kind, dat leerzaam zich betoond, || Wordt met dit negental, voor zijne vlijt beloond... 4 vss. 9 hsnn., schepen, coll. Ottema, x.

41. Kraaiwinkel was eenfraaije stad, || Waar elk verstand en oordeel had... 4 vss. 12 hsnn., militairen en andere personages, coll. Waller 4, x, e. a.

42. Het rijden is een schoone zaak, || Het strekt tot nut en tot vermaak... 4 vss. 12 hsnn., wagens, coll. Wal­ler 4, x.

43. Deez knapen zoeken hun vermaak | Doch ieder met een and're zaak... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen, coll. Waller 4, Ottema.

44. Deez' nieuwe Prent kan ons vermelden, || De glorie der September-Helden... 4 vss. 16 hsnn., militairen van 1830, coll. x, Borins, e. a.

45. Deez fraaije prent vertoont in menig schrift en beeld, || De letters van 't A.B.C, geregeld afgebeeld... 4 vss. 25 hsnn., abc-prent met voorwerpen, coll. Waller 4, Fries Gen.

46. Waar 't hart voor Land en Koning slaat, || Is ieder burger steeds soldaat... 4 vss. 12 hsnn., militairen, coll. x.

47. Het kinderspel behaagt ons wel, || Maar bij het spelen, Voegt nooit krakeelen. 12 hsnn., kinderspelen, coll. N.O.M., x.

49. Wie zou 't niet gaarne mogen lijden, || Om tot ver­maak eens uit te rijden?... 4 vss. 4 hsnn., vier rij­tuigen, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

50. Deez' plaat vertoont den tnensch, van de eerste kinds­heid af, || Door eiken leeftijd heen, tot aan het duister graf... 4 vss. 1 hsn., ouderdomstrap; coll. Waller 4, x, e. a.

50. Hier heb je Twaalf Neuzen als Reuzen || Om eens te kijken f wie ze best gelijken. 24 hsnn., spotprent op de neuzen, coll. N.O.M.

51. Al wat uw oog op deze print || Zoo geestig afgetee-kend vindt... 8 vss. 48 hsnn., allerlei personages en voorwerpen, coll. Waller 4.

52. Oud Hollands moed en trouw, || 7s nimmer meer be­zweken || Doch nooit zoo schoon als thans || Voor heel Euroop gebleken. 4 regels met menselijke figuurtjes die letters voorstellen waarmede een gedicht ge­vormd is ter ere van generaal Dibbets (Dibbitz), coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

53. Hier ziet gij Kloris met zijn Roosje... 4 vss. 8 hsnn., coll. Waller 4, x.

54. Zijn al de kinderen wel zoet; || 'k Heb dan banket en suikergoed... 6 vss. 1 hsn., Sint-Nicolaas te paard, coll. N.O.M., x.

57. De wisseling der Jaargetijden, doet ieder jeugdig hart verblijden. 4 hsnn., de vier jaargetijden, coll. Waller 4.

58. Het nuttig rund, het morsig zwijn, Doet veler hand bedrijvig zijn. 12 hsnn., de slachttijd, zonder naam van uitgever, coll. x.

59. Veldslagen, waar dat Mars zijn jelle woed kwam koelen || En menig grooten held den schicht ter dood deed vallen. 9 hsnn., oorlogstaferelen, op naam Proost, coll. Ottema.

60. Verscheidenheid in prent tafreelen, Zal steeds het jeugdig harte streelen. 12 hsnn., samenraapsel van verschillende plaatjes over verschillende onder­werpen, coll. x.

61. —. 1 hsn., boerderij; op naam Erve Wijsmuller, coll. Waller 4.

62. — . 10 hsnn., 10 personages zonder onderschriften, coll. Y.

 

—. —. Figuurtjes die de volgende woorden vormen : Mensch leef/ vroom en goed/eert uwen vader / en uwe moeder, coll. Prov. Bibl. Leeuw., x.

—. Ganzen-Spel, 1 hsn. ges. P. Emans, coll. Waller 4.

—. Nieuw Uilenspel. 1 hsn. ges. P. Emans, coll. Waller 4.

.Jan de Wasser. 16 hsnn. ges. Cranendoncq, op naam P. Burggraaf, coll. BK..

—. —. kopergravure met 36 afbeeldingen, rebus, coll. Waller 4, N.O.M., e. a.

—. —. kopergravure met 50 afbeeldingen, Franse rebus, coll. Prov. Bibl. Leeuw., x.

—. —. Hollands eer. Een protocolspel, 21 afbn., kopergravure. Spel over de militaire triomfen van 1830, verz BK.

top

 

Onbekende uitgevers Lijst A

2. Kinderlyke uitspanningen. 8 hsnn., kinderspelen en bezigheden, coll. Waller Z 1

6. —. 8 hsnn., deugden, coll. Waller Z1.

10. —. 16 hsnn., allerlei voorwerpen, 1. korenzak, coll. Waller Z1.

13. —.24 hsnn., alfabet, coll. N.O.M.

15. Koningl. Holl. Kurassiers. — Lansiers. — Huzaren. 3 hsnn., 3 rijen militairen te paard, coll. Gem. Arch. Haarlem.

17. De verkeerde Wereld. 12 hsnn., coll. Prov. Bibl. Leeuw.

20. Afbeeldsel der jonkheid. 3 hsnn., 3 rijen met op elke rij drie spelen, coll. Atlas v. Stolk z. nr.; op naam Wijsmuller, Folkl. Mus. Antw., e. a.

25. De Pentertjes. 36 hsnn., floskaartjes, coll. Atlas v. Stolk z. nr.

27. Een nieuw ganzenspel. 1 hsn., op naam Wijs­muller, coll. Waller Z 1.

27. Akkerboun. 2 hsnn., akkerbouw; op naam Min-dermann, coll. Waller 3 en Z 1.

28. Allerlei. 6 hsnn., spelen en bezigheden, coll. Waller Z 1.

41. —. 16 hsnn., de verkeerde wereld, 1. Das Pferd beschlagt den Smid, op naam Mindermann & C", coll. Waller Z 1.

51. Hier hoeden en voeden de boeren met vlyt, Hun vee al in den zomertijd. 3 hsnn., 3 rijen landbouwbezigheden, coll. Waller Z 1.

56. De Boer werkt hier in zijnen stand. Tot nut van Stad en Vaderland. 16 hsnn., coll. Waller Z 1.

58. Landelijke Uitspanningen. 2 hsnn., drinkende en dansende boeren en boerinnen, coll. Waller Z 1.

63. leurders, coll. BK

67. Patentspel. 1 hsn., coll. Waller Z 1, X.

71. Kamp der Militaire. 6 hsnn., coll. Waller Z 1.

77- —. 5 hsnn., alfabet, arabische en romeinse cijfers, coll. Waller Z 1, N.O.M.

83. Die vier Hoofdstoffen. Lucht, water, vuur, aarde. Een nieuw Gezelschapspel, 1 hsn., coll. X.

83. Zelfde prent als 27, coll. Waller Z 1. 85. Het Buitenleven. 1 hsn., 3 rijen personages die wandelen, kegelen enz., coll. Waller Z 1.

top

 

Onbekende uitgevers lijst B

5. Jongens Spellen || Spellen voor Jongene Meisjes. 2 hsnn. met elk 24 afb., coll. y.

8. Kunsten en Handwerken. 4 hsnn., 1. Dansmeester, coll. Waller Z 1.

9. Jongens-Spellen. 3 hsnn., 1. Hobbelpaard, coll. x, y.

11. Met groot behagen || Reid men hier || In Vergon || Met karren en Wagen. 3 hsnn., voertuigen, coll.x, y.

14. De laatste zes Maande van het Jaar. 6 hsnn.; op naam 1.C. Vaarberg, coll. x.

15. Eenige Dieren en Vogels. 36 hsnn., coll. x.

18. Nederlandse Caffelarie en Invanterie. 4 hsnn. waar­van 2 met elk 4 afb. en 2 met elk 9 afb. van sol­daten, cavalerie en infanterie, coll. y.

27. De Koning aan bet hoofd, de Prinsen in het veld... 2 vss., 12 hsnn., portretten van vorsten en beroemde man­nen. Coll. Museum voor Stad en Lande Groningen

113. De Eerste Zes Maanden Van Het Jaar. 6 hsnn., coll. Prov. Bibl. Leeuw.

top

 

Onbekende uitgevers lijst C

In onderstaande lijst hebben wij de exemplaren gedrukt op naam Erve Wijsmuller aangeduid met de letters E.W.

 

1. Schoorsteen-veger. — Gansen-verkoper. 2 hsnn., coll. Prov. Bibl. Leeuw.

4. Nieuw Letterspel en N° Spel voor Kleine Kinderen. 1 hsn., abc met dieren, rondom cijfers tot 100, coll. N.O.M., v. Gijn.

5. Jongens Spelen. — Spelen voor Jonge Meisjes, zelfde prent als nr. 5, lijst B, met verbeterde titel E.W., coll. Atlas v. Stolk 5864, Folkl. Mus. Antw., e. a.

6. Hollandsche Jagers. — Hollandsche Infanterie. 2 hsnn., 4 rijen soldaten, op elke rij 7, E.W., coll. Atlas v. Stolk, x.

7. Trotsch moogtgij, Nederland, op uwe schepen wezen || Terwijl zij vlug en schoon, Niemand op zeeën vrezen. 2 hsnn. met 9 schepen, coll. Waller Z 1, Prov. Bibl. Leeuw., e. a.

S. Jongens Speelen. 3 hsnn., op elke hsn. zijn 3 spelen afgebeeld, E.W., coll. Atlas v. Stolk nr. 5864 b, x.

10. Meisjes Spelen. 3 hsnn., op elke hsn. 3 spelen, E.W., coll. Folkl. Mus. Antw., x, e. a.

11.—.zelfde prent als nr. n, lijst B, zonder titel, E.W., coll. Folkl. Mus. Antw., x.

12. Hollandsche Lansiers. — Kanoniers. — Dragonders. — Kurasirs. 4 hsnn., militairen te paard, op elke rij drie, E.W., coll. x.

13. —.6 hsnn., allerlei taferelen, E.W., coll. Folkl.

Mus. Antw., x.

14.—.6 hsnn., maanden juli tot december, Folkl. Mus. Antw., x.

19. —. 1 hsn., midden tafereel : man met wagen,

waaromheen 26 kleine voorstellingen, coll. v.

Kuyk. /1. —.3 hsnn. elk verdeeld in 6 vakken, typen van

vreemde volkren, coll. Waller Z 1. li. De Verkeerde Wereld. 12 hsnn., coll. N.O.M., v.

Kuyk. 23. Vastenavond Vermaken. — Vastenavond Lijkstatie.

2 hsnn., coll. Waller Z 1, x. 14. Vertoont u kinderen deze print, || Hoe elk zijn kost

op aarde wint... 4 vss. 24 hsnn., ambachten en be­roepen, E.W., coll. Waller Z 1, Folkl. Mus.

Antw., e. a.

25. Ziet, Meisjes, deze prent... 4 vss. 16 hsnn., vrouwen-bezigheden, E.W., coll. Folkl. Mus. Antw., x.

26. —. 20 hsnn., leurders, coll. Waller Z 1.

27. Hoe kinderen hun tijd verdrijven... 4 vss. 12 hsnn., kinderspelen en bezigheden, E.W., coll. Atlas v. Stolk, Folkl. Mus. Antw., e. a.

30. Tamme en Wilde Dieren. 12 hsnn., coll. x.

33. —. 28 hsnn., een bloem in elke blok, E.W., coll. Waller Z 1, N.O.M., e. a.

34. Zie hier! o lieve Jeugd! een deel der dappre Helden || Wier moed ons Vaderland weleer in vryheid stelde... 8 regels, 4 hsnn., militairen te paard, coll. Waller Z1.

35. Wie heeft dat ooit gezien, een Boom vol jonge Heeren, En Meisjes aan de voet. || Die elk er een begeeren. Ja, vondt men zulk een Boom in 't land. De Zaag, || :oo als gij ziet vernielde hem door haar tand. 1 hsn., de vrijstersboom, E.W., coll. Waller Z 1, N.O.M., e. a.

37. De kunst en huisbedrijf bedacht deez' nutte zaken die 't oog der jeugd || bekoor' en tevens hen vermake. 36 hsnn., huishoudelijke voorwerpen, coll. x.

38. Keuken Gereedschappen. 2 hsnn., elk met een groot aantal artikelen, coll.W. Kuyk.

42. Wanneer gij, Lieve Jeugd! deez' velerlei zaaken || Opmerkzaam gadeslaat... 8 vss. 64 hsnn., allerlei voorwerpen, dieren en personages, coll. x.

45. Het Nieuwe vrij-Schutters spel. 1 hsn., coll. Waller

46. Onderscheiden werkzaamheden, || Ziet gy hier in deze prent... 4 vss. 12 hsnn., ambachten en beroe­pen, E.W., coll. Waller Z 1, x.

48. —. 24 hsnn., alfabet met personages, dieren en voorwerpen, E.W., coll. Waller Z 1, Folkl. Mus. Antw., e. a.; zonder adres, coll. N.O.M.

50. Nette ABC Tafel, 1 hsn., Duits alfabet met Duitse onderschriften en de cijfers 1 tot en met 9, coll. x.

53. —. 8 hsnn., allegorische voorstellingen van deug­den, E.W., coll. Waller Z 1, Z.

54. De Vier Hoofdstoffen. — Een nieuw Gezelschap-Spel, 1 hsn., titels en onderschriften in de prent gegraveerd, coll. Z.

55. Ziet eens Kinderen deze prent || Maakt u duidelijk bekend || Met Klein Duimpje... 4 vss. 12 hsnn., coll. x.

56. Leurders. 20 hsnn., coll. Waller Z 1.

57. Wie? Kindren wil niet lui, en tevens lekker leven?... 6 vss. 12 hsnn., luilekkerland, coll. x.

58. Gansen-Spel. 1 hsn., E.W., coll. Waller Z 1.

61. —. 12 hsnn., allerlei taferelen, coll. Folkl. Mus. Antw., x, e. a.

62. Bloemen ruikers. 4 hsnn., E.W., coll. Waller Z 1, Prov. Bibl. Leeuw.

64. Muzikanten laat u hooren, dan marcheert men op den pas. — Was er geen muzyk noch trommel, o, ver­warring volgde rasch. 2 hsnn., met 8 muzikanten op elke blok, E.W., coll. Atlas v. Stolk, Folkl. Mus. Antw., e. a.

68. De Verkeerde Wereld. 16 hsnn., coll. Waller Z 1, x, e. a.

69. Patentspel. 1 hsn., coll. Waller Z 1, x.

70. Hanteeringen. 6 hsnn., taferelen uit het landelijk leven, coll. x.

71.—.16 hsnn., ambachten en beroepen, coll. x.

72. —. 12 hsnn., allerlei kindertaferelen, E.W., coll. Atlas v. Stolk nr. 5864 d, Folkl. Mus. Antw.

top

 

Onbekende uitgevers lijst D

Prenten gedrukt op naam van de wederverkopers : Gerritsen en Hoetink, W. en P.M. Hissink en Wed. H.J. Meilink te Zutphen.

7. Wie jeugdig tijdverdrijf en kinderlijke spelen... 4 vss. 6 hsnn., kinderspelen, coll. Waller Z 1.

9. Der Nederlandsche Jeugd, daar Neerlands bloed in woont... 2 vss. 2 hsnn., militairen, op naam Mei­link, coll. x.

10. Kinderlijke vermaken. 2 hsnn., kinderspelen, op naam Mellink, volgens Van Heurck en Boeken-oogen, 1.P.F., blz. 319.

12. Vindt gij in schone bloemen smaak... 4 vss. 12 hsnn., bloemen, op naam Hissink, coll. Ottema.

13. Kan het aan de jeugd behagen als zij nieuwe prentjes ziet... 2 vss. 12 hsnn., allerlei bezigheden, op naam Gerritsen en Hoetink, coll. Waller Z 1.

15. Beschouw hier een Dozijn || Van vogels... 6 vss.12 hsnn., coll. Waller Z 1.

19. Lieve Kind'ren kan 't u strelen, dat gy speelgenoten ziet... 2 vss. 2 hsnn., kinderspelen, coll. N.O.M., x, e. a.

22. Vaderlandsche spreekmanieren... 2 vss. 6 hsnn., spreekwoorden, op naam W. en J. Hissink, coll. Waller Z 1, x.

top

 

Onbekende uitgevers lijst E

1. Kan het aan de jeugd behagen als zij nieuwe prentjes ziet... 2 vss. 12 hsnn., allerlei taferelen, coll. x.

1. Deze Haan Kraaidt Niet. 1 hsn., haan tussen twee bomen (titel ingegraveerd), coll. x.

2. Het beleg van Antwerpen en de Heldendood van J.C.J. van Speyck op den 5 Februarij 1831. 8 hsnn., coll. v. Trappen.

2. Jonge heer Voorzichtig maar, Want dat paard dat hold zoo raar. 1 hsn., jongen op hobbelpaard, coll. x.

3. Met goeden Moed naar den Moerdijk. (Ingegra­veerd boven 1ste blok). Ziet Men de Belgen Naar de verovering van Hasselt zich verblijden, (inge­graveerd boven 2de blok). 2 hsnn., groteske taferelen uit de opstand van 1830, coll. x, Oudh. Gen. Zeden en Gew. 4.

3. U kind'ren die steeds gaarne leeren, || Wil men met deze prent vereren... 4 vss. 12 hsnn., allerlei per­sonages en bezigheden, coll. Waller G 1, x.

4. Ziet kinderen wilt deez' prent beschouwen. Blijft op Oranje steeds vertrouwen. 9 hsnn., allegorische prent ter ere van het huis van Oranje, coll. v. Trappen.

5. —. 16 hsnn., de verkeerde wereld, coll. Waller Z 1. (tweetalig).

6. De twaalf maanden des jaars. 12 hsnn., coll. x.

7. De kunst heeft Lieve Jeugd! voor u in prent gezet || 't Gezellig A.B.C, het nuttig Alphabet. 12 hsnn. ges. Cranendoncq, abc-prent met ambachten, coll. x.

7. Verschillende bedrijven. 3 hsn. met elk 5 afb. van leurders, coll. Atlas v. Stolk 5866 d.

7. —. 6 hsnn., kinderspelen, coll. Waller Z 1.

9. Ziet hier iets leerzaam teedre jeugd, Verschaft u Zoete, zachte vreugd. 2 hsnn., scheepje-varen en meisje met lammetje, links en rechts 2 ornamen­ten, coll. x.

12. —. 24 hsnn., alfabet met personages, dieren en voorwerpen, coll. Prentenk. Amsterd.

12. De Slagttijd. 12 hsnn., coll. x.

13. —. 5 hsnn., landelijke taferelen en dansend boerenpaar, coll. x.

15. De verkeerde wereld. 16 hsnn., coll. x. 15. Vogels. 12 hsnn., coll. Waller Z 1.

15. Alwie begeerig zijt het Krijgsmans ambt te leeren... 4 vss. 20 hsnn., militairen, coll. y.

16. —. 6 hsnn., ambachten en beroepen, coll. Pren­tenk. Amsterd.

17. Ziet hier met pluimgedier, o lieve Jeugd, Beschouwd het in haar aart, het is voor u tot vreugd. 24 hsnn., coll. x.

20. Maneuvers der Soldaten. 12 hsnn., coll. x.

22. Het Liedje van Arlekyn. 1 hsn., coll. x.

23. —. 10 hsnn., toneelspelers, coll. x.

24. Om dat gij altijd vlijtig leert, En staag uws Ouders lessen eert... 4 vss. 9 hsnn., allerlei taferelen, 1 met dansende kinderen, coll. x.

25. —. 8 hsnn., allerlei personages, coll. Prentenk. Amsterd.

26. Kinderen! Ziet hier Ruiterij moedig en marsch-vaardig!... 2 vss. 3 hsnn., op elke blok drie kurassiers, coll. y.

27. Zie hier, lieve kind'ren Van rijken en van inind'ren... 6 vss. 15 hsnn., kinderspelen en bezigheden, coll. Waller Z 1, x.

28. Ha, daar zijn de Kermisgasten... 2 vss. 6 hsnn., kermistaferelen, coll. x.28. Bloemen Ruikers. Ziet hier o schone jeugd, deze wclgemaakte bloemen... 2 vss. 4 hsnn., coll. Pren­tenk. Amsterdam, y.

29. Zoogdieren. 4 hsnn., 1. Zee-eenhoorn (titel inge­graveerd), coll. x.

32. Afbeelding van onderscheiden schepen. 12 hsnn., coll. x.

33. Achttien onderscheidene voorwerpen. 18 hsnn., coll. x.

36. Zoo draagt elk mensch het zijne bij || Tot heil en nut der Maatschappij. 8 hsnn., leurders, coll. Atlas v. Stolk, z. nr.

40. Den verdrukker gestraft. 3 hsnn., spotprent op het leger van Napoleon, coll. x.

43. De heugelijke geboorte van den Erfprins van Oranje. 1 hsn., coll. prentenk.Amsterd.

43. —. 24 hsnn., alfabet met personages, dieren en voorwerpen, coll. Prentenk. Amsterd.

45. Deze incroyable snaak beschouwd, Zijn beurs ge­vuld met klinkklaar goud... 4 vss. 2 hsnn. ges. I.V. Lieshout, jonge heer en jonge dame, coll. N.O.M.

46. Deez' prent toont u het onderscheid || Van zeden, kleur en lot... 8 vss. 16 hsnn., vreemde volkeren, coll. Waller W, x.

48. —. 42 hsnn., kinderspelen, coll. Oudh. Gen. XIX A.

52. Apen-Spel, 1 hsn., coll. Waller Z 1.

55. —. 16 hsnn., de bezigheden van de dag vanaf het ontwaken tot het naar bed gaan, coll. x.

57. Aarde, Water, Vuur, Lugt. 4 hsnn. ges. H.v. Lubeek, coll. Prentenk. Amsterd.

59. De deugdzame kinderen. 2 hsnn., eendjes voeren, kippen voeren, links en rechts ornamenten, coll. x.

69. Viervoetige dieren. 2 hsnn. (tekst ingegraveerd), coll. x.

73. Kinderen wilt u vreugd vermeeren... 4 vss. 16 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. N.O.M.

80. Fransche Kavallerie in de Kritn. 3 hsnn., op elk 3 ruiters, coll. v. Trappen.

85. De Speculanten. 12 hsnn., spotprent op de actie-handel, coll. Waag Deventer.

85. —. 1 hsn. ges. Numan, jonker groet jongedame in park, coll. N.O.M.

95. Kinderen beziet met lust en vlijt... 4 vss. 12 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. x.

102. Trap des Ouderdoms. 1 hsn. ges. v. Lubeek, coll. N.O.M.

206. Krijgsprent. 2 hsnn., militairen, coll. N.O.M.

—. Ziet hier dese plaat met 64 prentjes is leerzaam voor de jeugd. 64 hsnn., allerlei voorstellingen in cirkeltjes, coll. x.

—. —. 4 hsnn., noodlottige gevolgen van de oorlog, coll. x.

—. Grenadiers en husaren. 2 hsnn., eerste: 8 grena­diers, tweede: 4 huzaren, coll. y.

—. Jan de Wasscher. 24 hsnn., coll. Waller Z 3.

—. —. 36 hsnn., eerste 18, verovering van de Zilver­vloot door Piet Hein; laatste 18, inneming van de stad Olinda in Pernambuco, coll. Atlas v. Stolk 1713.

—. Zinnebeeldige konstplaat, op de thans Bezwooren, en vastgestelde constitutie, 1 hsn., Willem V, en zijn gemalin ten voeten uit, aan „oranjeboom", in medaillon, de borstbeelden van hun twee zo­nen en dochter, Atlas v. Stolk 4908.

—. —.32 hsnn., driekoningenbriefjes, coll. Pren­tenk. Amsterd.

top

 

Onbekende uitgevers lijst F

Prenten van onbekende uitgevers gedrukt op naam van wederverkopers .Van deze prenten konden wij de originele uitgever niet identificeren.

A. van Alphen, boekhandelaar te Delft.

77. Hier hebt gij 't leven en bedrijf || Van Jan de Wasser en zijn wijf. 24 hsnn., coll. Waller 7.

 

H.V. van Goch, boekhandelaar te Rotterdam.

27. Die A.B.C, eens vlug wil leeren || Kan deze prent vast niet ontberen || Kom leg eens alle plaatjes uit || En zeg ons wat toch elk beduid. 25 hsnn., coll. N.O.M.

 

A. Hazelhof, boekhandelaar in de Ebbingestraat te Groningen.

85. Ziet kinders in deez' print, || Of gij er uw vermaak in vindt. 8 hsnn., vrouwelijke bezigheden, coll. Waller C 1.

 

W. &J. Hissink, te Zutphen.

6. —. 28 hsnn., ijsvermaak, vissen en jagen, coll. Waller Z 1.

10. Mismaakte Gezichten. 8 hsnn., misvormde per­sonages, coll. Ottema.

14. Het huishouden van Jan Steen. 12 hsnn., coll. Waller Z 1.

 

G. Hesselink, te Zutphen.

10. —. 14 hsnn., dieren, coll. Atlas v. Stolk 5826.

14. De groote en kleine Jagt, met alle raar vermaken... 2 vss. 4 hsnn., jachttaferelen, coll. x.

16. Mcnschen uit het daaglijks leven, Daar hun hand­werk u bekend... 2 vss. 8 hsnn., ambachten en be­roepen, coll. Waller Z 1.

18. Zie hier in dit achttal plaatjes || Menschen van ge-mengden stand... 6 vss. 8 hsnn., ambachten en beroepen, coll. Waller Z 1.

 

Gebroeders van Kapel, papierfabrikanten en kooplieden in papier, bij Delft.

12. Hier hebt gij jeugd beziet het wel, ’t Vermakelijk Honde- en Apenspel. 36 hsnn., coll. y.

15. —. 8 hsun. kinderspelen en beroepen, coll. Westfriesmuseum.
73. Kinderen wilt u vreugd vermeercn... 4 vss. 16 hsnn., allerlei, coll. y.

100. Laetste gesprekken van Jezus Christus met zyne leerlingen, 1 hsn., coll. N.O.M.

115. Hier danst men op de koord met vele kromme spron­gen || Ook toond men hier vermaak van Ouden en van Jongen. 36 hsnn. ges. H.V.L.B., taferelen met apen, coll. x.

 

Jacob Krediet, boekhandelaar te Heerenveen.

88. Hier ziet ge een stoet van Helden uitgelezen... 2 vss. 9 hsnn., militairen, coll. Ottema.

Op naam B. Lenfring, Haarlemmerdijk 443 te Amsterdam.

19. Dit prentgeschenk, o lieve jeugd! strekk' in uw speeluur u tot vreugd... 4 vss. 16 hsnn., landleven, coll. N.O.M.

 

Mindermann & C°, te Amsterdam.

4. Verschillend huiselijk werk en nutte bezigheden, || Ziet gij hier lieve Jeugd, voor u in prent gesneden. 12 hsnn., coll. Atlas v. Stolk 5838 a.

28. Het koninklijk Nederlandsch voetvolk. 8 hsnn., coll. Ottema.

63. —. 16 hsnn., voorwerpen en zinnebeeldige voor­stellingen, coll. Ottema.

77. —. 1 hsn., rebus, coll. Waller Z 1, Prov. Bibl. Leeuw.

77. —. 5 hsnn., abc en getallen van 1 tot 10, coll, Waller Z 1 Prov. Bibl. Leeuw., Ottema, x.

85. 't Tooneel der Amsterdamze Gekken en Gekin-nen || Zo buyten het Lazarus-Huys als daar binnen. 16 hsnn., coll. N.O.M.

 

M.C. Mulders, op de Hoogstraat G, n° 104 Rotterdam.

61. Aangename vertoningen. 16 hsnn., dansen, kostu-men, uniformen, coll. Atlas v. Stolk 5839.

Op naam 1.C. Vaarberg, te Weesp, Stads-Drukker.

14. De laatste zes maande van het Jaar. 6 hsnn., Juli tot en met December (titels, onderschriften en nrs. ingegraveerd), coll. x.

16. —. kopergravure met 2 af b. elk verdeeld in 6 vakjes, boven elk vakje de naam van de maand, coll. N.O.M. Op naam C.A. Verkouteren, boekhandelaar te Bergen-op-Zoom.

12. Zelfde prent als W. & J. Hissink 12 (lijst D), coll. x.

13. Zelfde prent als Gerritsen & Hoetink 13 (lijst D), coll. x.

21. Zie hier een Zes paar Handelaren, || Lieve Jeugd, u afgebeeld || Meest voorzien van zulke waren || Daar de smaak door wordt gestreeld. 12 hsnn., leurders, coll. Waller Z 1, x.

 

Erve Wijsmuller, te Amsterdam.

4. —. 9 hsnn., allerlei personages en bezigheden, coll. N.O.M., Prov. Bibl. Leeuw.

5. —. 12 hsnn. ges. 1.D.L.(anier), kinderspelen, coll. N.O.M.

6. Wintervreugde en Bezigheden, aan de lieve Jeugd bekend... 2 vss. 32 hsnn., coll. N.O.M. 16. Wintervreugde en Bezigheden aan de lieve Jeugd bekent... 2 vss. 28 hsnn., coll. N.O.M. 20. Zie, lieve Jeugd, u hier weer dingen afgebeeld... 2 vss. 12 hsnn., allerlei bezigheden, vogels, bloemen, coll. N.O.M.

32. —. 16 hsnn., beroepen en standen, coll. N.O.M.

64. De bruiloft van Kloris en Roosje. 8 hsnn., teksten Nederlands en Frans, coll. N.O.M.

80. Het bedorven huishouden van Dronke Jan en Vuile Kaat. 24 hsnn. ges. H.V. Lubeek, coll. Waller 7.

top

 

 

Kopergravures van onbekende drukkers

 

De Duitse herkomst van vele van deze prenten blijkt niet alleen uit het algemeen karakter en uit bepaalde taferelen als hopplukken en wijnlezen (plaat nr. 32), maar vooral uit de geradbraakte titels als van nr. 13 "Beijsche Liejetrupen" en de onbeholpen orthografie van vele inschriften.

Op de platen zijn geen namen van uitgevers of drukkers vermeld. De op- en onderschriften zijn in de platen gegraveerd. Geen van de prenten is gedateerd, ze zijn gedrukt op handgeschept papier en met schablonen gekleurd.

Wij vermoeden dat zij moeten gesitueerd worden in het begin van de 19e eeuw.

 

 

1. GENUMMERDE KOPERGRAVURES

 

3. Maskerade. Kopergr. met 2 rijen van elk 5 figuren, ambachten en beroepen, 1. Paruykenmaker, coll. Waller Z 1.

4. Ziet hier de Kanonniers, wel afgemaaid, in het beofenen van hun pligt. \\ Beslissen vaak het oorlogs lot, door schier elk oogenblikkelijke schot. Kopergr. met 4 afb., militaire taferelen, coll. v. Kuyk.

6. Hoe elk het sober kostje wind, Vertoont u kindren, deze print. Kopergravure met 24 afb., leurders, coll. Waller Z 1, Atlas v. Stolk 5866.

9. Spreekwoorden die het oor streelen, \\ Ziet gij hier in Tafrelen. Kopergr. met 6 afb., coll. Waller Z 1.

12. Ziedaar o Jeugd! De Rijtuigen en Voerkarren, zwaar belaen, Een aantal meijlen || ver moet gaan, Gerijft den nijvren Koopman, dan Als scheepvaart hem niet dienen kan. Kopergr. met 2 afb., coll. v. Kuyk.

13. Beijsche Lieje trupen. — Beijsche Jagers. Kopergr., 8 rijen militairen, voetvolk en ruiters, coll. Waller Z 1.

19. Tuin en Veldvruchten. Kopergr. met 2 afb., elk verdeeld in 24 vakken, coll. Waller Z 1.

ai. —. Kopergr. met 12 afb., stadsgezichten, coll. Gem. Arch. Haarlem.

JJ. De Bruilofts gasten of De Bruiloft op het land. Kopergr. met de afbeelding van een spel met betrekking op een landelijke bruiloft, coll. v. Veen.

32. Zeedaar voor uw O lieve Jeugd, \\ Verschillende schetsen tot geneugd... 4 vss. Kopergr. met 18 afb., landbouw, coll. v. Kuyk.

34. Trotsch moogt gij Nederland, op uwe schepen wezen, Terwijl zij vlug en schoon, Niemand op zeeën vrezen. Kopergr. met koopvaardijschip, coll. v. Kuyk.

35.—. Kopergr. met 8 afb., de vier elementen en vier verschillende taferelen, coll. Waller Z 1, v. Kuyk.

39. Vrouwelijke Bezigheden der voornamen Stand. — Vrouwelijke Bezigheden der minder Stand. Kopergr. met 24 afb., coll. Atlas v. Stolk 5871.

40. Vier voetige dieren. 2 kopergr., op elk 6 afbeeldin­gen van dieren, coll. N.O.M., Norge.

42. —. Kopergr. met 8 afb., allerlei taferelen, i Het bombardement, coll. v. Kuyk.

43. —. Kopergr. met 4 afb., de vier elementen, coll. v. Kuyk.

44. De Vrolijke Pias. 1 kopergr., harlekijn, coll. v. Kuyk.

59. Prentgeschenk voor de Jeugd om den A.B. al spelende te leren. Kopergr., alfabet, coll. N.O.M.

60. Opdragt aan de Jonge en Leerzame Jeugd. Kopergr. met 8 afb., allerlei voorstellingen met rekenoefeningen, coll. v. Kuyk, v. Trappen.

 

2. ONGENUMMERDE KOPERGRAVURES

 

J.—.2 kopergr., schoorsteenveger en ganzenver-koper, coll. Prov. Bibl. Leeuw.

—. —. Kopergr. ges. Johannes Jelgerhuis Rienksz., 8 allegorische taferelen en afbeelding van schavot, rijtuig, predikstoel en theater, coll. N.O.M.

—. —. Kopergr. ges. Johannes Jelgerhuis Rienksz., 12 allegorische taferelen, inc. Daar aas, deux aas..., coll. N.O.M.

—. —. Kopergr. ges. H. Spilman, 3 afb., gezichten op het Hout, coll. N.O.M.

—. Prentgeschenk voor de jeugd, om den A.B. al speelende te leeren. Kopergr. met 25 afb., coll. N.O.M.

—. —. Kopergr. met 16 af b., inc. „De zakke Rolder", coll. Tulner.

—. —. 4 kopergr., militairen, coll. Waller Z 1.

—. —. Kopergr., 8 bijbelse taferelen uit het leven van Jacob en Jozef, coll. Waller 10.

—. —. Kopergr. met 6 taferelen uit de parabel van de Verloren Zoon, coll. Norge.

—. —. Kopergr. met 15 afb., allerlei bezighden en spelen, coll. Atlas v. Stolk z. nr.

—. Boeren Hofstede. Kopergr. met 2 afb., coll.Atlas v. Stolk z. nr.

—. —. 4 kopergr., taferelen uit het O. T., coll. Sterckshof.

—. —. 8 kopergr., taferelen van de Verloren Zoon, verz. BK

 

 

__________________________________________________________

 

De Meyer deel III

 

ICONOGRAFISCHE INDELING VOLGENS M. DE MEYER

EN THEMATISCHE CATALOGUS

 

 

1. Godsdienstige  Onderwerpen

Elke prent is aangeduid met de naam van de uit­gever en het volgnummer of de letter waarmede de prent gemerkt is. Voor nadere identificatie verwijzen we naar de catalogus van de prenten op naam van de uitgevers. Is de prent niet gemerkt met volgnummer of letter dan wordt, in cursief, de titel medegedeeld. Van de prenten zonder volgnummer en zonder titel wordt het incipit of de voorstelling van het eerste plaatje medegedeeld.

 

1.1. Bijbelprenten

 

1.1.1. Bijbelprenten gewijd aan speciale onderwerpen uit het Oude Testament.

 

Adam en Eva

1 hsn.: Du Mortier 54, Hurez z. nr. De Schepper der Wereld.

9 hsnn.: Thompson 90.

18 hsnn.: Walpot 23.

24 hsnn.: Erve H.v.d. Putte 1, Ratelband & Bouwer 6.

 

Ark van Noach

1 hsn.: onbekende uitg. 16e eeuw, z. nr. De Sund-vloet Genesis 7, Wed. G. de Groot z. nr. Genesis aen het VII Capittel = Erve wed. G. de Groot = G. de Groot-Keur = Kannewet *97 = Erve H.v.d. Putte 97, Ratelband 63, Hurez z. nr. Den algemeynen water vloed.

 

Geschiedenis van David

6 hsnn.: Kanne­wet 14 en 16.

8 hsnn.: Ratelband 60.

9 hsnn.: Wigeri z. nr. Tweede Historische Print Verbeelding van David, Noman 62, 63, 394.

10 hsnn.: Ratelband ges. M.D.R.

12 hsnn.: Van Munster EE ges. I    Plugger.

24 hsnn.: Conynenberg 12, Wendel 17 = Rynders 17 = Kok-v. Kolm 17, kopie Wellens en  Delhuvenne 43.

 

Geschiedenis van Jozef en zijne broeders

6 hsnn.: Jan van Lee 4.

8 hsnn.: J. Thompson 93, D. leJolle BB ges. G. Oortman = v. Munster?

9 hsnn.: Nieuwenhuyzen 6 en 7, Noman 199

12 hsnn.: J. Noorduyn H.

 

Suzanna in het bad. 1 hsn.: v. Egmont 7

 

Bijbelse voorwerpen. 18 hsnn.: v. Egmont

 

Jerusalem en zijn tempel. 2 hsnn.: G. de I .mot-Keur z. nr. De tempel van Salomon en het huis van David = Kannewet **18.

 

1.1.2. Bijbelprenten met verschillende voorstellingen uit het Oude Testament.

 

4 hsnn.: Wed. J. Ratelband 96, kopergravure met 1 afb. onbek. uitg. (coll. Sterckshof).

6 hsnn.: Kannewet 18 ges. WH = Erve v. d. Putte 18, Jan v. Lee 4, Stichter 149 en 200.

8 hsnn.: Seydel 5, 6, 7, 8 en 17 alle ges. CVS(ichem), Seydel 21 ges. CVS en M, Kannewet 19 ges. J.M., Rynders 39.

9 hsnn.: v. Lee 2, 3, 5, 8 en 9, Nieuwenhuyzen 6, 7 en 8, Stichter 147 en 148, kopie Noman 327, Noman 295 (gedeelt. kopie van Nieuwenhuyzen 7 en 8), Noman 410, kopergravure met 8 taferelen ges. 1. en R.J. Ottens E.

12 hsnn.: Ferwerda 1 = Seydel 4 ges. CVS(ichem), H.v.d. Putte 9, Stichter 85 = Noman 135, Stichter 88 ges. Robyn = Noman 105, Stichter 97  =  Noman  175, Noman 406; —

14 hsnn.: Seydel 17.

15 hsnn.: v. Egmont 130 ges. I.C.I.(egher).

; — 16 hsnn.: Erve wed. G. de Groot z. nr. Bijbelsche Figuren uit het Oude Testament (r. Samson) = Erve wed. G. de Groot & A.v. Dam z. nr. = G. de Groot-Keur = Kannewet *66 = Erve v.d. Putte 66, Erve wed. G. de Groot z. nr. Bybelsche Figuren van het Oude Testament (1. De slang) = Kannewet *69 = Noman 75, Is. v. d. Putte 122 = Wed. IL*r.d. Putte 115, Kannewet 40, Koene 15, Ratelband^, 18 en 94, Rynders 20 = Kok-v. Kolm 20 = Wendel 20, Rynders 26 = Kok-v. Kolm 26 = Wendel 26 = Jukkers de Roode z. nr., Wed. H. Rynders 38 = Erve H. Rynders z. nr., Stichter 98 ges. Robyn = Noman 108 = Glenisson & v. Genechten 181 = Ant. v. Genechten 181, No­man 29, 37, 70 en 75; — 18 hsnn.: Seydel 2 en 9 beide ges. VCS(ichem); — 20 hsnn.: Kannewet 75 = Erve v. d. Putte 75, kopie N. Muys z. nr. Levende Afbeeld­sels..., v. Egmont 68, P.v. Ryschoten z. nr. Bybelsche Figuuren ges. I.C. Jegher; — 24 hsnn.: J. Bouman z. nr. Nadat gy soete Jongelingen..., Seydel 25, Kanne­wet 69, v. Egmont 7 ges. I.C.I.(egher), v. Egmont 70, 86 en 96, v. Egmont 100 = Hendriksen 49. Ratel­band & Bouwer 38; — 36 hsnn.: J.v. Lee z. nr. (1. Abraham tot Paulus).

kopergravure

8 afb. Velthuyzen F z. nr. Jacoh rustende tot Lus Droomt... ges .G. en L. Lucasz;

12  afb.: z. uitg. ges. I. Ottens.

 

 

1.1.3. Bijbelprenten gewijd aan speciale onderwerpen uit het Nieuwe Testament.

 

Boodschap aan Maria. 1 hsn.: J.N. Vinck z. nr., Rynders z. nr., Een Geestelyk Kerslied (samen met geboorte van Christus).

 

Geboorte van Christus, aanbidding van de herders en van de drie koningen.

1 hsn.: Brepols relig. reeks 12 en 66, kopie Glenisson & v. Genechten 1 (ook z. nr.), Wed. H. Bontamps z. nr. De Geboorte Christi, Glenisson & v. Genechten relig. reeks 38.

 

De heilige familie. 1 hsn.: Schaffrath z. nr. Joseph en Maria onder eenen appelboom...

 

Vlucht naar Egypte. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 31 ges. L. Hendrickx, Hurez z. nr. De Vlucht naer Egypten.

 

Doop van Christus. 1 hsn.: Hurez z. nr. Het Doopsel van Onzen Heer.

 

Leven van Christus.

8 hsnn.: Erve wed. G. de Groot z. nr. ges. WH . De geboorte van den Zalig­maker = G. de Groot-Keur = Kannewet 14 = J-H. de Lange 12, Kannewet 20 ges. WH, v. Egmont 106 = Hendriksen 45.

12 hsnn.: Kannewet *28 = Erve H.v.d. Putte 28 = Noman 408.

16 hsnn.: H.v.d. Putte 27, Kannewet 38 = Rynders 24 (ook met nr. 26), Kannewet **47 = Erve H.v.d. Putte 47, Ratelband 81 en 82 = Clement, de Vri en v. Stegeren z. nr., Rynders 30 = Wendel 30 = Kok-v. Kolm 30.

20 hsnn.: Brepols 206.

23 hsnn.: Wansleven z. nr. Zie hier... De daden van Gods Zoon..

30 hsnn.: Seydel 14.

35 hsnn.: Koumans z. nr. De Geboorte / Leven j Wonderwerken, Lijden en Sterven van den Zaligmaker...

36 hsnn.: Wed. G. de Groot z. nr. Afbeelding van de Geboorte... — Jac. Conynenberg z. nr.

 

Laatste Avondmaal. 1 hsnn.: Thompson 32 ges. J.v. Lieshout = Glenisson & v. Genechten 160, Brepols relig. reeks 19, Hemeleers 78.

 

Lijden van Christus.

1 hsn.: onbekende uitg. 16e eeuw z. nr. Ecce Homo (plaat I), Jan Ewoutz z. nr., Ecce Homo (afb. 48) = Corn. Dircksz. Cool. z. nr. Ecce Homo, Van der Haeghen z. nr., z. tekst, emblemen van de passie rondom het kruis, Stichter 63 ges. Robyn = Noman 252, Gebr. Verbeeck z. nr. Ge­schiedenis van het Lyden onses Heeren Jesus-Christus, Hurez z. nr. Onzen Heer Jesus-Christus Gegeesselt, id. z. nr. Onzen Heer Jesus-Christus in de tegenwoordigheyd van Herodes, Brepols relig. reeks 45 ges. A.C.(ranen-doncq), 52 en 68, z. nr. Horlogie van de Passie Jesu Christi.

2 hsnn.: Rynders 6.

8 hsnn.: Wed. J.v. Egmont 83 = Rynders 5 = Kok-v. Kolm 5

16 hsnn.: Noman 364, Wellens & Delhuvenne 85.

18 hsnn.: Erve Rynders 41 en 42.

 

Christus aan het kruis.

1 hsn.: Van der Haeghen z. nr. Ghebedt des Avondts. Oeffeninghen des Morgens, id. z. nr., z. tekst, (Christus aan het kruis met emblemen van de passie), Du Mortier 56, Erve wed. J.v. Egmont 3, kopie Thompson 25 = A.v. Genechten 209 = Beersmans 81, Stichter 91 ges. Robyn = Noman 251, Thompson 122, Brepols relig. reeks 25, 38, 60, 61 en 67, Hurez z. nr. Jesus-Christ meurt pour nos péchés, Bontamps z. nr. Jesus van Nazareth Koning der Joden, Brepols 83, kopie Glcnis-son & v. Genechten 31.

3 hsnn.: Brepols relig. reeks 10.

4 hsnn.: Van der Haeghen z. nr., z. titel, (Christus aan het kruis met Maria, Johannes en Maria-Magdalena aan de voet van het kruis).

 

Graflegging. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 21.

 

Verrijzenis. 1 hsn.: Bon­tamps z. nr.

 

Vier evangelisten. 1 hsn.: Stichter 110 ges. Robyn = Noman 158 = Brepols 197.

 

Apocalyps. 8 hsnn.: No­man 404.

 

Apostel paulus.

1 hsn.: Brepols relig. reeks 40.

16 hsnn.: Erve wed. G. de Groot z. nr. Hier ziet gy afgebeeldt, ojeugt! Heldt Paulus leeuen = Wed. G. de Groot & A.v. Dam = G. de Groot-Keur z. nr. = Kannewet 38 = Erve H.v.d. Putte 38 = Noman 363.

 

Parabelen.

De barmhartige Samaritaan, 12 hsnn.: Bouwer & Ratelband X = J. Bouwer X = Ie Jolle X = Van Munster X.

 

Verloren Zoon.

1 hsn.: Kannewet *99, J. Thompson 8 ges. Lubeek = Glenisson & v. Genechten 163 = Glenisson & Zn. 163.

4 hsnn.: Rynders 2, Hemeleers z. nr.

12 hsnn.: Wed. H.v.d. Putte 52, Bouwer W = Ie Jolle W.

20 hsnn.: Brepols 8.

Kopergravure met 6 af b.: onbekende uitg. z. nr., z. t

 

De wijze vrouw. 1 hsn.: Mich. de Groot z. nr. Een wyse vrouw besit door de genoegsaemheydt..."'.

 

De wijze en de dwaze maagden. 1 hsn.: Glenisson & v. Genechten 161.

 

 

4. Bijbelprenten   met   verschillende   voorstellingen uit het Nieuwe Testament.

 

9 hsnn.: Ferwerda 12 ges. CVS(ichem); Noman 40.

12 hsnn.: Is. v. d. Putte 124 = H.v.d. Putte 43, Ferwerda 18 ges. CVS(ichem), H.v.d. Putte 70, Thompson, 60, Noman 39.

16 hsnn.: Jan Bou­man z. nr. Hier kunt gy sien o jeugt... = Is. v. d. Putte 66, H.v.d. Putte 90, Erve wed. G. de Groot z. nr. Bybelsche Figuuren van het Nieuwe Testament Kannewet *37 = J.H. de Lange 62; Is. v.d. Putte 123 = H.v.d. Putte 63; Ratelband  & Bouwer 83

Clement, de Vri en v. Stegeren z. nr.; Ratelband & Bouwer 84 = Clement, de Vri en v. Stegeren z. nr., Ratelband & Bouwer 85 = Clement, de Vri & v. Stegeren z. nr., Rynders 40, Noman 291.

14 hsnn.: Kannewet 70, Kok-v. Kolm 32 = Wendel 32.

18 hsnn.: Rynders 39 ges. CVS(ichem).

20 hsnn.: Casp. Lootsman z. nr. Schriftuurlijke Figuren uyt... Handelingen der Apostelen = Abr. v. d. Putte 84, Noman 373.

 

5. Bijbelprenten met verschillende voorstellingen uit het Oude en Nieuwe Testament.

1 hsn. met 5 taferelen : Ratelband 61.

4 hsnn.: ges. H.B. (Hans Burgkmair), z. nr. onbekende uitg. 16e eeuw.

9 hsnn.: Koene 42, Noman 360 ges. ME.

11 hsnn.: v. Egmont 17.

15 hsnn.: Noman 376.

16 hsnn.: Rynders 49 ges. v. Si-chem en 53

20 hsnn.: S. en W. Koene 52, Noman 300.

24 hsnn.: Is. v.d. Putte 116 = Wed. H.v.d. Putte 62, Kannewet 68, v. Egmont 7 ges. I.C.I.(egher).

 

 

 

1.2. Heiligen

 

1.2.1 Maria

 

Onze Lieve Vrouw onbevlekt. 2 hsnn. (samen met de H. Elisabeth van Hongarije) Hemeleers 74.

 

Hemelvaart van Maria. 1 hsn.: Brep. relig. reeks 11.

 

H. Hart van Maria. 1 hsn.: Brep. relig. reeks 73.

 

Maria met Kindje Jezus en vruchtenkorf. 1 hsn.: Van der Haeghen z. nr.

 

Maria met bedevaartgangers. 1 hsn.: Van der Haeghen z. nr., z. t. (afb. 41).

 

Onze Lieve Vrouw van de rozenkrans. 1 hsn.: Van der Haeghen z. nr., z. t.

 

Onze Lieve Vrouw  van bijstand. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 81, kopie Glenisson & v. Ge­nechten 35.

 

Onze Lieve Vrouw van blijdschap. 1 hsn.: Hurez z. nr. Onze Vrouwe van Blydschap.

 

Onze Lieve Vrouw van Handel. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 46.

 

Onze Lieve Vrouw van zeven weeën. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 71, kopie Glenisson & v. Genechten 12, Hurez z. nr. Lof-Zang van onze lieve Vrouw van de Zeven Weeën.

 

Onze Lieve Vrouw van Loretten.

1 hsn.: onbekende uitg. (Prentenkab. Brussel) z. nr. Onse Lieve Vrouwe van Loret.

19 hsnn. Brepols relig. reeks z. nr. Litanie tot Onze Lieve Vrouwe van Loretten.

 

Onze Lieve Vrouw van Kevelaar.

1 hsn.: Bontamps z. nr. Nuwe kerch-Consolatrix Afflic-torum..., 1 litho Brepols relig. reeks 5.

2 hsnn. (samen met godvruchtige Huiszegen) : Brepols relig. reeks 3, Bontamps z. nr. Consolatrix Affiictorum; Gebr. Verbeeck z. nr.

 

Onze Lieve Vrouw van Scherpenheuvel. 2 hsnn. (samen met Godvruchtige Huiszegen) : Brepols relig. reeks 1, kopie Beersmans z. nr., Hemeleers z. nr.

 

Onze Lieve Vrouw van Halle.

1 hsn.:Lecuyer.

2 hsnn. (samen met Godvruchtige Huiszegen) : Brepols relig. reeks 2.

 

Onze Lieve Vrouw van de linden te Uden.

1 hsn.: Lecuyer.

2 hsnn. (samen met Godvruchtige Huisze­gen) : Brepols relig. reeks 4, kopie Glenisson & v. Genechten 43.

 

Onze Lieve Vrouw van Luxemburg. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 74.

 

Onze Lieve Vrouw van Neder-Waver. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 78.

 

Onze Lieve Vrouw van Kamerijk. 1 hsn.:  Hurez z. nr. Notre Dame de Grace  de  Cambrai.

 

Onze Lieve Vrouw van Blijdschap en van Foy. 4 hsnn.: (sa­men met Christus aan het kruis en engel) Van der Haeghen z. nr. N. Dame de Liesse, Notre Dame de Foy.

 

 

1.2.2. Andere heiligen.

 

Alexius. 1 hsn.: Hurez z. nr. Gebed tot den Heyligen Alexius.

 

Alfonsus. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 76.

 

Aloysius. 1 hsn.: Glenisson & v. Genechten relig. reeks 42.

 

Andreus. 1 hsn.: Brepols relig. reeks z. nr. Het leven van den heyligen apostel Andreas.

 

Anna. 1 hsn.: Van der Haeghen z. nr. St. Anna is den Bot || Maria is de blom || Enjesus is de Vrucht || Der Maegden Bruydegom, Hurez z. nr. Gebed tot de Heylige Anna, Brepols relig. reeks 14.

 

Anthonius van Padua. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 8 ges. Lubeek, idem 56.

 

Apollonia. 1 hsn.: Bontamps z. nr.

 

Barbara. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 33.

 

Brigitta. 1 hsn.: Bontamps z. nr.; Brepols relig. reeks 9 (gerepr. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 51), kopie Glenisson & v. Genechten relig. reeks 4, gebr. Verbeeck z. nr.

 

Coletta. 1 hsn.: Hurez z. nr. Heylige Coleta \\ Mae(g)d, Abdisse en Envormster van het Order van H. Clara.

 

Cornelius. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 18; Hurez z. nr. Gebed tot den H. Cornelius Paus en Mar­telaar; Bontamps z. nr. De Martelie || van den || H. Paus, || Cornelius...

 

Crispinus en Crepianus. 1 hsn.: Hurez z. nr. Gebed tot den heyligen Crispinus en de heyligen Crepinianus.

 

Donatus.   1   hsn.:   Brepols  relig.   reeks   7; Bontamps z. nr.

 

Eligius. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 58.

 

Elizabeth

1 hsn.: Hurez z. nr. De H. Elisabeth Koninginne van Hongarien.

2 hsnn.: Hcmi leers 74.

 

Filomena. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 77.

 

Franciscus Xaverius. 1 hsn.: Brepols z. nr. Het Leven van den Heyligen Franciscus Xaverius van de Societijd Jesu, Apostel van Indien en Japoniën.

 

Genoveva (van Brabant). 1 hsn.: Brepoll relig. reeks 63 kopie: Glenisson & v. Genechten 15, Hemeleers z. nr. St. Geneviève. Hoffers

 

Genoveva (van Parijs), Hurez z. nr. Sainte Geneviève, patronne de Paris.

 

Gervatius en Protatius.   1   hsn. Hurez z. nr. Den Heyligen Gcrvasius en Protatius.

 

Helena1  hsn.:   Hurez  z. nr.   Gebed tol  de Heylige Helena.

 

Hubertus. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 27, zie ook Joh. Baptista.

 

Isidorus. 1 hsn.: Glenisson & v. Genechten relig. reeks 41.

 

Jacobus de Meerdere. 1 hsn.: Brepols relig. reeks z. nr. Het leven van den Heyligen Apostel Jacobus de Meerdere.

 

Job. 2 hsnn. (samen met de blijde intrede van Christus in Jeruzalem) : Hemeleers z. nr.

 

Johannes Baptista.

1 hsn.: Hurez z. nr. Gebed tot den Heyligen Joannes-Baptista.

2 hsnn.: (samen met H. Hubertus) Hemeleers relig. reeks z. nr.

 

Johannes Nepocemus. 1 hsn. (samen met gebed) : Bontamps z. nr.

 

Joris. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 37.

 

Jozef. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 28, $ Hunv z. nr. Gebed tot den heyligen Jozef, 1 litho, Glenisson & v. Genechten relig. reeks 4.

 

Julianus. 1 hsn.: Hurez z. nr. Gebed tot den heyligen Julianus den herberger.

 

Katherina. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 26 = Brepols 29.

 

Lucia. 1 hsn.: Bontamps z. nr.

 

Maria Magdalena. 1 hsn.: Bontamps z. nr.

 

Martinus. 1 hsn.: Bontamps, Korte Levens­beschrijving van den H. Martinus.

 

Nicolaas1  hsn.:  Brepols relig.  reeks 48. (Zie ook volksgebruiken en volksfeesten).

 

Paulus. $ Ziet Petrus.

 

Petrus. 1 hsn.: Bontamps z. nr. (samen met H. Paulus),   Brepols  relig.   reeks   16,   Glenisson   &  v. Genechten relig. reeks 40.

 

Protatius. Zie Gervatius.

 

Remigius. 1 hsn.: Hurez z. nr. Den heyligen Remigius Aertsbisschop van Rheims.

 

Rochus1  hsn.:  Van der Haeghen z. nr., Brepols  relig.  reeks 6,  Bontamps z. nr.  Lcvensbeschrijving van den H. Rochus.

 

Rombaut. 2 hsnn.: Brepols relig. reeks 62.

 

Theresia. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 32.

 

Vincentius. 1 hsn.: Hurez z. nr. Den Heyligen Vincentius.

 

Pater Bernard. (B. Hafkenscheid 1807-1865). I li 11 : Brepols relig. reeks 13.

 

 

1.2.3. Verschillende heiligen op één prent.

8 hsnn.: Brepols 212 ges. A.C. Cranendoncq.

12 hsnn.: Brepols 210.

15 hsnn.: Hemeleers 20 en 69

16 hsnn.: Brepols 208 en 209, Beersmans 28

18 hsnn.: Brepols relig. reeks 66 en gewone reeks 207.

20 hsnn.: Brepols 205.

24 hsnn.: Brepols 204.

30 hsnn.: Kannewet *48 = Erve H.v.d. Putte 48, Brepols 203.

36 hsnn.: Brepols 202.

.

 

1.3. ANDERE RELIGIEUZE ONDERWERPEN

 

1.3.1. Christus verering in de katholieke eredienst

 

Heilig aanschijn. 1 hsn.: Brepols relig.reeks 80.

 

Heilig bloed van Boxtel. 1 hsn.: Brepols rel. reeks 35.

 

Heilig hart. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 75.

 

Lam Gods. 1 hsn.: Bontamps z. nr.; Brepols relig. reeks 30 ges. L. Hendrickx, kopie Glenisson & V. Genechten relig. reeks 2.

 

H. Sacrament des altaars1   hsn.: Brepols relig. reeks 41 en 69; Glenisson & V. Genechten relig. reeks 20; Hurez z. nr. Gevoelens van $ li, (de tot het Heylig Sacrament.

 

Miraculeus kruis van Migne.  1  hsn.: Brepols relig. reeks 65.

 

Begrafenisdoe van Besançon. 1 hsn.: Hurez z. nr. Verbeelding van den Heyligen begraefdoek Besancon.

 

Calvarieberg van Atrecht   1   hsn.: Hurez z. nr.

 

De kapel Beth-Jerusalem te Anrat bij Keulen. 1 hsn.: Wed. H. Bontamps z. nr. Afbeelding...

 

 

1.3.2. Gebeden en godvruchtige oefeningen

 

Christelijk abc. Kopergravure ges. Isaak Greve z. nr. Nietigheid van 's mensen leven.

 

Kruisweg. 16 hsnn. (2 te midden, rondom 14 I leinere) : Brepols relig. reeks 59 = gewone reeks ll6, (ilenisson & v. Genechten 75 = A.v. Genechten |, kopie Wellens & Delhuvenne 83 = Glenisson & Genechten 75, Lutkie en Cranenburg 2e reeks 56, Gebr. Verbeeck z. nr. (samen met kruisboom).

 

Het Onze Vader. 8 hsnn.: Brepols 134, kopie Wellens & Delhuvenne 84 = Glenisson & v. Genechten 35.

 

De rozenkrans. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 53, kopie Glenisson & v. Genechten 18, één grote hsn. met vijftien kleinere rondom: Brepols relig. reeks 49.

 

Huiszegen.

 1 hsn.: N. Schaffrath 1794, Brepols relig. reeks 44, Gebr. Verbeeck z. nr., Jacob Brosens z. nr.

Zie ook Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel, van Halle, van Kevelaar en van Uden.

 

Godvruchtige loterij. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 57.

 

Gebed voor een goede dood. 1 hsn.: Hurez z. nr. Gebed tot Jcsus om eene goede dood te ver­krijgen.

 

Gebed voor de dienstmeiden. 1 hsn.: G.N. SchafFrath, Dagelyksche Oefeningen van de God­vruchtige en Godminnende Diensmaagd.

 

 

1.3.3.  Religieuze trappen.

 

Personen uit het O.T. Kopergravure ges. F. de Wit z. nr. Trap der voorbeelden des Heeren Jesu Christi.

 

De twaalf apostelen.

1 hsn. ges. Robyn, Stichter 111= Noman 209.

kopergravure van J.C. Visscher, kopie R. en J. Ottens, Y. en B. Greve.

 

Twaalf aartsvaders. 1 hsn. Stichter 112 = Noman 106, Stichter 113 = Noman 99 = Glenis­son & Zn. 185.

kopergravure J.V. Visscher, kopie R. en J. Ottens, Y. en B. Greve.

 

1.3.4. Overige religieuze onderwerpen

 

Christens reis naar de eeuwigheid (Naar Bunyan) 16 hsnn.: Conynenberg 94 = H.v.d.

Putte 25.

 

Duifken en Willemynken.

12 hsnn.: Casparus   Lootsman   z. nr.   Duyfken   en   Willemynken, kopie H.v.d. Putte z. nr.

20 hsnn.: v. Egmont 61; 24 hsnn.: Noman 392; — 30 hsnn.: Kannewet 61 Erve H.d.v. Putte 61 = W. Hegerman 10, kopie Ratelband & Bouwer 87, du Mortier 10.

 

Laatste oordeel. 1 hsn.: Hurez z. nr. Het algemeen oordeel; — 2 hsnn.: Ratelband & Bouwer 70 = 105.

 

Pius VII onder de regering van Napoleon. 1 hsn.: Brepols relig. reeks z. nr.

 

Pius VII en Leo XII. 2 hsnn.: Brepols relig. reeks 54.

 

Ronde van de duivel. 1 hsn.: Brepols relig. reeks 15.

 

Spiegel des doods naar Abraham à Sancta Clara. 35 hsnn.: Brepols relig. reeks z. nr.  Gevolg van den Dooden-Spiegel...

 

Verkondiging van het geloof. 24 hsnn.: Rynders 32.

 

De zeven sacramenten. 7 hsnn.: Brepols relig. reeks 72.

 

Twee aanbidders. 1 hsn.: onbeken­de Antwerpse uitg. z. nr., Marten Jansen Brandt z. nr., Erve wed. Jac. v. Egmont 116

 

Verschillende religieuze onderwerpen op één prent.

8 hsnn.: Brepols 213.

9 hsnn.: Erve wed. G. de Groot & A. v. Dam z. nr. Nodige gedachten, Brepols 211.

12 hsnn.: onbekende uitg. 17e eeuw z. nr. Eenige figuren en vertoningen, tot stichting der Jeught.

 

 

\2.  Historische  Onderwerpen (MdM p. 386)

 

2.1.Vorsten en historische personen

 

2.1.1. Het huis van Oranje.

Oranjeboom en Oranjesymbolen.

l  hsn.: Kannewet *3, kopie Erve H.v.d. Putte 35, ges. G.N. Garama, Noman 343.  9 hsnn.: onbe­kende uitgever (E) 4.

 

Prins Maurits. l hsn.: Noman 88  (zie ook Willem III).

 

Prins Frederik Hendrik. (Zie Willem III).

 

Prins Willem III.

l hsn.: Erve wed. G. de Groot en A.v. Dam z. nr. Wilhelmus de Derde Prime van Orangien = Kannewet **5 (met titel : Prins Wilkm V), Kannewet **3, Noman 86; 16 hsnn.: Kanne­wet 66.

kopergravure met 8 afb. ges. I.C. Visschcr L;

 

Willem II en Maria Stuart. l hsn.: Erve wed. G. de Groot z. nr. William & Maria Rex Brittania.

 

Willem III, Maria Stuart, Prins Maurits en Fred. Hendrik. 4 hsnn.: H.v.d. Putte 88.

 

Willem IV. l hsn.: G. de Groot-Keur z. nr. Prins van Friesland = Kannewet **4, Kannewet **2, Kannewet 5 (later met titel Prins Willem de 5de).

 

Willem IV en prinses Anna. 2 hsnn.: Kannewet **8.

 

Rondreis Willem IV in 1747. 12 hsnn. lirvc wed. J. Ratelband & J. Bouwer 93.

 

Anna van Brunswijk. l hsn.: Kannewet 6 (portret van Maria Stuart), J. Noman 91.

 

Graftombe Willem IV en begrafenis van prinses Anna. 2 hsnn.: J. Scheffers z. nr.

 

Prinses Carolina, prinses van Oranje Nassau. l hsn.: Erve H.v.d. Putte z. nr. Carolina, primes van Oranje Nassau-Weilburg.

 

Geboorte van Willem V., l hsn.: v. Egmont 127 = onbekende uitgever (E) 43.

 

Graaf van Buren en prinses Carolina. 2 hsnn.: v. Egmont 15 ges. A.M.

 

De jonge prins van Friesland, George van Hannover en Gustaaf Adolf van Zweden. 4 hsnn.: Erve H.v.d. Putte 84.

 

Willem V. 1 hsn.: Abr. v. d. Putte, z. nr. De jonge. Prins van Oranje, H.v.d. Putte 129, Erve H.v.d. Putte 22, v. Egmont 60, Ratelband & Bouwer 65, id. z. nr. O Nederlandsche Jeugd... ges. A. Bouwens, Lutkie & Cranenburg, nieuwe reeks 99, Noman 43 (zie ook Willem III en Willem IV).

 

Willem V en prinses Wilhelmina.

 l hsn.: J. Hendriksen 36.

2 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 207 ges. Lubeek = Glenisson & Zn. 207.

 

Willem V, echtgenote, zoons en dochter.

l hsn.: onbek. uitg. (E) z. nr. Zinne­beeldige konstplaat op de thans Bezwooren en vastge­stelde constitutie.

2 hsnn. bovenste : erfprins Wil­lem Frederik, Willem George Frederik en Frederica Louisa Wilhelmina; onderste : Frederica Sophia Wilhelmina van Pruisen, echtgenote van Willem V, met haar broeder Frederik Willem III, koning van Pruisen en zijn zonen : de kroonprins van Pruisen en de hertog van Brunswijk-Luneburg, zonder naam uitg. (Koene) z. nr. Afbeelding van zyn Door-Ingtige Hoogheid...

 

Prinses Frederica Sophia Wilhelmina. 1 hsn.: Erven de Wed. J. Ratelband & J. Bou­wer z.nr. Deez' prent vertoont u hier... ges. A. Bouwens.

 

Karel George Aug. van  Brunswijk en Frederica Louisa Wilhelmina. l hsn.: S.W. Koene z. nr. Zegen-Zang...

 

Feesten bij de aanstelling van Willem V als stadhouder. 4 hsnn.: v. Egmont 99 ges. Perske.

 

Graftombe van Willem V. l hsn.: Erve H. Rynders 40 = Wendel 40; onbekende uitg. op naam J.P, Bronstring 46.

 

Erfprins Willem Frederik. l hsn.: Stich­ter 70, Thompson 164, Noman 43 (portret van prins Willem V te paard).

 

Koning Willem I. l hsn.: Erve H. Rynders z. nr. Willem de eerste... ges. Oortman.

 

Koningin Wilhelmina Frederica Louisa.   l  hsn.:  Erve  H.  Rynders  z. nr.  Hare Majesteit... (zie ook Willem V.).

Koning Willem I, de koningin, de kroonprins en prinses Anna. 2 hsnn.: Rynders   z.  nr.   Zie   Neerlands   Koning   met   zijn dier'bre Gemalin... ges. J.O.(ortman).

 

Kroonprins Willem Frederik. l hsn.: J. Noman 228. (= Napoleon Bonaparte te paard, prent Stichter 137, hier voorge­steld als kroonprins Willem).

 

Huwelijk van de kroonprins. l hsn.: Koene z. nr. Neerlands Vreugdedagen...

 

Koning Willem II. l hsn.: Thompson, op naam v. Alphen 164 = Glenisson & v. Genechten 141 = A.v.  Genechten  141, Lutkie & Cranenburg  i, id. nieuwe reeks 89.

 

Grootvorstin Anna Paulowna.  Stichter 138, l hsn.: Noman 229. (=Joséphine de Beauharnais, hier voorgesteld als Anna Paulowna).

2.1.2. Andere vorsten.

 

Keizer Karel. 1 hsn.: B. Koene z.nr., hier voorgesteld als Sint-Nicolaas.

 

Karel van Orleans. l hsn.: onbekende uitg. (Koene?) 42 Sint-Nicolaas.

 

Hendrik II van Frankrijk. l hsn.: Erve wed. Jac. v. Egmont 57.

 

Anna Stuart. l hsn.: G. de Groot-Keur z. nr. Dit is de Kroon-Prinses...

 

George van Engeland. l  hsn.:  G.  de Groot-Keur z. nr. George de L..; Kannewet *1.

 

Maria Stuart . Zie Willem II, Willem IV en Anna van Brunswijk.

 

George II van Engeland. l hsn.: Kannewet **6.

 

George III van Engeland. l hsn.: Erve H.v.d. Putte z. nr. George de Derde... Karel,

 

George, August van Brunswijk. Zie Willem V.

 

Frederikv II van Pruisen. l hsn.: J. Bouwer & de Wed. J. Ratelband 65 = Clement, de Vri & v. Stegeren z. nr. De Koning van Pruyssen te paard.

 

Prins Hendrik van Pruisen. 16  hsnn.: Kannewet 60; Rynders 28.

 

Frederik Willem II van Pruisen. Zie Willem V prins van Oranje.

 

Twee Spaanse vorsten. (Karel V en Filip II;). l hsn.: v. Egmont 59.

 

Peter de Grote van Rusland. 12 hsnn.: Hoffers 20 ges. Schuyling.

 

Keizerlijke familie van Oostenrijk. 4 hsnn.: Brepols 6.

 

Prins-bisschop Alexander van Hohenlohe. (1794-1849). l hsn.: Brepols, godsd. reeks 51.

 

Onbekende vorstin. l hsn.: v. Egmont 16 ges. A. Bouwens.

 

Franse vorsten. l hsn.: v.d. Putte z. nr., z. t. of onderschriften.

 

Napoleon. l hsn.: Stichter 137. (Zie ook Wil­lem II).

 

Keizerin Josephine. l hsn.: Stichter 138 (Zie ook Anna Paulowna).

 

Keizerlijke familie.. 12 hsnn.: Hemeleers 45.

 

Leven van Napoleon I.

16 hsnn.: Hemeleers 79.

20 hsnn.: Brepols 137.

 

Dood van Napoleon. 1 hsn.: Brepols 215.

Spotprent op Napoleon.. 3 hsnn.: onbeken­de uitg. (E) 40.

 

Lodewijk Napoleon en Hortense de Beauharnais. 2 hsnn.: Noman 72, ges. J.P.(lugger).

 

Dood van Lodewijk XVIII. l hsn. : Brepols 194.

Dood van de hertog van Berry. 6 hsnn.: Brepols 47.

Dood van de hertog van Montebello. 4 hsnn.: Hemeleers 14.

Dood van prins Poniatowski. 9 hsnn.: Brepols 51.

Hussein Pacha, de Bey van Algerie. l hsnn.: Brepols 192.

 

2.1.3. Verschillende vorsten op één prent.

l hsn.: Van der Haeghen z. nr. 9 af b. (1 Duc d'Orléans), Van der Haeghen z. nr. met 15 af b. geen titel, geen onder­schriften, Van der Haeghen z. nr. met 24 af b. (1 Julius Caesar).

4 hsnn.: G. de Groot-Keur Kn ges. WH = Kan­newet 83.

8 hsnn.: Noman 102 ges. G.O.(ort-man).

12 hsnn.: Kannewet **32 = Erve H.v.d. Putte **32, Seydel 15, Erven de Wed. J. Ratelband en J. Bouwer 95, J. de Lange 28, Wijnhovcn-Hendriksen 1 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 43; 16 hsnn.: Bouman z. nr., incip. Dits koning William..., J.

Kannewet 60 = Erve H.v.d. Putte 60, Rynders 28, Noman 316, Brepols 33.

18 hsnn.: Kannewet 21.

20 hsnn.: Kannewet *25 = Noman 147, Ratelband & Bouwer 33 = De Vos & C° 10, Noman 368.

24 hsnn.: Is. v. d. Putte 19, Jan Bouman z. nr. Hier kunt gij jonge Lien / Veel Adelijke Ruyters sien. H.v.d. Putte 46 en 78, Kannewet 29 = Erve H.v.d Putte 29, Ratelband & Bouwer 42.

 

2.1.4. Historische personages.

 

Afzonderlijke personages.

 

De graven van Egmont en Hoorn. 2 hsnn.: J.H. de Lange 58.

 

Hugo Grotius.

8 hsnn.: Hoffers 11 ges. Schuy­ling

12 hsnn.: Wijnhoven 32 = Onbekende uitg. (F) 45 en 67.

 

Willem Ijsbrantz. Bontekoe.

8 hsnn.: Casp. Lootsman z. nr., inc. Willen Esbrantz..., v. Egmont 18.

 

Jan Steen.

12 hsnn.: Hollingerus-Pypers 2, Broese 2, onbekende uitg. (F), op naam Hissink 14, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 107

16 hsnn.: Rynders 19 ges. Coldewyn = J. Wendel & Zn. kj = Kok-v. Kolm 19.

 

 

Verschillende historische personages op één prent.

8 hsnn.: Noorduyn T

9 hsnn.: v. Staden 60.

10 hsnn.: R. Callenbach-Klenk, z. nr. Kinders leest... (samen met Nederl. Provinciewapens).

12 hsnn.: J. Bouwer & Wed. Ratelband H = J. Bouwer H = D. Ie Jolle H = v. Munster C, kopie Delhuvenne 69, Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 34 en 37.

16 hsnn.: Stichter A ges. G. Oortman = Noman F, Thompson 146 = Glenisson & v. Genechten 150 = Glenisson & Zn. 150.

36 hsnn.: B. Koene z. nr. Kinderen! hier kunt gij beschoinven....

48 hsnn.: Wed. G. de Groot & A.v. Dam z. nr., z. t. = J. Kannewet *77.

 

2.1.5. Wapens.

 

Wapen van Nederland. l hsn.: H.v.d. Putte z. nr. Hollandia, of de Waakzaamheid.

 

Wapen van Willem I. l hsn.: Thompson 150.

 

Wapens van Friesland.

l hsn.: Seydel 23 ges. H. Numan = Rynders z. nr.

8 hsnn.: Seydel 24.

 

Nederlandse provinciewapens.. 10 hsnn.: R. Callenbach-Klenck z. nr. Kinders Leest... (met twee portretten en markt van Enkhuizen).

 

 

2.2. Politieke gebeurtenissen

 

2.2.1. De strijd tegen Spanje.

 

Nederland onder het Spaanse juk.12 hsnn.: Wijnhoven-Hendriksen 35  = Lutkie  & Cranenburg, 2e reeks 72.

 

Beleg en ontzet van Leiden. 8 hsnn.: Kannewet *21, kopie in spiegelbeeld J. Scheffers 32, ook met nr. 34 = J.A.  Ryke 2 = Masier 18, N. Muys z. nr. Tot scha der Spanjaards..., J.H. de Lange 46, B. Koene 47, v. Egrnont 31 = Hendriksen 52, ynders 22, Noman 46, onbekende uitg. op naam Wijsmuller 29; — 12 hsnn.: Wijnhoven-Hendriksen 33.

 

Inname van Groenlo (1627), Wezel, 's-Hertogenbosch, Maastricht, Orsoy, Rijkerk, Scheldeschans en Breda (1737). Kopergravure met 8 afb. ges. J.C.Visscher, B. Velthuyzen L.

 

Heldendaad te Hoorn.8 hsnn.: Noorduyn M.

 

 

2.2.2.  De strijd tegen Frankrijk.

 

'De Franse tyrannie'. 16 hsnn.: onbekende uitg., 17e eeuw, z. nr. De France Tiranny..., Erven wed. G. de Groot & A.v. Dam z. nr. De Franse Tyranny... = G. de Groot-Keur z. nr., Kannewet 37 (twee verschillende uitg.), Wed. H.v.d. Putte 64, Ratelband 25 = Rynders 7, Noman 366.

 

2.2.3.   Andere gebeurtenissen uit de 16e en 17e eeuw.

 

Wederdopers. Kopergravure met 8 afb.,  B. Velthuyzen   BB   ook   met   letters   EE   ges.   C.I. Visscher.

 

Protestante martelaren8 hsnn.  v. Egmont 38 ges. C.v. Sichem 39.

 

Verovering van de 'Zilvervloot' en inname van Olinda. 36 hsnn.: onbekende uitg. (Atlas van Stolk nr. 1713).

 

Veldtochten van Frederik Hendrik. Kopergr. met 8 afb., B. Velthuyzen z. nr.

 

Optocht van Staatsiewagens in 1659. 16 hsnn.: Michiel de Groot z. nr.

 

Vrede van Rijswijk.. 1 hsn.: Jan de Lange 47.

 

2.2.4. Historische gebeurtenissen uit de 18e eeuw.

 

Blijde intocht van Willem IV in Zeeland, Utrecht en Den Haag (1747).   12 hsnn.: Ratelband & Bouwer 93.

 

Bataafse Republiek. 1 hsn.: Stichter 70.

 

 

2.2.5.   Historische gebeurtenissen uit de 19e eeuw.

 

Beleg van Deventer. 4 hsnn.: J.H. de Lange 40.

 

De srijd tegen Napoleon.

1 hsn.:  Brepols z. nr. Slag van de Bergjeangezeyt van Waterloo…., Noman 121.

3 hsnn.: J. Ryke 9.

4 hsnn, Hendriksen 76.

6 hsnn.: Brepols 48.

8 hsnn Kannewet **21

9 hsnn.: Wansleven z. nr. Bd taille van Waterloo

16 hsnn.: Hendriksen 8 | A. Cranendoncq.

20 hsnn.: Brepols 14.

 

De Belgische opstand

4 hsnn.: Thompson 24 en 165.

8 hsnn.: J. de Lange 9, Hoffers 29.

12 hsnn.: J. de Lange 28, op naam Wijsmuller.

16  hsnn.:   Thompson   167, J. de Lange 79, Wijnhoven-Hendriksen 44.

18 hsnn. Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 41.

 

Slag bij Hasselt. 2 hsnn.: Rynders z. nr.  De eerste prent vertoont het strijden...

 

Ontploffing  van het kruidmagazijn te Bergen-op-Zoom. 16 hsnn.: J. de Lange 79. 

 

Leven van Van Speyk.

6 hsnn. Thompson 155 ges. A. Cranendoncq = Glenisson  &  v.   Gcnechten   154.

8  hsnn.: Rynders 30,  Noman  & Zn.  321   = Brepols 169, Hoffers  27,  Masier   10  en  45   (prent  van   Bontc-koe voorgesteld als Leven van Van Speyk), onbe­kende uitg.  (E) 2.

12 hsnn.: Wijnhoven Hen­driksen 9 = Lutkie & Cranenburg, nieuwe reeks 35.

 

Generaal Dibbets. 1 hsn. : Wijnhoven-Hen­driksen 52 = Lutkie & Cranenburg, nieuwe reeks 91.

 

 

2.2.6.   Verschillende taferelen uit de Nederlandse ge­schiedenis samen op één prent.

6 hsnn.: J. Kannewet 95

9 hsnn.: Le Jolle Z ges. J. Oortman = v. Munster Z, Ulrich 4

12 hsnn.: Wijnhoven-Hendriksen 36 en 37 = Lutkie & Cra­nenburg, nieuwe reeks 43, Noorduyn G, v. Staden 19 ges. A. Cranendoncq.

16 hsnn.: Noman E, en F ges. G. Oortman, en G.

24 hsnn.: Stichter 121 ges. LA. = Noman 170.

 

 

2.2.7.  Taferelen uit de algemene geschiedenis.

 

Oorlog tussen Frankrijk en Spanje1823. 15 hsnn.: Brepols 45.

 

Belegering van Cadiz 1823. 1 hsn.: Brepols 46.

 

Oorlog tussen Rusland en Turkije1828.

4 hsnn.: Thompson 162  =  Glenisson  & v. Genechten 155 = A.v. Genechten 155 = Beersmans 46, Brepols 40.

6 hsnn.:  Hcmeleers 23.

15 hsnn.: Brepols 63.

 

Leven van de pausen. 8 hsnn.: Erve wed. J.v. Egmont 75.

 

Napoleontische veldslagen.

4 hsnn.: Brepols 25 (Slag bij Austerlitz), 1805. Brepols 37 (Slag bij Jena 1806).

12 hsnn.: Brepols 35 (Slag van Wagram 1809).

20 hsnn.: Brepols 2 (Slag van Leipzig 1813).

7 hsnn.: Brepols 22 (Inname en brand van Moskou).

 

Verschillende taferelen uit de algemene geschiedenis. 4 hsnn.: P.J. Delhuvenne 69.

 

2.3. Sociaal-economische gebeurtenissen.

 

Actiehandel.

12 hsnn.: onbekende uitg.     G. de Groot-Keur z. nr. Ey siet dees Actie-Handelaars... (E) 85.

15 hsnn.: Thompson 55.

24 hsnn.:     Noman 289, Rynders 25 = Kok-v. Kolm 25.

 

 

2.4. Boosdoeners en hun straffen

 

Cartouche.

9 hsnn.: Rynders z. nr. Het leven en bedrijf van Louis Dominique de Cartouche, ges. Numan.

16 hsnn.: Abraham v.d. Putte z. nr. Het Leven en bedrijf van Cartouche = Wed. H.v.d. Putte 14, Stichter 206 (Schinderhannes) = Noman 256, v. Egmont 55, Noman 357 en 381.

20 hsnn.: Is. v.d. Putte 68 = Wed. H.v.d. Putte z. nr. = Erven H.v.d. Putte 108 (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 169) = S. & W. Koene 86, Kannewet K 74, kopie Ratelband & Bouwer 26, J.H. de Lange 86, Brepols 56 (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 168), kopie Glenisson & v. Genechten 17 = Beersmans 48, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 1.

 

Tuchtstraffen.

12 hsnn.: D. Kemink z. nr. Kinders wilt dees Printe Leezen, en leert van Jongs op kwaad doen Vreezen.

 

 

2.5. Rampen

.

Reis van Bontekoe.

8 hsnn.: Casparus Loots-man z. nr., z. t., v. Egmont 18, Hendriksen 59.

 

Saardammer stier.

1 hsn.: v. Lee 45, Kan­newet 10 = Erve v.d. Putte *10 = Stichter 162 = Noman 242, Erve H.v.d. Putte 157, J.H. de Lange 30.

 

Branden..

1 hsn.: v. Egmont 12 ges. H. Numan. (Oude schouwburg te Amsterdam 1774),

Stichter 81 = Noman 211 (Brand van het zeemagazijn).

2 hsnn.: v. Egmont 84 (Am­sterdamse schouwburg en ontploffing van het oor­logsschip „AlpTien), Wijnhoven-Hendriksen 22 ges. H. Numan = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 75 (Brand van een huis aan de gracht te Amsterdam).

4 hsnn.: Wendel 51 = Rynders 51 = Kok-v. Kolm 51 (Brand van de Lutherse nieuwe kerk te Amsterdam

 

Overstromingen.

2 hsnn.: Wendel 37 ges. I. Donker (Watervloed in Gelderland 1809), Wendel & Zn. z. nr. (zelfde prent voorgesteld als watervloed in België 1839 en aardbeving te Harderwijk 1838).

6 hsnn.: Stichter 149 ges. H. Numan = Noman 130 = Bre­pols 181 (Watervloed van 1775-1781).

 

 

2.6. Wonderbare gebeurtenissen

1 hsn.: H. Liefrinck z. nr. Een seer wonderlyck tee­ken..., id. z. nr. Een dusdanigen faetsoen van eenen cal-ve..., onbekende uitg. 17e eeuw, z. nr. Een waerachtige beschrijving van een mis-geboorte (gedat. 1641)

7 hsnn. waarvan één het monster van Viller-Val : Ulrich 2.

 

 

3. Allegorische onderwerpen

 

3.1. Leven en dood

 

3.1.1.  Van de wieg tot het graf – De trap des ouderdoms

 

Trappen met mannen

 l hsn.: Joost Broersz z. nr. (afb. 115), G. de Groot z. nr., inschrift „De Stervensdach sal onverwacht ons come als de dief bij nacht".

 

Trappen met vrouwen

 l hsn.: Nieuwenhuyzen 52; J.H. de Lange 29, Ratelband & Bouwer 4 = Bouwer & Ie Jolle 4 = J. de Vos 11, Noman 79.

 

Trappen met paren

 l hsn.: Erve wed. G. de Groot z. nr., met inschrift „Bedenkt de dagh..." = Kannewet *90, B. Koene z. nr., H. Numan 14 ges. Numan = v. Egmont 37 = J.H. de Roode z. nr. = Rynders i = Wendel i = Kok-v. Kolm i = v. Staden I = v. Staden 47 = onbekende uitg. op naam Palier 42 = Hcmeleers 117, v. Egmont 37 (andere prent dan deze ges. Numan), J. Hcndriksen 48 ges. Numan, Scheffers 21 = Rijke 4 = Masier 8, Brepols relig. reeks 20 (gereprod. bij Van Hcurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 60).

 

Trappen met afwisselend mannen en vrouwen of ook met paren op enkele treden en mannen op de overige treden

1 hsn.: Stichter 79 ges. J. Robyn = Noman 151 = Noman AA, Bouwer & Ratelband 18, J. de Lange 107 = J. de Lange Friese uitg., J. Thompson 12 ges. van Lieshout = Glenisson & v. Genechten 162 = Glenisson & Zn. 162, Wijnhoven-Hendriksen 50, Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 48, onbekende uitg. (E) 102 ges. v. Lubeek.

 

Meerdere trappen

Kopergravure C.J. Visscher, met acht trappen : ouderdomstrap met mannen, met vrouwen, trap van de zeven planeten, van de zeven deugden, van de mannen die het langst geleefd hebben, van de twaalf patriarchen, van de vijf zintuigen en van de twaalf apostelen, kopie R. & J. Ottens.

 

3.1.2. De vier standen of de vier waarheden

l hsn.: onbekende uitg. z. nr. De 4 Waarheden; kopergravure ges. J. Jelgerhuis-Rienksz, z. nr., z. t., 12 taferelen waarvan de eerste vier „de vier waarheden" voorstellen.

4 hsnn.: J. Kannewet **20, J. Wendel 2  = Rynders 2  = Kok-Van Kolm 2.

 

3.1.3. en 3.1.4. De liefdesboom en De vrijstersboom

l hsn.: Erve Wed. G. de Groot z. nr. „Hier staan de boornen met vruchten behangen..." = Kannewet *92 op naam Erve H. v.d. Putte, Stichter 139 ges. G. Oortman = Stichter N = Noman 185 (gereprod. bij v. Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 555) = Glenisson & Van Genechten 188, onbekende uitg.  (C) op naam Erve Wijsmuller 35

 

 

3.1.5. De strijd om de broek

2 hsnn.: Jan van Lee 51, Stichter 140 ges. G. Oortman = J. Noman.

Zie ook : Spreekwoorden, en bij de Verhalende Prenten het hoofdstuk over Jan  de     Wasser.

 

3.1.6. De oudewijvenmolen

1   hsn.:   onbekende   uitg.   z. nr.   Hier  worden  oude Wyven wederom jonge gemalen,    Wed. Ratinckx z. nr. Den nieuwen Vuer-Molen.

 

3.1.7. De dood, dodendans en floskaartjes

 

De dood in het algemeen

l hsn.: Erven Wed. G. de Groot en A.v. Dam, z. nr. Een oudt man in zijn kamer sittende spreeckt, Erve Wed. J. Ratelband en J. Bouwer (ook z. nr.), Erve H. van der Putte 80; 16 hsnn.: J. Kannewet **48 = Noman 297.

 

Dodendans en floskaartjes

l hsn. met 36 afb.: V.d. Haeghen z. nr., 2 typen, het ene kopie van het andere.

18 hsnn. Onb. uitg. De pentertjes. Plaat 1., met Keyser 36 tot Kapitynsvrouw 19, Onb. uitg., De pentertjes. Plaat 2., met Vaanderik 18 tot Doot 1. *

36 hsnn.: v. Lee 32,         Muys z. nr., Erve v.d. Putte 13, Ratelband & Bouwer 30 = le Jolle 30, Stichter 77 = Noman 122, Hendriksen 3, J.H. de Lange 2 = J. de Lange (ook Friese uitg.), kopie Brepols 116, J.H. de Lange 52, Tcrmeulen z. nr., Thompson n ges. Lubeek = Cilenisson & v. Genechten 165, Rynders 33 ges. Coldewyn = Kok-v. Kolm 33, W.C. Wansleven 60, Noman 36, 73 en 367, Hoffers 36, Wijnhoven-Hendriksen 30 = Lutkie & Cranenburg nieuwe reeks 69, Masier 25 = Landbouwk. Gesticht te Montfoort 24, v. Staden W en 24 = Hemeleers 99, onbekende uitg. (A) 25, onbekende uitg. op naam H.H. Bongers & C° z. nr. (moderne afdruk van oude blokken), Molenyzer z. nr. een litho en een kopergravure, Delhuvenne 67 = Glenisson & Zn. 60, Glenisson & v. Genechten 60 = A.v. Genechten 60 = Beersmans 68

____________________

* Beide bladen zijn bijgebonden in J.C. Schultz Jacobi, De Nederlandsche doodendans. verz. BK.

 

3.2. Dierenallegorieën

 

Allegorische prenten met apen

1 hsn.: Onbekende uitg. E 52; —

2 hsnn.: Numan z. nr. De aap als schilder, de aap als beeldhouwer = v. Egmont 17, kopie Thompson 42 ges. H.v. Lubeek; —

4 hsnn.: Kannewet 88 = Stichter 204 = Noman 83, Wed. H.v.d. Putte 150, J.H. de Lange 83;

8 hsnn.: Kannewet *18 = S. & W. Koene 31; — 12 hsnn.: S. & W. Koene 16, Noman 247;

16 hsnn.: Van Staden 80 = Hemeleers 118; —

24 hsnn.: Erve wed. J.v. Egmont 73, Thompson 26, Hendriksen & Ulrich 8 ges. A.C. Cranendoncq = Brepols 153, de geschiedenis van Jan de Wasser voor­gesteld met apen (zie rubriek Verhalen); —

36 hsnn.: Jac. Conynenberg 109, Kannewet 80, kopie Noman 344, onbekende uitg. op naam Van Kapel 115 ges. H.V.L.B.

 

3.3. De Verkeerde Wereld

 

3.3.1. De Omgekeerde Wereld

12 hsnn.: Kannewet *41 = V.d. Putte *41, J. de Lange 62, onbekende uitg. A 17, onbekende uitg. C 22; —

16 hsnn.: Wansleven 50 (slechts voor de helft bewaard), Wellens & Delhuvenne 10 = Ant. v. Genechten 36, Glenisson & Van Genechten 36 = Glenisson & Zn. 36 (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 384), kopie Beersmans 20, Lutkie & Cranenburg, tweede reeks 16 en 77, on­bekende uitg. op naam Wijsmuller 68, onbekende uitg. A 41, onbekende uitg. E 5 en 15;

20 hsnn.: Wansleven z. nr. De verkeerde Wereld',

24 hsnn.: Noorduyn V, Brepols 4 (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 115); — 25 hsnn.: J. Noman 58 ges. J.P.(lugger); — 28 hsnn.: Wed. H.v.d. Putte 49, Stichter 194 = Noman 271 = Van Staden 97 = Hemeleers 151; —

30 hsnn.: J. Noman 260; —

32 hsnn.: Ewout Muller z. nr., z. t.; —

36 hsnn.: Erve wed. G.d. Groot z. nr. De Nieuwe verkeerde Wereldt = A. Meyer 17, Kannewet 62, kopie Ratelband 32 en 46 = Lc Jollc 32, andere ko­pie J.H. de Lange 34, Van Egmont 76, Thompson 41, Stichter 66 = Noman 188, Rynders 12, Noman 322 (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 116).

 

3.3.2. Luilekkerland

l hsn.: Erve wed. G. de Groot z. nr. Wie luy en lekker is... = Kannewet K6g en *9ó, H.v.d. Putte z. nr. Die lui en lekker is... = Erve H.v.d. Putte en B. Boekhout 81, v. Egmont 51 (gereprod. bij v. Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 129), Noman 313;

8 hsnn.: Wed. G. de Groot z. nr. Nieuw vermakelyk Leuy-Lekkerland = Kannewet *82 = Erve H.v.d. Putte *&2 = Stichter 192 = Noman 267 = Glenis-son & v. Gen 195 = Glenisson & Zn. 195, H.v.d. Putte 92 = Noman 429 (6 hsn. Luilekkerland één bijbelprent ges. WH en één staatsiekoets).

12 hsnn.: Erve H. Rynders z. nr., ook met nr. 6 ges. J.C.(ol-dewyn), kopie Glenisson & v. Gen. 49 = Glenisson & Zn. 49 en Beersmans 19, onbekende uitg. (C) 57; — 20 hsnn.: Brepols 15, kopie A. v. Gen. 49, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 113.

24 hsnn.: Kannewet 72, H.v.d. Putte 58 = Wed. H.v.d. Putte 58 = Erve v.d. Putte 58, Ratelband n, J.H. de Lange 38 = J. de Lange 38, Stichter 72 = v. Staden 76 = Hemeleers Hendriksen 6, J. Thompson 59, P.J. Masier 1.

 

3.3.3. Spinnende varkens

1 hsn.: Onbekende ui tg. z. nr. De groote sterfte onder de Westphaelse Wijven en hoe dat de Verekens moeten spinnen f om voor de mannen de kost te winnen, Zelfde houtsnede, doch gegraveerde in plaats van gedrukte teksten, coll. Muller. — Jacobus Bouman z. nr. Die metgemack sijn kost wil winnen | Die set sijn Varekens aen het spinnen, ged. 1673, G. de Groot-Keur, ge­merkt *K 94, (ook z. nr.) (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.P.B., bk. 43) = Kannewet *94.

 

3.3.4. Oolog van de ratten (muizen) tegen de katten

l hsn.: A. Kanjewiele z. nr. O Kat... Gy zijt van Muys en Rotgevaen, Kannewet *7 = S. en W. Koene z. nr. Kinders wie heeft dit oyt meer verzonnen \\ Dat Katten de kryg met Katten begonnen; —

 4 hsnn.: Erve wed. G. de Groot & A.v. Dam z. nr. Jeugd spiegeld uw aan dese Kat... = Stichter 156 = Noman 82 = v. Staden 57 = Hemeleers 101.

 

3.3.5. De wolf als dokter

1 hsn. Onb. uitg., Dat nu die wolff een doctoor wilde wesen

 

 

3.4. Spreekwoorden en zegswijzen

l hsn. (met 30 af b.) : Van der Haeghen z. nr. Af-beeldingh hoe seven wyven vechten om een mans broeck; —

4 hsnn. (in elk blok 3 vakken) : Noman en Zn. 75 ges. A.C.(ranendoncq) = Van Staden 79 = Heme-leers 124, Lutkie & Cranenburg 2e reeks 114; —

6 hsnn.: onbekende uitg. D op naam Hissink 22, C.J. Koster z. nr. Spreekwoorden, Lutkie & Cranen­burg 2e reeks 112, kopergravure met 6 af b.: onbe­kende uitg. 9; — kopergravure met 8 af b.: onbe­kende uitg. z. nr. ges. I.C. Visscher, steendruk met 8 af b.: Mensing z. nr. inc. De morgenstond heeft...; —

12 hsnn.: H.v.d. Putte 76 en 77, Wellens & Delhuvenne 83 = Beersmans 49; —

16 hsnn.: Wed. G. de Groot & A. van Dam z. nr. Siet Jonge Jeught..., S. & W. Koene z. nr. De oude Hollandsche Gaare-Keuken..., kopergravure met 16 afb.: I. Ottens letter W; —

20 hsnn.: Wed. Th. Jacobsz. Lootsman z. nr. Veel verscheyden vermaekelijcke Spreeck-woorden, G. de Groot-Keur K 26 = Kannewet 26, Wed. H. van der Putte 105, Erve H. van der Putte 28, Stichter 173 en 203, J.H. de Lange & Zn. 15, Brepols 12, Van Munster letter B, kopie Glenisson & Van Ge-nechten 72 = A. van Genechten 72, Wellens & Del-huvenne 41 = Glenisson & Zn. 72,

kopergravure met 20 afb.: onbekende Belg. uitg. z. nr. inc.: Hij vischt agter 't net; — 24 hsnn.: Jan Bouman z. nr. Af-beeldinge van verscheyde Schimp en Spreeckwoorden, Kannewet 46, *50 en 102, Is. van der Putte 213 (ge­deeltelijk), H. van der Putte 114, Broese 12, Noman 269, 282 en 301; —

28 hsnn.: Kannewet *31 ges. I.C.I. (Jan Christoffel Jegher); —

30 hsnn.: Koumans z. nr. Veel vermakelijke Wereld-wijze en Zinrijke Spreuken, Ratelband 89, Beersmans 49, Brepols 54, kopieën van Brepols : Beersmans 62 en Hemeleers 39, Brepols 41, kopie van Brepols : Glenisson & Zn. 22

36 hsnn.: Stichter 10 ges. Robyn = Noman 134, Ratelband & Bouwer 29 = J. de Vos & C° 21, Noman 358, P.C.L. van Staden 82 = Heme­leers 103; — 40 hsnn.: Erve H. van der Putte 57, kopie J. Thompson 47.

kopergravure met 30 afb., onbekende Belg. uitg. z. nr. inc.: Hy schiet met spek, (kopie in houtgravure = Brepols 54), onbekende Belg. uitg. z. nr. inc. Als 't kalf verdronken is..., (kopie in hout­gravure = Brepols 41).

 

3.5. De vier jaargetijden, de twaalf maanden en de zeven weekdagen 

3.5.1. De vier jaargetijden.

1 hsn.: Stichter 65 ges. Ro-byn = Noman 182. —

4 hsnn.: Erve de wed. G. de Groot & A.v. Dam z. nr. Hier ziet ge, o jeugt..., Kannewet *86, H.v.d. Putte in, v. Egmont 79, Stichter 205 = Noman 263, Wendel n = Rynders il = Kok-v. Kolm n, J. de Lange 47 ges. I.I.D., T.J. Wijnhoven-Hendriksen 57 = Lutkie & Cranen-burg, 2e reeks 16, Thompson 69 ges. v. Lieshout, Noman 68 = v. Staden 44 = Hemeleers 161, Hoffers 13, kopie Wellens & Delhuvenne 35, onbekende uitgever 101.

 

De vier jaargetijden, de vier elementen en de vier getijden van de dag. —

12 hsnn.: Thompson 29 ges. v. Lieshout, Noman 69, P.J. Bronstring 18.

 

De vierjaargetijden, aangevuld met andere voorstel­lingen.

12 hsnn.: J. de Lange 10 ges. A. Cranen-doncq. —

16 hsnn.: Jan Bouman z. nr., z. t. —

litho met 20 afb.: Ratinckx 5.

 

3.5.2. De twaalf maanden van het jaar.

l hsn.: Thomp­son 68 ges. van Lieshout. —

6 hsnn.: onbekende uitg. (B) 113, onbekende uitg. op naam J.C. Vaarberg z. nr., z. t., onbekende uitg. op naam Wijsmuller 14, onbekende uitg. op naam I.C. Vaarberg 14. 12 hsnn.: v. Egmont 6, Stichter 109 ges. Robyn = Noman 196 = v. Staden 52 = Hemeleers 131, Brepols 94, spiegelbeeld Glenisson & v. Genechten 55 = A.v. Genechten 55, Wellens & Delhuvenne 71 = Glenisson & Zn. 55, J. de Lange 10 ges. A. Cranendoncq, J. Bouwer 41 = le Jolle 41 = de Vos & C° 7, v.d. Sande 1 = Noman r, onbekende uitg. op naam I.C. Vaarberg 16, onbekende uitg. (E) 6.

Zie ook reprodukties gravures van ChristofFel van Sichem in Enschedé, Fonderies, blz. 140-141.

 

3.5.3. De dagen van de week en de bezigheden van de dag.

6 hsnn.: J. de Lange1.

15 of 16 hsnn.: Stichter B = Noman H, met weglating van één plaatje = Glenisson & v. Genechten 105.

 

3.6. De vier elementen

l hsn.: Stichter 64 ges. Robyn = Noman 159, onbekende uitg. (A) 83.

4 hsnn.: v. Egmont 93 ges. A. Bouwens = Hendriksen 56, SchefFers 3 ges. van Lubeek = onbekende uitg. (D) 57.

kopergravure met 4 afb.: onbekende uitg. 43.

kopergravure met 8 afb.: onbekende uitg. 35.

 

3.7. De vijf zintuigen

 

l hsn.: N. Muys z. nr. De Vijf Zintuigen, Kannewet *5 = H.v.d. Putte *5, Van Egmont 80, Stichter 60 ges. Robyn = Noman 221, Stichter 99 ges. Robyn = Noman 143, Thompson 38, Rynders 8 = Kok-Van Kolm 8.

9 hsnn.: Noman 395

kopergravure ges. R. en J. Ottens z. nr. inc. Vijf Sinne heeft de mens, na wens, en tot Vermaec...;

 

3.8. Emblemata

 

8 hsnn.: Thompson 79.

12 hsnn.: Wed. Theunis Jacobsz. Lootsman z. nr. Soetigheyten ander Vreught..., (Iconologia van Ripa, ges. I.C.I.) : Noman 30, 47, 294, 318, 319, 320, 330, 331, Rynders 14, 16 en 17.

15 hsnn.: Casparus Lootsman z. nr. Hier hebt gy al de Lichte Zieltjes / en een Licht-Hart / met een Pronckig Hart / en een Singent Hart / dat veel geoffent wart — Is. v. d. Putte 60 = H.v.d. Putte 110.

16 hsnn.: (Iconologia van Ripa ges. I.C.I.) Noman 333. 335. 335, 382, (Steek-boekjen) Noman 347, 348, 349, 350.

20 hsnn.: Koene z. nr. In 's Menschen Hart zijn veel gedachten... = Rynders z. nr. zelfde titel.

 

3.9. Mythologische onderwerpen

 

l hsn.: Val van Icarus, Ratelband & Bouwer 102 = Bouwer & Ie Jolle 77 = Clement-de Vri z. nr.

 

Allerlei mythologische figuren of taferelen.

15 hsnn.: Noman H. ges. J.O.(ortman).

16 hsnn.: Wed. G. de Groot z. nr. Afbeelding der voornaamste Heidense Goden en Godinnen, Is. v.d. Putte 112 = Wed. H.v.d. Putte 18, v. Egmont 36, Stichter 180 = Noman 272, Noman 316, Broese & C° 24, Glenisson & v. Ge­nechten 193.

koper­gravure met 8 af b., Velthuysen F.

 

 

3.10. Overige allegorische onderwerpen

 

3.10.1. De hoornkruiper

l hsn.: Michiel de Groot z. nr., met titel : Merckt wel op deesfiguur en wat sy bediedt: Sy leert houden maet, in al dat men doet en siet, (ook zonder naam van uit­gever) = J. Kannewet K 91*.

 

3.10.2. Het kei-snijden

1 hsn., Bouwer 69 = Clement, De Vri en Van Stegeren, z. nr.

 

3.10.3. Hennetaster en hanekont

1 hsn., Liefrinck. Dit personage komt voor op koningsbrieven.

 

3.10.4. Verschillende allegorische onderwerpen

1  hsn.:  Kannewet *9, **10,  v.  Egmont  116.

2 hsnn.: Kannewet *13  en *14.

4 hsnn.: De Groot-Keur z. nr. Bekeeringh, Bystant, Bevalligheyt,Blint in 't Verstant;

 8 hsnn.: onbekende uitg. (A) 6,onbekende uitg. (C) 53, Rynders z. nr. Eentoonigheid verveelt... kopie Glenisson & v. Genechten  51  =Glenisson & Zn. 51.

18 hsnn.: Erve wed. de G.Groot z. nr. Besiet alhier 6 soete Jeugd / hoe pryselyk  dat hier is de Deugd = De Groot-Keur z. nr. zelfde titel = Kannewet **33.

kopergravure met 12 af b. ges. J. Jelgerhuis Rienkz; —16 hsnn.: onbekende uitg. op naam Mindermann 63.

 

 

4. Satirische onderwerpen

 

4.1. pillendraaiers en kwakzalvers

 

4.1.1. Tetjeroen en Besje van Meurs

24 hsnn.: Bouman z. nr. Jongens wilje vreught ver­meeren... De Groot-Keur K 76 = Kannewet 76 = Erve H.v.d. Putte 76 (gereprod. v. Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 182), v. Egmont 45, Ratelband 37 = Bouwer & D. Le Jolle 37, J.H. de Lange, Wendel 27 = Rynders 27 = Kok-v. Kolm 27, Thompson 52, Noman 235, Noman 261, A.v. Genechten 74, Glenisson & v. Gen. 82 = Glensison & Zn. 82, kopie Beersmans 31, Lutkie & Cranenburg 2e reeks 3.

36 hsnn.: Kannewet 54, met titel Hans Beuling.

 

4.1.2. Dr. Steeven en zijn knecht Spring-in-‘t-veld

24 hsnn.: Kannewet 78 = du Mortier 9 = Noman 273; v. Egmont 26 ges. Numan = Hendriksen 42 = Noman & Zn. 109 = v. Staden 83 (met 20 hsnn.3e, 12e, 156 en 17e blok zijn weggelaten) Hemeleers 119, J. H. de Lange 21.

 

4.1.3. Kwakzalver Jurgen 1 hsn., Bouwer O.

 

 

4.2. Karikaturen op gebrekkigen en misvormden

 

4.2.1. Neuzen

8 hsnn.: Beersmans 6.

9 hsnn.: Noman 4.

12 hsnn.: Seydel 25.

16 hsnn.: Stichter 69 = Noman 203 (afb., Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 478), Noman 237.

20 hsnn.: Brepols 24 (afb., Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 140), Lutkie & Cranenburg 2e reeks 29.

24 hsnn.: Kannewet *20, J.H. de Lange 50, Stichter 86 ges. Robyn = Noman 213 = Van Staden 69, Noman 396.

25 hsnn.: Wellens & Delhuvenne 17 = Glenisson & Zn. 44, kopie Beersmans 52.

 

4.2.2. Kreupelen en gebochelden

8 hsnn.: Thompson 121 ges. Numan = Beersmans 101, kopie v.d. Sande 6 ges. Lubeek = Noman 6 = Hrcpols 165, onbekende uitg. op naam W. &J. Hissink 10.

12 hsnn.: Atlas v. Stolk 3848.

16 hsnn.: Kannewet*44 = Noman 296, Ratelband & Houwer 15 = D. Ie Jolle 15, J. Noman 403 ges. H. Numan.

18 hsnn.: Ch. Enschedé, Fonderies, Mz. 160-161, nrs. 2766-2783.

20 hsnn.: Thompson 46; — 24 hsnn.: Isaak v.d. Putte 55, Erve H.v.d. Putte 68, Stichter u ges. Numan = J. Noman 168 (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 284), 20 van deze blokken zijn gebruikt voor Brepols 191, Thompson 83.

 

Over de gebochelde Mayeux

12 hsnn.: Hemeleers 78.

16 hsnn.: Brepols 112, Glenisson & Zn. 112.

 

Dwergfiguren van Numan

24 hsnn.: Stichter 12 ges. H. Numan = Noman 217 = Brepols 186, Stichter 13 ges. H. Numan = Noman 110 = Brepols 188.

 

 

4.3. Karikaturen op de mode

4 hsnn.: Masier 24.

12 hsnn.: Brepols 13 (gere-prod. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz.,25).

16 hsnn.: Stichter 9 ges. H. Numan (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 375-= Noman 216, Stichter 10 ges. H. Numan = Noman 112 = Glenisson & Zn. 21, Stichter 132 ges. H.Numan = Noman 115 = Glenisson & v. Genechten 201 = Glenisson & Zn. 201 (gereprod. bij Van Heurck   &  Boekenoogen,   LP.F.,  blz.   461), Stichter 133 ges. J. Oortman en H. Numan = Noman 181 = Beersmans 92, Stichter 144 ges. J. Oortman = Noman 197 = Glenisson & v. Genechten 200 = Beersmans 95, Thompson 36 ges. v. Lieshout;

 24 hsnn.: Stichter 13 ges. H. Numan = Noman 110 = Brepols 188.

 

 

4.4. Satire op de oude vrijster

(Slechts 1 16e eeuwse prent vermeld)

 

4.5. Allerlei boertige personages en koddige taferelen

2 hsnn.: J.B. Ulrich 14, Thompson 15.

4 hsnn.: Ulrich 11.

11 hsnn.: Glenisson & Zn. 30, Heme-leers 42.

12 hsnn.: G. de Groot-Keur z. nr. Hier ziet gij van verscheide stof... ges. WH, H. Numan z. nr., z. t., inc. 'k Ben mank in kunst... ges. H. Numan, Hendriksen 81 ges. A.C.(ranendoncq).

16 hsnn.: Abraham v.d. Putte 24, Kannewet *35, Ratelband & Bouwer 98, Noman 338, Wendel 53, Ulrich 29, Van Staden 72, onbekende uitg. op naam Minder-mann 85.

20 hsnn.: Beersmans 108.

24 hsnn.: Erve H.v.d. Putte 47, ges. Lubeek, onbekende uitg. op naam Wijsmuller 80, Stichter 14 = Noman 293 = Brepols 190, v. Staden 49 ges. Cranendoncq = Hemeleers 137.

28 hsnn.: Glenisson & v. Go nechten 3 = Beersmans 74.

36 hsnn.: Enschede z. nr. Hier hebt gy afgebeeld... veel meer koddigheden als Ovied beschreven heeft., Kannewet *37, op naam Erve v.d. Putte *73, Massier 19, Noman 388, Ratel­band en Bouwer 22.

 

De Incroyable

8 hsnn.: Thompson 87 = Glenisson & v. Genechten 173 = Glenisson & Zn. 173.

 

Mannen en vrouwen op het sekreet

15 hsnn.: v.d. Sande 23 ges. H.V.L.B, (van Lubeek) = Noman 23.

 

Manneken-pis en Op-Signorken

2 hsnn.: Brepols godsdienstige reeks 52, gewone reeks 193.

 

 

 

5. Literaire onderwerpen en verhalen

 

5.1. Fabelen uit de klassieke oudheid

 

15 hsnn.: J.v. Lee 43 = J.v. Nieuwenhuyzen 43.

16 hsnn.: Barent Koene z. nr., Twee duiten maar... = s & W. Koene 18, J. Hand 2 ges. H. Numan, «rlenisson & v. Genechten 73 = Glenisson & Zn. 73 ;

20 hsnn.: S. & W. Koene 62, Noman 307.

24 hsnn.: Erven Wed. G. de Groot z. nr., Eusopus leert alle dieren... ges. M.A.V. = J. Kannewet 35, J. Kannewet 36, C. Brouwer z. nr., Ezophus leert en beveelt... ges. I.C.I.(egher), zeven hsnn. hiervan ge­bruikt voor Thompson 11 o, Ratelband & Bouwer 13.

30 hsnn.: Wed. Theunis Jacobsz. Lootsman z. nr., Van alles staat hier by malkaar...

 

5. 2. Middeleeuwse letterkunde

 

5.2.1. Valentijn en Ourson

8 hsnn.: Erven Wed. J. van Egmont 33

20 hsnn.: Brepols 29, kopie Glenisson & v. Genechten 19 = Beersmans 41.

 

5.2.2. Amadis de Gaule. 18 hsnn.: Kannewet *49.

 

5.2.3. Genoveva van Brabant

l hsn.: Brepols, godsd. reeks 63, kopie Glenisson & v. Genechten, godsd. reeks 15.

6 hsnn.: Koster z. nr. Drie werf gelukkig is de mensch...

12 hsnn.: Koster z. nr. Ziet kinderen deze twaalfprenttafrelen..., v. Staden 78 = Hemeleers 141, Hoffers 32, kopie Wellens & Del­huvenne 4, andere kopie Glenisson & v. Genechten 108 = A.v. Genechten 108, Glenisson & Zn. 108, J.B. Ulrich op naam Lysen 22;

litho's: Peduzzi 1, 2, 3, 4.

 

5.2.4. Reinaert de Vos. 20 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 118, Wellens & Delhuvenne 82 = Glenis­son & Zn. 118.

 

 

5.3. Letterkunde uit de 16e eeuw

 

5.3.1. Tyl Uilenspiegel

16 hsnn. of litho met 16 af b.: v. Egmont 13, Brepols lithogr. reeks 7.

20 hsnn.: S. & W. Koene 8 (ook z. nr.) = Erven H. Rynders 45 (ook z. nr.) = Kok-v. Kolm 45, v. Staden 12 = Hemeleers 159, Brepols 31, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 53.

24 hsnn.: N. Muys z. nr. Hier heeft de Jeugd tot haar gerijf, Thyl Uylenspiegels leven en be­drijf, Kannewet 74 = Noman 359, J. Seydel 11. Erven H.v.d. Putte 158 ges. Numan, Rynders 3, Stichter 123 ges. Robyn, kopie Thompson i ges. v. Lieshout, J. de Lange 89, Noman & Zn. 290, Wijn-hoven-Hendriksen 38, Hoffers 23, kopie Glenisson & v. Genechten 90 = Glenisson & Zn. 90, andere kopie Beersmans 21, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 8, Mensing & v. Westreenen 44.

25 hsnn.: P. Koumans z. nr. De Wonderlijke en zeltzame historie van Thyl Ulenspiegel.

30 hsnn. of l hsn. met 30 af b.: Van der Haeghen z. nr. De Kluchtige Historie van  Uylespieghel ges. I.C.I., gedat. 1724.

 

5.3.2. Doctor Faustus

20 hsnn.: Rynders 29.

 

3.5.3. Fortunatus

16 hsnn.: Glenisson & v. Genech­ten 112.

 

5.3.4. Bandello en de Comedia dell’Arte

Bandello

18 hsnn. J. Kannewet +27.

Harlekijn

 l hsn. onbekende uitg. (G) 22, Gle­nisson & Van Genechten 157

16 hsnn.: Thompson 104 = Beersmans.

 

5.3.5. Tom Pouce

8 hsnn.: Brepols 237.

 

5.3.6. Paljas

12 hsnn.: J. de Lange 70.

 

5.3.7. Poesjenel

18 hsnn. Erven van de Wed. G. de Groot en A.v. Dam z. nr. Hier ziet gy Poesjenelles Leven...

 

5.3.8. Jan Klaassen. 16 hsnn.: Stichter 103 ges. Robyn = Noman 107 = Brepols 173, kopie in spiegelbeeld Glenisson & v. Genechten 103 = A.v. Genechten 103 = Beersmans 106, Thompson 31 ges. v. Lieshout (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 270) = Glenisson & Zn. 103, Lutkie & Cranen­burg, 2e reeks 4.

 

 

5.4. Letterkunde (vermoedelijk uit de 17e eeuw)

 

5.4.1. Jan de Wasser – Klaas en Griet

16 hsnn.: v. Munster DD, Wijnhoven-Hendriksen z. nr. Jan de Wasser ges. A. Cranendoncq.

20 hsnn.: (met titel: Lammen Goedzak) Brepols 19, kopie Glenisson & v. Genech-ten 21 = A.v. Genechten 21 = Beersmans 50.

24 hsnn.: G. de Groot-Keur z. nr. Hier heb je 't Le­ven en Bedrijf..., ges. W.H., J. Kannewet 42, H.v.d. Putte 6 = Erven H.v.d. Putte 6 (ook z. nr.), v. Egmont 1, Wed. H.J. de Roode 3, B. Koene z. nr. Zie hier het leven en bedrijf..., Stichter 67 ges. Robyn = Noman 208, Rynders 4 ges. H. Numan, Wendel 35 = Rynders 35 = Kok-v. Kolm 35, Ratelband & Bouwer 27 = Le Jolle 27, J. de Lange 6, Thompson 16 = Glenisson & v. Genechten 147 = A.v. Ge­nechten 147, W.v. Bergen & C° 67, Hollingerus-Pijpers 1 = Broese 1, Noman 31 ges. Numan, Scheffers 3, Koffers 31, Ulrich 31, Brepols 123, kopie Wellens & Delhuvenne 23 = Glenisson & Zn. 147, v. Staden 29, onbekende uitg. op naam v. Alphen 77, onbekende uitg. (E) z. nr., Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 5 ges. Cranendoncq.

48 hsnn.: onbekende I7e-eeuwse uitg. z. nr. Hier heeft de jeught tot haer gerijf/Jan de Wassers leven en bedrijf, v. Nieuwenhuy-zen z. nr. inc. „Hier komt Jan de Wasser aen", kopie Kannewet *34, andere kopie Ratelband & Bouwer 86.

 

Jan de Wasser voorgesteld door apen. 24 hsnn.: Brepols 124, kopie in spiegelbeeld Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 28, Delhuvenne 8 = Glenisson & Zn. 32, kopie Beersmans 15, Hemeleers 83.

 

5.4.2. Bruiloft van Kloris en Roosje

8 hsnn.: J. Hendriksen 99, Rynders z. nr. Afbeelding van de bruiloft..., kopie Glenisson & v. Genechten 53 = A.v. Genechten 53 = Beersmans 43, andere kopie J. Noman & Zn. 39 = Glenisson & Zn. 53, Wijnhoven-Hendriksen 53, Hoffers 24, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 36.

12 hsnn.: v. Staden V en 4, onbekende uitg. op naam Wijsmuller 64

 

5.4.3. Jan Klaassen en Saartje Jans

16 hsnn.: v. Egmont 19, Ratelband & Bouwer 48 (ook z. nr.) = D. Ie Jolle 48, (ook met nr. 42), Stichter 104 ges. Robyn = Noman 124, Thompson 82..

 

5.4.4. Chrysenia en schoorsteenveger Jacomo

16 hsnn.: Stichter 135 = Noman 176 = Brepols 166.

24 hsnn.: Kannewet *6i = Erven H.v.d. Putte 61, kopie J. Bouwer en de wed. J. Ratelband 10 en 19 = David Ie Jolle 19, Wendel 29 = Rynders 29 (gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 263) = Kok-v. Kolm 29.

 

5.4.5. Wandelende Jood. l hsn.: Brepols godsd. reeks 50, (ook z. nr.) (gereprod. bij v. Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 1), kopie Glenisson & v. Genechten, godsd. reeks 23, Hemeleers 67.

 

5.4.7. Don Quichotte.

12 hsnn.: Hemeleers 12.

16 hsnn.: Hemeleers 19; — 28 hsnn.: J.B. Ulrich op naam Bollemij 30 ges. B.

 

5.4.8. Pefroen. 24 hsnn.: Stichter 96 = Noman 328 = Noman & Zn. 279.

 

5.4.9. Fabels van La Fontaine

24 hsnn.: Brepols 140, Wellens & Delhuvenne 73 = Glenis­son & Zn. 13.

 

5.4.10. Sprookjes van Moeder de Gans

 

Assepoester.

 l hsn.: Hurez z. nr.

8 hsnn.: (Assepoester samen met andere verhalen) Koffers 37, (Assepoester samen met de Gelaarsde Kat), Wijnhoven-Hendriksen 21 = Lut­kie & Cranenburg 63.

12 hsnn.: Rynders 1 (ook z. nr.), kopie Hoffers 25 = onbekende uitg. ('s-Gra-venhage 1840) 25, kopie in spiegelbeeld, Glenisson & v. Genechten 107 = Glenisson & Zn. 107, Thomp­son 50, Hendriksen 98 = J. Noman & Zn. 42, Brepols 222, Wellens & Delhuvenne 25 = A.v. Genechten 107 = Beersmans 85.

16 hsnn.: (Assepoester samen met Kiekeboe) J.B. Ulrich 28.

 

Blauwbaard.

8 hsnn.: (samen met andere verhalen) Hoffers 37.

12 hsnn.: J. de Lange 77 ges. J. de Lanier, Brepols 224.

16 hsnn.: Beersmans 29.

 

Klein Duimpje. Duimpje en zijn broeders volgens het verhaal van Perrault.

12 hsnn.: Erve H. Rynders 11 (ook z. nr.) ges. Oortman, kopie J. Hendriksen 97 = J. Noman & Zn. 43, kopie in spiegelbeeld Thomp­son 57 = Beersmans 88, Hoffers 26, v. Staden 20, J. de Lange 5, onbekende uitg. (C) 55, (samen met Roodkapje) Ulrich 27.

16 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 128.

 

Duimpje geboren uit de kool, volgens de mondelinge traditie.

20 hsnn.: Le Tellier 17 = Brepols 5, kopie Brepols 71, andere kopieën, Glenisson & v. Genechten 18 = Glenisson & Zn. 18, Delhuvenne 12= A.v. Genechten 18= Beersmans 24, Hemeleers 5 7, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 12 en 79.

 

Roodkapje.

8 hsnn.:   (samen  met  Klein  Duimpje) Wijnhoven-Hendriksen 20 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 109, (samen met taferelen uit andere ver­halen van Moeder de Gans) Hoffers 37, (samen met de Historie van  den Houthakker) Glenisson & v. Genechten 34.

12 hsnn.: Rynders 2 (ook z. nr.) ges.   Oortman,   Hoffers   38,   W.   Thompson   46, Noman & Zn. 41, kopie Beersmans 99, (samen niet Klein Duimpje)  Ulrich 27, Glenisson & Zn. 206, Hemeleers 65, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 24 en 30; —15 hsnn.: v. Staden 3.

20 hsnn.: Brepols 220, kopie Beersmans 26.

 

De schone Slaapster. 12 hsnn.: onbekende uitg. op naam Wijsmulier  141, Rynders 3  (ook z. nr.).

 

De Gelaarsde Kat. 20 hsnn.: Hemeleers 66, Brepols (moderne lith.) reeks i. (zie ook Assepoester).

 

Ezelsvel. 12 hsnn.: Brepols 223, Hemeleers 59.

 

5.4.11. Overige letterkunde 17e eeuw

 

Blauwe vogel: 16 hsnn.: Hemeleers 47.

 

Richard Wittingtons kat:

7 hsnn.:  (+  twee als bladvulling) onbekende uitg. op naam Hissink 142;

8 hsnn.: Hoffers 15.

 

Hans Slenderinck: 36 hsnn. Wed. Theunis Jacobsz. Lootsman z. nr. Het leven en Bedrijf van Hans Slenderhinck en het Westfaelse Geesje.

 

Krelis en Maartje van Oostzaan

4 hsnn.: Kannewet*13.

16 hsnn.: Jan Bouman z. nr. Jongens, ey siet dees Vrijasie aan..., Erven Wed. G. de Groot & A.v. Dam z. nr. De Vreyasie van Krelis en Maertje van Oosaan = Erven Wed. G. de Groot z. nr. = G. de Groot-Keur z. nr. = Kannewet *59 = Erve H.v.d. Putte *59 = Stichter 187 = Noman 258, kopie Wed. H.v.d. Putte 17, Wed. H.J. de Roode & Zn. 9.

36 hsnn.: Erve H.v.d. Putte z. nr. Jongens wil gy Kluchtig zijn...

 

Jan van Spanje en Trijn Salie

24 hsnn.: Erven Wed. G. de Groot z. nr. Hier is al weer wat nieus..., Kannewet 79 = J.H. de Lange 5, Du Mortier 5, J. de Lange 80 ges. G.N. Garama, J. Noman 285

 

Jeroen Pompoen en Rozalinde: 20 hsnn.: S. & W. Koene 82.

 

Jochemjans en Anneke Zare: 20 hsnn.: S. & W. Koene 24.

 

Jan Knol (Hollebolligjaapje).

24 hsnn. (met naam Hollebollig Jaapje) Ratelband & Bouwer 90, latere verwordingen: Stichter 14 = J. Noman 293, J. Hendriksen 18, W.G.v.d.Sande 21 = Noman 21 = Brepols 190.

36 hsnn.: J. Kanne­wet 55 = Erven H.v.d. Putte 55, H.v.d. Putte 24.

 

Jan Tabak : 15 hsnn.: S. & W. Koene 45.

 

Vader Cats

15 hsnn.: H. Walpot z. nr. Kin­deren hier sieje vyftien verscheyde Historiën.

18 hsnn.: v. Egmont 4 en 5

24 hsnn.: v. Egmont 104 ges. J. Jegers, en 105, Noman 269, 376 en 377

 

Ophopend verhaal (cumulative story). 12 hsnn.: v. Staden M ges. W.B.(al)

 

5.5. Letterkunde (vermoedelijk) uit de 18e eeuw

 

5.5.1. Steven van der Klok

24 hsnn.: G. de Groot-Keur z. nr. Siet Steeven van der Klok..., Kannewet 77, H.v.d. Putte 10, kopie in spiegelbeeld id. 48, v. Egmont 10, Wed. H.J. Jukkers-de Roode & Zn. 8 = Rynders 31 = Kok-v. Kolm 31, Ratelband & Bouwer 50, Stichter 68 = Noman 95 = v. Staden 87 = Hemeleers 114, J.H. de Lange 25, kopie in spiegelbeeld J. de Lange 25, Scheffers 2, Thompson 65, Noman 51 en 284.

 

5.5.2. Urbanus en Isabel

24 hsnn.: H.v.d. Putte 142, v. Egmont 41, Kannewet 63 = Erven H.v.d. Putte 63, Ratelband & Bouwer 31 = D. le Jolle 31, J.H. de Lange 3 = J. de Lange 3, Stichter 122 = Noman 180, Wendel 4 = Rynders 4 = Kok-v. Kolm 4, Hendriksen 14, W.v. Bergen & v.d. Sande 7, Thompson 66.

 

5.5.3. Gedichten van Van Alphen

12 hsnn.: Stichter 83 = Noman 194, Thompson 62.

15 hsnn.: Brepols 61, kopie in spiegelbeeld Glenisson & v. Genechten 46, Brepols 68, kopie Glenisson & v. Genechten 101 = Glenisson & Zn. 101, Lutkie & Cranenburg 10.

 

5.5.4. Hendrik en Anna: 12 hsnn.: J. Bouwer V = D. le Jolle V = v. Munster V.

 

5.5.5. De onechte zoon: 16 hsnn.: J. Wendel & Zn. 38 = Rynders 38 = Kok-v. Kolm 38; — 24 hsnn.: T.C. Hoffers op naam Hesselinck z. nr. Dcez prent o lieve jeugd...

 

5.5.6. Gulliver: 12 hsnn.: Brepols (eerste type) 17; — 20 hsnn.: Brepols (tweede type) 17, kopie Wellens & Delhuvenne 27 = Glenisson & Zn. 27.

 

5.5.7. Robinson Crusoë

4 hsnn.: J. de Lange 27; — 12 hsnn.: Hoffers 19 ges. Schuyling, Rynders 19, Brepols 136, Wellens & Delhuvenne 42; — 15 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 52 = Glenisson & Zn. 52; — 16 hsnn.: Wijnhoven-Hendriksen 27, Noorduyn P, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 42.

 

5.5.8. Overige literatuur 18e eeuw

 

Man met de bonte muts. 2 hsnn.: Wijnhoven-Hendriksen 4 en 5 ges. Numan, 7 en 8 ges. A. Raderna.

 

Munchhausen. 16 hsnn.: v. Staden 80 = Hemeleers 118.

 

Paul en Virginia. 16 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 61 = A.v. Genechten 61 = Beersmans 86.

 

Nemorin en Estella. 6 hsnn.: J. de Lange 89 ges. LI. de Lanier

 

Fridolin. 1 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 67 = Glenisson & Zn. 67.

 

De toverfluit. 9 hsnn.: Brepols 50.

 

Jan en Kaat. 24 hsnn.: Masier 17.

 

Fontyn de Wyve-beul. 12 hsnn.: S. & W. Koene 4.

 

Jaquette en Jeannette. 36 hsnn.: Stichter 59 = Noman 136, kopie J. Scheffers 36.

 

Hans van Polen. 12 hsnn.: v. Staden 96 ges. Lieshout = Hemeleers 113.

 

 

5.6. Letterkunde (vermoedelijk) uit de 19e eeuw

 

Willem Tell.

4 hsnn.: Wellens & Delhuvenne 47.

8 hsnn.: Boffers 21 ges. Schuyling.

litho: Peduzzi nrs. 1, 2, 3, 4.

Le jeune Siberienne. 8 hsnn.: Brepols 49.

Robert de Duivel. 8 hsnn.: Wellens & Del­huvenne 57 = Glenisson & Zn. 14.

Moeder Moreau, ook wel Gaudichon genaamd.

8 hsnn.: Brepols 236.

16 hsnn.: Delhuvenne 9 = A.v. Genechten 69 = Beersmans 98, Glenisson & v. Genechten 69 = Glenisson & Zn. 69.

Klaas Kapoen of Jan Klaas. 20 hsnn.: Bre­pols 18, Glenisson & v. Genechten 20 = Glenisson & Zn. 20.

De kleine deugniet. 12 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 58 = A.v. Genechten 58 = Beersmans 55.

Godfried en zijn familie. 4 hsnn.: Brepols 77.

 

5.7. Beeldverhalen uit de 19e en 20e eeuw

Indeling nader te ontwerpen voor de verhalende prenten en in te vullen; bijvoorbeeld:

Antropomorfistische verhalen

Avonturenverhalen

Detectiveverhalen

Deugdverhalen

Dierenverhalen

Godsdienstige verhalen

Griezelverhalen

Historische verhalen

Humoristische verhalen

Jan-klaassenverhalen

Koloniale verhalen

Kwajongensverhalen

Missieverhalen

Ontdekkingsreisverhalen

Reisverhalen

Ridderverhalen

Schelmenverhalen

Smeerpoetsverhalen

Sprookjesachtige verhalen

 

6. Didactische en documentaire onderwerpen

 

6.1. ABC- en rekenprenten

 

6.1.1. Ambachten, beroepen en bedrijven.

12 hsnn.: Hendriksen 83 ges. A.C.(ranendoncq) = v. Staden 2 = Hemeleers 155, kopie onbekende uitg. (J.A. Rijke?) 7.

24 hsnn.: Ratelband 40.

 

6.1.2. Militairen.

12 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 62 = A.v. Genechten 62 = Beersmans 57; Glenis­son & v. Genechten 63 (letters N-Z) = Glenisson & Zn. 63.

13 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 56 (letters A-M) = Glenisson & Zn. 56, Glenisson & v. Genechten 57 (letters N-Z) = Glenisson & Zn. 57.

24 hsnn.: Brepols 135, Hemeleers 51.

 

6.1.3. Voornamen.

8 hsnn.: v. Staden 35 (letters A-H) = Hemeleers 144, v. Staden 36 (letters I-P) = He­meleers 145, v. Staden 37 (letters R-Z).

24 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 116 = Beersmans 56.

25 hsnn.: Brepols 111.

kopergravure:  Onb. uitg.; 25 af b. z. nr. inc. A. Antje, kopie

 

6.1.4. Personages en taferelen.

6 hsnn.: Wed. C.J. Koster 9 (letters (G-I) en 10 (letters M-S), J.C. Koster z. nr. (letters T-Z).

9 hsnn. onbekende uitg. op naam Schierbeek I (letters A-M), Schierbeek II ges. Oortman (letters o, ui, M, uu enz.), Schierbeek VI (letters K, J, ch enz.).

12 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 89 (letters A-M) = A.v. Genechten 89, Glenisson & v. Genechten 91 (letters N-Z).

25 hsnn.: C.C.L.v. Staden EE (gevormd met menselijke fig.) = v. Staden 13 = Hemeleers 98, Glenisson & v. Genechten 88, onbekende uitg. op naam H.V. van Goch 27.

 

6.1.5. Dieren.

5 hsnn.: onbekende uitg. A op naam Mindermann 77 (samen met Arabische en Romeinse cijfers); 12 hsnn.: Noman & Zn. 35(letters N-M).

24 hsnn.: Erve Wed. G. de Groot z. nr. Wie in het leeren schept pleysieren..., kopieën: Kannewet 73 = Erve H.v.d. Putte 73, Wed. H.v.d. Putte 8, Ratelband & Bouwer 35 = D. le Jolle 35, Kannewet *24 = Erve H.v.d. Putte *24, kopieën: Noman 324, Ratelband & Bouwer 24 = J. de Vos & C° 22, J.H. de Lange 66.

25 hsnn.: onbekende uitg. (C) 4 (samen met cijfers), J. Hendriksen 80 = J. Hendriksen & Ulrich i, J. Noman 7, kopieën: Bre­pols 62, Glenisson & v. Genechten 104 = A.v. Genechten 104 (met vervanging van eerste plaat aap door adder), Beersmans 44, Brepols 60, Glenisson & v. Genechten 87 = A.v. Genechten 87 = Beersmans 75

Vogels. 24 hsnn.: G. de Groot-Keur z. nr. Kindren siet dees Vogels aan... (Afb. 160), kopieën: Erve H.v.d. Putte 5, J.H. de Lange 84 en Beersmans 71.

 

6.1.6. Voorwerpen

Munten.

34 hsnn.: Bouwer & Ratelband G = v. Munster G, Noman 371 met afbeelding van 17 munten (voor- en keerzijde):

32 hsnn.: Noman 372 met afbeelding van 32 munten van Nederland (voor- en keerzijde):

 

6.1.7. Allerlei (met personages en/of dieren en/of voorwerpen)

12 hsnn.: (letters A-M), Delhuvenne 58 = A.v. Genechten 96 = Beersmans 45, kopie Wellens (?) 1 (vermeld door Van Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 349) = Lutkie & Cranenburg 2e reeks 51, andere kopie Glenisson & v. Genechten 96, letters N-Z, Delhuvenne 59 = Gle­nisson & Zn. 95, kopie Glenisson & v. Genechten 95, andere kopie Wellens 2 (vermeld bij Van Heurck en Boekenoogen, LP.F., blz. 349) = Lutkie en Cranen-burg, 2e reeks 52.

24 hsnn.: Thompspn 63, Stichter 89 = Noman 227, W.G.v.d. Sande 10 = Noman 10 = v. Staden 95 = Brepols 189, Wijnhoven-Hen-driksen 31 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 47, Hoffers 2, J. Hendriksen 19, kopieën Scheffers 46 = Masier 15, onbekende uitg. op naam Meyer, Schale-kamp & v. de Grampel 89, onbekende uitg. (C) 48, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 45, onbekende uitg. (E) 12 en 43.

25 hsnn.: Bontamps 7, onbekende uitg. (A) 13, H.v. Gogh 27, v. Bergen 15 ges. Wa-leson = v. Bergen & C° 66 = Broese 25 en 26, Wijnhoven-Hendriksen 45.

 

6.1.8. Speciale alfabetten

Alfabet voor doofstommen. 25 hsnn.: v. Staden F = v. Staden 14 (de letters zijn voorge­steld met vingers)

Frans alfabet. 25 hsnn.: Lutkie & Cranen-burg, 2e reeks 2.

Christelijk abc.   Kopergravure   van   Isaak Greve z. nr. Nietigheid van 's Mensen leven te midden „Christelijk ABC".

Deugden. 24 hsnn.: Noorduyn N.

Anagram. 6 hsnn.: v. Staden 106.

 

6.2. Rekenprenten

5 hsnn.: onbekende uitg. op naam Mindermann 77 (samen met ABC.).

16 hsnn.: Brepols 113, kopie Glenisson & v. Genechten 33 = A.v. Genechten 33 = Beersmans 77, andere kopie Wellens & Delhuvenne 7 = Glenisson & Zn. 33.

24 hsnn.: J.B. Ulrich i, Glenisson & v. Genechten 45 = Glenisson & Zn. 45.

25 hsnn.: onbekende uitg. (C) 4 (samen met ABC).

Kopergravure met 8 af b.: onbekende uitg. 60.

 

 

6.2. Volksleven

 

6.2.1. Levensloop

8 hsnn.:Wed. H.J. de Roode & Zn. z. nr. Zie hier dees kinders aan... = J. Wendel 6 = H. Rynders 6 = Kok-v. Kolm 6 (met 7 hsnn.), kopie Glenisson & v. Genechten 48 = A.v. Genech­ten 48, J. Wendel 14 = Erve H. Rynders 14 = Kok-v. Kolm 14, Noman & Zn. 36 ges. G. Oortman = Brepols 164

12 hsnn.: Is. v. d. Putte 122; — 16 hsnn.: Kannewet *43 en K 43, Rynders 35 ges. Numan = Noman 42, Noorduyn Y, Stichter 93 = Noman 118, Noman 314.

24 hsnn.: v. Egmont 4, J. Hendriksen 61.

30 hsnn.: Glenisson & v. Ge­nechten 119.

32 hsnn.: H.J. de Roode & Zn. z. nr. Het Kinderspel = Kok-v. Kolm 22.

36 hsnn.: Hendriksen 26, Thompson 67

48 hsnn.: Erven v.d. Wed. G. de Groot z. nr. De jeugd wert hier gesticht..., Kannewet 50 = Erve H. v.d. Putte 50, kopie v. Egmont 42, andere kopie Thompson 28 = A.v. Genechten 175 = Glenisson & v. Genechten 175 = Beersmans 70, andere kopie Wellens & Del-huvenne 92 = Glenisson & Zn. 92, Ratelband & Bouwer 39 en 53, H. de Lange 7 = du Mortier 7, Noman 362.

Huwelijk

l hsn.: Wed. H.v.d. Putte 87, v. Egmont 115.

kopergravure met 9 taferelen: onbek. uitg. z. nr. Het Min en Huwelijk Spel.

Sterfbed. l hsn.: v. Egmont 20.

 

 

6.2.2 Spel en vermaak

 

6.2.2.1. Spellen en speeltuig

Bordspellen

Harlekijnspel. l hsn.: v. Staden 104 = Hemeleers 95, Brepols 52, Glenisson & v. Genechten 84 = A.v. Genechten 84 = Beersmans 36, Glenisson & Zn. 84, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 21 en 70, J.B. Ulrich z. nr.,  onbekende uitg.  (E)  22,  onbekende uitg. op naam J.C. Post, 56.

Ganzenbord. l hsn.: Wijnhoven-Hendrik-sen z. nr. ges. P. Emans, v. Staden 108, Delhuvenne z. nr. = A.v. Genechten 143, Hemeleers 44, onbe­kende uitg. (A) op naam Wijsmuller 27, onbekende uitg. (C) op naam Wijsmuller 58, Lutkie-Cranen-burg, tweede reeks, 19.

Uilenspel. l hsn.: Hendriksen z. nr. Het Uilen-spel = Wijnhoven-Hendriksen z. nr. ges. P. Emans, Brepols 226.

Vrijschuttersspel. l hsn.: onbekende uitg. (C) 45.

Wassenbeeldenspel. 30 hsnn.: v. Staden 55.

Werpspel. (variante van het ganzenspel). l hsn.: onbekende uitg. (C) 81.

Vier hoodstoffen. Nieuw Gezelschapspel. l hsn.: onbekende uitg. C 54.

Patentspel. l hsn.: onbekende uitg. (A) 67, onbekende uitg. (C) 69.

Post- of reizigersspel. l hsn.: onbekende uitg. (F) 94.

Domino- en kaartspellen.

l hsn. met 20 dubbele figuren, v.d. Haeghen z. nr., met 24 af b. van boeren, vrouwen en

heren, v.d. Haeghen z. nr.

28 en 32 hsnn.: Kok-v. Kolm  55,  Brepols   114, kopieën: Wellens, Delhuvenne & C° 1 = A.v. Genechten 16 = Beers­mans 84,  Glenisson  & Zn.  16, Hemeleers 60.

32 hsnn.: v. Staden 23 = v. Staden X.

50 hsnn.: Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 83.

Tarokspel. 12 hsnn.: (geschiedenis van België) Hemeleers 94

Knip-en-plakprenten –

Figuren om op een vlieger te plakken.

l  hsn.: Ulrich 31.

8 hsnn.: Wijnhoven-Hendrik-sen 39 = Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 61.

Draadpop (papieren mannetjes). 6 hsnn.: (figu­ren om uit te knippen)  Brepols 218,  Wellens

& Delhuvenne 88 = Glenisson= Zn. 3, Hemeleers 35.

Metalen kruis. l hsn.: Wijnhoven-Hendriksen 6.

Toneeldecors. (Om uit te knippen en op te plakken) 9 hsnn.: Hemeleers 70.

Raadsels, rebussen en zoekplaatjes

l hsn.: Wed. Theunis Jacobsz. z. nr. Veel herten hiiecken..., Kannewet 91 (ook z. nr.), onbekende uitg. op naam Mindermann 77, P.A. Kimpe z. nr. Geeste-lyken Dol-Hof.

6 hsnn.: Seydel 19 = Rynders 19; — 8 hsnn.: Van Egmont 30; — 32 hsnn.: Bronstring z. nr.

kopergravure : T.J. Wijnhoven-I Icndriksen z. nr., inc. kanonnen en mortieren...,

Moolenyzer 3;

litho : Gebr. Verbeeck z. nr. Geschiedenis van het lyden onzes Heerenjesus Christus.

Overige spel- en speelprenten

Goochelspel. 24 hsnn.: Rynders 18.

Damspel. l hsn.: Glenisson & Zn. 106.

Loterijspel. 90 hsnn.: Wellens & Delhuvenne 93 = Glenisson & Zn. 46.

Raadselspel. 12 hsnn.: S. & W. Koene 10.

Rarekiekkast. l hsn.: J. Bouwer z. nr. De Raarekiek-kast, ges. A. Bouwens = de Vos & C° 18.

 

6.2.2.2. Spelende cupido’s

4 hsnn.: Noman 162 ges. LBM.

9 hsnn.: Noman 405.

16 hsnn.: J. Kannewet op naam Erve v.d. Putte 39.

23 of 24 hsnn.: Marg. v. Bancken z. nr. Speelen van Cupido = Nieuwenhuyzen 17, kopie Kan newet *33, H.v.d. Putte 98, Nieuwenhuyzen 13, Kan­newet *58 = Stichter 197 = Noman 275, de Roode & Zn. z. nr. Jonkheid wiltgy speelen leeren... = Wendel 13 = Rynders 13 = Kok-v. Kolm 13, Noman 369.

 

 

6.2.2.3. Spelende kinderen, kinderbezigheden  en -vermaak

l hsn.: Stichter 78 = Noman 186 = v. Staden 78 (jou-jou), Wellens en Delhuvenne 48 = Glenisson & Zn. 34 (kampspel), Glenisson & v. Genechten 156 = Glenisson & Zn. 156 (hobbelpaard), onbekende uitg. (E) 2(hobbelpaard).

2 hsnn.: H. Numan 1.2. ges. Numan = v. Staden 62 = Hemeleers 149, Numan 7.8 ges. H. Numan = v. Egmont z. nr. = Noman & Zn. 247 = Brepols 161, H. Numan 12 ges. Numan = v. Egmont 112 = Rynders 41 = Kok-v. Kolm 41, v. Egmont 97 ges. H. Numan, Thompson 3 ges. Lubeek, Landbouwk. Gest. Montfoort 18, Scheffers 44, onbekende uitg. (E) 9 en 59, onbekende uitg. (C) 5 (2 hsnn. elk ingedeeld in 24 vakjes), onbekende uitg. (D) op naam H.J. Mellinck 19, litho met 2 af b. Brepols 10, ges. Struys, kopie: Lutkie-& Cra-nenburg, 2e reeks 9 en 27, onbekende uitg. op naam H.J. Mellinck z. nr.

3 hsnn.: onbekende uitg. op naam Wijsmulier (C) 8 en 10, onbekende uitg. (B) 9 (12 spelen), onbekende uitg. (A) op naam Wijsmul-ler 20.

4 hsnn.: Nieuwenhuyzen 15, H. Numan z. nr. ges. H. Numan = v. Egmont 112, Numan z. nr. inc. Het Trominelslaan..., Stichter 20 ges. Robyn, Stichter 21 ges. Robyn = Noman 232, Stichter 38 ges. Oortman = Noman 148, Stichter 16 (samen met schepen) = Noman 171, kopie v. Staden 56 ges. v. Lieshout = Hemeleers 142, Hendriksen 12 ges. Lubeek, Stichter 136 = Noman 169 = Brepols 160, Thompson 19 en 116 ges. Numan, Wansleven 7, 66 en 78, Scheffers 27, ges. H.V.L.(ubeek) = Ma-sier 28, Hendriksen 33 = v. Staden 58 = Hemeleers 139, Thompson 53 ges. v. Lieshout = Glenisson & v. Genechten 140 = Glenisson & Zn. 140, Hemeleers 40;

6 hsnn.: J.H. de Lange 96 ges. de Lanier = J. de Lange 96, C.J. Koster z. nr. De werkende en spelende meisjes, onbekende uitg. (A) 28, onbekende uitg. (D) 7, Lutkie & Cranenb. 2e reeks 108, Broedelet & C° 15;

8 hsnn.: J. de Lange 29, Thompson 91 = Glenisson & v. Genechten 169, C.J. Koster z. nr. Alweer een achttal..., C.J. Koster z. nr. Kinderlijke Bedrijven, ges. Fuchs, Hendriksen 70, Noman 12, Rynders 10 = Wendel 10 = Kok-v. Kolm 10, Wendel 15 ges. H. Numan = Rynders 15 = Kok-v. Kolm 15, Ryn­ders 16, Wansleven z. nr. inc. De lieve Jcms..., v. Staden R, 63, 38 = Hemeleers 135, Ulrich 19, Glenisson & Zn. 143, onbekende uitg. (A) 2, Beers­mans 4.

9 hsnn.: J.H. de Lange 56 ges. A. Cra-nendoncq = J. de Lange 56, W.v. Bergen & v.d. Sande 9 ges. Waleson = W.v. Bergen 54, Masier 9, C.J. Koster 9, 12 en 15, v. Staden 85 ges. Fuchs = Hemeleers in, v. Staden 40 = Hemeleers no, v. Staden 41 = Hemeleers 107, v. Staden 59 ges. Plug­ger, Brepols 53, Glenisson & v. Genechten 28, Hemeleers 3 en 5; — 10 hsnn.: v. Staden 124.

12 hsnn.: v. Egmont 103 = W.v. Bergen 3, W.v. Bergen 10 = v. Bergen & C° 60 = Broese 17 = 22, Stichter 34 ges. Robyn = Noman 266 = Noman & Zn. 294, kopie Thompson 78 = Glenisson & v. Genechten 170, J. de Lange 5 ges. De Lanier, 34, 36 en 65, Ratelband & Bouwer P, T ges. Oortman = v. Munster T, Rynders 16, Hendriksen 15 ges. Oort­man = v. Staden 66 = Hemeleers 105, Wijnhoven-Hendriksen 23 ges. v. Lubeek, id. 43 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 22 = id. 62, C.J. Koster z. nr. Hier ziet ge twaalf..., v.d. Sande 20 = Noman 20, Hoffers 8 ges. Schuyling, Brepols 23, 27 en 119, Delhuvenne 19, Glenisson & v. Genechten 39 = A.v. Genechten 39 = Beersmans 34, Glenisson & v. Genechten 79 = Glenisson & Zn. 79, onbekende uitg. (C) 27 en 72, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 115, Beersmans 7 en 10, v. Staden T = id. 17, lithografie met 12 af b.: Ratinckx 30.

14 hsnn.: Brepols no, kopie Glenisson & Zn. 12 (13 hsnn. op 3 rijen); —

15 hsnn.: Stichter 82 = Noman 202, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 10, onbekende uitg. (E) 27, Hemeleers 30 (geïnspireerd op no van Brepols);

16 hsnn.: v. Egmont 74 = v. Bergen & C° 52, kopie Thompson 35 = Beersmans 105, andere kopie Scheffers 45 = Mensing en v. Westreenen 19; v. Egmont 94 = Hendriksen 24 = Noman & Zn. 243 = v. Staden 99 = Hemeleers 128, J. de Lange 93 ges. Cranendoncq, J. de Lange 100, Stichter 49 ges. Robyn = Noman 117, Stichter 92 = Noman 97, Rynders 3 ges. Oortman, Noman 33 = v. Staden 84, Thompson 34, v. Bergen & C° 51, Rynders 50 ges. Numan = Noman 34, Noorduyn 8, Wijnhoven-Hendriksen 26 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks, 33, v. Staden 28 = Hemeleers 154, Glenisson & v. Genechten 64; 18 hsnn.: Lutkie & Cranenburg, 2e reeks, 111.

20 hsnn.: J. de Lange 49 ges. LI. Delanier, Wijnhoven-Hendriksen 15, Ulrich 18, ko­pie Brepols 120, kopie van Brepols: Glenisson & v. Genechten 42 = Glenisson & Zn. 42.

22 hsnn.: Wellens & Delhuvenne 31 = Beersmans 69.

24 hsnn.: N. Muys z. nr. De Jongens vermaeckelijke Tijd-kortinge, H.v.d. Putte 109, Wed. H.v.d. Putte 7 en 113, Erve, H.v.d. Putte 20, J. Kannewet 40 = Erve v.d. Putte 40 = Noman 87, J. Kannewet 64, Stichter 33 (samen met beroepen) = Noman 225, v. Egmont 40 en 118, Ratelband & Bouwer 8, Jan de Lange 26, kopie J. de Lange 35, J.H. de Lange 80, Rynders 7 en 24 = Kok-v. Kolm 7 en 24, Noman 283 en 352, Thompson 70, Brepols 7, Glenisson & v. Genechten 54, Glenisson & Zn. 65, Beersmans 56.

25 hsnn.: Noman 59 ges. J.P.(lugger).

30 hsnn.: Hollingerus-Pypers 9 = Broese 9.

36 hsnn.: Stichter 31, Rynders 17 en 23, v. Staden 51, Hemeleers 123, Noman 42 = 427, Noman 155 (samen met verhaal  Constant en Doortje).

42 hsnn.: onbekende uitg. 17e eeuw z. nr., z. titel, Noman 375, Beersmans 22,

48 hsnn.: Ratelband en Bouwer 5 = 13, Rynders 16, Noman 353, Brepols 131, kopie van Glenisson & v. Genechten 93 = A.v. Genechten 93 = Beersmans 103.

 

6.2.2.4. Spelen en vermaken in de winter

l hsn.: Stichter 124 = Noman 101.

2 hsnn.: v. Egmont 114 ges. Numan = Rynders 39 = Kok-v. Kolm 39, kopie van v. Egmont 114: Scheffers 38 = id. 50 = Ryke 34, Thompson 5 ges. Lubeek, Ratel­band & Bouwer 106 ges. A. Bouwens.

28 hsnn.: Jan de Lange 39 = J.H. de Lange 39 = J. de Lange 39 (ook Friese uitg.), Ratelband 47, onbekende uitg. op naam Wijsmuller 16, onbekende uitg. (F) op naam Hissink 6, Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 17.

30 hsnn.: Rynders 30 (ook met nr. 31), Noman. 8 en 385.

35 hsnn.: Rynders 18 = Wendel 18 = Kok-v. Kolm 18.

36 hsnn. Kannewet *45.

 

 

6.2.3. Ambachten, beroepen en bedrijven

 

6.2.3.1. Leurders en straatroepen

l hsn.: met 36 af b.: v.d. Haeghen z. nr., z. titel, inc. „Mostert", idem kopie van vorige prent.

3 hsnn. met 5 af b. op elke blok: onbekende uitg. (E) 7.

5 hsnn. met 6 af b. op elke blok: Noman 64 = v. Staden 74 = Hemeleers 150 (soms ook met nr. 149).

8 hsnn.: J. de Lange 18 en 83, Wansleven 72, Mensing z. nr., inc. „Scharesliep", Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 31, 32, 36 = 65 = 84, W.G.v.d. Sande 14, onbekende uitg. (E) 36.

9 hsnn.: Hendriksen en Ulrich 9 ges. A. Cranendoncq = v. Bergen & C° 49.

12 hsnn.: J. de Lange 12 en 53 ges. I. Delanier, onbekende uitg. (F) op naam Ver-kouteren 21, Noman 3, Glenisson & v. Genechten 13 ges. H.D. = A.v. Genechten 13 = Beersmans 53.

15 hsnn.: Wel-lens 5, spiegelbeeld Delhuvenne 21 = Glenisson & Zn. 98 (met 16 hsnn.), kopie Glenisson & v. Ge­nechten 98 = A.v. Genechten 98 = Beersmans 96 (met 16 hsnn.), Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 96.

16 hsnn.: J. de Lange 59 ges. A. Cranendoncq, Thompson 98 = Glenisson & v. Genechten 174,

Thompson 99 ges. v. Lieshout en Oortman = Glenisson & v. Genechten 134 = Beersmans 58, HofFers 10 ges. Schuyling, kopie Lutkie & Cranen­burg, 2e reeks 15, Hendriksen & Ulrich 5 ges. Cranendoncq, Noman & Zn. 65 (samen met andere onderwerpen).

18 hsnn.: Stichter 155 = Noman 287, 241 = Brepols 176.

20 hsnn.: Hollingerus Pypers 5 = Broese 5, kopie Thompson 159 = Gle­nisson & v. Genechten 131 = Beersmans 73, Wijn-hoven-Hendriksen 25 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 54, Brepols 10, onbekende uitg. (C) 26 en 56.

24 hsnn.: Stichter 102 = Noman 234, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 6.

25 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 65.

36 hsnn.: H.v.d. Putte 2, kopie Thompson 2, Erven Wed. Ratelband & Bouwer 43, J.H. de Lange 73 = J. de Lange 78, J. Hendriksen 86 (samen met andere voorstellingen).

45 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 44 = A. v. Genechten 44 = Beersmans 78.

48 hsnn.: Brepols 129, gereprod. bij Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 233, kopie Delhuvenne 52 = Beersmans 72.

litho

6 af b.: Roosing 1.

8 af b.: Muller z. nr., inc. „De koopman met zwavelstokjes".

12 af b.: Ratinckx 8.

48 af b.: Ratinckx 55.

kopergravure met 24 af b.: onbekende uitg. 6

 

6.2.3.2. Ambachten en beroepen algemeen.

l hsn.: Noman 240 = v.. Staden 110 = Hemeleers 116, Brepols 195 ges. A.C.(ranendoncq). (Drukkerij van Laurens Koster),. l hsn.: J. Noman 355 (Karreman of aschhaalder),.l hsn.: Noman 361 (Lantaarnopsteker).

2 hsnn.: Cornel z. nr., inc. Vrouwtjes hebt gij Assen.., ges. Lubeek (Ashaalder en burgerwacht).

4 hsnn.: J. Kannewet 14 (Allegorische voorstelling van molenaar, boerin, kleermaker en wever),  Broedelet 16 (Wagenmaker, verver en glazenmaker, kuiper, pruikenmaker), Broedelet 10 (Koek- en banketbakker, broodbakker, molenaar, landbouwer, landman), Broedelet 22 (Koopman, zeeman, krijgsman en boer), Broedelet 4 (Timmerman, metselaar, smid en schoenmaker), onbekende uitg. (B) 8 (Dansmeester, bakker, steenhouwer en leerbewerker).

6 hsnn.: Wansleven z. nr., inc. slager, onbekende uitg. op naam Wijsmuller 63, onbekende uitg. (E) 16.

8 hsnn.: Stichter 126 (samen met klederdrach­ten), Stichter 146 ges. Oortman en 148 = Noman 236, Hendriksen 69 = J. Noman & Zn. 90 = Gle-nisson & Genechten 202, v. Bergen & C° 65, Broese 30, J. de Lange 4, 45 en 55, Rynders 45 = Wendel 45, Wendel 46 = Kok-v. Kolm 46, Noman 14, Wans­leven 64, Thompson 13, 118 = Glenisson & v. Genechten 138, Thompson 141 en 154, Masier 2 en 7, Wijnhoven-Hendriksen 12, onbekende uitg. (E) 25, onbekende uitg. op naam Hissink 16 en 18

9 hsnn.: De Lange 13, 17 ges. A. Cranendoncq (ook Friese uitg.) 60, 61, 88 ges. IA en SI, Hendriksen 94, Hendriksen & Ulrich 2 ges. A. Cranendoncq, en 27, Noman & Zn. 4 ges. A. Cranendoncq, 45 en 47, v. Staden 120, Wansleven z. nr. Zie hier in deez' Printverbeelding...

12 hsnn.: Stichter 94, J. de Lange 53 ges. LD. Lanier, 71 en 90 beide ges. A. Cranendoncq, v.d. Sande ii ges. V.L.B. (Lubeek) = Noman n, Noman 54 ges. Plugger, Noman 55 = Glenisson & Zn. 25, Noman 74 ges. J. Plugger en 187, v. Bergen 24 (samen met spelen) = v. Bergen & C° 62, Noman & Zn. 319, v. Staden 48 ges. M.J.A. = Hemeleers 136, Wijnhoven-Hendriksen 3 ges. MC = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 24, Wansleven z. nr. Hij, die maar werken wil..., J. Bouwer E = Le Jolle E = v. Munster E, en letter D, kopie hiervan Glenisson & v. Genechten 4 = Glenisson & Zn. 4, kopie hiervan, Hemeleers n (maar 16 hsnn.), Glenisson & v. Ge­nechten 132, onbekende uitg. (C) 46, W.v. Bergen 24 = v. Bergen & C° 62 (samen met spelen),

15 hsnn.: Lutkie & Cranenburg 2e reeks, 49.

16 hsnn.: Kannewet *4O, Stichter i ges. Numan = Glenisson & v. Genechten 190 = Glenis­son & Zn. 190, Stichter 2 ges. H. Numan = Noman 219, Stichter 3 ges. H. Numan = Noman 128, Stichter 4 ges. H. Numan = Noman 120 = Glenis­son & Zn. 1, Stichter 5 ges. H. Numan = Noman 127, Stichter 6 ges. H. Numan = Noman 132, Stichter 7 ges. H. Numan = Noman 140, Stichter 8 ges. H. Numan = Noman in, Stichter 127 ges. H. Numan = Noman 64, Stichter 128 ges. H. Numan = Noman 113 = Glenisson & v. Genechten 178 = Glenisson & Zn. 9, Stichter 142 ges. Oortman = Noman 142 = Glenisson & v. Genechten 189 = A.v. Genechten 189 = Beersmans 100, Stichter 145 ges. H. Numan en J.O.(ortman) = Noman 184 = Brepols 184, Stichter 147 ges. J.O. en H. Numan = Noman 163, Stichter 159 = Noman 259, J.H. de Lange 44 ges. I.I.D.L.(anier), J. de Lange n (ook Friese uitg.), 46, 57 ges. I.I.D.L., 59 en 67 beiden ges. Cranendoncq en 92, onbekende uitg. op naam Wijs­muller 32, Thompson 99 ges. Oortman en v. Lies­hout = Glenisson & v. Genechten 134 = A.v. Genechten 134 = Beersmans 58, Thompson 104 = Beersmans 91, onbekende uitg. (C) 71, Glenisson & v. Genechten 177, Hemeleers n en 27 (samen met 4 hsnn. over Robinson Crusoë

18 hsnn.: Stichter 170, Thompson 134, on­bekende uitg. (C) 83.

20 hsnn.: Erve H.v.d. Putte z. nr. Op het zien, Ratelband & Bouwer 100, J. Hen­driksen 4, 10 en 18 = Brepols 190, v.d. Sande 21 = Noman 21, v.d. Sande 19 = Noman 19 = Brepols 177, Brepols 36.

24 hsnn.: Is. v. d. Putte 107, Kannewet *44 (samen met spreekwoorden), kopie Thompson 57, Erve H.v.d. Putte 38, Stichter 14 (samen met andere) 55 = Noman 153, 152 ges. Robyn en 207 = Noman 281, Rynders 28 = Wen­del 28 = Kok-v. Kolm 28, Ulrich 2 (samen met ge­bouwen e. a.), Noman 153, 323 en 383, Hoffers 14 ges. Schuyling, kopie Wellens & Delhuvenne 6, Wijnhoven-Hendriksen 31 = Lutkie & Cranen­doncq, 2e reeks, 47, Glenisson & v. Genechten 204, onbekende uitg. (C) op naam Wijsmuller 24.

25 hsnn.: Thompson 97, Smallenburg i (samen met dieren e. a.).

30 hsnn.: Preys z. nr., inc. „Een Schilder", Kannewet *32, v. Egmont 14, Noman 49 en 401, Noman & Zn. 326 = Brepols 185.

36 hsnn.: Stichter 51 = Noman 233.

litho: 8 af b.: Mensing & v. Westreenen 7 en 12 ook een ongenummerde prent, inc. „Jager".

kopergravure

10 afb.: onbekende uitg. 3 ;

12 afb.: Moolenijzer z. nr., inc. „Aan­spreker", onbekende uitg. z. nr. Ambachten en be­roepen .

16 afb.: Moolenyzer z. nr. Neringen en Hante­ringen, onbekende uitg. z. nr., inc. „De zakke Rol-der".

 

6.2.3.3. Vrouwelijke beroepen en bezigheden

Dienstmeisjes.

24 hsnn.: Is. v. d. Putte 221 = H.v.d. Putte 46 (Het Westfaalse Geesje), Noman 254

48 hsnn.: N. Muys z. nr. Hier hebt gij Jonge lien, het dom..., J. Kannewet z. nr. Hier hebt gij Jonge Jeugd... Het Westfaalse Geesje soldaat.

24 hsnn.: Noman 384. De Amsterdamse dienstmeisjes of Het dagelijks werk der Dienstmeisjes. 40 hsnn.: Erve H.v.d. Putte 154, v. Egmont 126, Scheffers 40, J.H. de Lange 42, Thompson ges. Lieshout = Beersmans 102, Rynders 6 en 17, onbekende uitg. op naam v. Kapel 45. Steven de meid (later Saartje Jans). 24 hsnn.: G. de Groot-Keur z. nr. Sie daar al weer wat nieuws..., Wed. H.v.d. Putte 26, Kannewet 43 = erve H.v.d. Putte 43, Ratelband & Bouwer 9 = J. Bouwer 9 = Le Jolle 9, Cornel 2 ges. H.v. Lubeek = Masier 17 met titel Het bedorven huishouden van Dronke Jan en vuile Kaat = onbekende uitg. op naam Wijsmuller 80, met op­schrift Saartje Jans de Keukenmeid, Wendel 12 = erve H. Rynders 12 = Kok-v. Kolm 12, kopie in spiegelbeeld, Wellens & Delhuvenne 37 = Glenis­son & Zn. 116, W.v. Bergen 23 = v. Bergen & C° 61, Broese 21.

Antje van Ouwerkerk. 20 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 117 ges. F.W.(ellens).

Vrouwelijke bezigheden, huiselijke taferelen

3 hsnn.: J. de Lange 8, Wansleven 1; — 6 hsnn.: Ulrich 8, Brepols 65; — 8 hsnn.: Hendriksen 73 = Noman & Zn. 85 = Glenisson & Zn. 48, v.d. Sande 13 = Noman 13, hiervan 4 hsnn. overgenomen in Glenisson & Zn. 54— 9 hsnn.: J.H. de Lange

58 ges. I.I.D. Lanier; —12 hsnn.: Rynders 49, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks, 118; — 16 hsnn. : on­bekende uitg. (C) 25; 36 hsnn.: Stichter 52 = Noman 190 = v. Staden 101, J. Hendriksen 27 = erve Rynders 4.

litho met 8 afb.: Mensing & v. Westreenen 8, 10, idem z. nr., inc. „Scharremeid", idem z. nr., inc. „Jodin";

kopergravure met 24 afb., z. nr. Vrouwelijke bezigheden.

 

 

6.2.3.4.Landbouw, landleven, pastorale taferelen

Afbeelding van boerderij.

l hsn.: Wijn-hoven-Hendriksen 61 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 76.

litho ges. Glenisson, Brepols 6.

Bewerking van het graan.

16 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 115 = Glenisson & Zn. 115.

Lithografie met 6 af b.: Muller 3.

Bewerking van het glas. 16 hsnn.: Hoffers 12 ges. Schuyling.

 

Landbouw.

2 hsnn.: op naam Mindermann (A) 27 = onbekende uitg. (A) 83.

3 hsnn.: onbekende uitg. (A) 51.

4 hsnn.: Stichter 19 = Noman 145.

6 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 9.

8 hsnn.: wed. G. de Groot z. nr. In Land en Zee Gesigten..., ges. L.B.M. = Kannewet **22 = Noman 274, H. Rynders 48 ges. I. Coldewyn = J. Wendel & Zn. 48 = Kok-v. Kolm 48, Beersmans 12.

12 hsnn.: J. Bouwer D, J. Bouwer Y = Lejolle Y = v. Munster Y, Noman 116, v. Staden 15 ges. Bal = v. Staden O.

16 hsnn.: Broese 17, onbekende uitg. (A) 56.

18 hsnn.: Stichter 90 = Noman 212, kopie Thompson 73 = Beersmans 87, gemoderniseerde kopie Hen-driksen 21, kopergravure met 18 af b.; onbekende uitg. 32.

24 hsnn.: onbekende uitg. ije eeuw, z. nr. 's Lants welvaren / aj-gebeeld door alderhande Boe­ren wercken, Kannewet *39 = Rynders .8, v., Egmont 44, Thompson 73 ges. D.V.L.(ubeek), v. Staden 22.

 

Landelijke taferelen

l hsn.: onbekende uitg. (E) 85 ges. H. Numan, onbekende uitg. (A) 85;

2 hsnn.: Numan z. nr. Damon en Filis, Chloe en Doris, ges. H. Numan, Stichter 41 ges. Robyn = Noman 172 = Brepols 167, J.H. Hendriksen 44 ges. H. Numan, Wijnhoven-Hcndriksen 19 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 57, Wansleven 2, onbekende uitg. (A) 58.

4 hsnn.: De Lange 47 ges. I.I.D.(e La-nier), HofFers 13, Brepols 89.

6 hsnn.: Kannewet 97, Thompson 100, Brepols 79, onbekende uitg. (C) 70.

8 hsnn.: Beersmans 1.

12 hsnn.: Stichter 74 ges. Robyn = J. Noman 166 = P.C.L.v. Staden 64 = Hemeleers 157, Thompson 80 (samen met militaire taferelen), Wijnhoven-Hendriksen 2 en 20.

16 hsnn.: v. Staden E, kopie Wellens & Delhu-venne 36, Glenisson & Zn. 10.

18 hsnn.: Hen­driksen 21; — 20 hsnn.: Rynders 47 = Wendel & Zn. 47 = Kok-v.Kolm 47.

24 hsnn.: Seydel 10, De Lange 35.

28 hsnn.: Rynders 21.

36 hsnn.: Casparus Lootsman z. nr., inc. Ariaan in de Nacht..., erve wed. G. de Groot & A.v. Dam z. nr. De Her­ders en Herderinne hier... = Kannewet *29, Ratelband & Bouwer 14 = De Vos & C° 23, Stichter 119 = Noman 103 = Glenisson & v. Genechten 180 = A. v. Genechten 180 = Beersmans 107.

litho: 20 af b. (samen met andere) Ratinckx 5;

 

6.2.3.5. De slachttijd

4 hsnn.: v. Egmont 81.

12 hsnn.: J. Hendriksen 16 = Noman & Zn. 301 = Brepols 171 (gereprod. bij Van Heurck en Boeken-oogen, J.P.F., blz. 267), v. Bergen il ges. Waleson = v. Bergen 55 = Broese 28, Hoffers 34 ges. W. Bal, J. Masier 12, Wijnhoven-Hendriksen 58 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks, 41 en 65, v. Staden N ges. W.B.(al) = v. Staden 32.

24 hsnn.: Erve wed. G. de Groot & A.v. Dam z. nr. De nieuwe slagttijt, Kan­newet 71, v. Egmont 2, H.v.d. Putte 59, Thompson 45, Rynders 9 = Kok-v. Kolm 9, Noman 286, J.H. de Lange n = Du Mortier n, Glenisson & v. Ge­nechten 102.

 

 

6.2.3.6. Jacht, visvangst, zeevaart

l hsn.: Kannewet 4 = Erve H.v.d. Putte 4, J.H. de Lange 45.

2 hsnn.: Numan z. nr. De hengelaar en zijn meisje.

3 hsnn. of 3 rijen houtgravures: Wansleven z. nr. Kan U dit Jagt-tafreel geliefde Jeugd ! vermaken..., J. de Lange 81 ges. de Lanier.

4 hsnn.: onbekende uitg. op naam Hissink 14, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks, 105, Kannewet 100, Noman 78 = Glenisson & Zn. 113.

7 hsnn.: Noman 306 (samen met andere taferelen).

8 hsnn.: G. de Groot-Keur z. nr. Hier zietge S jonge Jeugt... = J.H. de Lange 4, spiegelbeeld J. Kannewet *20 = Stichter 184 = Noman 84, Noman 400, Hoffers 35 ges. Bal, v. Staden 70 ges. W. Bal = v. Staden H = Hemeleers 96.

12 hsnn.: Stichter 107 = Noman 192, Wijnhoven-Hendriksen 36 = Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 34 (samen met andere af b.), Noman 57 ges. Plugger.

13 hsnn.: Thompson 138 = Glenisson & v. Genechten 171 = Glenisson & Zn. 171.

 36 hsnn.: v. Staden 81. Stichter 105 = Noman 231.

 

6.2.3.7. Militairen

Zie ook alfabet met militaire figuren, volksgebruiken en volksfeesten

 

Tamboers.

l hsn.: Erven wed. de Groot z. nr. Wij Tamboers die de trom..., Kannewet *3 = Erve H.v.d. Putte *3, kopie Erve H.v.d. Putte & B. Boek-hout, ges. G.N. Garama, Kannewet 8, Wed. J.v. Egmont 48, Ratelband & Bouwer 3 ges. M D R, Stichter 61 = Noman 129, Noman 41 en 305. 2 hsnn.: Kannewet 7 ges. WH, Lutkie & Cranen­burg, 2e reeks 44.

4 hsnn.: Brepols 67; — 18 hsnn.: Brepols 102.

 

Stadswacht.

 l hsn.: v.d. Haeghen z. nr. met onderschriften gegraveerd in het blok, z. nr. Nieuwjaar wens van de stadswacht, H.v.d. Putte 21.

2 hsnn.: Cornel z. nr. (samen met askar), Glenisson & v. Genechten 152 = Glenisson & Zn. 152.

 

Het manuaal.  

6 hsnn.: Hendriksen 77, ges. A.C.(ranendoncq)

36 hsnn.: Stichter 95 = Noman 173, Rynders z. nr. Het manuaal met commando = Noman 3, J. Thompson 22, Noman 28.

 

Militairen.

l hsn.: v.d. Haeghen met 2 af b. z. nr. Misère de la Gaine, met 16 afb., z. nr., z. onder­schriften, voetvolk, idem kopie van vorige prent, met 20 afb., ruiterij, met 20 afb. voetvolk en ruiterij, met 30 afb. voetvolk, Rynders z. nr. Nederlandsche Schutterij te paard en te voet, ges. Coldewijn, Ratel­band 66

2 hsnn. of 2 rijen houtgravures: G. de Groot-Keur z. nr. De zes Nederlandse Bataviers, J. de Lange 33 = J. de Lange, Friese uitg., Thompson 156, v. Staden D ges. Coldewijn = v. Staden 25 = He­meleers 126, v. Staden 39 = Hemeleers 102, Wans-leven 6, Noman 15 = v.d. Sande 15, Lutkie & Cra­nenburg 7, Brepols 39, 95 en 234, Ulrich 6 (samen met andere), Glenisson & v. Genechten 7 = A.v. Genechten 7 = Beersmans 38, kopie onbekende uitg. z. nr. De proviand is bij de hand..., Glenisson & v. Genechten 47, en 208 = Glenisson & Zn. 208, Hemeleers 8, 9, 49, 72, 85, 86 en 92, Lutkie & Cranen-bnrg, 2e reeks 13, 14 en 60, onbekende uitg. (E) 206; —

3 hsnn. of 3 rijen houtgravures: J.H. de Lange 85 = J. de Lange 85, J. de Lange 32, Thomp­son 48 ges. v. Lieshout, en 96, Wijnhoven-Hendrik­sen 44 = Lutkie & Cranenburg 50, idem 2e reeks 41, v.d. Sande & C° 9 = Noman 9, Brepols 57, 64, 146, Glenisson & v. Genechten 109 = A.v. Genechten 109 = Beersmans 63, kopie Glenisson & Zn. 109, Beersmans 65, Hemeleers 17, 21, 22, 38, 41, 46, 50, 52, 56, 58, 88, 90, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 87, onbekende uitg. (A) 15, (E) 26 en 80.

4 hsnn. of 4 rijen houtgravures.: G. de Groot-Keur z. nr. Sa Kinderen siet dees Helden aan... = Noman 337, Nieuwenhuyzen 63, Seydel nr. onleesbaar Koomt hier jonge teêre jeugd..., Thomp­son 93 = Beersmans 66, Thompson 94 en 95, J. de Lange 105, Hendriksen 38 en 79, Erve H. Rynders 52, z. nr. Gy kind'ren die deez' Prent beziet..., J.B. Ulrich op naam Lysen 32, Broese & C° 14 (samen met Sint-Nicolaas), Noman & Zn. 228, Noorduyn E en F, Kok-v. Kolm 52, onbekende uitg. (C) 6, 12, 34 en 74, Brepols 147, 225 en 233, Wellens & Delhuvenne z. nr. Soldaterij, Glenisson & v. Genechten 211 = Glenisson & Zn. 211, Glenisson & v. Genechten 212 = Glenisson & Zn. 212, Beersmans 23, Heme­leers 4, 14, 31, 33, 61, 91 en 112, J.B. Ulrich op naam Lysen 15, 16 en 32.

5 hsnn. of 5 rijen houtgravures: Broese 19, Brepols 58, kopie Wansleven 46, Brepols 88, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 50, Hemeleers 29, 34, 37 en 54.

6 hsnn. of 6 rijen houtgravures. J. de Lange 16 en 66, J.B. Ulrich 10, v. Staden 21 ges. W. Bal = v. Staden G = Hemeleers 115, Brepols 28, 44 en 79, Glenisson & v. Genechten 74 en 94 = Glenisson & Zn. 94, Hemeleers 24 en 36, onbekende uitg. (A) 71, onbekende uitg. op naam Proost (num­mer onleesbaar) Veldslagen waar dat Mars zijn felle woed kwam koelen...

8 hsnn. of 8 rijen houtgravures: J.H. de Lange 43 = J. de Lange 43, J.H. de Lange 72 = J. de Lange 72, Rynders z. nr. Vermaak U, lieve jeugd, in uwen tijd van spelen..., Wansleven n en 41, Noman & Zn. 312, Brepols 30, 76, 128 en 235, Glenisson & v. Genechten 76 ges. Bal en 114 = Glenisson & Zn. 114, onbekende uitg. op naam Mindermann 28, koper­gravure met 8 rijen militairen: onbekende uitg. 13.

9 hsnn.: J. de Lange 64 en 86, Hendriksen 44 en 75 = v. Staden 43 = Hemeleers 109, onbekende uitg. op naam Krediet 88, Brepols 87, Glenisson & v. Genechten 2, Beersmans 13.

11 hsnn.: Erve H. Rynders 10, Glenisson & v. Genechten 41 = Beersmans 51.

12 hsnn.: H.v.d. Putte 144, kopie J.H. de Lange 79, J. de Lange 19 ges. A.C.(rancndoncq) 28, 76 en 91, Noman 290, Wijnhoven-Hendriksen 10 = Lutkie & Cranenburg 57 en 2e reeks 68, Wijnhoven-Hendrik­sen 41 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 7, Wijn­hoven-Hendriksen 46 = Lutkie & Cranenburg, 2c reeks 25, Hollingems-Pypers 3 = Broese 3, v. Sta­den 39 = Hemeleers 102, Brepols 73, 75, 98 en 106, Delhuvenne 61 = Glenisson & Zn. 62, Glenisson & v. Genechten 6 = Glenisson & Zn. 6, onbekende \uitg. (E) 3, onbekende uitg. z. nr. Soldaten leven, v.d. Wal z. nr., inc. „Kolonel der Schutterij", Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 116.

14 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 71.

15 hsnn.: Brepols 104 en 127 (samen met circusspelen).

16 hsnn.: H.v.d. Putte 19, Kannewet op naam Erve v.d. Putte 60, kopie Rynders 28, J.H. de Lange 50 = J. de Lange 50, J. de Lange op naam Wijsmulier 15, J. de Lange 68, Thompson 132 ges. v. Lubeek, W.v. Bergen & C° 57 en 68 = Hollingerus-Pypers 68, Hollingerus-Pypers 8 = Broese 8, Broese 27, v. Staden 68 ges. Cranendoncq = Hemeleers 130, v. Staden 75 ges. A.C.(ranendoncq), 94 ges. J. Plugger, Rynders 43 = Kok-v.Kolm 43, Rynders 44 = Kok-v. Kolm 44, Hofers 3 en 6 ges. Schuyling, Hoffers 30, Wansleven 13, Brepols 32, 34, 38, 101 en 108, Wellens & Delhuven-ne 36 = Glenisson & v. Genechten 10, Wellens & Delhuvenne 39 = Glenisson & Zn. 77, Glenisson & v. Genechten 78 = Glenisson & Zn. 78, Glenisson & v. Genechten no = Glenisson & Zn. no, Hemeleers 62 en 64

17 hsnn.: Noman 90.

18 hsnn.: Brepols 102, Glenisson & v. Genechten 5 = Glenis­son & Zn. 5, Beersmans 39.

19 hsnn.: Brepols 142; — 20 hsnn.: Kannewet **41 op naam Erve v.d. Putte, v. Bergen 58 ges. Waleson = Hollingerus-Pypers 58, kopie v. Staden 53 = Hemeleers 134,

Thompson 92, HofFers i, Brepols n, 14 en 139, Glenisson & v. Genechten 124 = Glenisson & Zn. 124, Glenisson & Zn. 127, Hemeleers i en 28, onbe­kende uitg. (E) 15

22 hsnn.: Brepols 1

24 hsnn.: Is. v. d. Putte 19, Stichter 80 = Noman 161, Hendriksen 88 ges. A.C.(ranendoncq) = Noman & Zn. 64, Noman 50 en 170, v. Staden 34 ges. W. Bal, Brepols 103.

25 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 50, Beersmans 64

28 hsnn.: Hemeleers 2.

30 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 85 = Glenisson & Zn. 85.

40 hsnn.: Brepols 105.

41 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 24.

litho

3 afb., Brepols 16.

4 rijen soldaten, Moolenyzer z. nr.

6 afb.: Ratinckx 58.

10 afb.: Ratinckx 28;

kopergravure met 4 afb.: onbe­kende uitg. 4.

 

 

 

6.2.3.8. Muzikanten

 

Burgerlijke muzikanten

l hsn.: Muys, z. nr. acht musicerende dames

2 hsnn.: onbekende uitg. (C) 64.

4 hsnn.: Hendriksen 33 = v. Staden 58 = Hemeleers 139.

6 hsnn.: Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 103.

20 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 129 = Glenisson &Zn. 129

24 hsnn.: Stichter 118 = Noman 154 = v. Staden 77 = Hemeleers 106.

 

Militaire muzikanten.

3 hsnn. of 3 rijen houtgravures: Rynders z. nr. Het Militair Muzyk, kopie Brepols 9, Glenisson & v. Genechten 109 = A.v. Genechten 109 = Beersmans 63, kopie Gle­nisson & Zn. 109, Hemeleers 25.

4 rijen houtgra­vures : Wellens & Delhuvenne z. nr. Soldaterij = Glenisson & Zn. 7.

5 hsnn. of 5 rijen houtgravu­res: Thompson 140 = Glenisson & v. Genechten 149 = Beersmans 82.

12 hsnn.: J. de Lange 42.

16 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 1, kopie Wans­leven 6.

 

Karikaturen van muzikanten

4 hsnn.: Wansleven 9.

8 hsnn.: Thompson 10.

16 hsnn.: v.d. Sande & C° 22 = Noman 22 = Brepols 151 = Brepols 126 (andere volgorde).

24 hsnn.: Hendriksen 8, Thompson 4 ges. v. Lubeek = Beersmans 90, No­man & Zn. 292 = Brepols 172.

 

6.2.3.9. Circus, toneel

 

Acrobaten, koorddansers e.d.

l hsn.: onbekende uitg. 17e eeuw, z. nr. Veel treffelijcke schoone sprongen op de coorde..., J. Noman & Zn. 27, met 8 af b. v. d. Haeghen z. nr., z. titel, idem met 24 af b., J. de Lange 37 = 103 (ook Friese uitg.).

2 hsnn.: J. de Lange 104.

4 hsnn.: J. de Lange 101, v. d. Sande & C° 27 = Noman 27 = Glenisson & v. Genechten 182 = Beersmans 33, Thompson 124 = Glenisson & v. Genechten 210

8 hsnn.: Hollingerus-Pypers 7.

12 hsnn.: J.H. de Lange 94 ges. I.I. Delanier = J. de Lange 94 en 70, Stichter 117 = Noman 123, Glenisson & v. Ge­nechten 37 (samen met militaire taferelen) = Gle­nisson & Zn. 37.

15 hsnn.: Brepols 127 (samen met militaire taferelen).

16 hsnn.: Rynders 37 = Kok-v. Kolm 37, Noman 413, Hemeleers 16.

20 hsnn.: Noman 35, Brepols 107, Delhuvenne 34 = A.v. Genechten 32.

24 hsnn.: Kannewet 49 = Erve H.v.d. Putte 49 = J.H. de Lange 63, Noman 325.

30 hsnn.: Hemeleers 32.

36 hsnn.: Noman 280, 351 en 380.

42 hsnn.: Rynders 24.

48 hsnn.: Brepols 21, kopie Glenisson & v. Genechten 97, A.v. Genechten 97, kopie Glenisson & Zn. 97.

litho met 20 afb. (paardrijden) Ratinckx 64.

kopergravure met 8 af b. ges. J. Ottens.

 

Toneelspelers en –personages.

8 hsnn.: Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 23.

9 hsnn.: Brepols 50.

10 hsnn.: Lutkie & Cranen­burg, 2e reeks 58, onbekende uitg. (E) 23.

24 hsnn.: Brepols 118

25 hsnn.: Hemeleers 26.

30 hsnn.: Hemeleers 10.

36 hsnn.: Noman 280.

 

Rondreizende lieden met afgerichte dieren.

l hsn.: Stichter 24 ges. Robyn = Noman 156, Hendriksen 47 ges. Numan = Glenis­son & v. Genechten 184 = Glenisson & Zn. 184, Thompson 21 ges. V.V.L.(ubeek) = Glenisson & v. Genechten 142 = Glenisson & Zn. 142.

36 hsnn.: Stichter 120 = Noman 207 = v. Staden 54, Thomp­son 75 = Glenisson & v. Genechten 176 = Glenis­son & Zn. 176, onbekende uitg. op naam v. Kapel 12.

Schermen en steekspel.

2 hsnn.: Delhuven­ne 48.

25 hsnn.: Ratelband & Bouwer 21.

30 hsnn.: Noman 302.

Goochelaars.

l hsn.: Kok-v. Kolm z. nr. De Nederlandsche Goochelaar.

20 hsnn.: Brepols 3.

Roversleven.. 6 hsnn.: Brepols 78.

 

 

6.2.3.10. Allerlei personages en bezigheden

l hsn. met 8 afb.: v.d. Haeghen z. nr., idem met 30 afb., v. Egmont 108 ges. H. Numan = Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 90, v. Bergen 13, onbekende uitg. (A) 85.

4 hsnn.: Kannewet n, J. de Lange 52 ges. Delanier, Thompson 56, Hendriksen 82 ges. Cranendoncq = Hendriksen en Ulrich 16 = v. Staden 65 = Hemeleers 138, J. Noman 332, Brepols 90, v. Staden ges. Cranendoncq = Hemeleers 137 (ook met nr. 138), Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 117.

6 hsnn.: J. de Lange 69, Noman 386, Wellens & Delhuvenne 74.

8 hsnn.: Stichter 125 en 129 beide ges. Oortman, Thompson 77 en 154, J. Noman 215 = Brepols 168, Wijnhoven-Hendriksen 13 en 14.

9 hsnn.: Thompson 139 ges. Numan, Wans-leven 86, Koster z. nr. Als deez' prenten u behagen...,Hemeleers 7.

11 hsnn.: Hemeleers 82.

12 hsnn.: v. Egmont 103 = v. Bergen 3, Kannewet **38, Stichter 50 = Noman 187 = Brepols 174, kopie Glenisson & v. Genechten 132 = Glenisson & Zn. 132, J.H. de Lange 67, J. de Lange 20, 53 ges. Delanier, 54 (ook Friese uitg.), 74, 84 en 97, J. Hen­driksen 7, Thompson 103 en 105 ges. Lubeek, Wansleven 83, Scheffers 39, Broese 13, v. Bergen 24 idem 62 = v.d. Sande 12, onbekende uitg. (D) op naam Gerritsen & Hoetink 13, Glenisson & v. Genechten 59 = Glenisson & Zn. 59, Glenisson & Zn. 66, Beersmans 8 (ook met 20 hsnn.), Beersmans 9 en 14.

14 hsnn.: Noman 67 = v. Staden J = 93 = Hemeleers 122.

16 hsnn.: Stichter 35 = Noman 205, Wendel 53 = Rynders 53, Thompson 30 ges. Lubeek, idem 108, Wijnhoven-Hendriksen 24, onbekende uitg. (F) op naam v. Kapel 73.

18 hsnn.: Thompson 73, kopie in spiegelbeeld Mensing & v. Westreenen 14, Thompson 134.

20 hsnn.: H.v.d. Putte 31, Rynders 47 = Kok-v. Kolm 47, Noman 119 en 312 = Noman & Zn. 261, Noman 311, Broese 16, Brepols 139, Wellens & Delhuvenne 13, 56 = Glenisson & v. Genechten 83 = Beersmans 109

24 hsnn.: Erve wed. G. de Groot z. nr. Dit is 't gezelschap na de zwier... = Kannewet *56 = Stichter 191 = Noman 266, Iz. v.d. Putte 213, G. de Groot-Keur z. nr. Dit zijn Rare Snaakse guuren..., kopie in spiegelbeeld Erve H.v.d. Putte 75, Stichter 22 = Noman 292, Stichter 23 = Noman 321 = Noman & Zn. 275, Stichter 33 = Noman 225, Stichter 56 ges. H. Numan = Noman 191, Stichter 134 ges. H. Numan en Oortman = Noman 146 = Glenisson & v. Genechten 204, Stichter 151 ges. Robyn = Noman 195, Stichter 152 ges. Robyn, Numan en Oortman = Noman 114 = Noman & Zn. 114, Rynders z. nr. Leert Kindren..., Noman 153, Ulrich 2.

25 hsnn.: Thompson 97;

26 hsnn.: J. de Lange 87.

28 hsnn.: Kannewet *75 = Noman 238, kopie Ratelband & Bouwer 12 = Lejolle 12, Noman 66, J. Wendel 21, v. Staden A = v. Staden 11 = Hemeleers 158, v. Staden B en P, Ulrich 9.

30 hsnn.: Noman 268, 310 ges. J.O.(ortman) = Glenisson & v. Genechten 205, onbekende uitg. (C) 86.

31 hsnn.: Glenisson & Zn. 64.

36 hsnn.: G. de Groot-Keur z. nr. Veel snakerijen... = Kannewet 52, G. de Groot-Keur z. nr. O jongens wilt u weer vermaken... = Kannewet 54, kopie Ratelband & Bouwer 20, Ratelband 22 en 28, v. Egmont 46, B. Koene z. nr. Beziet dit volksje eens ter deeg..., Stichter 31 = Noman 179, Stichter 32 = Noman 253, Stichter 53 = Noman 206, kopie Thompson 74 = Beersmans 59, Stichter 54 = Noman 206, kopie Thompson 74 = Beersmans 59, Stichter 54 = Noman 155, Stichter 169 = Noman 193.

42 hsnn.: onbekende uitg. (C) 87.

56 hsnn.: H.v.d. Putte 16.

 

6.2.3.11. Werktuigkunde.

8 hsnn.: J. Bouwer B ges. Oortman, idem F, kopie v.d. Sande 26 = Noman 26 = Glenisson & v. Genechten 187 = Beersmans 35, Hendriksen 71, Thompson 60, v. Bergen 25 = id. 63, Hollingerus-Pypers 14, Broese 31.

12 hsnn.: J. Bouwer C = Le Jolle C = v. Munster

 

6.2.3.12 Uitvindingen.12 hsnn.: Noorduyn Q.

 

 

6.2.4. Mode en klederdrachten

 

6.2.4.1. Nederlandse klederdrachten

3 hsnn.: J. de Lange 8

4 hsnn.: S. & W. Koene z. nr. Zie hier de aloude deftigheid... ges. W.H., v.d. Sande 16 ges. Lubeek = Noman 16 = Brepols 163.

6 hsnn.: v. Egmont 53 (samen met andere onderwer­pen).

8 hsnn.: A. Kanjewiele z. nr. Hier ziet gy Veelerlei Mannier Yder gekleed en na zijn Swier (samen met klederdrachten van vreemde volkeren).

12 hsnn.: Stichter 161 = Noman 265.

13 hsnn.: Noman 379 (samen met andere onderwerpen).

16 hsnn.: v.d. Sande & C° 18 = Noman 18 = v. Staden 72, Hemeleers 120, onbekende uitg. op naam Mulders 61.

20 hsnn.: Brepols 59.

 

 

6.2.4.2. Vreemde volkeren

Allerlei vreemde volkeren

3 hsnn.: v.d. Sande 8 = Noman 8, onbekende uitg. (C) 21.

4 hsnn.: Kannewet 15 ges. W.H.

8 hsnn.: Stichter 130, 146 = Noman 224, Ratelband & Bouwer A ges. Oortman = v. Munster A, HofFers 5, Noman 52, 102 ges. Oortman (samen met vorsten), 242, 245, 407 ges. W.H. (samen met militaire taferelen).

9 hsnn.: Broese 15, kopie Brepols 66.

12 hsnn.: Weege 5, Wansleven 80, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 15 = 78, idem 39 en 40 ges. G. Kromsigt, Brepols 81.

16 hsnn.: v. Staden 68, Brepols 42.

18 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 8 = Glenisson & Zn. 8.

36 hsnn.; — Brepols 145.

Frankrijk.

6 hsnn.: Delhuvenne 62 = Glenisson & Zn 19 (Bretoense e. a. klederdrachten).

9 hsnn.:  Brepols  81, 109 (Parijse klederdrachten).

Italië. 6 hsnn.: Brepols 82.

Zwitserland.

8 hsnn.: Brepols 141, Wellens & Del­huvenne 33.

16 hsnn.: v. Staden 26 ges. W.B.(al) = v. Staden K.

Turkije. 16 hsnn.: Thompson 106.

Afrika.

15 hsnn.: v. Staden 91.

16 hsnn.: Noor-duyn D.

Amerika.

l hsn.: Clement de Vri & v. Stegeren z. nr. Een Indiaanse man en vrouw.

4 hsnn.: Ratelband & Bouwer 80.

15 hsnn.: v. Staden 92 (Volkeren van Amerika en Australië)

Australië. (Zie Amerika en Azië.)

Azië en Australië. 16 hsnn.: Noorduyn B

China.

4 hsnn.: Rynders z. nr. 'k Wed kind'ren! dat ge om deze prent..

12 hsnn.: Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 27 en 39.

Oost-Indië. 8 hsnn.: v. Egmont 23.

.

6.2.4.3. Theaterkostuums.

9 hsnn.: Brepols 50 (kostuums voor de „Toverfluit" van Mozart)..

10 hsnn.: Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 58 (voor Othello).

14 hsnn.: Brepols 118, (Tooneel kleedsels).

 

6.2.5. Feesten en kalendergebruiken

 

Allerlei feesten

4 hsnn.: Kannewet 17 = Stichter 164 = Noman 239, Erve H.v.d. Putte 127, Numan 2 ges. Numan = Thompson 135 = Glenisson & v. Genechten 151 = A. Van Genechten 151 = Beersmans 76; — 8 hsnn.: Stichter 108 ges. A.R. = Noman 218.

 

Nieuwjaar, l hsn.: H.v.d. Putte 21, Stichter 25 ges. Robyn = Noman 174.

 

Driekoningen.

l hsn.: Stichter 44 = Noman 149 = v. Staden 71 = Hemeleers 129, Stichter 45 = Noman 131, Jan de Lange 43 (drie edellieden te paard in l6e-eeuwse klederdracht).

2 hsnn.: v.d. Haeghen z. nr. z. titel (driekoningen-kroon).

32 hsnn. (driekoningenbriefjes): Is. v.d. Putte z. nr. inc. „Den Koninck der Koningen..." = H.v.d. Putte z. nr. ges. I.C. Jegher, onbekende uitg. (E) z. nr., Kannewet z. nr., z. titel, kopie B. Koene /. nr., z. titel, J.H. de Lange 27, A. Walpot z. nr., z. titel, Kok-v. Kolm z. nr., z. titel, C. Parys i, kopie Brepols 26; Brepols 100 (kopie in steendruk met zelfde nr. en met nr. 306), kopie Glenisson & v. Genechten 121 = Beersmans 83, andere kopie Glenisson & Zn. 121; Hemeleers 43.

 

Vastenavond.

l hsn.: Erve Wed. J.v. Egmont z. nr. De vermaakelijke Vasten-Avond Vreugd ges. NM, Stichter 26 ges. Robyn = Noman 133, J. Bouwer & Wed. Ratelband 67.

2 hsnn.: on bekende uitg. (C) 23.

3 hsnn.: Brepols 99.

10 hsnn.: Brepols 43.

 

Feest van de vette os.

1 hsn.: Kannewet 9, kopie Barent Koene z. nr. Kennis-Os = B. Koene z. nr. Kinders komt nu aangeloopen..., H.v.d. Putte 72 = Erve v.d. Putte 72, H.v.d. Putte 86, Erve v.d. Putte & B. Boekhout 156, v. Egmont 89, Stichter 47 ges. J.R.(obyn) = Noman 222 en BB, kopie in spiegelbeeld Thompson 28, Glenisson= v. Genechten 136, Rynders 5, Wijnhoven-Hendriksen 18 = Lutkie en Cranenburg, 2e reeks, 55, Hemeleers 15.

2 hsnn.: H.v.d. Putte 79 (kermis-os samen met kameel), S. & W. Koene 78 = Koene z. nr.

 

Palmpasen. l hsn.: Stichter 27 ges. Robyn = Noman 183.

 

Pinksteren. l hsn.: Stichter 28 ges. Robyn = Noman 220 (Kinderen die zingen en geld in­zamelen).

 

Sint Maarten. l hsn.: Stichter 43 ges. Robyn = Noman FF = Noman 137 = Brepols 154.

 

Sinterklaas.

l hsn.: B. Koene z. nr. (Keizer Karel V), S. & W. Koene 42 (Hertog v. Orleans), v. Egmont 88, Stichter 30 ges. Robyn = Noman 150, Stichter 87 ges. Robyn = Noman 100, kopie Thompson 51 ges. Lubeek = Glenisson & Zn. 100,   andere  kopie  Rynders  20,   Brepols,   godsd. reeks 48, Glenisson  & v.  Genechten 100  =  A.v. Genechten 100 = Beersmans 61, Wijnhoven-Hendriksen 54, Bontamps z. nr. godsd. reeks.

11 hsnn.: J. Kannewet 96.

12 hsnn.: Brepols 144, Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 98, v. Staden U = v. Staden 1, Glenisson & Zn. in ges. W.(ellens), Beersmans 25,

litho: Brepols lithogr. reeks 5.

 

6.2.6. Kermisprenten

l hsn.: onbekende uitg. 176 eeuw, z. nr. Hier siet ghy jonge Jeught dees Vastelavont Paesch en Boerre-Kermis-Vreught, 24 afb., Van der Haeghen z. nr. De Boere Kermis, 24 afb., Erve Wed. J.v. Egmont z. nr. De Vermakelijke Vasten-Avond-Vreugd ges. NM, Kannewet *95 ges. LBM = Stichter 201 = Noman 95, Ratelband 62, Stichter 29 ges. Robyn = Noman 139.

2 hsnn.: v. Egmont, 124 ges. H. Numan = Hendriksen 50.

6 hsnn.: onbekende uitg. (E) 28.

8 hsnn.: Hendriksen 4 = Wijn-hoven-Hendriksen 4 = Lutkie & Cranenburg 30 = id. 2e reeks 81, Brepols 20.

9 hsnn.: Glenisson & v. Genechten n = Glenisson & Zn. 11.

12 hsnn.: Le Jolle AA = v. Munster AA, Hollingerus Pypers 10 = Broese 9.

14 hsnn.: v. Staden 100 = Hemeleers 127, v. Staden & C° 67.

15 hsnn.: Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 59.

16 hsnn.: Ratelband 88, Hoffers 22, kopie Wellens & Delhu­venne 2, kopie hiervan Glenisson & v. Genechten 68, Brepols 80.

24 hsnn.: Jan Bouman z. nr. Hier siet gy jonge Jeugt dees' Vasten-avont-Paasch, Boere- en Kermis-vreugt, kopie Thompson 54, Kannewet *Ó3 = Noman 308, H.v.d. Putte 149, Wed. H.v.d. Putte 3, Ratelband 23 = J. de Vos 24, Ratelband 88 = J. de Vos 5, J.H. de Lange 40 = J. de Lange 40, Jukkers-de Roode 15 = Rynders 23 = Kok-v. Kolm 23, kopie Glenisson & v. Genechten 81 = Glenisson & Zn. 81, J. Wendel 36 = Rynders 36 = Kok-v. Kolm 36.

36 hsnn.: Ratelband 36 = Le Jolle 36.

 

6.2.7. Ommegangen

1 hsn.: Van der Haeghen (Den Ghendtschen Ommegang)

4 hsnn.: Vinck 51 (4 praalwagens; door Jan Jegher 1618-1666)

 

6.3. Aardrijkskunde en topografie

 

6.3.1 Topografie van Nederland

 

AALSMEER, Gezicht op: 1/12 kopergr. Moolenyzer z. nr.

 

ABCOUDE, Slot en Nieuwersluis. ges. H. Numan, v. Egmont 27 = J. Noman en Zn. 314 = Glenisson & Zn. 35.

 

AKERSLOOT, Gezicht op —. 1/2 kopergr. Moolenyzer z. nr.

 

ALKMAAR, Gezicht op —. v. Egmont 6. Friese Poort. 1/2 Rynders 42 = Kok-v. Kolm 42.

 

AMSTERDAM, 

Gezicht op 1/12 v.  Irhoven z. nr.

Amsterdam Oostzijde. 1/2 Hendriksen 11, ges. Lubeek ().

De Buiten-Amstel in de zomer en in de winter. 2/2 v. Egmont 109; ges. N.G. Garama, Erve v.d. Putte   155   =   Noman   &  Zn.   249;   Stichter  200; Thompson 111.

Amstelsluis (de Magere Brug). 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

De bank van Lening  op  de  O.Z.  Voorburgwal. 1/6 Ratelb. & B. 32.

Nieuwe Beurs. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

De nieuwe Brug van het IJ te zien. 1/16 Ratelb. & B. 52 = Clement, de Vri 4.

Het Dolhuis op de Kolveniers-Burgwal. 1/16 Cle­ment, de Vri 3.

Doolhof. 20/20 Rynders 13; 24/24 ges. Bal, Stichter 114 = Noman 138. Felix Meritis. Stichter 46.

Gebouw van Barmhartigheid op de nieuwe Kei­zersgracht. Stichter 17 = Noman 165 = Brepols 175.

Herengracht bij de Nieuwe-Spiegelstraat. 1/12 koper­gr. Molenyzer z. nr.

Het „Oude-Zijds Huiszitten-Huis, of Heeren Loge­ment". 1/16 Ratelb. & B. 52 = Clement, de Vri 3.

Het „Nieuwe-Zyds Heeren-Logement". 1/16 Ratelb. & B. 52.

Het Oost-Indisch-Huis in de Hoogstraat. 1/16 Cle­ment, de Vri 3.

Het huis van burgemeester Trip. 1/16 Ratelb. & B. 7.

Kazerne Oranje Nassau. 1/12, kopergr. Moolenyzer z. nr.

De Kolveniers-doelen in de Doelenstraat, n/6 Ratelb. & B. 52.

De Korenbeurs. 1/16, Clement, de Vri 4.

Het Lazarushuis. 1/16 Clement, de Vri 3.

„'s Lands en Oost-Indische Lijnbaanen". 1/16 Ra­telb. & B. 52.

Het makelaarskantoor.  1/16 Ratelb.   & B.  52  = Clement, de Vri 4.

Melkerij Noord-End.  1/2 Rynders 42  = Kok-v. Kolm 42.

Koninklijk Paleis. 1/2 Wansleven 47; 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

Het park. 1/12 kopergr. Moolenyzer z. nr.

Het „Generale Post-Kantoor". 1/12 kopergr. Moo­lenyzer z. nr.

Het Rasphuis op de Heilige Weg. 1/16 Ratelb. & B. 56 = Clement, de Vri 4.

Het „Willige Werk- of Rasp-Huys aan de Ykant". 1/16 Ratelb. & B. 56.

Het Rokin. 1/12 Kopergr. Moolenyzer z. nr.

De grote scheepskranen aan het IJ. 1/16 Ratelb. & B. 52 = Clement de Vri 4.

„Het illustre school op de O.Z. Voorburgwal". 1/16 Ratelb. & B. 52.

De admiraliteits-scheeps-timmerwerf. 1/16 Ratelb. & B. 52 = Clement, de Vri 3.

De Oost-Indische scheepstimmerwerf. 1/16 Ratelb. & B. 52.

De oude schouwburg op de Keizersgracht. 1/12 Clement, de Vri 3.

De Grote Hollandse Schouwburg.  1/12 Kopergr. Moolenyzer z. nr.

De schouwburg aan 't Leidse Plein. 1/16 Ratelb. & B. 52.

Het Schrijnwerkerspand in de Kalverstraat. 1/6 Ratelb. & B. 56.

De stadsherberg „in de Plantage". 1/16 Ratelb. & B. 52 = Clement, de Vri 3.

De nieuwe stadsherberg aan het IJ. 1/16 Ratelb. & B. 52 = Clement, de Vri 4.

Hoge Sluis. 2/12 kopergr. Moolenyzer z. nr.

De Haring-Pakkers-Toren.  (Kruis-toren),  1/12 ko­pergr.  Moolenyzer  z. nr.   1/16  Ratelb.   &  B.   56.

De Mont-Albaans-Toren. 1/16 Ratelb. & B. 56 = Clement, de Vri 4.

De Reguliers Toren en de Munt. 1/16 Ratelb. & B. 56.

De Jan de Rode-Poorts Toren op de Toren-Sluis. 1/16 Ratelb. & B. 56.

De Schreiershoek-Toren. 1/16 Ratelb. & B. 56.

Het „Verbeter-Huys bij de Wetering-Poort". 1/16 Ratelb. & B. 56.

De „Groot-Vis-Markt van de Damrak te zien". 1/16 Ratelb. & B. 56.

De Nieuwe Vismarkt op de Singel. 1/16 Ratelb. & B. 56.

De Vleeshal op de Herenmarkt. 1/16 Ratelb. & B. 56 = Clement, de Vri 3.

De Vleeshal op de Westermarkt (Botermarkt). 1/16 Ratelb. & B. 56 = Clement, de Vri 3.

De grote en kleine Vleeshal in de Nes. 1/16 Ratelb. & B. 56 = Clement, de Vri 4.

De Joden Vleeshal op de Vlooienberg. 1/16 Ratelb. & B. 56 = Clement, de Vri 3.

De Keulse Waag. 1/12 Kopergr. Moolenyzer z. nr.

Het Lutherse Wees-, oude-mannen-, en vrouwen­huis ges. H. Numan, v. Egmont 26 = Hendriksen 64 = Brepols 178.

Het Waaien-Weeshuis ges. H. Numan. v. Egmont 128. 1/16 Clement, de Vri 3.

Het Rooms Katholiek weeshuis op het Spui. Stichter 18.

Het Nieuwe Weeshuis. 1/12 kopergr. Moolenyzer z. nr.

Het Admiraliteits zeemagazijn. 1/16 Ratelb. & B. 52 = Clement, de Vri 4.

 

Kerken:

Amstelkerk ges. H. Numan. v. Egmont 129.

Nieuwe Lutherse Kerk ges. H. Numan. v. Egmont 58 = J. Hendriksen 65 = Noman & Zn. 89 = Glen. & v. Gen. 183.

De herstelde Lutherse Kerk. Noman 279; v. Staden 98.

Brand en heropbouw van de Nieuwe Lutherse Kerk. 4/4 Wendel 51 = Rynders 51 = Kok-v. Kolm 51.

De oude Lutherse Kerk. 1/16 Ratelb.  & B. 45  = Clement, de Vri 3.

De nieuwe Lutherse Kerk. 1/16 Ratelb. & B. 45.

De Nieuwe Kerk aan de Dam. 1/16 Ratelb. & B. 45 = Clement, de Vri 3.

De Oosterse Kerk. 1/16 Ratelb. & B. 45 = Clement, de Vri 4.

De Oude-Zijds-Kapel, vooraan op de Zeedijk. 1/16 Ratelb. & B. 45.

De  Nieuwe-Zijds-Kapel  in  de  Kalverstraat.   1/16 Ratelb. & B. 45 = Clement, de Vri 4.

De Amstelkerk op de Reguliersgracht. 1/16 Ratelb. & B. 45.

De Oude Kerk. 1/16 Ratelb. & B. 45 = Clement, de Vri 4.

De Noorderkerk. 1/16 Ratelb. & B. 45 = Clement, de Vri 4.

De Westerkerk. 1/16 Ratelb. & B. 45 == Clement, de Vri 4.

De Zuiderkerk. 1/16 Ratelb. & B. 45 = Clement, de Vri 3.

De Oude Walen- of Franse Kerk. 1/16 Ratelb. & B. 45 = Clement, de Vri 3.

De Nieuwe Franse Kerk op de Prinsengracht. 1/16 Ratelb. & B. 45 = Clement, de Vri 4.

De Engelse kerk op 't Begijnhof. 1/16 Ratelb. & B. 45 = Clement, de Vri 4.

De Mennonietenkerk „Het Lam". 1/16 Ratelb. & B. 45.

De Mennonietenkerk „De Son". 1/16 Ratelb. &B. 45.

De Remonstrantse Kerk. 1/16 Clement, de Vri 4.

 

Stadspoorten:

Haarlemmerpoort. 1/2 v. Egmont 69 = Thompson 112; 1/16 Clement, de Vri 3.

Muiderpoort. 1/2 v. Egmont 123 = Thompson 107 = Glen. & v. Gen. 137.

Weesperpoort. 1/2 v. Egmont 123 = Thompson 107 = Glen. & v. Gen. 137.

Zaagmolenpoort. 1/2 v. Egmont 69 = Thompson 112.

Willemse Poort.   1/12 kopergr.  Moolenyzer z. br. Leidse Poort. 1/16 Clement, de Vri 4.

 

BENNEBROEK.   Gezicht   op   —.   1/12   kopergr. Moolenyzer z. nr.

 

CASTRICUM, Gezicht op —. 1/12 Kopergr. Moolenyzer z. nr.

 

DELFT, Stadhuis. 1/2 Wansleven 47. Oude Kerk. 1/28 Van Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

 

DIEMEN, Het dorp en de Diemerbrug. 2/2 v. Egmont 113.

 

DORDRECHT, Stadsgezicht. 1/3 Noman 387. Huis te Merwede. 1/28 v. Staden AA =  1/25 v. Staden 27.

 

ENKHUIZEN, de merkt. R. Callenbach-Klenck z. nr. Kinders Leest...

 

'S-GRAVENHAGE, Het Hof en het Stadhouders Kwartier, v. Egmont 119.

Ridderzaal (Loterijzaal). 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

Mauritshuis. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27. Huis ten Bosch. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27; litho, Glen. & v. Gen. 43.

Gezicht op de Vijverberg. 1/28 v. Staden AA = v. Staden 27; litho, Glen. & v. Gen. 44. Paleis des Konings (het Oude Hof). 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

Het Haagse Bos. litho, Glen. & v. Gen. 42.

 

GRONINGEN,    Monument    van    H.D.    Guyot. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

 

HAARLEM, Gezicht op —. 1/12 kopergr. Moolen­yzer z. nr.

Sparwouder Poort. 1/2 v. Egmont ui. Amsterdamse Poort.   1/28   Staden AA   =   1/25  v. Staden 27.

Monument „in den Hout", ter herinnering aan het 4de eeuwfeest der uitvinding van de boekdrukkunst. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27. Standbeeld Laurens Coster. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

De Grote Kerk. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

Drie gezichten op het Hout. kopergr. ges. Spilman. Gezicht op Spaarndam 1/12 kopergr. Moolenyzer z. nr.

 

HATTEM, Oude Poort, 1/2 litho, Glen. & v. Gen. 69.

 

HEEMSKERK, Gezicht op —. 1/12 kopergr. Moolenyzer z. nr.

 

HEEMSTEDE, Gezicht op —. 1/12 kopergr. Moolenyzer z. nr.

 

1S-HERTOGENBOSCH, Gezicht op —. 1/12 v. Irhoven z. nr.

 

KATWIJK, De Vuurtoren. 1/28 (met foutief onder­schrift) v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

 

KRIMPEN, De Lek bij Krimpen. Litho, Glen. & v. Gen. 29.

 

LEEUWARDEN, Gezicht op —. Ferwerda z. nr. = Seydel i; 1/12 v. Irhoven z. nr. Gezicht van de zijde van de Maas. Ges. Lubeek, Hendriksen n.

De ruine (oud kasteel). 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

 

LIMMEN, Gezicht op —. 1/12 kopergr. Moolen­yzer z. nr.

 

MAARSEN, Slot. 1/12 v. Staden 19. MAASTRICHT, Gezicht op —.  1/12 v. Irhoven z. nr.

 

MARKEN, Gezicht op de binnenstad. 1/12 kopergr. Moolenyzer z. nr.

 

OUDERKERK  AAN  DE  AMSTEL.   Kerk,   v. Egmont 82 = v. Bergen & v.d. Sande 20. Joodse Begraafplaats. 1/2 v. Egmont 117. Baambrugge. 1/2 v. Egmont 117.

 

POEDEROYEN, Slot Loevestein.  1/28 v.  Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

 

ROTTERDAM,

Gezicht aan de zijde van de Maas, ges. Lubeek, 1/2 Hendriksen 2.

Delfshaven ges. Lubeek. 1/2 Hendriksen 2.

Haven ges. J.O.(ortman). Glen. & v. Gen. 133.

De blauwe molen bij de Singel ges. Lubeek. 1/2 Glen. & v. Gen. 158.

Het Raadhuis. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27. 

Het oude stadhuis. 1/2 ges. J.O.(ortman), Glen. & v. Gen. 133.

Tabakmarkt en Kaaswaag. 1/6 Noman 370.

Standbeeld Erasmus. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

Gezicht langs de Vest van de Oude Hof- en Delftse poort. Ges. Lubeek, 1/2 Thompson 9 = Glen. & v. Gen. 158.

Nieuwe Delftse en Hofpoorten ges.  Lubeek.   1/2 Thompson 9.

 

RIJNSBURG, Abdij. 1/12 v. Staden 19.

 

 

SCHEVENINGEN, Zorgvliet. 1/28 v. Staden AA =

1/25 v. Staden 27.

Zeestraat. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

Het strand. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

 

SCHIEDAM, Gezicht aan de zijde van de Maas ges. Lubeek. 1/2 Hendriksen 11.

 

SPAARNDAM, zie Haarlem.

 

SLOTERDIJ K, Gezicht aan de zijde van de Maas, ges. Lubeek. 1/2 Hendriksen 11.

 

UITGEEST, Gezicht op —. 1/12 kopergr. Moolenyzer z. nr.

 

UTRECHT,

Stadsgezicht. 1/3 Noman 387.

Kasteel van Drakenstein, litho, Glen. & v. Gen. 41.

 

VLISSINGEN,   Standbeeld  Admiraal  de  Ruiter.

1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

Gezicht op Rammekens. litho, Glen. & v. Gen. 38.

 

WORMER, Gezicht op —. 1/12 kopergr. Moolenyzer z. nr.

 

ZAANDAM, Aanlegplaats. 1/28 v. Staden AA = 1/25 v. Staden 27.

 

ZEIST, Broederhuis. 1/28 v. Staden AA = 1/25 (met foutief onderschrift) v. Staden 27.

 

 

 

6.3.2. Topografie buitenland

 

België

ANTWERPEN,

Gezicht op —. 1/12 v. Irhoven z. nr. O.L.V.-Kerk. 1/2 litho, Glen. & v. Gen. 59.

 

BRUGGE, Gezicht op —. 1/12 v. Irhoven z. nr.

 

BRUSSEL, Gezicht op —. 1/12 v. Irhoven z. nr. Sint-Gudulakerk. 1/2 litho, Glen. & v. Gen. 68.

 

FRANCHIMONT, ruines. 1/2 litho, Glen. & v. Gen. 62.

 

GENT, Gezicht op —. 1/12 v. Irhoven z. nr. 's Gravenkasteel. 1/2 litho, Glen. & v. Gen. 69.

 

LAKEN, Koninklijk Paleis, litho, Glen. & v. Gen. 81.

 

LEUVEN, Gezicht op —. 1/12 v. Irhoven z. nr.

 

LUIK, Kasteel van Barse, litho, Glen.& v. Gen. 46.

 

MECHELEN, Gezicht op —. 1/12 v. Irhoven z. nr. Sint-Romboutskerk. 1/2 litho, Glen. & v. Gen. 68.

 

Duitsland

BERLIJN, Brandenburger Tor. 1/6 Wansleven 75.

 

CASSEL, de Duivelsbrug, litho, Glen. & v. Gen. 20.

 

KONSTANZ, Gezicht op —. 1/6 Wansleven 75

 

Spanje

SEGOVIA, Het Slot. 1/6 Wansleven 75.

 

Zwitserland

SCHAFFHAUSEN, Gezicht op —. 1/6 Wansleven 75     

 

GENEVE, Het meer van —. litho, Glen. & v. Gen        z. nr.

 

 

6.4. Voer- en vaartuigen

 

6.4.1. Schepen

l hsn.: Abraham v.d. Putte 129, G. de Groot-Keur z. nr. Het Oorlogschip genaamd Hollandia, kopie N. Muys z. nr. De Eendracht = v. Staden 102, H.v.d. Putte z. nr. Het groote Admiraalschip de Vreyheyd, H.v.d. Putte 84, Jan de Lange 49, Rynders z. nr. Dit is het schip van Goude Leeuw, Noman 92, koper­gravure onbekende uitg. 34.

2 hsnn.: v. Egmont 36 (ook z. nr.) ges. A. Bouwens = Glenisson & v. Genechten 139 = Glenisson & Zn. 139, onbekende uitg. (C) 7, Hemeleers 55.

4 hsnn.: Kannewet 100, Stichter 16 = Noman 171, kopie v. Staden 56 ges. Van Lieshout = Hemeleers 142, Ulrich 21, J. Hendriksen 31 (2 af b. van schepen).

6 hsnn.: Kannewet 98 = Erve H.v.d. Putte 98 = B. Koene z. nr. Die genegen is te varen..., v. Egmont 53.

8 hsnn.: Bouman z. nr., z. titel, Thompson 101 = Glenisson & v. Genechten 153 = A.v. Genechten 153.

9 hsnn.: Wijnhoven-Hendriksen 40, Brepols 162.

10 hsnn.: Kannewet 99, Lutkie & Cranen-burg, 2e reeks 85.

12 hsnn.: Stichter 73 = Noman 96, Noman 56 ges. J. Plugger = Brepols 152, Noman 44, J. Bouwer U = v. Munster U, J. Bouwer R = Ie Jolle R = v. Munster R, onbekende uitg. (E) 32.

15 hsnn.: Kannewet 24 = Erve H.v.d. Putte 24 = Stichter 209 = Noman 255.

16 hsnn.: Erve H.v.d. Putte 33, Noman 303, v. Munster D.

20 hsnn.: Conynenberg 43.

32 hsnn.: Kannewet K 38, kopie Ratelband & Bouwer 7 = De Vos & C° 9.

36 hsnn. v. Egmont 26.

 

6.4.2. Rijtuigen

2 hsnn.: 1.2. ges. H. Numan = v. Egmont 112 = Rynders 41 = Kok-v. Kolm 41, v. Egmont 50, kopie J.H. de Lange 41 = J. de Lange 41, Stichter 39 = Noman 125, Thompson 6 ges. Lubeek, Thompson 37 ges. Lubeek = Glenisson & v. Genechten 159, J. de Lange 48, Ratelband & Bouwer z. nr. Neemt genoegen... = De Vos & C° 12, Cornel z. nr. en z. titel; kopergravure met 2 af b., onbekende uitg. 12.

3 hsnn.: Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 119, onbekende uitg. (B) 1l.

4 hsnn.: J.H. de Lange 95 ges. J.J. Lanier, J. de Lange 14, Hendriksen 46 ges. A. Cranendoncq, Wijnhoven-Hendriksen 49 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 32, Wansleven 88, Brepols 148; litho met 4 af b. Ratinckx 60.

8 hsnn.: J. de Lange 24, Noorduyn S, v. Staden Q en 8 = Hemeleers 160 (gedeeltelijk).

12 hsnn.: Wijnho­ven-Hendriksen 42 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 82, onbekende uitg. op naam Schalekamp, v.d. Grampel en Bakker 93.

27 hsnn.: onbekende uitg. (C) 19 (boerenwagen, omlijst met 26 kleine af b. van allerlei onderwerpen).

 

6.4.3. Sleden

2 hsnn.: H. Numan 13 ges. H. Numan = v. Egmont 114 = Wendel 39 = Rynders 39 = Kok-v. Kolm 39, kopie Scheffers 38 en 50, Ratelband & Bouwer 106, ges. A. Bouwens, v. Egmont 125 (gereprod. bij v. Heurck en Boekenoogen, I.P.P.B., blz. 61), Erve v.d. Putte ges. A. Bouwens, kopie J.H. de Lange 8, Stichter 40 ges. A. Robyn = Noman 204, Stichter 42, Thompson 5 en 37 ges. Lubeek.

 

 

6.4.4. Spoorwegen

2 hsnn.: Hemeleers 55.

8 hsnn.: Glenisson & v Genechten 23 = A.v. Genechten 23, v. Staden Q en 8   =   Hemeleers   160.

11   hsnn.:   Wijnhoven-Hendriksen 5 = Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 66.

12 hsnn.: Brepols 117, Wellens & Delhuvenne 29 = Glenisson & Zn. 23.

 

 

6.5. Dierenprenten

 

6.5.1. afzonderlijke dieren

 

Paard

9 hsnn.: (1 grote en 8 kleine met planten als randversiering) Rynders 1 = Noman 38.

12 hsnn.: Stichter 115 = Noman 93 = Schalekamp v.d. Grampel & Bakker 93.

16 hsnn.: v. Staden L = v. Staden 18 = Hemeleers 132.

 

Hond

l hsn.: v. Egmont 63, Hendriksen 1 en 30, Scheffers 33 = Rijke 1, Noman 277, Brepols 155, Glenisson & v. Genechten 164 = A.v. Genechten 164 = Beersmans 60.

24 hsnn.: W.v. Bergen & C° 59 = Hollingerus-Pijpers 20 = Broese 20; — 36 hsnn.: Thompson 75 = Glenisson & v. Genechten 176, Stichter 120 = Noman 207 = v. Staden 54.

 

Kat.

l hsn.: Kannewet 86, Erve de Wed. v. Eg­mont 62 = Noman 276, Hendriksen 28 = Brepols 149, kopie in spiegelbeeld Thompson 7, ges. D. en H.v. Lubeek = Glenisson & v. Genechten 135 = Glenisson & Zn. 135, J.A. Rijke 27 ges. H.v. Lu­beek.

 

Haan

l hsn.: Erve Wed. G. de Groot z. nr. ges. LBM = Kannewet **16 = Erve v.d. Putte **16 = Stichter 182 = Noman 248 = Brepols 150, kopie in spiegelbeeld, J. de Lange, 31 ges. Ld.L., onbekende uitg. (E) 1.

 

Papegaai

l hsn.:  A. Kanjewiele, z. t.  Gy Papcgaey... = Kannewet 3   =  Erve   H.v.d. Putte 3, Kannewet **I4 = Erve H.v.d. Putte **I4, Kannewet**15.

 

Ekster 1 hsn.: Jac. Conynenberg z. nr. Komt nu Vrijers en Vrijsters... = v.d. Putte z. nr.

 

Pauw l hsn.: Kannewet** 17.

 

Rinoceros l hsn.: Kannewet 10.

 

Hond en kat

l hsn.: Stichter 179 = Noman 257.

2 hsnn.: Kannewet *K93 ges.  G.V.L. = Erve H.v.d. Putte 93.

 

Monster van Viller-Val l grote en 6 kleinere hsnn.: J.B. Ulrich 3.

 

6.5.2. vissen

3 hsnn.: v. Egmont 98.

4 hsnn.: v. Egmont 84.

6 hsnn.: Wijnhoven-Hendriksen 16.

8 hsnn.: Ratelband & Bouwer 101.

12 hsnn. (zeemonsters, vissen en andere waterdieren): Jac. Conynenberg z. nr. Wat al Monsters, wat voor Dieren geefd ons niet de zee al uyt, Erve H.v.d. Putte 101, Wed. G. de Groot 3, (zeevis) J. Hendriksen 72, J. Bouwer M = Van Munster M, v.d. Sande 25 = Noman 25, kopie Glenisson & v. Genechten 167 = Glenisson & Zn. 167, (riviervis) J. Bouwer N = Van Munster N, v.d. Sande 24 = Noman 24.

16 hsnn.: Kannewet 34.

20 hsnn.; Noman 411(vogels en vissen).

 

6.2.3. vogels

l hsn.: Kannewet **17.

2 hsnn.: Kannewet *11, Thompson 61 = Glenisson & v. Genechten 166 = Glenisson & Zn. 166.

4 hsnn.: Erve Wed. G. de Groot z. nr. Hier staan heel derlijk afgeprent... = Stichter 202 = Noman 81, G. de Groot-Keur z. nr., inc. „Het Nachtegaaltje helder singt..." = Kannewet nr. onbekend = J.H. de Lange 32, Kannewet 12 en *15 op naam Erve v.d. Putte, Wed. H.v.d. Putte 121 = onbekende uitgever op naam Schalekamp (nr. onleesbaar), v. Egmont 77, Ratelband 54 en 75, J.H. de Lange 35, Thompson 115 ges. H. Numan = Beersmans 89, Noman 94 en 315, Rynders z. nr. Vier vogels zijn verbeeld na 't leven..., Glenisson & v. Genechten 146 = Glenisson & Zn. 146.

5 hsnn.: v. Egmont 90.

6 hsnn.: Wansleven 65.

9 hsnn.: G. de Groot z. nr. Dese vogels die gy siet... = Kannewet z. nr. (blokken 1 en 3 tot 9) = Noman 399, Erven de Wed. Ratelband & Bouwer 77 en 102.

12 hsnn.: Is. v. d. Putte 113, H.v.d. Putte 122, v. Bergen & C° 56, J. Bouwer K = Ie Jolle K = v. Munster K, Stichter 15 = Noman 160, W.G.v.d. Sande 5 = Noman 5, Rynders 12 = id. 22, No­man 44, (samen met 6 schepen) 48 en 345, Hoffers 7 ges. Schuyling, onbekende uitg. (D) op naam W. en M.P. Hissink 15, Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 80.

15 hsnn.: Jac. Bouman z. nr. Dees Vogeltjes staen hier haer soete stem te uyten..., Rynders 27.

16 hsnn.: Kannewet 32, W.v. Bergen en W.G.v.d. Sande 12, Noorduyn I, en W, A.v. Genechten 213 = Beersmans 79.

20 hsnn.: S. & W. Koene 27, Wed. J. Ratelband & J. Bouwer 44, Noman 61 en 411 (samen met vissen).

24 hsnn.: J. Conynenberg 27 (samen met 2 vorsten), v. Egmont 71, Thompson 64 = Glenisson & v. Genechten 172 = Glenisson & Zn. 172, kopie Wellens & Delhuvenne 91, Hendrik-sen 23, Rynders 3 = Kok-v. Kolm 3, onbekende uitg. (E) 17. De grote vogelkooi: Erven v.d. Wed. G. de Groot & A.v. Dam z. nr. Komt hier nu kinders reyn... = G. de Groot-Keur z. nr., v. Lee 33, Wed. H.v.d. Putte 36, v. Egmont 9, B. Koene 2, Ratelband & Bouwer 34, Stichter 75 = Noman 141, J.H. de Lange 19, Hendriksen 13, J. Noman & Zn. 254 = v. Staden 46 = Hemeleers 147, Hendriksen 34, Thompson 27, Cornel 31, Brepols 115, kopie Glenisson & v. Genechten 14 = Beersmans 80

25 hsnn.: Glenisson & Zn. 17 (slechts voor de helft bewaard).

28 hsnn.: v. Staden 5 ges. Bal.

30 hsnn.: Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 71.

35 hsnn.: v. Staden I = Hemeleers 97, 's-Gravenhage 1840 (Hoffers) 33.

36 hsnn.: Kannewet 57, Stichter 57 = Noman 230, Ratelband 92 (samen met andere af b.).

 

6.5.4. allerlei dieren

l hsn.: Thompson 86.

2 hsnn.: onbekende uitg. (E) 69.

3 hsnn.: v. Egmont z. nr. = J. Hendriksen 63, J. de Lange 81, Wansleven z. nr. Het Groote en Kleine Wild, Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 88.

4 hsnn.: Erve Wed. de Groot z. nr. = J.H. de Lange 36, kopieën: Kannewet *I9 = Erve v. de Putte *I9, Noman 339 = Brepols 159, v. Egmont 47, S.W. Koene 34 = Rynders 34, Erve Wed. G. de Groot & A.v. Dam z. nr. ges. LBM. = G. de Groot-Keur z. nr. = Kannewet *87 = v.d. Putte *87 = Noman 89, J. Bouman z. nr. ges. C.V.S.(ichem), kopie G. de Groot-Keur z. nr. = Kannewet 82 = B. Koene z. nr., kopie v. Egmont 8 = Wed. H. Rynders z. nr. (naar kopergravures van Cornelis Dankers), Kannewet 16 = Stichter 203 = Noman 80 = Brepols 158, Kannewet *16 = Erve H.v.d. Putte *16, kopie J. Ratelband & J. Bouwer 2, Kannewet 81, v. Egmont 92, Thompson 114 ges. Numan = Glenisson & v. Genechten 145 = A.v. Genechten 145 = Beersmans 94, Erve Wed. J. Ratelband & J. Bouwer n (kopie van Kannewet 16 met hert in plaats van leeuw), Ratelband & Bou­wer 78 = Clement, de Vri & v. Stegeren z. nr., Ratelband & Bouwer 72, Noman 298, 340 en 342, Masier 53, v. Lee 31, onbekende uitg. (E) 29, Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 86.

6 hsnn.: v. Egmont 68, Wed. H.v.d. Putte 130, Nieuwenhuize z. nr. Zijn voor de jeugd gedrukt..., v. Lee 36, Beersmans 2.

7 hsnn.: Brepols 132.

8 hsnn.: Jac. Bouman z. nr. inc. De Muyl ezelgewaerdeert om zware last te dragen..., Ratelband 76 = Ie Jolle 105, Stichter 36 = Noman 198, Stichter 37 = Noman 157 = v. Staden 61 = Brepols 170, kopie Hendriksen 25, Stichter 48 = Noman 144 = v. Staden 73 = Hemeleers 147, v. Staden 86 = Hemeleers 153, Broese 18, Noman & Zn. 63 ges. Cranendoncq = Brepols 183, kopie Hoffers 4 ges. Schuyling, Wansleven 33, Brepols 84, Lutkie en Cranenburg, 2e reeks 106.

9 hsnn.: Brepols 156 en 162.

10 hsnn.: Ulrich 5, Ratelband & Bouwer z. nr. Dees beesten die gy ziet..., Brepols 230.

12 hsnn.: H.v.d. Putte 44, Ratelband & Bouwer I, W.v. Bergen & C° 64, kopie v.d. Sande 4, J. de Lange 75, Noman A, W.C. Wansleven z. nr. = Noman 4, Thompson 158, J. Bouwer L = v. Munster L, Wellens & Delhuvenne 24 = Glenisson & Zn. 105, Glenisson & v. Genechten 105 = Beers­mans n, Beersmans 97, onbekende uitg. (C) 30.

13 hsnn.: J. Oomkens 6, Glenisson & v. Ge­nechten 126.

14 hsnn.: onbekende uitg. (F) op naam Hesselink 10.

15 hsnn.: Stichter D. = Noman B = Brepols 199, Stichter F = Noman C = Brepols 198, Stichter E = Brepols 200, Rynders 28 en A (samen met planten), Noman 243, Nieuwen-huyzen z. nr. Deeze Beesten die niet loopen... ges. M.V.S., Glenisson & Zn. 15.

16 hsnn.: Kannewet ^23, kopie Ratelband & Bouwer 16, Jan de Lange 37 = J.H. de Lange 37, S. & W. Koene z. nr. = Erve Rynders z. nr. De tekenkunst verschaft u hier..., J. de Lange 73, Noorduyn K en L, Thompson 85 = Glenisson & v. Genechten 214 = Glenisson & Zn. 214, Noman 71 en 177 ges. G.O.(ort-man), Ulrich 29, Wendel 40 ges. I.C.(oldewyn) = Kok-v. Kolm 40, Glenisson & Zn. 50, Broese 4, v. Staden Y en 33 = Hemeleers 104, J. Hand 2 ges. Numan.

17 hsnn.: Brepols 69.

18 hsnn.: Brepols 70.

20 hsnn.: Koene z. nr. Kom vrin-dinnetjes, kom vrindjes..., Thompson 126, Noman 317, Brepols 16, Delhuvenne 53 = Beersmans 47

24 hsnn.: Marg. v. Bancken z. nr. Verscheide soorten van ge­dierten, Erven Wed. G. de Groot z. nr. Dees dieren van verscheyden Aerd... = G. de Groot-Keur = J. Kannewet 48 = Erve H.v.d. Putte 48, kopie J.H. de Lange 68, Koumans z. nr. Afbeelding van verscheidene Gedierten en Vogelen, v. Egmont 66 = Hendrik­sen 22 = Noman & Zn. 229 = Glenisson & v. Genechten 179, Glenisson & Zn. 15, kopie Scheffers 25, Kannewet *57, Kannewet 58, kopie J.H. de Lange 64, H.v.d. Putte 104, Wed. H.v.d. Putte 30, Erven H.v.d. Putte 112 = Noman 288, Stichter 150 = Noman 189, Stichter 176 = Noman 246, Ratelband & Bouwer L, Thompson 14 ges. Lubeek-Thompson 17, Seydel 30, Noman 60 ges. J. Plugger, Noman 98 en 246, Ulrich op naam Bollemij 25; met 96 figuren (4 afb. op elke blok), v.d. Putte 40, Stichter 76 = Noman 104 = Brepols 157, Noman 244.

28 hsnn.: Kannewet **42.

36 hsnn.: Stichter 58 = Noman 178 = Brepols 182, Hoffers 18, onbekende uitg. (B) 15.

48 hsnn.: Kannewet **49, Ratelband 59 = Clement, de Vri & v. Stegeren z. nr. (Zie noot 1).

litho 

15 afbn.: Glenisson & v. Genechten z. nr. (oude litho).

20 afbn.: Ratinckx 5.

kopergravure: 12 afbeeldingen op 2 kopergravures: onbekende uitg. 40.

 

 

6.6. Bloemen en vruchten

l hsn.: Rynders z. nr. De Groote Bloempot, Wijnhoven-Hendriksen 17,

4 hsnn.:,op naam Wijsmulier 62, onbekende uitg. (E) 28

12 hsnn.: onbekende uitg. (F), op naam C. A. Verkouteren en W. & P.M. Hissink 12.

28 hsnn.: onbekende  uitg.   (C),  op naam Wijsmuller 33

kopergravure

12 afbeeld, onbekende uitg. 19.

48 afb. onbekende uitg. C (tuin- en veldvruchten)

 

 

6.7. Allerlei voorwerpen

2 hsnn.: op elk blok een aantal keukengereedschap­pen: onbekende uitg. (C) 38.

6 hsnn.: Wansleven 8, onbekende uitg. (C) 13.

9 hsnn.: Brepols 92 en 217, onbekende uitg. (E) 24.

10 hsnn.: Kannewet 99.

11 hsnn.: Kannewet 93 en 96.

12 hsnn.: J.v. Lee 69, J. Noman 74, Wijnhoven-Hendriksen 60, Brepols 83, Hemeleers 18, onbekende uitg. op naam Wijsmulier 20, onbekende uitg. (C) 61.

13 hsnn.: J.v. Lee 53, J. Noman 264 en 379, v. Staden 50, Hemeleers 75.

15 hsnn.: Stichter 82, Hemeleers 93.

16 hsnn.: H.v.d. Putte 19, J. de Lange 63, Thompson 30 ges. Lubeek = Beersmans 93, Thomp­son 33, Wijnhoven-Hendriksen 29, v. Staden 9 = onbekende uitg. op naam Lenfring 19, Beersmans 30, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 12, onbekende uitg. (A) 10.

18 hsnn.: onbekende uitg. (E) 33.

20 hsnn.: Koene 17, Stichter 173 = Noman 214, v. Staden 30, Welleiis & Delhuvenne 53 = Beers­mans 47, Glenisson & v. Genechten 80 ges. Bal = Glenisson & Zn. 80 (gereprod. in Van Heurck en Boekenoogen, I.P.F., blz. 403), Lutkie & Cranen­burg, 2e reeks n en 26

24 hsnn.: Brepols 55, Wellens & Delhuvenne 78, Glenisson & Zn. 47.

25 hsnn.: v. Staden 34, Smallenburg 1.

32 hsnn.: Ulrich 7 = Lysen 7.

36 hsnn.: J. de Lange 23 en 26, J. Hendriksen 17 en 28, Thompson 161, J. Noman 270 en 346, Hollingerus-Pypers 6 = Broese 6, 11, Wijnhoven-Hendriksen 28, Noorduyn X, v. Staden 10 = Z, 51 ges. Lubeek, Beersmans 104, He­meleers 100, onbekend uitg. (C) 37, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 20.

40 hsnn.: Glenisson & v. Genechten 26.

42 hsnn.: Rynders 24 en 34, onbekende uitg. (C) 87, Glenisson & v. Genechten 70 = Glenisson Zn. 70.

48 hsnn.: Ulrich 17 en 26, Brepols 121, 122, Wellens & Delhuvenne 22 = Glenisson & v. Genechten 120 = A.v. Genechten 120, kopie Glenisson & Zn. 120, Lutkie & Cranen­burg 8, 18, 48, 73, 74; — litho's met 48 afb. Ratinckx 6 en 14.

64 hsnn.: onbekende uitg. (C) 42, onbe­kende uitg. (E) z. nr. Ziet hier deze plaat met 64 pren­tjes..

80 hsnn.: Brepols 120 2e type en 130, kopie Wellens & Delhuvenne 30 = Glenisson & v. Genechten 47.

litho met 80 afb. Ratinckx 20.

 

 

6.8. Moraliserende prenten

l hsn.: v. Egmont 108 ges. H. Numan = Lutkie & Cranenburg 90.

2 hsnn.: Stichter 116.

6 hsnn.: C.J. Koster z. nr. Laat lieve jeugd...

8 hsnn.: G. de Groot-Keur z. nr. Dit zijn Leeringe der Philo­sophen... ges. WH = Kannewet **24, Wendel 50 = Rynders 50 = Kok-v. Kolm 50, kopie in spiegel­beeld Wellens & Delhuvenne 40 = Beersmans 40, Rynders z. nr. Eentonigheid verveelt..., z. nr. Kinderen om uw geest te scherpen..., z. nr. Om kunstmatig goed te lezen..., z. nr. Hij die de naam..., ges. I. Coldewyn, Gebr. Koster z. nr. De Gevolgen van de Flesch, Kok-v. Kolm 16, Beersmans 8.

9 hsnn.: Kannewet 22, Le Jolle Z ges. H. Numan en J. en G. Oortman, Koster 6, Broese 29.

12 hsnn.: Seydel 4 = Ryn­ders 4, Ratelband & Bouwer Q ges. Oortman = v. Munster Q, J. de Lange 54 en 55, v. Munster A ges. A. Cranendoncq, Hoffers 17 ges. Schuyling, Noman 77 ges. J. Plugger = Glenisson & v. Genechten 191 = Glenisson & Zn. 191, Noman 77 en 390, v. Staden 31, Glenisson & v. Genechten 86 = Gle­nisson & Zn. 86, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 46.

16 hsnn.: Stichter 188, J. Bouwer S ges. G.O.(ort-man), kopie Noman 76 ges. J. Plugger = Glenisson & v. Genechten 192 = Beersmans 32, Hoffers 16 ges. Schuyling, v. Staden 84 ges. Oortman, A.v. Ge­nechten 5.

20 hsnn.: Stichter 203, Thompson 32 = Glenisson & v. Genechten 144 = Glenisson & Zn. 144, Noman 260.

22 hsnn.: Kannewet 94.

24 hsnn.: Kannewet 61, Ratelband & Bouwer 13, J.H. de Lange 73.

36 hsnn.: v. Staden 82.